Golding William Spadkobiercy

Wiliam Golding

Wiliam.Golding

SPADKOBIERCY

Tłumaczyła.Ryszarda.Grzybowska

Czytelnik.Warszawa.1989

Tytu

.orygina

u.angielskiego:

The

Inheritors

First

published

.1955.

by.

Faber

and

Faber

Limited

Okładkę.i.kartę.tytułową.projektowa

ł.

Władys

aw.

Brykczyński

.for.

the

Polish

edition

.Spółdzielnia

.Wyda

nicza.

„

tel

Warszawa

.1989

ISBN

.83

07-01934-6.

„...Nasza.wiedza.o.wyglądzie.Neandertalczyka.jest.znikoma,.ale.możemy.przypuszczać,.że....był

bujnie.owłosiony,.brzydki,.budził.odrazę.odmienną.budową.czaszki.o.niskim.czole,.miał.krzaczaste

.brwi,.szyję.ma

py.i.był.niewielkiej.postury....

Sir.Harry

Johnston

.w.swojej.rozprawie.

s.and.Re

s.na

.temat.powstania.nowoczesnego.człowieka.pisze:.

Mgliste.wspomnienie.tych.stworów.podobnych.do.goryl

i,.przebiegłych,.powłóczących.nogami,.gęsto.owłosionych,.obdarzonych.mocnymi.zębami.i.przejawiającyc
h.prawdopodobnie.skłonności.

kanibalistyczne,

.mogło.się.stać.zaczątkiem.ludowych.opowieści.o.wilkołaka

ch...

»"

H..G..

Wells

Outline

History

.Rozdział.pierwszy

Lok

.pędził.przed.siebie.co.sił..Głowę.miał.spuszczoną,.sękaty.kij.trzymał.dla.równowagi.poziomo,.

a.wolną.ręką.rozgarniał.gąszcz.barwnych.pąków..Liku,.siedząca.okrakiem.na.plecach.Loka,.popędzała.go.z
e.śmiechem:.jedną.ręką.chwytała.się.kurczowo.jego.kasztanowatych,.wijących.się.włosów,.które.spadały.m
u.na.kark.i.wzdłuż.kręgosłupa,.drugą.podtrzymywała.małą.

Oa,

.wciśniętą.mu.pod.brodę..Nogi.Loka.by

y.sp

rawne..Widziały..Okrążały.sterczące.bezładnie.korzenie.buków,.przeskakiwały.kałuże.wody.na.szlaku..Liku
.uderzała.go.stopami.po.brzuchu.

—.Prędzej!.Prędzej!

Zabolały.go.nogi,.pochylił.się.i.zwolnił..Usłyszeli.rzekę.płynącą.równolegle.do.szlaku.po.lewej.stro

nie,.ale.jeszcze.niewidoczną..Buki.przerzedziły.się,.

zniknęły

.krzaki.i.znaleźli.się.na.niewielkim,.błotnistym.

terenie,.gdzie.zawsze.leżał.pień.

—.To.tutaj,.Liku.

Przed.nimi.rozlewała.się.

mulista,

.onyksowa.woda,.która.rozprzestrzeniała.się.łącząc.z.rzeką..Szlak,.

prowadzący.wzdłuż.rzeki,.rozpoczynał.się.znowu.po.jej.drugiej.stronie,.na.terenie,.który.się.wznosił.coraz.
wyżej.i.ginął.pośród.drzew..Uszczęśliwiony.Lok.uśmiechnął.się,.zrobił.dwa.kroki.w.stronę.wody.i.stanął..S
poważnia

,.otworzył.usta.tak.szeroko,.że.aż.opadła.mu.dolna.warga..Liku.obsunęła.się.do

wysokości.jego.kolan,.po.czym.zeskoczyła.na.ziemię..Włożyła.główkę.małej.

.do.ust.i.zaczęła.się

.rozglądać..

Lok

.uśmiechnął.się.niepewnie.

—.Pień.zniknął.

Przymknął.oczy.i.zasępił.się.przywołując.obraz.pnia..Leżał.tu.w.wodzie,.od.brzegu.do.brzegu,.szary

.i.

butwiejący.

.Kiedy.się.przechodziło.przez.sam.jego.środek,.czuło.się.płynącą.pod.nim.wodę,.okropną.wod

ę,.miejscami.głęboką.na.długość.męskiego.ramienia..Nie.była.rozbudzona.jak.rzeka.czy.wodospad,.ale.sen
na,.rozciągała.się.aż.po.rzekę.i.dopiero.tam.się.budziła.i.łączyła.po.prawej.stronie.z.głuszą.nieprzebytych.b
agien,.chaszczy.i.trzęsawisk..Był.tak.pewien.tego.pnia,.z.którego.ludzie.zawsze.korzystali,.że.kiedy.znów.o
tworzył.szeroko.oczy,.zaczął.się.uśmiechać,.jakby.budził.się.ze.snu,.pień.jednak.zniknął.

Kłusując.szlakiem.zbliżała.się.

Fa.

.Na.jej.plecach.spał.nowy..Nie.obawiała.się,.że.spadnie,.czuła.bo

wiem,.że.przytrzymuje.się.rączkami.jej.włosów.na.szyi,.a.nóżkami.włosów.rosnących.niżej,.na.plecach,.ale
.mimo.to.biegła.ostrożnie,.żeby.się.nie.zbudził..Lok.usłyszał,.że.się.zbliża,.nim.jeszcze.pojawiła.się.pod.bu
kami.

—.Fa!.Pień.zniknął!

Podąży

a.prosto.na.brzeg.wody,.popatrzyła.węsząc.jednocześnie.nosem,.po.czym.obróciła.się.do.Lo

ka.i.spojrzała.na.niego.z.wyrzutem..Nie.musiała.nic.mówić..Lok.zaczął.podrzucać.głową.

—.O.nie,.nie..Nie.ruszyłem.pnia,.żeby.rozbawić.ludzi..Zniknął.

Rozłożył.szeroko.ramiona,.aby.dobitniej.zobrazować.brak.pnia,.po.czym.opuścił.je.widząc,.że.zroz

umiała.

Liku.zawołała.do.niego:

—.

Pohuśtaj

.mnie.

Starała.się.dosięgnąć.gałęzi.buku,.która.wyrastała.z.drzewa.niczym.długa.szyja,.a.ujrzawszy.światło

.wygięła.się.w.górę,.bujnie.obsypana.zielonymi.i.brązowymi.pąkami..Lok.przestał.myśleć.o.pniu,.który.zni
knął,.i.podsadził.Liku

na.wygiętą.gałąź..

Zakołysał

.się.na.boki.i.zaczął.wyciągać.gałąź,.cofając.się.krok.po.kroku.do.tyłu,.a

ż.zaskrzypiała.

—.Hop!

Puścił.i.upadł.na.siedzenie..Gałąź.odskoczyła,.a.Liku.krzyknęła.rozradowana:

—.Nie!.Nie!

Lok.pociągał.gałąź.co.pewien.czas,.a.pokrzykująca,.roześmiana.i.protestująca.Liku.unosiła.się.pośr

ód.gęstwiny.liści.nad.samym.brzegiem.wody..Fa.spoglądała.to.na.rozlewisko,.to.na.Loka..Była.znowu.zasę
piona.

Teraz.Ha.zbliżał.się.szlakiem,.spieszył.się,.ale.nie.pędził,.sprawiał.wrażenie.człowieka.bardziej.roz

ważnego.niż.Lok,.bardziej.odpowiedzialnego..Kiedy.Fa.zaczęła.do.niego.mówić,.nie.odpowiedział.od.razu,
.najpierw.popatrzył.na.pustą.wodę,.potem.dalej,.na.lewo,.gdzie.za.łukiem.buków.widać.było.rzekę..Następn
ie.zbadał.las.uchem.i.nosem,.sprawdzając,.czy.nie.ma.jakichś.intruzów,.i.dopiero.gdy.upewnił.się,.że.nie.za
graża.im.niebezpieczeństwo,.położył.sękaty.kij.i.uklęknął.przy.wodzie.

—.Patrzcie!

Wskazał.palcem.na.podwodne.wyrwy,.jakie.zostały.po.pniu..Ich.brzegi.były.wciąż.jeszcze.poszarpa

ne,.a.w.głębi.leżały.grudy.ziemi,.których.woda.nie.zdążyła.rozmyć..Śledził.kręte.wyrwy,.które.dalej.ginęły.
w.mroku.wody..Fa.popatrzyła.na.drugą.stronę,.na.dalszy.ciąg.przerwanego.szlaku..Tam,.gdzie.przedtem.leż
ał.drugi.koniec.pnia,.ziemia.była.poryta..Fa.zwróciła.się.z.pytaniem.do.Ha,.który.odparł:

—.Jeden.dzień,.może.dwa..Nie.trzy.

Liku.wciąż.wykrzykiwała.ze.śmiechem.

Na.szlaku.pojawiła.się.Nil..Pojękiwała.cicho,.jak.zwykle,.gdy.była.zmęczona.i.głodna..Skóra.na.jej.

masywnym.c

ele.była.zwiotczała,.ale.piersi.sterczały.prosto,.nabrzmiałe.mlekiem..Jeśli.ktoś.był.głodny,.to.

na.pewno.nie.nowy..Spojrzała.na.niego,.ukrytego.we.włosach.Fa,.a.

przeko-

nawszy

.się,.że.śpi,.podeszła.do.Ha.i.dotknęła.jego.ramienia.

—.Dlaczego.mnie.zostawiłeś?.Masz.więcej.obrazów.w.głowie.niż.

Lok..

Wskazał.na.wodę.

—.Spieszyłem.się,.żeby.zobaczyć.pień.

—.Ale.pnia.nie.ma.

Stali.we.troje.i.spoglądali.na.siebie..Potem,.jak.to.się.często.zdarza.wśród.ludzi,.poddali.się.emocjo

m..

.i.Nil.zobaczyły.także.obraz,.jaki.widział.zamyślony.Ha..Uznał,.że.powinien.się.upewnić,.czy.pień.jes

t.na.miejscu,.bo.jeśli.woda.go.zabrała.albo.sam.się.gdzieś.przesunął,.groziła.im.całodzienna.mozolna.wędr
ówka.dokoła.

bagniska,

.narażeni.byliby.na.niebezpieczeństwa.i.jeszcze.większe.trudy.niż.zazwyczaj.

Lok.rzucił.się.całym.ciężarem.ciała.na.gałąź,.aby.ją.zatrzymać..Uciszył.Liku,.która.zsunęła.się.i.sta

nęła.obok.niego

.Szlakiem.zbliżała.się.teraz.stara.kobieta,.słychać.było.jej.kroki.i.strudzony.oddech..Wyłon

iła.się.spoza.ostatniego.drzewa,.szara.i.drobna,.pochylona.i.daleka,.pogrążona.w.kontemplowaniu.zawinięt
ego.w.liście.tobołka,.który.niosła.oburącz.przed.obwisłymi.piersiami..Stojąc.obok.siebie.powitali.ją.milcze
niem..Ona.też.się.nie.odezwała,.tylko.czekała,.jakby.z.pełną.pokory.cierpliwością,.na.to,.co.miało.nastąpić..
Opuściła.tobołek.trochę.niżej.i.znowu.podniosła,.aby.wszyscy.uświadomili.sobie,.jak.bardzo.jest.ciężki.

Lok.odezwał.się.pierwszy..Zwrócił.się.do.wszystkich,.uśmiechnięty,.wsłuchany.w.słowa.dobywając

e.się.z.jego.ust,.ale.spragniony.śmiechu..Nil.znowu.zaczęła.pojękiwać.

Teraz.dobiegły.ich.odgłosy.ostatniego.człowieka.nadchodzącego.szlakiem..Był.to.Mal,.który.posuw

ał.się.wolno.i.

pokasływał.

.Wyszedł.zza.ostatniego.drzewa,.przystanął.na.skraju.polany,.oparł.się.ciężko.na.

rozwidlonym.końcu.sękatego.kija.i.zaczął.

kasłać.

.Kiedy.się.pochylił,.ujrzeli.jego.białe.włosy,.wyrastające.z

nad.brwi.i.opadające.zmierzwioną.strzechą.na.ramiona..Nikt.nie.odzywał.się.ani.słowem,.gdy.

kasłał,

.wszys

cy.czekali.w.ciszy,.niczym.jelenie.wpatrzone

przed.siebie.czujnym.wzrokiem,.a.obok.ich.nóg.wybrzuszały.się.kanciaste.bryły.błota,.które.przecis

kało.się.też.pomiędzy.palcami.ich.stóp..Postrzępiona.chmura.oddaliła.się.od.słońca,.drzewa.przesiewały.ter
az.zimny.blask.na.ich.nagie.ciała.

W.końcu.Mal.przestał.kaszleć..Zaczął.się.prostować.opierając.się.mocno.o.sękaty.kij.i.przesuwając.

po.nim.ręce.w.górę.jedna.za.drugą..Najpierw.spojrzał.na.wodę,.potem.na.wszystkich.po.ko

ei.ludzi,.którzy.

stali.w.oczekiwaniu.

—.Widzę.obraz.

Odją

.rękę.od.kija.i.położył.ją.płasko.na.głowie,.jakby.chciał.zamknąć.pojawiające.się.w.niej.obrazy

—.Mal.nie.jest.stary,.ale.przytulony.do.pleców.matki..Jest.więcej.wody,.nie.tylko.tutaj,.ale.i.wzdłuż.

szlaku,.którym.przybyliśmy..Człowiek.jest.mądry..Każe.ludziom.wziąć.drzewo,.które.się.przewróciło.i...

Jego.głęboko.zapadnięte.oczy.zwróciły.się.do.ludzi.z.błaganiem,.aby.współuczestniczyli.z.nim.w.ty

m.obrazie..Zakasłał.znowu,.cicho..Stara.kobieta.ostrożnie.podniosła.tobołek.

Wreszcie.Ha.się.odezwał:

—.Nie.widzę.tego.obrazu.

Stary.westchną

.i.zdjął.dłoń.z.głowy.

—.Poszukajcie.drzewa,.które.się.przewróciło..Posłusznie.rozpierzchli.się.nad.brzegiem.wody..Stara

.kobieta.zbliżyła.się.do.gałęzi,.na.której.niedawno.huśtała.się.Liku,.i.wsparła.na.niej.ręce.

Pierwszy.zawołał.Ha..Popędzili.w.jego.stronę.i.skrzywili.się.na.widok.grząskiego.błota.do.kostek..Liku.zna
lazła.poczerniałe.jagody,.które.nie.zostały.zebrane.w.porze.owocowania..Nadszedł.Mal.i.stanął.patrząc.pon
urym.wzrokiem.na.pień..Była.to.brzoza.grubości.ludzkiego.uda,.do.połowy.zanurzona.w.błocie.i.wodzie..
W.wielu.miejscach.

poodpadała

.z.niej.kora.i.Lok.zaczął.odrywać.rosnące.na.niej.kolorowe.grzyby..Niektóre

.były.jadalne.i.te.podał.Liku..Ha,.Nil.i.Fa.szarpnęli.niezdarnie.pień..Mal.westchnął.

—.Poczekajcie..Ha.tam..Nil.także..

Lok!

Unieśli.pień.bez.większego.trudu..Mia

.jeszcze.gałęzie,.które.zaczepiały.się.o.krzaki.i.wlokły.w.bło

cie,.utrudniając.już.i.tak.ciężką.drogę.do.mrocznego.zwężenia.rozlewiska..Słońce.znowu.się.skryło.

Kiedy.dotarli.do.brzegu,.starzec.już.tam.stał.patrząc.chmurnie.na.zrytą.ziemię.po.drugiej.stronie.wo

dy.

—.Spuśćcie.pień.na.wodę.

Było.to.zadanie.delikatne.i.trudne..Aby.przerzucić.ten.mokry.pień,.musieli.dotknąć.stopami.wody..

Wreszcie.pień.unosił.się.na.jej.powierzchni,.a.Ha.stał.przechylony.do.przodu.trzymając.go.z.jednego.końca
..Drugi.koniec.trochę.się.zanurzył..Ha.podtrzymywał.pień.jedną.ręką,.a.drugą.zaczął.go.wyciągać..Korona.
pnia.powoli.się.wynurzyła.i.wsparła.w.błocie.na.drugim.brzegu..Lok,.pełen.podziwu,.mamrotał.coś.ze.szcz
ęścia

.przechylił.głowę.do.tyłu.i.mówił,.co.mu.ślina.na.język.przyniosła..Nikt.nie.zwracał.na.niego.uwagi,.

natomiast.stary.człowiek.wciąż.był.zasępiony.i.obiema.rękami.uciskał.głowę..Końcowa,.najcieńsza.część.p
nia.o.długości.dwóch.ludzi.znajdowała.się.pod.wodą..Ha.spojrzał.pytająco.na.starego.człowieka,.który.znó
w.nacisnął.głowę.i.zakaszlał..Ha.westchnął.i.po.namyśle.stąpnął.jedną.nogą.w.wodę..Na.ten.widok.wszysc
y.jęknęli.ze.współczuciem..Po.chwili.ostrożnie.wszedł.obiema.nogami,.wykrzywił.twarz,.a.oni,.stojąc.na.br
zegu,.też.się.skrzywili..Nabrał.oddechu.i.wzdragając.się.postąpi

.dalej,.po.kolana,.po.czym.chwycił.omszał

y.brzozowy.pień,.który.lekko.drgnął..Teraz.przyciągną

.go.jedną.ręką,.a.drugą.usiłował.podnieść.do.góry..Pi

eń.się.przekręcił,.gałęzie.

rozbełtały

brązowożółty.

muł,.który.rozprysnął.się.wzburzony.gęstwiną.liści,.a.wie

rzchołek.brzozy.przechylił.się.i.oparł.dalej.na.brzegu..Ha.pchał.z.całych.sił,.lecz.rozłożyste.gałęzie.stawiały
.opór,.nie.mógł.sobie.poradzić..Po.drugiej.stronie,.w.miejscu.gdzie.leżał.poprzedni.pień,.widać.było.wg

ębi

enie.na.dnie.wody..Ha.wyszedł.na.brzeg,.wszyscy.przyglądali.mu.się.z.powagą.i.smutkiem..Mal.patrzył.na.
Ha.wyczekująco,.obiema.rękami

trzymał.znowu.swój.sękaty.kij..Ha.podszed

.do.miejsca,.gdzie.szlak.łączył.się.z.polaną..Podniósł.s

wój.kij.i.przykucnął..

akiś.czas.tkwił.tak.pochylony,.po.czym.rzucił.się.do.przodu.i.w.mgnieniu.oka.pomkn

.przez.polanę..Zrobi

ł.

cztery.kroki.po.pniu.chwiejąc.się.tak,.iż.wydawało.się,.że.głową.uderzy.w.kolana..

Wtem.pień.wystrzelił.z.wody,.a.Ha.z.podkurczonymi.nogami.i.rozpostartymi.szeroko.ramionami.poszybo
wał.w.powietrzu..Runął.na.liście.i.ziemię..Znalaz

.się.po.drugiej.stronie..Odwrócił.się.i.chwyciwszy.koniec.

pnia,.pociągnął.go;.szlak.miał.teraz.połączenie.przez.wodę.

Zgromadzeni.na.brzegu.ludzie.wykrzyknęli.z.ulgą.i.radością..Nawet.słońce.wybrało.sobie.ten.mom

ent,.aby.się.znowu.pojawić.na.niebie;.ca

y.świat.zdawał.się.dzielić.z.nimi.szczęście..Bijąc.d

ońmi.o.uda.wy

rażali.podziw.dla.Ha,.a.Lok

tryumfował.wraz.z.Liku.

—.Widzisz,.Liku?.Pień.

ączy.brzegi..Ha.ma.wiele.obrazów!

Kiedy.się.uspokoili

.Mal.wskaza

.kijem.na.

Fa.

—.Fa.i.nowy.

Fa.sprawdziła.pozycję.nowego.na.plecach..Gęstwina

włosów.na.jej.karku.całkowicie.go.przykrywała,.widać.było.tylko.rączki.i.stopki.wczepione.mocno.

w.poskręcane.pasma.włosów..Podeszła.nad.brzeg.wody,.rozpostarła.ramiona,.przebiegła.zręcznie.po.pniu.i.
przeskoczywszy.ostatni.odcinek.stanęła.przy.Ha..Nowy.zbudził.się,.wyjrzał.ponad.jej.ramieniem,.poprawił.
jedną.stopę.i.znowu.zapadł.w.sen.

—.Teraz.Nil.

Nil.spoważniała.ściągając.brwi..Odgarnęła.do.tyłu.wyrastające.znad.brwi.włosy,.skrzywiła.się.boleś

nie.i.wbiegła.na.pień..Wyciągnę

a.ręce.w.górę.i.ledwie.znalazła.się.na.środku,.zaczęła.pokrzykiwać:

—.

Aj!

Pień.zgiął.się.i.zanurzy

.w.wodzie..Stąpnęła.na.jego

najcieńszy.odcinek,.poderwała.się.wysoko,.aż.piersi.jej.podskoczyły,.i.wpadła.do.wody.po.kolana..

Krzycząc

i.wyciągając.nogi.z.błota.chwyciła.rękę.Ha.i.po.chwili.znalazła.się.na.lądzie.drżąc.i.z.trudem.łapiąc.

powietrze.

Mal.podszedł.do.starej.kobiety.i.zwrócił.się.do.niej.łagodnym.głosem:

—

.Czy.teraz.dasz.radę?

Wyrwała.się.tylko.częściowo.z.głębokiej.kontemplacji..Zbliżyła.się.do.wody,.wciąż.trzymając.toboł

ek.na.wysokości.piersi..Była.maleńka.
—.sama.skóra.i.kości,.i.przerzedzone.białe.włosy..Szybko.pokonywała.pień,.prawie.nie.dotykając.wody.

Mal.pochylił.się.do.Liku.

—.Przejdziesz?

Liku.wyjęła.małą.

.z.ust.i.otarła.zmierzwione.rude.włosy.o.udo.Loka.

—.Pójdę.z.Lokiem.

W.głowie.Loka.zajaśniał.jakby.promień.słońca..Otworzył.szeroko.usta.i.śmiejąc.się.zaczął.coś.mów

ić,.choć.jego.słowa.niewiele.miały.wspólnego.z.obrazami..Zobaczył,.że.

Fa.

uśmiecha.się.do.niego.i.Ha.też.s

ię.uśmiecha,.ale.z.powagą.

Nil.zawołała:

—.Uważaj,.Liku!.Trzymaj.się.mocno..

Lok

.pociągnął.Liku.za.włosy.

—.Wskakuj.

Wzięła.go.za.rękę,.uchwyciła.się.jedną.nogą.jego.kolana.i.

wgramoliła

.mu.się.na.plecy.między.włos

y..Mała.Oa.spoczywała.w.jej.ciepłej.rączce.pod.brodą.Loka..Zawołała:

—.No.już!

Lok.cofnął.się.pod.buki,.spojrzał.groźnie.na.wodę,.podbiegł,.ale.się.zatrzymał..Po.drugiej.stronie.w

szyscy.zaczęli.się.śmiać..Lok.rzucał.się.do.przodu.i.cofał,.zapierając.się.nogami.przy.samym.pniu..Wreszci
e.zawołał:

—.Patrzcie.na.Loka,.potężnego.skoczka!.Napuszony.rzucił.się.do.przodu,.ale.

spokorniał

.i.skulony.

wycofał.się..Liku.podrygiwała.wołając:

—.No.skacz!.Skacz!

Jej.głowa.obija

a.się.bezradnie.o.głowę.Loka..Wreszcie.zszedł.na.brzeg.jak.Nil.i.uniósł.w.górę.ręce.

—.

Aj!

Nawet.Mal.się.uśmiechnął.na.ten.widok..Liku.przestała.się.śmiać,.umilkła.i.wstrzymała.oddech,.a.z

.oczu.jej.popłynęły.łzy..Lok.skrył.się.za.bukiem,.zaś.Nil.tak.się.śmiała,.że.aż.musiała.podtrzymywać.piersi.
.Nagle.Lok.wyłonił.się.zza.drzewa.i.rzucił.naprzód.z.opuszczoną.w.dół.głową..W.mgnieniu.oka,.z.dono

m.okrzykiem,.przebiegł.pień,.odbił.się.i.znalazł.na.suchym.lądzie..Tam.zaczął.się.kręcić.w.kółko.i.podskaki
wać,.szydząc.z.pokonanej.wody,.aż.Liku.dostała.czkawki..Wszyscy.skupili.się.razem.

Wreszcie.zapanowała.cisza.i.Mal.ruszył.do.przodu..Zakaszlał.cicho.i.zmarszczył.twarz.patrząc.w.ic

h.stronę.

—.No,.a.teraz.Mal.

Wziął.kij.w.obie.ręce.i.uniósł.przed.sobą..Wszedł.na.pień,.z.trudem.przebierając.starymi.nogami..Id

ąc.kołysał.kijem.dla.równowagi..Nie.rozwinął.należytej.szybkości,.aby.mógł.pokonać.pień.bezpiecznie..Wi
dzieli.rosnący.niepokój.na.jego.twarzy,.widzieli.jego.obnażone.zęby..Wtem.strącił.nogą.korę.i.pozostał.kaw
ałek.nagiego.pnia,.a.że.posuwał.się.zbyt.wolno,.druga.noga.mu.się.ześlizgnęła.i.upadł.do.przodu..

Chybotał

się.chwilę.na.boki,.po.czym.zniknął.w.błotnistej,.wzburzonej.wodzie..Lok.biegał.tam.i.z.powrotem.krzyczą
c.wniebogłosy:

—.Mal.wpadł.do.wody!

—.Aj!.Aj!

Ha.rzucił.się.w.bród.krzywiąc.się.boleśnie,.zetknięcie.z.zimną.wodą.było.odczuciem.obcym..Uchw

ycił.koniec.kija,.który.trzymał.Mal..Wreszcie.udało.mu.się.złapać.Ma

a.za.przegub.ręki..Przewracali.się.ob

aj,.jakby.zmagali.się.w.zapasach..Mal.jednak.wyzwolił.się.i.na.czworakach.wydostał.na.twardszy.grunt..Ter
az.oddzielało.go.od.wody.bukowe.drzewo,.leżał.tam.skulony.i.drżący.z.zimna..Wszyscy.otoczyli.go.ciasny
m.kręgiem..Przykucnąwszy.ocierali.się.o.jego.ciało,

a.splecionymi.rękoma.osłaniali.go.i.ogrzewali..Woda.z.niego.

obciekała,

.a.włosy.spadały.w.

pozlepia

nych

.pasmach..Liku.wślizgnęła.się.do.środka.i.swoim.brzuchem.rozgrzewała.mu.łydki..Tylko.stara.kobieta

.stała.bez.ruchu.w.pozycji.oczekiwania..Pozostali,.otoczywszy.Ma

a,.drżeli.razem.z.nim.z.zimna.

Liku.powiedziała:

—.Jestem.głodna.

Rozstąpili.się.przerywając.zwarty.krąg.i.Mal.podniósł.się..Wciąż.jeszcze.drżał..Nie.było.to.powierz

chowne.drżenie.skóry.i.włosów,.sięgało.głębiej,.a.wraz.z.nim.drżał.też.jego.sękaty.kij.

—.Idziemy.

Ruszył.szlakiem.na.czele.grupy..Tutaj,.pomiędzy.drzewami,.było.więcej.wolnej.przestrzeni,.a.w.prz

eświtach.rosły.licznie.krzaki..Dotarli.do.polany,.która.powstała.pod.ogromnym.drzewem,.nim.jeszcze.zdąż
yło.uschnąć,.a.znajdowała.się.tuż.nad.rzeką..Sterczący.kikut.drzewa.wciąż.był.na.niej.punktem.centralnym.
.Oplatał.go.bluszcz,.zmierzwioną.gęstwiną.sięgając.aż.po.rozwidlony.wierzchołek,.gdzie.ciemnozielone.liś
cie.tworzyły.gniazdo..Drzewo.to.stało.się.też.pożywką.dla.grzybów,.które.wyrastały.w.kształcie.spłaszczon
ych.talerzy.pełnych.deszczowej.wody.i.galaretowatych.grudek,.czerwonych.i.żółtych..Stary.pień.zaczynał.s
ię.rozkładać,.wypełniać.białą.miazgą.i.próchnem..Nil.uzbierała.jadła.dla.Liku,.a.

Lok

.wygrzebywał.palcami

.białe.pędraki..Mal.czekał..Już.nie.drżał.bez.przerwy,.tylko.od.czasu.do.czasu.wstrząsały.nim.dreszcze..Opa
rł.się.na.kiju.i.wydawało.się,.że.obsuwa.się.po.nim.coraz.niżej.

Ich.zmysły.odbierały.teraz.nowe.wrażenia,.dobiegały.ich.tak.bezustanne.i.przenikliwe.odgłosy,.że.ni

e.musieli.sobie.nawet.przypominać,.co.oznaczają..Za.polaną.teren.zaczął.się.wznosić.stromo,.był.gliniasty,.
porośnięty.niezbyt.wysokimi

drzewami;.tutaj.można.było.zobaczyć.kości.tej.ziemi,.sterczące.bryły.gładkich,.szarych.skał..Za.zbo

czem.znajdowała.się.przełęcz,.a.poprzez.jej.krawędź.przelewała.się.rzeka.tworząc.wodospad,.ogromny.jak.
dwa.najwyższe.drzewa..Milcząc.wsłuchiwali.się.w.odległy.łoskot.spadającej.wody..Popatrzywszy.na.siebie.
zaczęli.się.śmiać.i.gawędzić..Lok.zwrócił.się.do.Liku:

—.Dziś.w.nocy.będziesz.spała.ko

o.wodospadu..On.nie.zniknął..Pamiętasz?

—.Widzę.obraz.wody.i.jaskini..Lok.pogłaskał.uschnięte.drzewo..Mal.powiódł.wszystkich.w.górę..C

hoć.rozpierała.ich.radość,.dostrzegali.jednak.słabość.Ma

a,.ale.jeszcze.nie.zdawali.sobie.w.pe

ni.sprawy.z.p

owagi.sytuacji..Mal.podnosił.nogi.w.taki.sposób,.jakby.wyciągał.je.z.błota,.z.trudem.nimi.poruszał..Stawiał
.kroki.niezdarnie,.jakby.go.coś.ściągało.na.boki,.i.zataczał.się.wspierając.na.kiju

.Szli.za.nim.naśladując.go.

we.wszystkim.bez.trudu,.byli.przecież.zdrowi.i.silni..Całą.uwagę.skupili.na.jego.zmaganiach,.a.pełni.troski
,.nieświadomie.go.parodiowali..Kiedy.się.pochylał,.żeby.złapać.oddech,.oni.też.ziali.ze.zmęczenia,.chwiali.
się.i.stawiali.nogi.tak.samo.niezdarnie..Przedzierali.się.wśród.bezładnie.rozrzuconych.okrągłych.głazów.i.s
terczących.skał,.aż.pozostawili.za.sobą.wszystkie.drzewa.i.znaleźli.się.na.otwartej.przestrzeni.

Mal.zatrzymał.się.w.ataku.kaszlu;.wiedzieli,.że.teraz.muszą.na.niego.zaczekać..Lok.wziął.Liku.za.r

ękę.

—.Zobacz..Zbocze.wiodło.do.przełęczy,.przed.nimi.wyrastała.góra.

Z.lewej.strony.zbocze.urywało.się.i.opadało.stromo.do.rzeki,.pośrodku.której.leżała.wyspa..Wznosi

ła.się.w.górę,.tak.jakby.jednym.końcem.stała.opierając.się.o.wodospad..Rzeka.płynęła.wartko.po.obu.brzeg
ach.wyspy,.węższym.strumieniem.z.tej.strony,.a.szerszym.i.bardziej.wzburzonym.z.drugiej..Nie.sposób.był
o.dojrzeć,.gdzie.wpadała,.była.bowiem.spowita.mgławicą.rozbryzganej.wody..Na.wyspie

rosły.drzewa.i.gęste.krzaki,.ale.tam,.gdzie.przylegała.do.wodospadu,.była.przesłonięta.gęstą.mgłą,.z

aś.rzeka.po.obu.stronach.wyspy.lekko.połyskiwała.

Mal.ruszył.znowu.do.przodu..Dwie.drogi.prowadziły.do.krawędzi.wodospadu;.jedna.z.nich.skręcała

.w.prawo.wznosząc.się.w.górę.pomiędzy.skałami..Choć.była.łatwiejsza.dla.Ma

a,.minął.ją,.jakby.za.wszelk

ą.cenę.chciał.dotrzeć.jak.najszybciej.do.miejsca.wytchnienia..Wybrał.drogę.wiodącą.na.lewo..Tutaj.niskie.
krzaki.zabezpieczały.ich.w.wędrówce.po.urwisku.i.kiedy.przedzierali.się.wśród.tych.krzaków.z.mozołem,.L
iku.odezwała.się.do.Loka..Huk.wodospadu.zagłuszył.słowa,.ledwie.ich.echo.dotarło.do.jego.uszu.

—.Jestem.głodna.

Lok

.uderzył.się.w.piersi..Krzyknął.na.cały.głos,.aby.go.wszyscy.mogli.usłyszeć:

—.Widzę,.jak.Lok.znajduje.drzewo.porośnięte.gęsto.kłosami...

—.Jedz,".Liku.

Ha.stanął.przy.nich.z.dłonią.pełną.jagód..

Przesypał

.je.do.ręki.Liku,.która.natychmiast.zanurzyła.w.n

ich.usta;.trzymała.małą.

.w.niewygodnej.pozycji.pod.pachą..Na.widok.jagód.i.Lok.poczuł.się.głodny..Ter

az,.kiedy.już.zostawili.za.sobą.tę.wilgotną,.zimową.jaskinię.nad.morzem.i.cierpkie.niesmaczne.jedzenie,.ja
kiego.dostarczały.przybrzeżne.piaski.i.słone.bagna,.nagle.stanął.mu.przed.oczami.obraz.dobrego.jadła,.mio
du.i.młodych.pędów,.bulw.i.pędraków,.świeżego.mięsa..Podniósł.kamień.i.zaczą

.nim.walić.w.nagą.skałę.tu

ż.przy.głowie,.jak.waliłby.w.jakieś.drzewo.

Nil.zerwała.uschniętą.jagodę.z.krzaka.i.włożyła.do.ust.

—.Patrzcie,.Lok.wali.w.skałę.

Wszyscy.gruchnęli.śmiechem,.a.Lok.zaczął.błaznować.udając,.że.wsłuchuje.się.w.skałę,.i.wykrzyku

jąc:

—.Zbudźcie.się,.pędraki!.Czy.już.się.zbudziłyście?.Mal.jednak.poprowadził.ich.dalej.

Szczyt.urwiska.odchylał.się.nieco.do.tyłu,.zamiast.więc.przedzierać.się.przez.jego.postrzępiony.grz

biet,.mogli.obejść.stromiznę.nad.rzeką,.która.wypływała.spośród.wzburzonego.wodospadu..Z.każdym.jedn
ak.krokiem.musieli.się.piąć.coraz.wyżej,.pokonywać.przyprawiające.o.zawrót.głowy.stoki.i.występy.skalne
,.wyrwy.i.skarpy,.a.jedynym.zabezpieczeniem.dla.stóp.była.chropowata.powierzchnia,.poniżej.zaś.skała.cof
ała.się.w.głąb.pozostawiając.próżnię,.która.oddzielała.ich.od.wyspy.spowitej.mgłą..W.dole.latały.kruki.nicz
ym.czarne.strzępki.unoszące.się.z.płonącego.ogniska,.kołysały.się.wodorosty,.a.tuż.nad.nimi.połyskiwała.w
oda;.natomiast.wyspa,.wspierając.się.o.wodospad.i.przerywając.próg.spadającej.wody,.rysowała.się.wyrazi
ście.niczym.księżyc.na.niebie..Urwisko.wychylało.się,.jakby.szukało.w.wodzie.własnych.nóg..Wysokie.wo
dorosty,.wyższe.od.człowieka,.kołysały.się.w.przód.i.w.tył,.tam.w.dole,.pod.wspinającymi.się.ludźmi,.z.reg
ularnością.uderzeń.serca.albo.fal.morskich.bijących.o.brzeg.

Lok.przypomniał.sobie,.jakie.odgłosy.wydają.kruki..Pomachał.w.ich.stronę.obiema.rękami.

—.Kra!.Kra!

Nowy.poruszył.się.na.plecach.

Fa,

.przesuwając.rączki.i.nóżki,.aby.się.dobrze.uchwycić..Ha.szedł.bar

dzo.powoli;

był.masywnie.zbudowany,.co.go.zmuszało.do.większej.ostrożności..Posuwał.się.przylegając.mocno

.do.zbocza.skały.i.podtrzymując.się.na.zmianę.to.nogami,.to.rękami..Mal

znowu.się.odezwał:

—.Zaczekajcie!

Czytali.z.jego.ust,.gdy.się.do.nich.obrócił,.i.ciasno.się.przy.nim.skupili..W.tym.miejscu.szlak.rozsze

rza

.się.tworząc.platformę,.na.której.starczyło.miejsca.dla.wszystkich..Stara.kobieta.oparła.się.rękoma.o.po

chyłą.skałę,.było.jej.łatwiej.stać.w.tej.pozycji..Mal.schylił.się.i.kaszlał.kuląc.ramiona..Nil,.przykucnąwszy.
obok,.położyła.mu.jedną.rękę.na.brzuchu,.a.drugą.na.ramieniu.

Lok.patrzył.w.dal.za.rzekę,.aby.zapomnieć.o.trapiącym.go

głodzie..Rozszerzył.nozdrza.i.natychmiast.został.nagrodzony.mieszaniną.licznych.zapachów,.bo.mg

ławica.znad.wodospadu.

niewiarogodnie

.potęgowała.każdy.zapach,.podobnie.jak.deszcz.pogłębia.i.wyostrz

a.barwy.kwietnych.łanów..Unosił.się.też.zapach.ludzi,.swoisty,.ale.pomieszany.z.zapachem.błotnistej.ścież
ki,.na.której.się.właśnie.znajdowali.

Był.to.już.tak.widomy.znak.ich.letniego.bytowania,.że.

Lok.

roześmiał.się.radośnie.i.obrócił.do.

.cz

ując,.że.chętnie.by.się.z.nią.położył.mimo.doskwierającego.głodu..Już.zdążyła.się.osuszyć.z.kropli.deszczu
.

skapujących

.z.drzew,.gdy.szli.przez.las,.a.wijące.się.pasma.włosów,.okrywające.jej.szyję.i.główkę.nowego

,.lśniły.rudym.połyskiem..Wyciągnął.rękę.do.jej.piersi,.na.co.roześmiała.się.i.odgarnęła.włosy.za.uszy.

—.Znajdziemy.jedzenie.—.powiedział.wyraźnie,.poruszając.szerokimi.ustami.

—.i.będziemy.się.kochać.

Kiedy.wspomniał.o.jedzeniu,.poczuł.głód.tak.realnie,.jak.wszystkie.zapachy..Obrócił.się.znowu.w.t

ę.stronę,.skąd.dochodził.zapach.tobołka.starej.kobiety..A.potem.była.już.tylko.pustka.i.opary.wodospadu.u
noszące.się.ku.niemu.znad.wyspy..Leżał.jak.długi.na.skale.z.rozpostartymi.rękoma.i.nogami,.czepiając.się.
palcami.rąk.i.nóg.każdej.chropowatości,.podobnie.jak.mięczaki.czepiają.się.skały..Widzia

ł.

teraz.wodorosty

,.nieruchome,.jakby.zastygłe.w.niezwykłej.czujności..Liku.piszczała.stojąc.na.platformie.skalnej,.zaś.Fa.leż
ała.na.samym.jej.brzegu.trzymając.go.za.przegub.ręki,.a.nowy.wierzgał.i.kwilił.w.jej.włosach..Wszyscy.za
wrócili..Widział.Ha.od.pasa.w.górę,.w

aśnie.zbliżał.się.ostrożnie,.ale.szybko,.po.czym.schyliwszy.się.uchw

ycił.Loka.za.drugi.przegub.ręki..Lok.czuł,.że.ich.dłonie.są.spocone.ze.strachu..Podpierając.się.to.nogą,.to.r
ęką,.podciągnął.się.w.górę,.aż.wreszcie.zdołał.się.wygramolić..Przykucnąwszy.na.platformie.zaczął.coś.ma
mrotać.na.widok.poruszających.się.znowu.wodorostów..Liku.popłakiwała..Nil.schyliła.się.i.przytuliwszy.je
j.głowę.do.piersi.głaska

a.ją.po.włosach,

dgarniając

.je.do.tyłu..Fa.mocno.pociągnęła.Loka,.musiał.się..do.niej.obrócić.

.Dlaczego?

Lok.przyklęknął.na.chwilę,.drapiąc.się.we.w

osy.pod.wargą..Wskazał.na.bryzgi.wody.docierające.d

o.nich.znad.wyspy

—.Stara.kobieta..Była.tam..I.to.

Kruki.latały.wysoko,.tuż.pod.jego.ręką,.gdy.podmuch.powietrza.wzbijał.się.aż.po.urwisko..Fa.cofnę

ła.się,.gdy.napomknął.o.starej.kobiecie..Lok.nie.spuszczał.oczu.z.jej.twarzy.

—.Była.właśnie.tam...

Umilkli.oboje.pod.wrażeniem.tej.niepojętej.sytuacji..Fa.znowu.się.zachmurzyła..Nie.tolerowała.kła

mstwa..W.powietrzu,.wokó

.głowy,.wyczuwała.coś.z.obecności.starej.kobiety,.choć.nie.było.to.dostrzegaln

e..Lok.odezwał.się.błagalnym.głosem:

—.Obróciłem.się.do.niej.i.upadłem.

Fa.przymknęła.oczy.i.powiedziała.surowym.głosem:

—.Nie.widzę.tego.obrazu.

Nil.prowadziła.Liku.idąc.na.końcu..Fa.poszła.za.nimi,.jakby.Lok.w.ogóle.nie.istniał..Ruszył.za.nią.z

akłopotany.i.świadomy.błędu,.jaki.popełnił..Idąc.pomrukiwał:

—.Obróciłem.się.do.niej...

Wszyscy.zatrzymali.się.dalej,.na.szlaku..Fa.zawołała:

—.Już.idziemy!.Ha.odkrzyknął:

—.Jest.lodowa.kobieta.

Z.tyłu.za.

Malem

.i.wyżej.ciągnął.się.w.głębi.urwiska.wąwóz.zasypany.starym.śniegiem,.do.którego.j

eszcze.nie.dotarło.słońce..Zimowy.chłód.i.gradowe.deszcze.zbiły.hałdy.śniegu.w.bryłę.lodu,.która.sterczała.
groźnie.i.na.brzegach.już.się.roztapiała,.a.spod.niej.wypływała.strużka.wody.ogrzana

cieplejszą.skałą..Jeszcze.nigdy.nie.widzieli.lodowej.kobiety.w.wąwozie,.kiedy.wracali.

7.zimowej.nadmorskiej.jaskini,.ale.nawet.im.na.myśl.nie.przyszło,.aby.Mal.mógł.ich.przyprowadzić.w.góry
.za.wcześnie..

Lok

.zapomniał.o.swej.przygodzie.i.o.dziwnie.nieokreślonym,.a.całkiem.nowym.zjawisku,.ja

kim.był.zapach.spienionej.wody,.i.pobiegł.naprzód..Stanął.przy.Ha.wykrzykując:

—.

Oa!

Oa!.

Ha.zaczął.także.wykrzykiwać.przy.wtórze.pozostałych:

—.Oa!.Oa!.Oa!

Na.tle.bezustannego.dudnienia.wodospadu.ich.głosy.były.stłumione.i.pozbawione.rezonansu,.jedna

kże.kruki.je.usłyszały.i.trzepocząc.skrzydłami.poszybowały.w.dół.gładkim.lotem..Liku.także.zaczęła.pokrz
ykiwać.i.wymachiwać.małą.Oa,.choć.sama.nie.wiedziała,.dlaczego.to.robi..Nowy.zbudził.się,.oblizał.różo
wym.języczkiem.wargi.jak.małe.kocię.i.wyjrzał.spomiędzy.włosów.za.uchem.

Fa.

.Lodowa.kobieta.zwisała.

z.tyłu.nad.nimi..Choć.nieubłagana.woda.wciąż.sączyła.się.z.jej.brzucha,.ona.nawet.nie.drgnęła..W.ciszy.i.p
ośpiechu.minęli.Oa,.przesłoniła.ją.skała..Wciąż.w.milczeniu.dotarli.do.skał.przy.wodospadzie,.gdzie.ogrom
ne.urwisko.wychylało.się.szukając.swoich.stóp.we.wzburzonej,.pienistej.wodzie..Niemal.na.poziomie.ich.o
czu.znajdował.się.wyraźny.zakręt,.gdzie.woda.spływała.w.dół.poprzez.próg.wodospadu,.tak.przejrzysta,.że.
widać.było.dno..Rosnące.tu.wodorosty.nie.kołysały.się.w.powolnym.rytmie,.lecz.drżały.jak.oszalałe,.jakby.
chciały.się.za.wszelką.cenę.stąd.wydostać..W.pobliżu.wodospadu.skały.były.mokre,.spryskane.wzburzoną.
wodą,.zewsząd.zwisały.paprocie..Ledwie.raczyli.spojrzeć.na.wodospad.i.szybko.ruszyli.naprzód.

W.górze,.nad.wodospadem,.rzeka.wypływała.z.przełęczy.w.łańcuchu.górskim.

Teraz,.kiedy.dzień.miał.się.już.ku.końcowi,.słońce.padało.na.przełęcz.i.odbijało.się.oślepiającym.bl

askiem.w.wodzie..Po.drugiej.stronie.rzeka.prześlizgiwała.się.tuż.przy.stromej.skale,.czarnej.i.skrytej.przed.
słońcem;.po.tej.stronie.przełęcz

była.jednak.bardziej.przystępna..Znajdowała.się.tu.po

hyła.półka.skalna,.terasa,.która.stopniowo.pr

zechodziła.w.urwisko..Lok.zignorował.niedostępną.wyspę.i.skałę.znajdującą.się.po.drugiej.stronie.przełęcz
y..Przypomniał.sobie,.jak.bezpieczna.jest.terasa,.i.pospieszył.za.swoją.gromadą..Nic.nie.mogło.im.zagrażać
.od.strony.rzeki,.bo.prąd.wody.porwałby.wszystko.i.uniósł.prosto.w.wodospad;.natomiast.urwisko.nad.teras
ą.było.terenem.dogodnym.dla.lisów,.kóz,.ludzi,.hien.i.ptaków..Nawet.szlak.wiodący.z.terasy.w.dół.do.lasu.z
abezpiecza

o.przejście.tak.wąskie,.że.zmieścić.się.tam.mógł.zaledwie.jeden.człowiek.z.sękatym.kijem..Szl

ak.na.samym.urwisku,.ponad.słupami.skotłowanej.i.spienionej.wody,.naznaczony.by

.wyłącznie.ludzką.sto

pą.

Kiedy.Lok.minął.zakręt.na.końcu.szlaku,.las,.który.pozostał.w.tyle,.okrył.się.już.mrokiem,.a.cień.zn

ad.przełęczy.przesuwał.się.w.stronę.terasy..Hałaśliwa.gromada.zatrzymała.się.na.terasie.dla.chwili.wytchni
enia,.po.czym.Ha.tak.wywinął.sękatym.kijem,.że.jego.rozwidlony.koniec.znalaz

ł.

się.tuż.przed.nim,.wspart

y.o.ziemię..Ugiął.kolana.węsząc.w.powietrzu..Wszyscy.natychmiast.się.uspokoili.i.rozproszyli.w.półkolu.pr
zed.występem.skalnym..Mal.i.Ha.ruszyli.do.przodu.skradając.się.i.trzymając.w.pogotowiu.kije,.wspięli.się.
na.niewielkie.wzniesienie.i.zajrzeli.w.głąb.występu.skalnego.

Ale.hien.nie.było..Ich.zapach.na.rozsypanych.kamieniach,.które.odpad

y.ze.sklepienia.skalnego.na

wisu,.i.na.trawie.wyrastającej.gdzieniegdzie.z.ziemi,.która.osadziła.się.tu.na.przestrzeni.wieków,.świadczył
.o.tym,.że.wyniosły.się.poprzedniego.dnia..Ha.podniós

.kij,.który.przestał.pełn

ć.funkcję.obronną,.i.dopiero

.wtedy.wszyscy.się.odprężyli..Wspięli.się.kilka.kroków.pod.górę.i.zatrzymali.przed.jaskinią,.ich.cienie,.w.d
ocierającym.tu.jeszcze.słońcu,.kładły.s

ę.na.boki..Mal.stłumił.kaszel.i.czekał.odwrócony.do.starej.kobiety..

Przyklękła.w.głębi.jaskini.i.położyła.bryłę.gliny.na.samym.środku..Następnie.zrobiła.w.niej.otwór.i.zaczęła.
ją.rozprowadzać.i.

przyklepywać

.dokładnie.w.tym.miejscu,

gdzie.pozostał.stary.ślad..Przysunęła.teraz.twarz.i.zaczęła.dmuchać..Dalej,.w.głębi.jaskini,.po.obu.st

ronach.skalnego.f

laru,.znajdowały.się.dwie.nisze.pełne.patyków,.gałęzi.i.grubych.pni..Podeszła.szybko.do.

nagromadzonego.stosu.i.przyniosła.parę.gałęzi,.trochę.liści.i.zmurszałe.polano,.które.już.się.rozsypywało..
Ułożyła.wszystko.nad.dołkiem.w.glinie.i.dotąd.dmuchała,.aż.się.pojawił.dymek.i.strzeliła.w.górę.iskra..Roz
legł.się.trzask.gałęzi,.po.czym.

ametystowoczerwony

.płomień.wzniósł.się.spiralą.w.górę.i.wyprostował,.a.je

j.twarz.i.oczy.rozjarzyły.się.blaskiem..Znowu.przyniosła.z.niszy.naręcze.gałęzi.i.dołożyła.do.paleniska,.któr
e.trysnęło.wspaniałym.płomieniem.pełnym.iskier..Zaczęła.wyrabiać.palcami.mokrą.glinę.formując.staranni
e.jej.brzegi.i.teraz.ogień.płonął.w.samym.środku.płaskiej.misy..Podniosła.się.i.oznajmiła:

—.Ogień.rozbudził.się.na.nowo.

Rozdzia

.drugi

Zaczęli.znowu.rozmawiać,.ogromnie.podnieceni..Weszli.do.środka..Mal.przykucną

.pomiędzy.pale

niskiem.a.niszą.i.rozpostarł.ręce,.

.i.Nil.

naznosiły

.drzewa.i.ułożyły.obok.paleniska,.aby.można.było.w.każ

dej.chwili.podsycić.ogień..Liku.także.przyniosła.gałą

.i.podała.starej.kobiecie..Ha.usiadł.ze.skrzyżowanym

i.nogami.oparty.o.skałę.i.dotąd.ocierał.się.plecami,.aż.się.usadowił.wygodnie..Prawą.ręką.natknął.się.na.ka
mień,.więc.podniósł.go.i.pokazał.wszystkim.

—.Widzę.obraz.tego.kamienia..Mal.obcina

.nim.gałęzie.

Patrzcie!.Tu.jest.ta.część.do.cięcia.

Mal.wziął.kamień,.wyważył.go.w.ręku,.spoważniał,.po.czym.się.uśmiechnął.

—.Tego.kamienia.używałem.—.oznajmił..—.Patrzcie!

Tutaj.kładę.kciuk,.a.tutaj.obejmuję.całą.dłonią..Podniósł.go.w.górę.i.wykonał.taki.ruch,.jakby.ścinał

.gałęzie.

—.To.dobry.kamień.—.odezwał.się.

Lok.

.—.Nie.zginął..

Zosta

.przy.palenisku.do.powrotu.Ma

a..Podniósł.się.i.spojrzał.w.dół.zbocza.pokrytego.ziemią

i.kamieniami..I.rzeka.nie.

zniknęła,

.ani.góry..Jaskinia.także.na.nich.czekała..Nagle.ogarnęło.go.wzru

szenie,.czuł.się.szczęśliwy..Wszystko.na.nich.czekało:.

.też.czekała..Nawet.teraz.wyciągała.w.górę.pędy.

bulw,.tuczyła.pędraki,.wydzielała.

z.ziemi.przeróżne.wonie,.dzięki.niej.wyrastały.z.każdej.szczeliny.i.każdej.gałęzi.grube,.dorodne.pąk

i..Tańczył.na.terasie.w.pobliżu.rzeki.z.szeroko.rozpostartymi.ramionami..—.

Oa!

Mal.odsunął.się.od.ognia.i.lustrował.tylną.ścianę.jaskini..Zerknął.w.dół.i.odgarnął.suche.liście.i.bob

ki.z.ziemi.przy.skalnym.f

larze..Usiadł.ze.skrzyżowanymi.nogami.i.ułożył.odpowiednio.ręce.

—.A.tutaj.jest.miejsce,.na.którym.siedzi.Mal..Dotknął.skały.delikatnie,.jak.

Lok

.lub.Ha.dotykali.

Fa.

—.Jesteśmy.w.domu.

Lok.wrócił.z.terasy..Spojrzał.na.starą.kobietę..Wolna.od.ciężaru.odpowiedzialności.za.ogień.już.nie.

wydawała.się.tak.bardzo.stara,.może.tylko.trochę.od.nich.starsza..Lok.nie.obawiał.się.spojrzeć.jej.w.oczy.i.
zagadać,.może.nawet.coś.by.mu.odpowiedziała..Odczuwał.potrzebę.mówienia,.aby.ukryć.przed.wszystkimi
.niepokój,.jaki.zawsze.budziły.w.nim.płomienie.

—.Ogień.już.się.pali..Cieplej.ci,.Liku?.Liku.wyjęła.maleńką.Oa.z.ust.

—.Jestem.głodna.

—.Jutro.znajdziemy.jadło.dla.wszystkich..Liku.podniosła.małą.Oa.

—.Ona.też.jest.głodna.

—.Pójdzie.razem.z.tobą.i.będzie.jadła..Lok.zaśmiał.się.i.rozejrzał.po.wszystkich.

—.Widzę.obraz...

I.oni.się.roześmiali,.ponieważ.był.to.obraz.Loka,.chyba.jedyny,.jaki.miał,.a.znali.go.równie.dobrze,.

jak.on.

—....obraz,.kiedy.znaleźliśmy.małą.Oa.

Stary.korzeń.był.fantastycznie.powykrzywiany,.

napę-

czniały

.i.wygładzony.upływającym.czasem,.przypominał.kobietę.z.wielkim.brzuchem,

....Stoję.między.drzewami..Czuję..Tą.stopą.czuję....

—.Naśladował.wszystko,.co.się.wtedy.zdarzyło..Przerzucił.ciężar.ciała.na.lewą.nogę,.a.prawą.szukał.w.zie
mi..—.....czuję..Co.czuję?.Bulwę?.Patyk?.Kość?.
—.Prawa.stopa.coś.uchwyciła.i.podała.w.górę,.do.lewej.ręki

.Popatrzył..—.To.przecież.mała.Oa!.

—.rozpromienił.się.tryumfując..—.I.teraz.wszędzie,.gdzie.jest.Liku,.tam.jest.mała.Oa.

Ludzie.

przyklasnęli

.mu.uśmiechając.się,.trochę.z.Loka,.a.trochę.z.tej.opowieści..Poczuł.się.bezpiec

znie.widząc.ich.uznanie.i.usadowił.się.przy.ogniu;.wszyscy.w.milczeniu.wpatrywali.się.w.płomienie.

Słońce.wpadło.do.rzeki,.opuściło.jaskinię..Ogień.stał.się.tym.bardziej.punktem.centralnym.

—.biały.popiół,.plama.czerwieni.i.płomień.wijący.się.w.górę..Stara.kobieta.poruszyła.się.i.dołożyła.gałęzi,.
czerwona.plama.wchłonęła.je,.strzeli

.na.nowo.silny.płomień..Ludzie.wpatrywali.się.w.palenisko,.ich.twarz

e.zdawały.się.drżeć.w.migocącym.blasku,.a.pokryta.piegami.skóra.poczerwieniała,.zaś.w.głębokich.oczodo
łach.odbijały.się.ognie.wirując.w.gromadnym.tańcu..Kiedy.już.poczuli.prawdziwe.ciepło,.rozsiedli.się.wyg
odniej,.wciągając.w.nozdrza.zapach.dymu.z.zadowoleniem.i.wdzięcznością..Podwinąwszy.palce.u.nóg.wyc
iągnęli.ramiona,.odchylając.się.lekko.od.ognia..Zapanowała.wśród.nich.głęboka.cisza,.która.wydawała.się.
czymś.o.wiele.bardziej.naturalnym.niż.rozmowa;.cisza.bezkresna,.w.której.z.początku.krążyło.wiele.myśli,
.ale.potem.nawet.i.myśli.

zniknęły.

.Potraf

li.się.tak.wyłączyć.z.odgłosów.huczącego.wodospadu

.że.chwytal

i.uchem.najmniejszy.wiaterek.ocierający.się.o.skały..Ich.uszy,.jakby.obdarzone.odrębnym.życiem,.potraf

ły.

wyłowić.najcichszy.dźwięk.z.całej.plątaniny.dźwięków.
—.oddech,.wysychanie.mokrej.gliny.i.spadający.popiół.

Wtem.odezwał.się.Mal,.z.powątpiewaniem.w.g

osie,.co.mu.się.rzadko.zdarzało:

—.Czy.tu.jest.zimno?

Oprzytomnieli.i.odwrócili.się.w.jego.stronę..Już.zdążył.się.osuszyć,.włosy.mia

.poskręcane..Przesun

ął.się.zdecydowanym.ruchem.do.przodu,.przyklęknął.na.glinie,.podpierając.się.z.obu.stron.rękami.i.wysta
wiając.pierś.prosto.w.żar.bijący.z.paleniska..Nagle.wiosenny.wiatr.śmignął.w.ogień,.wzniecił.cienką.smużk
ę.dymu,.którą.dmuchnął.

Malowi.

w.otwarte.usta..

Zakrztusił

.się.i.zaczął.kaszleć..Już.nie.mógł.się.powstrzy

mać,.kaszel.dobywał.się.z.jego.piersi.samoistnie,.był.nie.do.opanowania..Położyli.go.na.ziemi,.ale.nie.móg
ł.złapać.tchu..Przewracał.się.z.boku.na.bok.i.zaczął.drżeć..Widzieli.jego.język,.a.w.oczach.strach.

Stara.kobieta.powiedziała:

—.To.ta.zimna.woda,.tam.gdzie.był.pień..Przyklękła.przy.

Malu

.i.zaczęła.mu.rozcierać.piersi.i.maso

wać.mięśnie.szyi..Położyła.jego.głowę.na.swoich.kolanach.osłaniając.go.od.wiatru,.aż.wreszcie.przestał.ka
szleć.i.leżał.w.ciszy.drżąc.lekko..Nowy.zbudził.się.i.zsunął.z.pleców.

Fa.

.Zaczął.raczkować.między.wyciągn

iętymi.nogami,.a.strzecha.jego.rudych.włosów.połyskiwała.w.blasku.płomieni..Kiedy.zobaczył.ogień,.wśliz
nął.się.pod.uniesione.kolano.Loka,.chwycił.Ma

a.za.nogę.i.wstał..W.oczach.zaświeciły.mu.dwa.niewielkie.

ogniki,.ale.nadal.stał.przechylając.się.do.przodu.i.przytrzymując.drżącej.nogi..Wszyscy.skupili.uwagę.na.n
owym.i.Malu..Wtem.gałąź.trzasnęła.z.takim.hukiem,.że.

Lok

.odskoczył,.a.iskry.strzeliły.wysoko.w.ciemnoś

ć..Nim.iskry.opadły,.nowy.był.już.na.czworakach..Przedostał.się.między.plątaniną.nóg,.wspiął.się.po.ramie
niu.Nil.na.plecy.i.skrył.w.jej.włosach..Nagle.jeden.mały.płomyk.pojawił.się.przy.jej.lewym.uchu,.tląc.się.sp
okojnie,.bez.drgnienia..Nil.pokręciła.głową.na.boki.i.zaczęła.ocierać.policzek.o.główkę.małego..Nowy.znal
azł.się.w.swojej.kryjówce..Jego.własna.czupryna.i.włosy.matki.stanowiły.dlań.jaskinię..Zmierzwione.włosy
.Nil,.opadające.na.plecy,.dawały.mu.schronienie..Mały.

ogienek

.przy.uchu.Nil.zgasł..Mal.podciągnął.się.do.

góry.i.usiadł.wsparty.o.starą.

ko-

hietę.

.Przyglądał.się.wszystkim.po.kolei..Liku.otworzyła.usta..aby.coś.powiedzieć,.ale.Fa.ją.szybko.

powstrzymała.

I.po.chwili.Mal.zaczął.mówić:

.Niegdyś.była.wielka.

Oa.

.Ona.zrodziła.ze.swego.brzucha.ziemię..Ziemia.zrodziła.kobietę,.kobieta.

zrodziła.ze.swego.brzucha.pierwszego.człowieka.

Słuchali.go.w.milczeniu..Czekali.na.dalsze.opowieści,.na.wszystkie.opowieści,.jakie.znał..Niegdyś.

żyło.dużo.ludzi,.i.tę.opowieść.najbardziej.lubili,.a.lato.panowało.przez.okrągły.rok,.zaś.kwiaty.i.owoce.wisi
ały.na.tej.samej.gałęzi..Była.też.długa.lista.imion,.która.zaczynała.się.od.Ma

a.i.sięgała.wstecz,.a.zawsze.w

ystępował.w.tej.opowieści.najstarszy.człowiek.owych.czasów..Ale.teraz.już.nic.więcej.nie.powiedział.

Lok.usiadł.tak,.aby.zasłonić.Ma

a.od.wiatru.

—.Jesteś.głodny

.Mal..Kiedy.człowiek.jest.głodny,.to.mu

zimno.

Ha.podniósł.głowę.

—.Jak.tylko.wzejdzie.słońce,.zdobędziemy.jedzenie..Zostaniesz.przy.ogniu

.Mal,.a.my.przyniesiem

y.jadło.i.wtedy.będziesz.silny.i.będzie.ci.ciepło.

Teraz.usiadła.obok.Ma

a.Fa.i.oparła.się.o.niego,.we.trójkę.osłaniali.go.przed.ogniem..Pośród.atakó

w.kaszlu.przemówił.do.nich:

—.Widzę.obraz.tego,.co.trzeba.zrobić.

Schylił.głowę.i.popatrzył.w.popiół..Wszyscy.czekali..Dostrzegali.teraz.ślady,.jakie.pozostawił.na.ni

m.upływający.czas..Długie.brwi.miał.mocno.przerzedzone,.a.włosy,.które.powinny.były.wyrastać.tuż.nad.b
rwiami.i.opadać.po.pochyłości.czaszki.na.plecy,.odsłoniły.ponad.brwiami.pasmo.nagiej,.pomarszczonej.sk
óry,.szerokości.palca..Ogromne.oczodoły.zapadły.się.jeszcze.głębiej,.pociemniałe,.a.przymglone.oczy.były.
pełne.bólu..Nagle.wyciągnął.rękę.i.przyjrzał.się.z.bliska.palcom.

—.Trzeba.znaleźć.jedzenie..Trzeba.znaleźć.drzewo..Trzymał.palce.lewej.ręki.w.prawej.dłoni;.ścisną

ł.je

mocniej,.tak.jakby.tylko.w.ten.sposób.mógł.skupić.myśli.i.roztoczyć.nad.nimi.kontrolę.

—.Palec.na.drzewo..Palec.na.jedzenie..Podrzucił.głowę.i.ciągnął.dalej:

—.Palec.dla.Ha..Dla.

Fa.

.Dla.Nil..Dla.Liku....Skończyły.się.już.palce.u.lewej.ręki,.więc.spojrzał.na.

prawą,.

pokasłując

.cicho..Ha.poruszył.się,.ale.nic.nie.powiedział..Mal.rozluźnił.brwi.i.zamilkł..Pochyliwszy

.głowę.splótł.dłonie.w.siwych.włosach.na.karku..W.jego.głosie.znać.było.ogromne.zmęczenie.

—.Ha.zdobędzie.drzewo.w.lesie..Pójdzie.z.nim.Nil.i.nowy..Ha.znowu.się.poruszył,.a.Fa.zdjęła.rękę.

z.ramion.starego.człowieka,.który.mówił.dalej:

—.

Lok

.zdobędzie.jedzenie.razem.z.Fa.i.Liku..Odezwał.się.Ha:

—.Liku.jest.za.mała,.żeby.iść.na.górę,.a.potem.dalej.na.równinę.

Liku.wykrzyknę

—.Pójdę.z.Lokiem!

Mal,.trzymając.głowę.między.kolanami,.oznajmił.cichym.głosem:

—.Powiedziałem.

Teraz,.kiedy.wszystko.już.zostało.postanowione,.ogarnął.ich.niepokój..Całym.ciałem.wyczuwali,.że

.dzieje.się.coś.złego,.ale.słowo.zostało.powiedziane..A.kiedy.słowo.zostało.powiedziane,.to.tak.jakby.rozpo
częła.się.już.akcja.przedstawienia..Byli.bardzo.strapieni..Ha.cisnął.bez.celu.kamień.w.skałę,.a.Nil.zaczęła.c
icho.pojękiwać..Tylko.Lok,.który.zazwyczaj.widział.najmniej.obrazów,.przypomniał.sobie.teraz.olśniewają
cy.obraz.

Oa,

.z.jej.szczodrobliwością,.i.zaczął.tańczyć.na.terasie..Podskakiwał,.zwrócony.twarzą.w.stronę.s

woich.ludzi;.wieczorny.wiatr.rozwiewał.mu.włosy.

—.Przyniosę.jedzenie.w.ramionach.—.wykonał.ogromny.gest.

—.tyle,.że.aż.się.będę.uginał....o,.tyle!.Fa.roześmiała.się.

—.Tyle.jedzenia.nie.ma.na.całym.świecie.

Lok.przykucnął.

—

.Mam.obraz.w.g

owie..Lok.wraca.do.wodospadu..Biegnie.zboczem.góry..Niesie.jelenia..Kot.zabił.jelenia

,.wyssał.krew,.nie.ma.żadnej.winy..O.tak!.Lok.trzyma.go.pod.lewym.ramieniem..Pod.prawym.
—.wyciągnął.je.przed.siebie.—.całe.połcie...

Zatoczy

.się.przy.wejściu.do.jaskini.pod.ciężarem.mięsa..Śmiali.się.z.nim.razem,.a.potem.i.z.niego..

Tylko.Ha.siedział.cicho,.uśmiechając.się,.aż.spojrzeli.na.niego.i.wtedy.przenieśli.wzrok.na.Loka.

Lok.zaczął.się.chełpić:

—.To.prawdziwy.obraz!

Ha.nic.na.to.nie.powiedział,.tylko.wciąż.się.uśmiechał..Ponieważ.przyglądali.mu.się.nadal,.poruszy

ł.głową.nasłuchując.obydwoma.uszami,.powoli.i.z.powagą.kierując.je.w.stronę.Loka,.a.było.to.tak.wymow
ne,.jakby.powiedział:.-.słyszę.cię.dobrze!.Lok.otworzył.usta,.włos.mu.się.

zjeżył

.na.głowie..Zaczął.coś.niew

yraźnie.mamrotać.na.widok.cynicznych.uszu.i.półuśmiechu.

Fa.przerwała.im:

—.Niech.tak.będzie..Ha.ma.wiele.obrazów,.a.niewiele.słów..Lok.ma.pełne.usta.słów,.ale.bez.obrazó

W.tym.momencie.Ha.coś.wykrzyknął.ze.śmiechem.i.zamachnął.się.nogą.w.stronę.Loka,.na.co.Liku.

zachichotała,.nie.wiedząc.właściwie.dlaczego..Loka.ogarnęło.nagle.pragnienie,.aby.wszyscy.pogrążyli.się.
w.obojętnym.spokoju..Opanował.złość.i.

podczołgał

.się.do.ognia..Chciał,.aby.wszyscy.widzieli,.jak.bardzo.j

est.nieszczęśliwy,.i.oczekiwał.z.ich.strony.pocieszenia..Zaległa.cisza.wypełniona.tylko.jedną.myślą,.a.być.
może.nawet.i.tej.jednej.myśli.nie.było.

Bez.żadnego.specjalnego.sygnału.wszystkim.pojawił.się.w.głowie.jeden.obraz,.wspólnie.go.dzielili.

.Był.to.obraz.Ma

a,.który.jakby.się.od.nich.oddalał..W.blasku.ognia.zarysy.jego.

wymizerowanej

.postaci.wy

dawały.się.dziwnie.wyostrzone..Widzieli.nie.tylko.ciało.Ma

a,.ale.wszystkie,

powoli.przesuwające.się.w.jego.głowie.obrazy,.które.stopniowo.jednak.zacierały.się.i.znikały..Zwła

szcza.jeden.przyćmiewał.wszystkie.inne,.przebijając.się.poprzez.niejasne.spory,.wątpliwości.i.przypuszcze
nia,.aż.w.końcu.pojęli,.o.czym.on.myśli,.z.przytępionym,.ale.głębokim.przekonaniem..
—.Jutro.albo.pojutrze.umrę.

Wszyscy.się.ponownie.rozdzielili..

Lok

.wyciągnął.rękę.i.dotknął.Ma

a,.ale.on,.znękany.bólem.i.osło

nięty.włosami.kobiety,.nawet.nie.poczuł.tego.dotknięcia..Stara.kobieta.spojrzała.na.

Fa.

—.To.ta.zimna.woda.

Pochyliła.się.i.szepnęła.

Malowi

.do.ucha:

—.Jutro.będzie.jedzenie..Teraz.śpij..Ha.podniósł.się.

—.Będzie.także.więcej.drzewa..Czy.nie.

podkarmisz.

ognia?

Stara.kobieta.weszła.do.niszy.i.wróciła.z.drzewem..Ułożyła.z.taką.precyzją.patyki,.aby.płomienie.m

ogły.ogarnąć.i.kąsać.suche.drewno..Wkrótce.ogień.wzbił.się.wysoko;

wszyscy.zgromadzili.się.w.jaskini..Powiększyło.się.półkole,.Liku.wślizgnęła.się.do.środka..Ich.włos

y.pod.wpływem.ciepła.nastroszyły.się.niepokojąco;.uśmiechnęli.się.do.siebie.z.zadowoleniem..Potem.zaczę
li.szeroko.ziewać..Usadowili.się.wokół.Ma

a,.z.ciepłych.ciał.tworząc.kołyskę;.na.froncie,.przed.

Malem,

.zn

ajdowało.się.palenisko..Od.czasu.do.czasu.przesuwali.się.pomrukując..Mal.

pokasływał,

.ale.w.końcu.i.on.za

snął.

Lok.przykucnął.pochylony.na.bok.i.popatrywał.na.spowitą.mrokiem.wodę..Czuwał,.choć.nikt.mu.te

go.świadomie.nie.zlecił..Ziewnął.i.pomacał.bolący.brzuch..Pomyślał.o.dobrym.jedzeniu,.aż.mu.ślina.pocie
kła..Chciał.właśnie.coś.powiedzieć,.ale.uświadomił.sobie,.że.wszyscy.już.śpią..Podniósł.się.więc.i.podrapał
.po.krótkich.kędzierzawych.włosach.rosnących.pod.dolną.wargą..Fa.była.w.jego.zasięgu

i.nagle.znowu.jej.zapragnął;.bez.trudu.jednak.zdołał.to.prag

nienie

.stłumić,.wolał.bowiem.myśleć.o.

jedzeniu..

Przypomniał

.sobie.hieny.i.powlókł.się.na.terasę,.skąd.mógł.patrzeć.w.

ół.zbocza.na.las..Długie.m

ile.ciemności.i.czarne.jak.sadza.s

ły

.ciągnęły.się.w.dal,.aż.do.szarego.pasma,.którym.było.morze;.bliżej.lś

niła.rozproszonym.blaskiem.rzeka.płynąca.zakosa

i.przez.bagna..Spojrzał.na.niebo.i.stwierdził,.że.jest.cz

ste,.tylko.nad.morzem.przesuwały.się.

kłębiaste

.chmury..Wciąż.wpatrywał.się.w.niebo,.a.kiedy.przygasł.nie

co.odblask.ognia,.spostrzegł.przebijającą.się.przez.chmury.gwiazdę..Po.chwili.pojawiły.się.następne,.pojed
yncze,.potem.całe.plejady.migocących.światełek.aż.po.daleki.horyzont..Przyglądał.się.gwiazdom.bez.zmru
żenia.oka,.nosem.poszukiwał.hien,.ale.nie.było.ich.w.pobliżu..Wdrapał.się.na.skały,.żeby.popatrzeć.na.wod
ospad..Było.zawsze.widno.tam,.gdzie.rzeka.wpadała.do.swego.rozlewiska..Drobinki.rozpryskiwanej.wody.
chwytały.każde.światło.i.delikatnie.je.rozpraszały..Ale.to.światło.jaśniało.tylko.w.rozpylonej.wodzie,.sama.
zaś.wyspa.okryta.była.nieprzeniknioną.ciemnością..Lok.spoglądał.bezmyślnie.na.czarne.drzewa.i.skały,.jak
ie.wyłaniały.się.z.przymglonej.bieli..Wyspa.przypominała.nogę.siedzącego.olbrzyma,.którego.kolano,.przy
ozdobione.drzewami.i.krzakami,.przerywało.połyskujący.próg.wodospadu.i.którego.

niedosięgła,.

rozpłaszcz

ona.stopa.obsuwała.się.w.dół,.po.czym.traciła.podobieństwo.do.stopy.i.łączyła.się.z.mroczną.puszczą..Udo.

olbrzyma,.które.powinno.wspierać.ciało.jak.góra,.leżało.w.wodzie.spływającej.w.dół.przełęczy.i.stawało.si
ę.coraz.mniejsze,.aż.

niknęło

.w.rozszczepieniu.skał,.które.zakręcały.w.odległości.kilku.mężczyzn.od.terasy..

Lok.miał.taki.sam.stosunek.do.kolana.olbrzyma,.jak.do.księżyca;.było.równie.odległe,.nie.miało.żadnego.z
wiązku.ze.znanym.mu.życiem..Aby.dosięgnąć.wyspy,.ludzie.musieliby.przeskoczyć.przełęcz.dzielącą.teras
ę.od.skał.po.drugiej.stronie.rzeki,.która.skwapliwie.czyhała,.aby.ich.porwać.i.unieść.nad.wodospadem..Chy
ba.tylko.jakieś.stworzenie.

zwinniejsze

.niż.człowiek.i.wiedzione.strachem.mogłoby.się.poważyć.na.taki

skok..Dlatego.też.wyspa.pozostawała.wciąż.niedostępna.dla.ludzkiej.stopy.

Odpręży

.się,.a.wtedy.staną

.mu.przed.oczami.obra

jaskini.nad.morzem

.obrócił.się.więc.i.popatrzy

ł.w.dó

ł.

rzeki..Jej.zakola.wyglądały.jak.sadzawki,.lekko.połyskujące.w.ciemności..Jawiły.mu.się.dziwne.obr

azy.szlaku.

prowadzącego

.od.morza.do.terasy.poprzez.roztaczający.się.w.dole.mrok..Patrząc.w.tym.kierunk

u.odczuwał.coraz.większy.zamęt.w.głowie.na.samą.myśl,.że.szlak.rzeczywiście.tamtędy.prowadzi..Widok.t
ej.krainy,.pełnej.rozrzuconych.bezładnie

skał,.która.zdawała.się.stać.w.bezruchu.mimo.tak.burzliwie.kotłu

jącej.się.kurzawy.wodnej,.a.także.widok.rzeki.w.dole,.rozlewającej.się.pośród.lasu,.był.zbyt.skomplikowan
y.i.nie.do.pojęcia,.choć.jego.zmysły.odnajdywały.w.tej.scenerii.wijący.się.szlak..Przestał.o.tym.myśleć.z.pr
awdziwą.ulgą.i.rozszerzył.nozdrza.węsząc.hieny,.ale.nigdzie.nie.wyczuwał.ich.zapachu..Zbiegł.z.tupotem.n
a.brzeg.skały.i.oddał.mocz.do.rzeki..Potem.zawrócił.bezszelestnie.i.przykucnął.przy.ogniu..Ziewnął,.znowu
.ogarnęła.go.chęć.zbliżenia.się.do.

Fa,.

podrapał.się..Ze.stromizn.skalnych.patrzyły.na.niego.oczy,.nawet.z.w

yspy,.ale.nic.się.nie.mogło.przybliżyć,.dopóki.jarzył.się.popiół.w.palenisku..Stara.kobieta.zbudziła.się,.jakb
y.świadoma.jego.myśli,.dołożyła.drew.do.ognia.i.zaczęła.zgarniać.do.środka.popiół.płaskim.kamieniem..M
al.zaniósł.się.suchym.kaszlem.przez.sen,.wszyscy.się.poruszyli..Stara.kobieta.usiadła,.a.

Lok,

.którego.zaczę

ła.ogarniać.senność,.przetarł.dłońmi.powieki..Kiedy.spojrzał.w.stronę.rzeki,.mignęły.mu.przed.

uciśniętymi

oczami.zielone.płaty..Zerknął.w.lewo,.gdzie.wodospad.huczał.tak.monotonnie,.że.już.go.przestał.słyszeć..Z
nad.wody.uniósł.się.wiatr,.

zakołował,

.po.czym.powiał.wysoko.nad.lasem.i.przełęczą..Ostra.linia.horyzontu.

zatarła.się,.las.pojaśniał..Nad.wodospadem.przesuwała.się.chmura,.mgła.wykradała.się.w.górę.ponad.rozle
wisko.w.postrzępionym.zagłębieniu,.a.wodę.spadającą.z.łoskotem.do.rzeki.porywał.wiatr.w.odwrotnym.kie
runku.

Zaczęły.się.lekko.przebijać.zarysy.wyspy,.wilgotna.mgła

tarła.do.terasy,.zawisła.nad.łukiem.nawisu.skalnego.

„

owi

a.ludzi.

kroplistą

.masą..Zbyt.drobne.to.były.krople,.

g.poczuli,.ale.dostrzegalne.dla.oka..Lok.rozszer

zył.

ezwiednie.nozdrza,.wchłaniając.różnorodne.zapachy,.jakie.niosła.ze.sobą.mgła.

Siedział.skulony,.drżał,.a.mimo.to.czuwał..Przyłożył.dłonie.do.nozdrzy,.sprawdzając.schwytane.w.n

ie.powietrze..przymknąwszy.oczy.wytężył.i.skupił.uwagę.na.ciepłym.podmuchu.powietrza;.wydało.mu.się.
.że.jest.na.progu.odkrycia

.wtem.powiew.rozpłynął.się.jak.woda,.rozmazał.jak.maleńki.punkcik.w.sinej.dali

,.przesłonięty.łzami.ciężk

ego.trudu..Wypuścił.powietrze.i.otworzył.oczy..Mgła.znad.wodospadu.unosiła.si

ę.wraz.ze.zmieniającym.się.kierunkiem.wiatru,.a.zapach.nocy.był.taki.sam,.jak.zwykle.

Spojrzał.ponuro.na.wyspę.i.ciemną.wodę,.spływającą.do.brzegu,.ziewnął..Nie.mógł.trwać.dłużej.pr

zy.myśli,.która.nie.wiązała.się.z.żadnym.niebezpieczeństwem..Ogień.stał.się.czerwonym.okiem,.świecił.tyl
ko.dla.siebie,.a.wszyscy.wokoło.spali.spokojnie,.brunatni.jak.skały..Lok.usadowił.się.do.snu.pochylony.w.p
rzód.i.

ucisnął

.jedną.ręką.nozdrza,.aby.uchronić.je.od.wchłaniania.zimnego.powietrza..Podciągnął.kolana.do

.piersi,.dzięki.czemu.wys

awia

.jak.najmniejszą.powierzchnię.ciała.na.zimno..Lewą.rękę.uniósł.w.górę.i.ws

unął.palce.we.włosy.na.karku..Usta.przytknął.do.kolan.

Nad.morzem,.w.zagłębieniu.chmury,.pojawił.się.słaby.pomarańczowy.blask.i.stopniowo.zaczął.się.r

ozprzestrzen

ać..Strzępiaste.odgałęzienia.chmury.zabarwiły.się.pozłotą.

.wkrótce.przedarł.się.przez.nie.okr

ągły.zarys.księżyca.blisk

ego.pełni..Roziskrzył.się.próg.wodospadu

.a.nad.jego.krawędzią.unosiły.się.w.bez

ustannym.ruchu.pojedyncze.św

atełka,.od.czasu.do.czasu.podrywające.się.w.górę.w.nagłym.rozbłysku..Ko

ntury.drzew.na.wyspie.rysowały.się.coraz.wyraźniej,.a.górująca.ponad.nimi.brzoza.stała.się.nagle.

białosreb

rzysta.

.Za.rzeką,.po.drugiej.stronie.przełęczy,.strome.urwisko.wciąż.jeszcze.otulało.się.ciemnością,.ale.

doo

kolne

.góry.odsłaniały.już.okryte.lodem.i.śniegiem

szczyty..

Lok

.spał,.kołysząc.się.na.po

ła-

le.na.najmniejszy.odg

os.niebezpieczeństwa.

natychmi

ast

.by.się.poderwał.i.wypadł.na.terasę,.tak.jak.podrywa.się.sp

rinter.

z.miejsca.startu..Szron.połyskiwał.na.ni

m,.jak.lód.pobłysk

e.na.skale..Ogień.przybrał.kształt.ściętego.

stożka,

ryjącego.w.swym.wnętrzu.garść.cz

erwieni,.dobywając

e.się.z.niego.

niebieskie.płomienie.kąsały.nie.zwęglone.

jeszcze.końce

.gałęzi.i.polan.

Księżyc.wznosił.się.powoli.i.niemal.pionowo,.zaledwie.kilka.maleńkich.chmurek.błąka

o.się.po.

ystym

ebie..Blask.księżyca.pełzał.po.wyspie,.a.słupy.

wzbijających

.się.w.górę.bryzgów.wody.lśniły.w.nim

.perliście..

Obserwowały

.to.zielone.oczy,.księżyc.odsłaniał.bowiem.szare.kształty.prześlizgujące.się.i.przesu

wające.krętym.ruchem.od.świat

a.do.cienia.albo.przemykające.poprzez.nagie.

przestrzenie

.na.zboczach.gór.

.Padał.na.leśne.drzewa,.tak.że.rozproszone.płaty.w.kolorze.kości.słoniowej.przesuwały.się.

ponad.butwiejąc

ymi

.na.ziemi.liśćmi..Snuł.się.po.rzece.i.

falujących

.wodorostach;.woda.pełna.była.błyszczących.

pętli,.kół

.i.

zwojów.płynnego,.zimnego.ognia..U.podnóża.

wodospadu

.rozległ.się.jakiś.odgłos,.ale.grzmot.pozbawił.

go.

echa

.i.rezonansu,.wszelkich.znamion.odgłosu..Uszy.Loka.oświetlone.księżycem,.drgnęły,.osypując.szron,.j

i..się.na.nich.os

adził..Uszy.Loka.coś.do.niego.mówiły.

Ale.Lok.spał.

Rozdzia

.trzeci

Lok.uświadomi

.sobie,.że.stara.kobieta.już.wstała.i.dogląda.ognia.przy.pierwszym.brzasku.dnia..Uł

ożyła.stos.drzewa,.a.on.we.śnie.słyszał.trzask.i.skwierczenie.palących.się.gałęzi..

.wciąż.siedziała.skulon

a,.głowa.Ma

a,.spoczywająca.na.jej.ramieniu,.kiwała.się.niespokojnie..Ha.poruszył.się.i.wstał..Wyszedł.na.

terasę,.gdzie.oddał.mocz,.po.czym.wrócił.i.popatrzył.na.starego.człowieka..Wszyscy.się.już.rozbudzili.opró
cz.Ma

a..Siedział.całym.ciężarem.na.pośladkach,.przerzucając.z.boku.na.bok.głowę.we.włosach.Fa.i.oddyc

hając.tak.szybko,.jak.zmęczona,.ciężarna.łania..Miał.usta.szeroko.otwarte.w.stronę.ognia,.ale.roztapiał.go.i
nny,.niewidzialny.ogień:.zajmował.każdą.cząstkę.zwiotczałego.ciała,.płonął.w.

czodołach..Nil.zbiegła.do.r

zeki.i.w.złożonych.dłoniach.przy

osła.trochę.wody..Mal.wypił,.zanim.otworzył.oczy..Stara.kobieta.znowu.

dorzuciła.drew.do.ognia..Wskazała.na.niszę,.a.potem.odwróciła.głowę.w.stronę.lasu..Ha.dotknął.ramienia.
Nil.

—.Chodźmy!

Nowy.zbudził.się.także,.zsunął.się.po.ramieniu.Nil,.zakw

ł.i.po.chwili.był.już.przy.jej.piersi..Nil.p

odreptała.za.Ha.w.stronę.krótszej.drogi,.prowadzącej.w.dół.do.lasu,.a.nowy.przez.cały.czas.posilał.się.u.jej.
piersi..Minęli.zakręt.

zniknęli

.w.porannej.mgle,.która.snuła.się.na.wysokości.grzbietu.wodospadu.

Mal.otworzył.oczy..Musieli.się.schylić.nisko,.aby.usłyszeć.co.mówi.

—.Widzę.obraz.

Troje.ludzi.czekało..Mal.podniósł.rękę.i.położył.ją.płasko.na.głowie.pomiędzy.brwiami..W.jego.ocz

ach.płonęły.ognie,.ale.nie.patrzył.na.nich,.tylko.gdzieś.w.dal.za.rzekę..Patrzył.w.takim.napięciu.i.lęku,.że.

.się.odwrócił,.aby.zobaczyć.to,.co.takim.przerażeniem.napełniało.Ma

a..Ale.nie.zobaczył.niczego..Tylko.

pień.drzewa

.rosnący.gdzieś.na.brzegu.przełęczy,.porwany.wiosennym.nurtem.przepłynął.obok.nich.i.zatrz

ymał.się.bezszelestnie.ponad.krawędzią.wodospadu.

—.Widzę.obraz..Ogień.pędzi.do.lasu.i.pochłania.drzewa..Teraz,.kiedy.się.zbudził,.oddech.miał.jesz

cze.szybszy.

—.Pali.się..Las.się.pali..Góra.się.pali....Obracał.głowę.patrząc.po.kolei.na.wszystkich..W.jego.głosi

e.brzmiał.strach.

—.Gdzie.jest.Lok?

—.Jestem.tutaj.

Mal.wbił.w.niego.oczy,.oszołomiony.i.poważny.

—.Kto.to.jest?.Lok.jest.na.plecach.matki,.drzewa.płoną.

Lok.poruszył.nogą.i.roześmiał.się.głupawo..Stara.kobieta.ujęła.rękę.Ma

a.i.przy

ożyła.do.swego.pol

iczka.

—.To.obraz.z.przeszłości..Skończył.się..Widziałeś.go.we.śnie.

.poklepała.Ma

a.po.ramieniu..Nie.cofnęła.ręki,.otworzyła.szeroko.oczy.i.przemówiła.do.niego.cz

ule,.jak.mówiłaby.do.Liku:

—

.Lok.stoi.przed.tobą..Popatrz!.Jest.już.mężczyzną..Lok.odetchnął,.bo.wreszcie.coś.mógł.zrozumi

eć,.i.szybko.powiedział:

—.Tak,.jestem.mężczyzną..—

.Wyciągnął.obie.ręce..—.Jestem.tutaj

.Mal.

Zbudziła.się.Liku.ziewając,.a.mała.

.spadła.jej.z.ramienia..Przytuliła.ją.do.piersi.

.Jestem.g

odna..Mal.obróci

.się.tak.gwałtownie,.że.byłby.się.przewrócił,.gdyby.

.podtrzymała.g

o.Fa..

.Gdzie.są.Ha.i.Nil?

—.Wysłałeś.ich.—.odparła.Fa..

—.Wysłałeś.ich.po.drzewo..A.Loka,.Liku.i.mnie.po.jedzenie..Niedługo.przyniesiemy.

Mal.kołysał.się.w.przód.i.w.tył,.kryjąc.twarz.w.dłoniach.

—.To.niedobry.obraz.

Stara.kobieta.objęła.go.ramionami.

—.

Pośpij

.sobie.jeszcze..Fa.odciągnęła.Loka.od.ognia.

.Liku.nie.powinna.wybierać.się.z.nami.na.równinę..Niech.lepiej.zostanie.przy.ogniu.

—.Mal.tak.powiedział.

—.Ma.chorą.głowę.

—.Widział.wszystko.w.ogniu..Bałem.się..Jak.może.palić.się.góra?

W.głosie.Fa.brzmiał.bunt,.kiedy.się.odezwała:

—.Dzisiaj.jest.jak.wczoraj.i.jak.jutro.

Ha.i.Nil.z.nowym.przedostawali.się.z.trudem.przez.właz.na.terasę..Nieśli.naręcze.połamanych.gałę

zi..Fa.do.nich.podbiegła.

—.Czy.Liku.musi.iść.z.nami,.dlatego.że.Mal.tak.powiedział?

Ha.odciągnął.wargę.

—.To.coś.nowego..Ale.tak.zostało.powiedziane.

—.Mal.widział.płonącą.górę.

Ha.spojrzał.na.wielką,.niezbyt.wyraźnie.rysującą

.się.ponad.nimi.górę.

—.Nie.widzę.takiego.obrazu..Lok.zachichotał.nerwowo.

—.Dzisiaj.jest.jak.wczoraj.i.jak.jutro.

Ha.sk

erował.w.ich.stronę.uszy.i.uśmiechnął.się.smutno.

—.Tak.zostało.powiedziane.

Nagle.

ch.dziwne.napięcie.gdzieś.pierzchło,.po.czym.Fa,

Lok

.i.Liku.pomknęli.przez.terasę..Wskoczyli.na.urwisko.i.zaczęli.się.wspinać.pod.górę..Byli.już.w

ystarczająco.wysoko,.aby.widzieć.kurzawę.rozpylonych.bryzgów.u.stóp.wodospadu,.skąd.dochodził.huk.i.ł
omot..Tam,.gdzie.ściana.skalna.z.lekka.odchylała.się,.Lok.przyklęknął.na.jedno.kolano.i.zawołał:

—.W.górę!

Coraz.bardziej.się.rozjaśniało..Widzieli.już.wyraźnie.lśniącą.rzekę,.płynącą.w.przełęczy.między.gór

ami,.i.rozległe.połacie.nisko.sklepionego.nieba,.tam.gdzie.góry.tworzyły.zaporę.rozlewiska..Niżej.mgła.okr
ywała.las.i.równinę,.rozścielając.się.spokojnie.na.zboczu.góry..Zaczęli.zbiegać.po.

stromiźnie,

.kierując.się.

w.stronę.mgły..Minęli.nagą.skałę.i.wspięli.się.na.wysokie.piargi.pełne.postrzępionych,.ostrych.głazów,.pok
onali.prowadzące.w.dół.kręte.wąwozy,.aż.znaleźli.się.na.

kopiastych

.skałach,.gdzie.owionął.ich.zapach.traw

y.i.kilku.krzaków,.pochylających.się.od.wiejącego.tu.wiatru..Trawa.była.mokra,.a.pajęczyna,.spowijająca.je
j.sterczące.źdźbła,.

oplątywała

.im.nogi.w.kostkach..Zbocze.spadało.teraz.łagodnie,.rosło.na.nim.więcej.krza

ków..Schodzili.już.na.sam.skraj.mgły.

—.Słońce.wypije.mgłę.

.nie.zwracała.na.nic.uwagi..Szła.przeszukując.teren.ze.spuszczoną.głową,.a.włosy,.opadające.jej.

na.policzki,.strącały.krople.wody.z.liści..Jakiś.ptak.zaskrzeczał.i.wzbił.się.ociężałym,.niezdarnym.lotem.w.
powietrze..Fa.rzuciła.się.na.gniazdo,.a.Liku.kopała.Loka.w.brzuch.

—.Jajka!.Jajka!

Zsunęła.się.z.jego.pleców.i.zaczęła.tańczyć.pomiędzy.kępami.trawy..Fa.

odłamała

.kolec.z.krzaka.i.p

rzekłuła.jajko.z.dwóch.stron..Liku.wyrwała.jej.z.rąk.jajko.i.zaczęła.wysysać.głośno..Starczyło.jeszcze.po.ja
jku.dla.Fa.i.dla.Loka..Wszystkie.trzy.jajka.wypili.jednym.tchem,.zostały.puste.skorupki..Dopiero.teraz.w.ca
łej.pełni.odczuli,.jak.bardzo.byli.głodni,.tym.gorliwiej.więc.dalej.szukali.jed

enia..Posuwali.się.do.przodu.s

chyleni,.śledząc.uważnie.wszystko

dokoła..Nie.podnosili.głowy,.ale.i.tak.wiedzieli,.że.schodzą.w.dół.za.cofającą.się.mgłą,.w.stronę.pła

skiego.terenu,.i.że.poprzez.gęstą,.lśniącą.mgłę.od.strony.morza.przedzierają.się.pierwsze.promienie.słońca..
Rozchylając.liście.zaglądali.w.głąb.krzaków,.aż.wreszcie.znaleźli.nie.rozbudzone.jeszcze,.blade.pędraki,.le
żące.pod.ciężkim.kamieniem..Dobywając.je.stamtąd.od.razu.zjadali,.a.wtedy.Fa.odezwała.się.słowami.poci
eszenia:

—.Ha.i.Nil.na.pewno.przyniosą.jedzenie.z.lasu.

Lok.wygrzebywał.pędraki,.delikatny.przysmak,.pełen.życiodajnych.soków.

—.Nie.możemy.wracać.z.jednym.tylko.pędrakiem..I.znowu.tu.przychodzić,.żeby.zanieść.następneg

W.końcu.wyszli.na.otwartą.przestrzeń..Od.skały.oderwał.się.kamień.i.strącił.następny..Nagą.polanę.

pokrywały.jędrne,.białe.pędy,.które.przebijały.się.ku.słońcu,.ale.były.tak.krótkie.i.grube,.że.pękały.przy.dot
knięciu..Utworzyli.półkole.i.pożywiali.się.siedząc.obok.siebie..Taka.była.obf

tość.tych.pędów,.że.jedząc.m

ogli.rozmawiać,.wznosząc.krótkie.okrzyki.radości.i.zadowolenia;.taka.obf

tość,.że.przestali.odczuwać.nęka

jący.ich.bolesny.głód,.a.tylko.łaknęli.jedzenia..Liku.wcale.się.nie.odzywała,.siedziała.z.wyciągniętymi.nog
ami.i.pochłaniała.garściami.pędy.

W.pewnej.chwili.Lok.zatoczył.rękoma.krąg.

—.Jak.zjemy.w.tym.końcu.polany,.możemy.sprowadzić.wszystkich,.żeby.pojedli.sobie.w.następnym

..Fa.powiedziała.na.to.wymijająco:

—.Mal.nie.przyjdzie,.a.ona.go.nie.zostawi..Będziemy.tędy.wracać,.gdy.słońce.znajdzie.się.po.drugi

ej.stronie.góry..Zaniesiemy.im,.ile.tylko.pomieścimy.w.ramionach.

Lok.czknął.i.popatrzył.na.polanę.ze.wzruszeniem.

—.To.dobre.miejsce.

Fa.zmarszczyła.twarz.

pochrupując

.smaczne.pędy.

—.Żeby.tylko.było.trochę.bliżej....Miała.pełne.usta.pędów,.które.przełknęła.jednym.haustem.

—.Widzę.obraz..Dobre.jedzenie.rośnie..Nie.tutaj..Rośnie.przy.wodospadzie..

Lok

.się.roześmiał.

—.Takich.ro

lin.jak.te.nie.znajdziesz.przy.wodospadzie..

.rozłożyła.szeroko.ręce.wpatrując.się.prz

ez.cały.czas.w.Loka,.po.czym.wolno.je.opuściła..Mimo.nisko.sklepionej.czaszki,.uniosła.lekko.brwi,.wyraż
ając.pytanie,.na.które.nie.potraf

ła.znaleźć.słów..Znowu.podjęła.próbę.

—.Ale.jeżeli....Popatrz.na.ten.obraz..Jaskinia.i.ogień.są.tutaj.na.dole.

Lok.podniósł.głowę.i.roześmiał.się.

—.To.miejsce.jest.na.dole..Jaskinia.i.ogień.są.tam..Narwał.więcej.pędów,.wepchnął.do.ust.i.zaczął.

przeżuwać..Spoglądając.na.coraz.wyraźniej.zarysowujące.się.słońce,.odczytywał.znaki.dnia..Tymczasem.F
a.zapomniała.już.o.swoim.obrazie.i.wstała..Lok.także.się.podniósł.mówiąc:

—.Idziemy!

Przedzierali.się.pośród.głazów.i.krzaków..Raptownie.pojawiło.się.słońce,.okrągłe.i.srebrzyste,.mkn

ęło.ukosem.poprzez.chmury,.a.jednak.wciąż.tkwiło.w.tym.samym.miejscu..Lok.ruszył.pierwszy,.za.nim.Li
ku,.poważna.i.ożywiona.swoją.pierwszą.zdobywczą.wyprawą.po.żywność..Zbocze.było.teraz.łagodniejsze,
.dotarli.nim.do.skraju.urwiska,.przy.którym.rozciągała.się.równina.porosła.morzem.

wrzośców.

.Lok.podniós

ł.głowę.węsząc,.Fa.i.Liku.przystanęły.za.nim.w.bezruchu..Odwrócił.się,.spojrzał.pytającym.wzrokiem.na.F
a,.po.czym.znowu.uniósł.głowę..Nagle.dmuchnął.przez.nos.i.wciągnął.powietrze..Badał.je,.delikatnie.wcią
gając.nowy.strumień.powietrza.w.nozdrza.i.przytrzymując,.aby.ogrzało.się.jego.ciepłem,.bo.wtedy.woń.był
a.lepiej.rozpoznawalna..Potraf

ł.wspaniale.rozróżniać.poszczególne.zapachy..Tym.razem.był.to.zaledwie.ni

kły.ślad.zapachu..Gdyby.Lok.potraf

ł.dokonywać.porównań,.mógłby.się.zastanawiać,.czy.ów.ślad.jest.rzecz

ywistym.zapachem,.czy.tylko.jego.wspomnieniem..Tak.nikły.i.zwietrzały.był.to

zapach,.że.kiedy.obrócił.się.do.Fa.z.pytającym.spojrzeniem,.nie.wiedziała,.o.co.chodzi..Wypowiedz

iał.to.słowo.szeptem:

—.Miód?

Liku.zaczęła.podskakiwać,.aż.Fa.musiała.ją.uspokoić..Lok.znowu.węszył,.ale.następny.podmuch.po

zbawiony.był

zapachu..Fa.czekała.

Lok.nie.potrzebował.się.zastanawiać,.z.której.strony.wieje.wiatr..Wspią

.się.na.występ.skalny,.wyst

awiony.na.działanie.słońca,.i.zaczął.przeszukiwać.teren..Zmienił.się.kierunek.wiatru.i.znowu.doleciał.zapa
ch..Był.aż.podniecająco.realny..Lok.przesunął.się.w.kierunku.niewielkiego.urwiska,.w.którym.od.mrozu.i.s
łońca.potworzyły.się.szczeliny,.a.deszcze.wyż

obiły.w.nim.głębokie.bruzdy..Wokół.jednej.z.nich.widniały.p

lamy,.jakby.ślady.brązowych.palców,.a.w.odległości.dłoni.od.szczeliny.siedziała.pszczoła,.ledwie.żywa,.ch
oć.słońce.świeciło.pełnym.blaskiem.wprost.na.skałę..Fa.potrząsnęła.głową.

—.Niewiele.tu.będzie.miodu.

Lok.odwrócił.kij.i.wsunął.grubszy.koniec.w.szczelinę..Kilka.osowiałych.z.zimna.i.głodu.pszczół.

bzyczało.

.Lok.pokręcił.kijem.w.szczelinie..Liku.podskakiwała.ze.zniecierpliwieniem.

—.Lok,.jest.miód?.Chcę.miodu!

Pszczoły.wypełzły.na.zewnątrz.i.zaczęły.krążyć.nad.nimi..Niektóre.opadły.ciężko.na.ziemię.i.snuły.

się,.z.trudem.podnosząc.skrzyd

a..Jedna.usiadła.na.włosach.Fa..Lok.wyciągnął.kij..Oblepił.się.na.końcu.mi

odem.i.woskiem..Liku.przestała.skakać.i.zajęła.się.oblizywaniem.kija..Teraz,.kiedy.Lok.i.Fa.zaspokoili.już.
pierwszy.głód,.z.przyjemnością.patrzyli.na.Liku.oblizującą.kij.

Lok.powiedział:

—.Miód.jest.najlepszy..W.miodzie.jest.siła..Patrz,.Liku.lubi.miód..Widzę.obraz.czasu,.kiedy.miód.p

opłynie.ż.tej.szczeliny.i.będzie.go.można.zbierać.palcami....tak!

Przeciągnął.ręką.po.skale.i.oblizał.palce,.rozkoszując.się

samą.myślą.o.miodzie..Znowu.wcisnął.kij,.aby.Liku.miała.co.lizać..

.zaczęła.się.niecierpliwić.

—.To.stary.miód,.jeszcze.sprzed.naszej.wyprawy.nad.morze..Trzeba.szukać.jedzenia.dla.innych..Ch

odźmy!

Lok

.jednak.wciąż.wsuwał.kij,.aby.cieszyć.się.widokiem.oblizującej.go.Liku,.widokiem.jej.brzucha.

i.wspomnieniem.miodu..Fa.oddaliła.się.schodząc.w.stronę.równiny,.tuż.za.cofającą.się.mgłą..Pochyliła.się.
nad.brzegiem.występu.skalnego.i.przestała.być.widoczna..Wtem.rozległ.się.jej.krzyk..Liku.wskoczyła.na.pl
ecy.Loka,.który.rzucił.się.tam,.skąd.dochodził.krzyk.Fa,.z.sękatym.kijem.w.pogotowiu..Na.brzegu.występu.
skalnego.zaczynał.się.wyboisty.i.kręty.wąwóz.wiodący.ku.otwartej.polanie..Fa.siedziała.skulona.przy.samy
m.wejściu.do.wąwozu.wpatrując.się.w.trawę.i.

wrzośce..

Lok.natychmiast.do.niej.popędził,.a.rozdygotana.F

a.stanęła.na.palcach..Pośród.sczerniałych.

wrzośców

.stały.jakieś.dwa.

płowożółte

.zwierzęta,.wystarczająco.b

lisko,.aby.widać.było.ich.oczy.i.sterczące.uszy..Usłyszawszy.krzyk.Fa.oderwały.się.od.łupu.i.stanęły.rozglą
dając.się.czujnie..Lok.zsunął.Liku.z.pleców.

—.Wspinaj.się.

Liku.wygramoliła.się.na.zbocze.wąwozu.i.przykucnęła,.znacznie.wyżej,.niż.Lok.mógłby.dosięgnąć.

.Żółte.zwierzaki.pokazały.zęby.

—.Teraz!

Lok.ruszył.do.przodu.trzymając.z.boku.sękaty.kij..Fa.przesunęła.się.na.lewo,.w.obu.rękach.miała.os

tre.jak.brzytwa.kamienie..Dwie.hieny.stanęły.obok.siebie.i.zawarczały..Fa.zamachnęła.się.nagle.prawą.ręką
.i.kamień.spadł.na.żebra.hieny,.która.

skowycząc

.i.wyjąc.umknęła..Lok.rzucił.się.do.przodu.wymachując.kij

em.i.

dźgając

.ostrymi.sękami.prosto.w.warczący.pysk..Po.chwili.dwie.bestie.znalazły.się.poza.jego.zasięgie

m,.przerażone,.ale.warczące.groźnie.

—.Pospiesz.się,.czuję.kota.

Fa.była.już.na.kolanach.i.mocowała.się.z.martwym.zwierzęciem.

.Kot.wyssał.wszystką.jej.krew..Nie.nasza.wina..Te.żółte.zwierzaki.jeszcze.nawet.nie.zdążyły.tknąć.

wątroby.

W.zapamiętaniu.rozcinała.brzuch.łani.płaskim.kamieniem..Lok.wymachiwał.sękatym.kijem.odstras

zając.hieny.

.Dużo.jadła.dla.wszystkich.

yszał.pomruk.i.sapanie.Fa.przy.rozcinaniu.pokrytej

sierścią.skóry.i.wnętrzności.

—.Prędko!

—.Nie.mogę.

Hieny.przestały.złowieszczo.warczeć.i.zaczęły.krążyć.w.pobliżu..Lok.czujnie.je.obserwował..Wkrót

ce.przemknę

y.nad.nim.jakieś.cienie,.to.dwa.ptaki.przeleciały.w.powietrzu.

—.Zaciągnij.ją.na.skałę.

Fa.zaczęła.szarpać.łanię,.po.czym.wrzasnęła.z.wściekłością.na.hieny..Lok.cofnął.się.w.jej.stronę.i.c

hwycił.łanię.za.nogi..Ciągnął.ją.z.trudem.w.stronę.wąwozu,.jednocześnie.wymachując.kijem..Fa.złapała.pr
zednią.nogę.i.także.ciągnęła..Hieny.postępowały.za.nimi.krok.w.krok,.zachowując.jednak.odpowiednią.odl
egłość..Zawlekli.łanię.do.wąskiego.przejścia.w.wąwozie,.gdzie.siedziała.wysoko.na.zboczu.Liku.i.gdzie.ko
łowały.dwa.ptaki..Fa.znowu.zabrała.się.do.rozcinania.skóry.ostrym.kamieniem..Lok.znalazł.otoczak,.który.
posłużył.mu.za.młotek..Tłukł.w.łanię.odrąbując.poszczególne.części..Fa.pomrukiwała.ogromnie.podniecon
a..Lok.odrywał.kawały.mięsa,.wykręcał,.pomagał.sobie.zębami.i.mówił.bez.ustanku..Hieny.niespokojnie.kr
ążyły.w.pobliżu..Ptaki.obniżyły.

lot

.i.przysiadły.na.skale.naprzeciwko.Liku..Zsunęła.się.więc.w.dół.i.kucnęł

a.koło.Loka.i.Fa..Wreszcie.porąbali.łanię.i.podzielili.na.części..Fa.otworzyła.brzuch,.przecięła.pogmatwan
y.żołądek.i.wyrzuciła.na.ziemię.zawartość.z.kwaśnej.trawy.i.młodych.pędów..Lok.rozłupał.głowę.łani,.żeb
y.dostać.się.do.mózgu,.potem.rozciął.pysk,.aby.wyciągnąć.język..Napełnili.żołądek.smacznymi.kęsami.mię
sa.i.obwiązali.jel

tami,.stał.się.teraz.luźno.zwisającym.workiem..Lok.przez.cały.czas.pomrukiwał:

—.Niedobrze..Bardzo.niedobrze.

Teraz,.kiedy.nogi.były.już.odrąbane.i.wisiały.tylko.na.zakrwawionych.ścięgnach

.Liku.przysunęła.si

ę.do.

ani.i.pochłaniała.kawałek.wątroby,.który.jej.dała.

Fa,

.Powietrze.wśród.skał.przesycone.było.odrażając

ym.zapachem.gwałtu,.potu,.mięsa.i.

nikczemności.

—.Prędko!.Prędko!

Fa.nie.potraf

łaby.powiedzieć,.czego.się.boi;.kot.nie.wróciłby.do.of

ary,.z.której.wyssał.krew..Już.b

.na.pewno.daleko.od.polany,.o.pół.dnia.drogi,.i.krążył.wokół.jakiegoś.stada,.a.może.właśnie.pędził,.aby.z

atopić.szablaste.zęby.w.szyi.innej.of

ary.i.wyssać.z.niej.krew..A.jednak.w.powietrzu,.poniżej.obserwującyc

h.ich.ptaków,.unosiła.się.jakaś.ciemność.

Lok

.mówił.głośno.w.poczuciu.winy:

—.Bardzo.n

edobrze..

.zrodziła.łanię.ze.swego.brzucha.

Fa.mruknęła.przez.zaciśnięte.zęby,.nie.przerywając.rozrywania.mięsa:

—.Nie.wypowiadaj.tego.słowa..Liku.wciąż.jadła.nie.bacząc.na.ciemność,.gryzła.wspaniałą,.ciepłą.

wątrobę,.aż.zabolały.ją.szczęki..Lok,.zganiony

przez.Fa,.przestał.mówić.głośno,.tylko.mamrotał.pod.nosem:

—.Niedobrze..Ale.to.kot.cię.zagryzł,.to.nie.nasza.wina..Kiedy.poruszał.szerokimi.wargami,.ciekła.

mu.ślina..Słońce.przetarło.mgłę,.mogli.więc.teraz.widzieć.w.dali.za.hienami.falistą.polanę.porosłą.

wrzośce

.a.jeszcze.dalej.i.niżej.równą.płaszczyznę.jasnozielonych.wierzchołków.drzew.oraz.połyskującą.wodę..P

otem.wznosiły.się.góry,.stromo.i.groźnie..Fa,.odchyliwszy.się.do.tyłu,.westchnęła.i.potarła.ręką.brwi.

—.Musimy.wejść.wyżej,.żeby.te.żółte.zwierzaki.nie.mogły.iść.za.nami.

Z.łani.pozostały.zaledwie.strzępy.skóry,.kości.i.kopyta..Lok.podał.Fa.swój.kij..Śmignęła.nim.w.pow

ietrzu.złorzecząc.hienom..Lok.związał.zadnie.części.

ani.skręconym.jelitem.i.owinął.wokół.nadgarstka,.ab

y.mógł.je.nieść.w.ręce..

Po-

chyli

.się.i.chwycił.zębami.żołądek..Fa.nios

a.całe.naręcze.mięsiwa,.on.zaś.poszarpane.i.drgające.ka

wałki.w.takiej.ilości.że.musiał.obejmować.je.oburącz..Zaczął.się.wycofywać.pomrukując.gniewnie..Hieny.
dopadły.wejścia.do.wąwozu,.a.myszołowy.wzbiły.się.w.górę.i.krążyły.nad.nimi,.ale.poza.zasięgiem.kija..Li
ku,.odważna,.bo.os

aniana.przez.mężczyznę.i.kobietę,.cisnęła.w.nie.kawałkiem.wątroby..

—.Uciekajcie,.ptaszyska!.To.Liku.mięso!.Myszołowy.zrezygnowały.i.skrzecząc.pofrunę

y,.aby.staczać.wal

kę.z.hienami,.które.chrupały.po

amane.kości.i.zakrwawione.resztki.mięsa..Lok.nawet.nie.mógł.mówić..Nió

ł.

tyle.mięsa,.ile.mógłby.udźwignąć.na.ramionach.idąc.po.płaskim.terenie,.a.tymczasem.mięso.na.nim.zwis

ało,.musiał.je.podtrzymywać.palcami.i.zaciskać.w.zębach..Nim.dotarli.do.półki.skalnej,.ugina

.się.już.praw

ie.do.ziemi,.przeguby.rąk.zdrętwiały.mu.z.bólu..Fa.dostrzegła.to,.nawet.nie.uczestnicząc.w.jego.obrazie..W
zięła.od.niego.zwisający.luźno.żołądek,.mógł.teraz.łatwiej.oddychać..Razem.z.Liku.wspinała.się.szybko.w.
górę,.zostawiając.go.w.tyle..Roz

ożył.pozostałe.mięso.w.trzech.porcjach.i.ruszył.za.nimi..W.głowie.miał.za

męt,.radość.mieszała.się.z.mrokiem;.czuł,.jak.mocno.wali.mu.serce..Przemówił.do.ciemności,.która.rozpoś
cierała.się.u.wylotu.wąwozu:

—.Mało.jest.jadła,.gdy.ludzie.wracają.znad.morza..Nie.ma.jeszcze.jagód.ani.owoców,.ani.miodu,.ni

e.ma.co.jeść..Ludzie.są.wychudzeni.z.głodu.i.muszą.jeść..Nie.lubią.smaku

mięsa,.ale.przecież.muszą.coś.jeść.

Dreptał.po.zboczu.gładkiej.skały.starając.się.mocno.przytrzymywać.stopami..Ślinił.się.przy.każdym

zachybotaniu.

na.wysokich.skałach..Nagle.olśniła.go.myśl,.którą.wyraził.głośno:

—.To.mięso.jest.dla.chorego.Ma

Fa.i.Liku.napotkały.uskok.skalny.w.zboczu.góry.i.podreptały.tędy.do.przełęczy..Lok.został.w.tyle.m

ozoląc.się.

.wypatrując.skały,.na.której.mógłby.wesprzeć.mięso,.tak.jak.stara.kobieta.wspierała.swój.ogień..

Znalazł.odpowiednie

miejsce.na.brzegu.skalnego.uskoku,.szeroki.próg,.po.którego.drugiej.stronie.była.pustka..Przykucną

ł,.a.mięso.obsunęło.się.na.skałę.własnym.ciężarem..Z.tyłu.za.nim.i.niżej.krążyło.stado.wygłodniałych.mysz
ołowów,.gotowych.do.ataku..Odwrócił.oczy.od.wąwozu.i.jego.ciemności,.popatrzył.w.stronę.

.i.Liku..Był

y.już.daleko,.ale.wciąż.jeszcze.posuwały.się.w.stronę.przełęczy..Powiadomią.wszystkich.o.mięsie.i.może.w
yślą.mu.Ha.do.pomocy..Jakoś.nie.miał.ochoty.jeszcze.wyruszać,.odpoczywał.rozglądając.się.po.świecie,.w.
którym.tyle.się.działo..Niebo.miało.kolor.jasnoniebieski,.a.wstęga.morza.w.dali.niewiele.była.ciemniejsza..
Najciemniejsze.były.płaty.niebieskiego.cienia.przesuwające.się.w.jego.stronę.ponad.trawą,.głazami.i.

wrzoś

cem,

.ponad.szarością.odkrytej.równiny..Kiedy.zatrzymały.się.nad.drzewami.w.lesie,.zasłoniły.zieleń.wiose

nnego.listowia.i.pozbawiły.rzekę.blasku..Kiedy.zbliżyły.się.do.góry,.rozprzestrzeniły.się,.przepływając.pon
ad.jej.grzbietem..Spojrzał.w.stronę.wodospadu,.gdzie.Fa.i.Liku.wyglądały.jak.maleńkie.f

gurki,.które.za.ch

wilę.całkiem.się.rozpłyną..Spojrzał.z.niepokojem.w.górę,.nad.wodospadem,.i.otworzył.szeroko.usta..Dym.
z.ognia.przesunął.się.i.dziwnie.odmienił..Przez.głowę.przemknęła.mu.myśl,.że.stara.kobieta.przeniosła.ogi
eń.w.inne.miejsce,.ale.był.to.tak.szalony.obraz,.że.aż.się.roześmiał..Nie.zdołałaby.wzniecić.takiego.dymu..
Były.to.zwoje.białej.i.żółtej.barwy,.dym.wznoszący.się.znad.mokrego.drzewa.czy.też.gałęzi.obsypanych.zie
lonym.listowiem;.tylko.głupiec.albo.ktoś.nie.obeznany.z.właściwościami.ognia.mógłby.poczynać.sobie.z.ni
m.tak.nierozsądnie..Nasunęła.mu.się.myśl.o.dwóch.rodzajach.ognia..Zdarzało.się.przecież,.że.ogień.spadał.
z.nieba.i.jarzył.się.przez.chwilę.w.lesie..Wzniecał.się.magiczną.siłą.na.równinie.pośród.wrzosowisk,.kiedy.

pousychały

.już.kwiaty,.a.słońce.zbyt.mocno.prażyło.

Lok

.znowu.roześmiał.się.na.myśl.o.tym.obrazie..Stara.kobieta.nie.wznieciłaby.takiego.dymu,.nie.zd

arzało.się.też,.aby.ogień.zapłonął.sam.z.siebie.podczas.mokrej.wiosny..Patrzył,.jak.dym.się.rozsnuwa.i.odd
ala.znad.przełęczy

zamieniając.się.w.cienk

.smużkę..Wtem.poczuł.zapach.mięsa.i.za

omniał.o.dymie.i.swoim.obrazie.

.Zebrał.ca

y.majdan.i.słaniając.się.ruszył.za.

a.i.Liku.po.uskoku.skalnym..Myślał.t

lko.o.tym,.że.niesie.dla

.wszystkich.dużo.mięsa.i.że.przysporzy.mu.to.chwa

y,.a.dziwny.obraz.dymu.zatarł.mu.się.całkowicie..Wkr

ótce.nadbiegła.z.powrotem.Fa.i.wzięła.od.niego.część.mięsa..Wspinając.się.w.górę,.ale.chwilami.też.się

ześlizgując,.pokonali.ostatnie.zbocze.

Dym.dobywał.się.ci

żkimi.kłębami.z.jaskini,.niebieski

i.gorący..Stara.kobieta.wydłużyła.palenisko,.dzięki.czemu.masa.ciepłego.powietrza.skupiała.się.mię

dzy.ogniem.i.skałą..Płomienie.i.dym.tworzyły.ścianę.zabezpieczającą.przed.najlżejszym.nawet.powiewem.
wiatru..W.tym.ciepłym.miejscu.leżał.na.ziemi.Mal,.skulony,.ziemisty,.oczy.miał.zamknięte,.usta.otwarte..O
ddychał.szybko.i.płytko,.a.jego.pierś.wznosiła.się.i.opadała,.jakby.była.bijącym.sercem..Kości.mu.sterczały
,.a.ciało.przypominało.powłokę.z.tłuszczu,.która.się.rozpuszczała.pod.wpływem.ognia..Nil,.nowy.i.Ha.scho
dzili.w

aśnie.do.lasu,.kiedy.pojawił.się.Lok..Po.drodze.się.pożywiali,.a.Ha.machał.Lokowi.ręką,.wyrażając.

swoje.uznanie..Stara.kobieta.stała.przy.ogniu.i.rozbierała.żołądek,.który.zostawiła.Fa.

Lok.i.Fa.wpadli.na.terasę.i.natychmiast.popędzili.do.ognia..Lok,.rozkładając.mięso.na.rozrzuconyc

h.kamieniach,.zawołał.do.Ma

a.poprzez.zas

onę.płomieni:

—.Mal!.Mal!.Mamy.mięso!

Mal.otworzył.oczy.i.wsparł.się.na.łokciu..Spojrzał.ponad.ogn

em.na.rozkołysany.żołądek.i.obdarzył

.Loka.uśmiechem..Potem.obrócił.się.w.stronę.starej.kobiety..Uśmiechnęła.się.do.niego.i.zaczęła.się.uderzać
.wolną.ręką.w.udo.

—.Wspaniale,.Mal..To.nam.da.siły.

Obok.niej.podskakiwała.Liku.

—.Jadłam.mięso..Ma

.też.jadła..Mal,.ja.odstraszałam.ptaszyska..Uśmiechnięty.Mal,.dysząc,.roz

glądał.się.dokoła.

—.A.jednak,.mimo.wszystko

.Mal.zobaczył.dobry.obraz.

Lok

.oderwał.kawałek.mięsa.i.zaczął.go.przeżuwać..Roześmiany.krąży

.po.terasie.zataczając.się.i.ud

ając,.że.dźwiga.dużo.mięsa..Powtarzał.scenę.

mimiczną

.z.poprzedniego.wieczoru,.jednocześnie.mówiąc.coś

.niewyra

nie,.bo.usta.miał.pełne.mięsa:......................................

.-.Lok.widział.prawdziwy.obraz..Miód.dla.

Liku.i.małej

Oa.

.Stos.mięsa,.kot.zabił.łanię.

Wszyscy.śmiali.się.z.nim.razem.uderzając.się.po.udach.

Mal.leżał.na.plecach,.ale.uśmiech.zgasł.na.jego.twarzy,.milczał.wsłuchany.w.swój.pulsujący.oddech

.i.stara.kobieta.sortowały.mięso.układając.je.na.półkach.skalnych.i.w.niszach..Liku.oderwała.kawa

ek.

wątroby.i.okrążając.palenisko.podeszła.do.Ma

a..Stara.kobieta.delikatnie.obsunęła.żo

ądek.na.kamień,.roz

wiązała.jego.wpust.i.zaczęła.

gmerać

.w.środku.

-.Przynieście.trochę.ziemi.

Fa.i.Lok.wyszli.na.terasę,.tam.gdzie.głazy.i.krzaki.pokrywały.zbocza.aż.po.las..Wyrwali.kępy.ostrej.

trawy.z.grudami.ziemi.i.przynieśli.starej.kobiecie..Rozłożyła.żołądek.na.ziemi,.zgarnęła.płaskim.kamienie
m.gorący.popiół.na.kupkę..Lok.przykucnął.na.terasie.i.kijem.oddzielał.ziemię.od.trawy,.nie.przestając.mów
ić:

—.Ha.i.Nil.przynieśli.drzewa.na.wiele.dni..Fa.i.Lok.przynieśli.jadła.na.wiele.dni..I.niedługo.nadejd

ą.ciepłe.dni.

Zebrał.suchą,.obsypaną.z.trawy.ziemię,.Fa.zaś.polała.ją.wodą.z.rzeki.i.zaniosła.starej.kobiecie,.któr

a.ułoży

a.ją.wokół.żołądka..Szybko.wygarnęła.gorący.popiół.z.paleniska.i.rozsypa

a.dokoła.płasko.

uklepan

.ziemi..Popiół.leżał.grubą.warstwą,.a.unoszące.się.nad.nim.powietrze.drżało.z.gorąca..Fa.przyniosła.więc

ej.ziemi.i.darni,.które.stara.kobieta.ułożyła.na.warstwie.popiołu..Lok.zakończył.swoje.zajęcie.i.stanął.wpat
rując.się.w.jedzenie:.w.pofałdowany.wpust.żołądka,.

uklepaną

.ziemię.i.starannie.ułożoną.darń..Fa.odsunęła.

go.na.bok.i.pochyliwszy.się.polała.żołądek.wodą.przyniesioną.z.rzeki.w.złożonych.dłoniach..Stara.kobieta.
patrzyła.krytycznym.wzrokiem.na.Fa.biegającą.do.rzeki

i.z.powrotem..Przynosiła.wodę.dopóty,.dopóki.nie.wypełniła.żo

ądka.do.poziomu.wpustu,.w.którym

.pokryła.się.pianą..Wkrótce.zaczęła.bulgotać,.a.na.jej.spienionej.powierzchni.ukazały.się.pęcherze..Trawa.n
a.kępach.darni.ułożonej.na.rozżarzonych.do.czerwoności.popiołach.zaczęła.się.zwijać..Poskręcana.i.sczern
iała.tliła.się,.unosił.się.z.niej.swąd..Wystrzeliły.drobne.płomyki.i.krążyły.po.darni.przesuwając.się.w.postac
i.niszczycielskich.żółtych.kulek.od.nasady.aż.po.sam.koniuszek.każdego.źdźbła.trawy..Lok.cofnął.się.i.sięg
nął.po.garść.ziemi..Sypiąc.ją.na.płonące.kępy.darni.mówił.do.starej.kobiety:

—.Nietrudno.utrzymać.ogień.w.środku..Płomienie.się.nie.rozchodzą..Nie.ma.tu.niczego,.co.mogłyb

y.pożreć.

Z.uśmiechu.starej,.milczącej.kobiety.przebijała.mądrość,.Lok.poczuł.się.nieswojo..Oderwał.kawałe

k.mięsa.od.zwisającego.

udźca

.i.wyszedł.na.terasę..Słońce.świeciło.nad.przełęczą.wyzierając.spoza.gór..Nie

.musiał.natężać.myśli,.aby.zauważyć,.że.dzień.ma.się.już.ku.schyłkowi..Minął.tak.szybko,.że.Lokowi.wyda
wało.się,.jakby.coś.stracił..W.głowie.miał.zamęt,.a.mimo.to.zaczął.sobie.odtwarzać.obraz.jaskini.pod.nawis
em.skalnym.w.tym.czasie,.kiedy.ani.jego,.ani.Fa.tam.nie.było..Mal.i.stara.kobieta.czekali,.ona.pochłonięta.
chorobą.Ma

a,.on.oczekiwaniem.na.powrót.Ha.z.drzewem.i.Loka.zjadłem..Lok.nagle.zrozumiał,.że.Mal.wc

ale.nie.był.pewien,.czy.zdobędą.jadło..A.przecież.Mal.jest.mądry..Na.samą.myśl,.że.mu.się.powiodło,.Lok.
poczuł.się.ważny,.ale.świadomość,.że.Mal.miał.wątpliwości,.podziałała.na.niego.tak,.jakby.owionął.go.zim
ny.wiatr.

wiadomość.ta,.podobnie.jak.wszelkie.myślenie,.zmęczyła.go,.w

ęc.ją.odrzucił.i.stał.się.znowu.bez

troskim,.szczęśliwym.Lok

em,.którego.strzegli.i.którego.poczynaniami.kierowali.ludz

e.od.niego.starsi..Prz

ypomniał.sobie.starą.kobietę,.tak.bl

ską.Oa,.której.wiedza.była.nieograniczona,.a.wszelkie.tajemnice.stały.

przed.nią.otworem..Poczuł.się.znowu.zalękn

ony,.a.jednocześnie.szczęśliwy.i.niezbyt.rozsądny.

Fa.s

edz

ała.koło.paleniska.przypiekając.kawałki.mięsa.na

patyku..Skwierczały.i.pryskały,.gdy.patyk.się.przypala

,.II.a.przy.zdejmowaniu.każdego.kawałka,.go

towego.do.j

dze-.

'v.

,.parzyła.się.w.palce..Stara.kobieta.polewała.twarz.Ma-

la.wodą.przyniesioną.w.dłoniach.z.rzeki..Liku.przysiadła.z.małą.

.na.ramieniu,.oparta.o.skałę..Jadła.teraz

.powoli,.wyciągnąwszy.prosto.nogi,.jej.brzuszek.był.pięknie.zaokrąglony..Stara.kobieta.przykucnęła.obok.

.i.przyglądała.się.smugom.pary.unoszącej.się.znad.bulgocącego.żołądka..Chwyciła.pływający.smakowity

.kąsek,.wyciągnęła.go.i.wsunęła.do.ust.

Wszyscy.siedzieli.w.ciszy..Czuli.się.syci,.nie.musieli.nigdzie.wyruszać,.żeby.zdobyć.pożywienie,.ic

h.jutro.było.zabezpieczone,.a.pojutrze.zbyt.odległe,.aby.już.teraz.mieli.się.o.nie.trapić..Życie.wypełnione.b
yło.cudownym.uczuciem.zaspokojonego.głodu..Mal.pożywi.się.wkrótce.miękkim.mózgiem..Wrócą.mu.siły
,.będzie.zwinny.jak.łania..Uszczęśliwieni.tak.wspaniałym.łupem,.nie.odczuwali.potrzeby.rozmowy..Zapadli
.w.długie.milczenie,.które.można.by.było.poczytać.za.melancholię.i.wyłączenie.z.życia,.gdyby.nie.ustawicz
ne.drgania.mięśni.szczęk,.od.których.poruszały.się.włosy.na.spłaszczonych.głowach.

Liku.spuściła.głowę,.mała.Oa.spadła.jej.z.ramienia..Przy.wpuście.żołądka.woda.bulgotała.intensyw

nie,.podniosła.się.do.samej.krawędzi,.po.czym.kłęby.pary.buchnęły.w.górę.

wessane

.przez.powietrze.nad.bu

zującym.ogniem..Fa.zanurzyła.kij.w.kipiącym.sosie.i.oblizawszy.sam.czubek.zwróciła.się.do.starej.kobiety:

—.Już.niedługo.

Stara.kobieta.także.spróbowała.

—.Ma

.musi.się.napić.gorącego.płynu..Woda.z.mięsa.wzmacnia.

Fa,.wpatrzona.w.żołądek,.zmarszczyła.twarz..Położyła.prawą.dłoń.na.głowie.

—.Widzę.obraz.

Wyszła.z.jaskini.i.wskazała.palcem.w.stronę.lasu.i.morza.

.Znajduję.się.nad.morzem.i.widzę.obraz..Jest.to.obraz.obrazu..Ja....

—.zmarszczyła.gniewnie.twarz.i.dodała:.—

ślę..

Wróciła.i.przykucnęła.obok.starej.kobiety..Przez.cały.czas.kołysała.się.lekko..Stara.kobieta.podparła.się.pię
ścią.jednej.ręki.o.ziemię,.a.drugą.ręką.drapała.się.pod.dolną.wargą..Fa.mówiła.dalej:.
—.Widzę.obraz.ludzi.opróżnia

ących.muszle.nad.morzem..

Lok

.wylewa.z.muszli.niedobrą.wodę.

Lok.zaczął.coś.mamrotać,.ale.Fa.go.powstrzymała.

.Są.tam.Liku.i.Nil....

—.przerwała.zniechęcona.żywymi.elementami.obrazu,.nie.wiedziała.bowiem,.jak.wyodrębnić.z.nich.to.szc
zególne.znaczenie,.które.wyczuwała..Lok.się.roześmiał..Fa.machnęła.ręką.w.jego.kierunku,.jakby.odpędzał
a.muchę.—....wylewa.z.muszli.niedobrą.wodę.

Spojrzała.na.starą.kobietę.z.ufnością..Westchnęła.i.ciągnęła.dalej:

—.Liku.jest.w.lesie...

Lok,.śmiejąc.się,.wskaza

.Liku,.która.spała.oparta.o.skałę..Fa.uderzyła.go.tym.razem.tak,.jakby.mia

ła.na.plecach.niemowlę.

—.Taki.jest.obraz..Liku.idzie.przez.las..Niesie.małą.Oa....Patrzyła.z.niepokojem.na.starą.kobietę..W

tem.Lok.zauważył,.że.znika.z.jej.twarzy.wyraz.napięcia,.co.oznaczało,.że.wspólnie.widzą.ten.obraz..I.jemu
.się.pojawił,.bezładny.stos.muszli.pozbawionych.jakiegokolwiek.znaczenia,.a.także.Liku.i.woda..I.jaskinia.
.Zaczął.mówić:

—.Nie.ma.muszli.w.górach..Są.tylko.muszle.małych.ślimaków..To.ich.jaskinie.

Stara.kobieta.siedziała.pochylona.w.stronę.Fa..Po.chwili.przeg

ęła.się.do.tyłu,.uniosła.z.ziemi.obie.r

ęce.i.całym.ciężarem.usiadła.na.kościstych.pośladkach..Powoli,.świadom

e,.przybrała.taki.wyraz.twarzy,.ja

ki.przybrałaby.nagle,.gdyby.Liku.podeszła.zbyt.blisko.do.trujących.kolorowych.jagód..Fa.skuliła.się.przed.
nią.i.zakryła.twarz.rękoma..Stara.kobieta.powiedziała:

—.To.coś.nowego.

Odsunę

a.się.od.

Fa,

.która.pochyliła.się.nad.żołądkiem.i.zac

ęła.w.nim.mieszać.kijem.

Stara.kobieta.po

ożyła.rękę.na.nodze.Ma

a.i.delikatnie.nią.potrząsnęła..Mal.otworzył.oczy,.ale.się.ni

e.poruszy

..Ziemia,.tuż.przy.jego.ustach,.była.na.niewielkiej.przestrzeni.mokra.od.śliny..Z.prze

ęczy,.którą.j

uż.zaczął.okrywać.mrok,.przedostało.się.do.jaskini.słońce.oświetlając.Ma

a,.a.jego.cień.rozciągnął.się.aż.n

a.drugą.stronę.paleniska..Stara.kobieta.przytknęła.usta.do.jego.g

owy.

—.Jedz,.Mal.

Mal,.dysząc.ciężko,.uniósł.się.na.

okciu.

—.Wody!

Lok

.popędził.do.rzeki.i.przyniósł.w.obu.dłoniach.trochę.wody,.którą.Mal.wypił.łapczywie..Fa.przyk

lękła.po.drugiej.stronie,.aby.mógł.się.o.nią.oprzeć,.zaś.stara.kobieta.zanurzała.kij.w.rosole.więcej.razy,.niż.
starczyłoby.palców.na.całym.świecie,.i.wsuwała.mu.do.ust..Oddychał.tak.szybko,.że.prawie.nie.miał.kiedy.
przełykać..W.końcu.zaczął.przekręcać.głowę.z.boku.na.bok.unikając.kija..Lok.znowu.przyniósł.mu.wody..
Fa.i.stara.kobieta.ułoży

y.go.ostrożnie.na.boku..Stracił.z.nimi.kontakt..Widziały.teraz,.że.poch

onięty.jest.w

łasnymi.myślami,.które.znalazły.się.w.potrzasku..Stara.kobieta.stała.przy.ogniu,.wpatrując.się.w.Ma

a..Zau

ważyli,.że.przejęła.część.jego.myśli,.od.których.

spochmurniała.

jej.twarz..Fa.zostawiła.wszystkich.i.zbieg

.do.rzeki..Lok.wyczytał.z.jej.warg:

—.Nil?

Poszedł.za.nią.w.wieczorny.mrok.i.oboje.wpatrywali.się.w.urwisko.nad.rzeką..Nie.widać.było.ani.N

il,.ani.Ha,.a.las.za.wodospadem.okrywał.się.coraz.większą.ciemnością.

—.Niosą.zbyt.dużo.drzewa..Fa.mruknęła.potakująco.

—.Zboczem.wciągną.ogromne.pnie..Ha.widzi.wiele.obrazów..Niedobrze.jest.nieść.drzewo.po.urwis

ku.

Uświadomili.sobie,.że.stara.kobieta.przygląda.im.się,.

rzekonana,.że.tylko.ona.jedna.rozumie,.co.si

ę.dzieje.z.

Ma-

lem.

.Wrócili,.aby.dzielić.z.nią.niepokój.okrywający.chmurą.

ej.twarz..Liku.spała.oparta.o.skalę,.jej.okrągły.

brzuszek.połyskiwał.w.blasku.ognia..Mal.nawet.palcem.nie.poruszył,.ale.oczy.miał.wciąż.otwarte..Nagle.sł
ońce.zrównało.się.z.ziemią..Dobiegło.ich.człapanie.po.urwisku.nad.rzeką.i.zza.zakrętu.wyłonił.się.zarys.po
staci..To.Nil.spieszyła.do.nich.po.terasie.z.pustymi.rękami,.wołając:

—.Gdzie.jest.Ha?

Lok.patrzył.na.nią.osłupiały.

—.Niesie.drzewo.razem.z.Nil.i.nowym.

Nil.zmierzyła.ich.spojrzeniem.i.zaczęła.drżeć,.choć.stała.na.odległość.ramienia.od.ognia..Nagle.zwr

óciła.się.do.starej.kobiety,.szybko.wyrzucając.z.siebie.słowa:

—.Nie.ma.już.Ha.razem.z.Nil..Zobacz!

Wybiegła.na.terasę.pokazując,.że.jest.tam.pusto..Wróciła..Zajrzała.do.jaskini.i.chwyciwszy.kawałek

.mięsa.zaczęła.go.rwać.na.mniejsze.kawa

ki..Nowy.zbudził.się.i.wysunął.główkę.spod.jej.włosów..Po.chwil

i.wyjęła.z.ust.mięso.i.zaczęła.się.wszystkim.po.kolei.przyglądać.

—.Gdzie.jest.Ha?

Stara.kobieta.przycisnęła.głowę.obiema.dłońmi..Zastanawiała.się.chwilę.nad.tym.nowym.probleme

m,.ale.zrezygnowała..Pochyliwszy.się.nad.żołądkiem.zaczęła.wyciągać.kawałki.mięsa.

—.Ha.zbierał.razem.z.tobą.drzewo..Nil.zareagowała.gwałtownie.

—.Nie!.Nie!.Nie!

Podskakiwała.tak,.że.aż.rozhuśtały.się.jej.piersi,.a.na.sutkach.pojawiło.się.mleko..Nowy.czując.zapa

ch.mleka.przesunął.się.po.jej.ramieniu.do.przodu..Przycisnęła.go.gwałtownie.obiema.rękami,.zlizał.mleko,.
nim.zaczął.ssać..Przys

adła.na.kamieniu.i.obrzuciła.ich.niespokojnym.spojrzeniem.

—.Widzę.obraz..Znosimy.drzewo.na.stos..Tam,.gdzie.stoi.wysokie,.uschnięte.drzewo..Na.otwartej.p

olanie..R

ozmawiamy

.o.łani,.którą.

.i.

Lok

.przynieśli..Śmiejemy.się.

Spojrzała.na.drugą.stronę.paleniska.i.wyciągnę

a.rękę.

—.Mal!

Skierował.oczy.w.jej.stronę..Dyszał.ciężko..Nil.mówiła.do.Ma

a.trzymając.przy.piersi.nowego;.słoń

ce.skryło.się.już.za.rzeką.

—.Potem.Ha.idzie.do.rzeki.napić.się.wody,.a.ja.zostaję.przy.drzewie..

—.Wyglądała.tak.samo.jak.Fa,.kiedy.ta.nie.mogła.pojąć.szczegółów.obrazu..
—.Idzie.też.oddać.mocz..A.ja.zostaję.przy.drzewie..Wtem.woła:.„Nil!".Kiedy.się.podnoszę.
—.Nil.naśladuje.wszystko,.co.się.działo.
—.widzę,.że.Ha.pędzi.w.górę.na.urwisko..Coś.goni..Odwraca.się,.jest.zadowolony,.potem.przestraszony.i.z
nów.zadowolony....tak..A.potem.znika.mi.z.oczu..
—.Podążyli.za.nią.wzrokiem.w.kierunku.urwiska,.ale.Ha.tam.nie.było..
—.A.ja.czekam.i.czekam..Wreszcie.wspinam.się.za.nim.na.urwisko,.by.wrócić.do.stosu.drzewa..Na.urwisk
u.już.nie.ma.słońca.

Włosy.

zjeżyły

.się.jej.na.głowie,.b

ysnęły.zęby.

—.Na.urwisku.jest.zapach..Dwa.zapachy..Zapach.Ha.i.jeszcze.jeden..Nie.Loka..Nie.Fa..Nie.Liku..N

ie.Ma

a..Nie.jej..Nie.Nil..Nie.wiadomo.czyj..Unosi.się.w.górze.nad.urwiskiem.i.opada.w.dół..Ale.zapach.H

a.znika..Jest.tylko.tam,.gdzie.Ha.wchodzi

.na.urwisko,.ponad.wodorostami,.kiedy.zasz

o.słońce

.i.na.tym.k

oniec.

Stara.kobieta.zaczęła.odsuwać.darń.z.żołądka..Rzuc

ła.przez.ramię:

—.To.obraz.ze.snu..Nie.ma.innego.obrazu..Nil.znowu.mówiła.udręczonym.

gk-isem:

—.Nie.Loka..Nie.Ma

a....—.

Zaczęła

.węszyć.nad.skałą,.znalazła.się.zbyt.blisko.zakrętu,.któ

.prowadził.na.urw

sko,.i.w.mig.wróciła..—.Kończy.się.zapac

.Ha..Mal

...!

Wszyscy.rozpaczliwie.zastanawiali.się.nad.tym.obrazem..Stara.kobieta.otworzyła.parujący.żoł

dek.

.Nil.przeskoczy

nad.paleniskiem.i.uklękła.przy.

Malu.

.Dotknę

a.jego.policzka.

—.Mal!.Czy.ty.słyszysz?.

Mal

,.dysząc.szybko,.odparł:

—.Słyszę.

Stara.kobieta.podała.mięso.Nil,.która.wzięła.je.do.ręki,.ale.nie.

jadła.

.Czekała,.aby.Mal.powiedział.c

oś.więcej,.odezwa

a.się.jednak.stara.kobieta:

.Mal.jest.bardzo.chory..Widzi.wiele.obrazów..Jedz.teraz.i.bądź.szczęśliwa.

Nil.krzyknęła.na.nią.tak.przeraźliwie,.że.wszyscy.przestali.jeść:

—.Nie.ma.Ha!.Jego.zapach.się.skończył.

Przez.chwilę.wszyscy.siedzieli.bez.ruchu,.po.czym.odwrócili.się.do.Ma

a.i.w.nim.utkwili.spojrzenia

..Z.wielkim.trudem.podniósł.się.i.usiadł,.kołysząc.się.na.boki..Stara.kobieta.otworzyła.usta,.natychmiast.je
dnak.je.zamknęła..Mal.położył.płasko.dłonie.na.głowie,.ale.tym.trudniej.było.mu.utrzymać.równowagę..Za
czął.drżeć.

—.Poszedł.w.stronę.urwiska.

Mal.zaczął.kaszleć,.nie.mógł.złapać.oddechu..Czekali,.aż.przestanie.dyszeć,.aż.się.trochę.uspokoi.

—.Jest.też.i.drugi.zapach.

Mal.

ucisnął

.mocniej.głowę.ściągając.do.dołu.ręce..Zaczął.drżeć..Podskoczyła.mu.noga,.byłby.się.pr

zewrócił,.gdyby.nie.podparł.się.piętą..Wszyscy.czekali,.czerwoni.w.zachodzącym.słońcu.i.blasku.ognia..Ro
sół.gotujący.się.w.żołądku.dymił.parą,.którą.pochłaniała.ciemność.

—.Jest.też.zapach.innych.

Mal.na.chwilę.przestał.dyszeć..Wtem.jego.wychudzone.c

ało.zwiotczało.i.upadł.na.bok,.nie.bacząc.

na.to,.że.się.może.uderzyć..Rozległ.się.jego.szept:

—.N

e.mogę.dojrzeć.tego.obrazu.

Nawet.Lok.milczał..Stara.kobieta.poszła.do.niszy,.żeby.przyn

eść.drzewa..Sprawiała.takie.wrażenie,

.jakby.się.poruszała.we.śnie..Wykonywała.wszystko.za.pomocą.dotyku,

patrzyła.bowiem.gdzieś.dalej,.omijając.siedzących.

z.nią.

ludzi..Ponieważ.nie.mogli.zobaczyć.tego,.c

o.ona.widział.milczeli.i.rozmyślali.nad.bezkształtnym.obrazem.Ha.kto.

zniknął..Ale.Ha.był.z.nimi..Znali.k

ażdy.fragment.

jego

.ciała.jego.zapach,.wygląd,.mądrą.i.spokojną.twarz..Sękaty.ki

Ha.leżał.przy.skale,.jego.

trzonek.wygładzony.był.mocn

m.uchwytem.spoconej.ręki..Przywykła.do.obecności.Ha.ska

a.czekała.na.ni

ego,.na.ziemi.odciśnięty.był.ślad.w.miejscu.gdzie.zawsze.siedział..

Lok

.uświadomił.sobie.to.wszystko.w.jed

nej.chwili..Serce.wezbrało.mu.uczuciem,.dodało.sił.jakby.gotów.był.sprowadzić.Ha.z.powietrza.

Nagle.Nil.oznajmiła:

—.Ha.odszedł.

Rozdział.czwarty

Osłupiały.Lok.patrzył.na.łzy.spływające.z.oczu.Nil..Ściekały.z.głębi.jej.oczodołów.i.spadały.ciężki

mi.kroplami.na.usta.i.na.nowego..Zbiegła.do.rzeki.i.tam.zawyła.prosto.w.ciemną.noc..Zauważył,.że.z.oczu.

.także.spływają.łzy,.które.lśnią.w.blasku.ognia..Po.chwili.zbiegła.do.Nil.i.tam,.nad.rzeką,.zawyła..Uczuci

e,.że.Ha.jest.wciąż.obecny,.dzięki.tylu.pozostawionym.śladom,.by

o.w.Loku.tak.silne,.że.go.przenikało.do.

głębi..Popędził.nad.rzekę,.chwycił.Nil.za.rękę.i.odwrócił.do.siebie.

—.Nie!

Tak.mocno.przyciskała.nowego,.że.aż.zaczął.kwilić..Łzy.wciąż.spływały.po.jej.twarzy..Przymknęła.

oczy.i.otworzywszy.usta.zawyła.przeciągle..Lok.potrząsnął.nią.ze.złością.

—.Ha.nie.odszedł!.Zobacz...

Pobiegł.do.jaskini.i.wskazał.na.kij,.na.skałę.i.odciśnięty.ślad.na.ziemi..Ha.był.wszędzie..Lok.mówił.

jednym.tchem.do.starej.kobiety:

—.Widzę.obraz.Ha..Odnajdę.go..Jak.to.możliwe,.żeby.Ha.spotkał.drugiego?.Nie.ma.nikogo.drugieg

o.na.świecie...

Fa.zaczęła.mówić.z.zapałem..Nil.węszyła.głośno,.a.jednocześnie.słuchała.

—.Je

.jest.ktoś.drugi,.to.znaczy,.że.Ha.z.nim.poszedł..N

ech.więc.Lok.i.Fa.pójdą...

Stara.kobieta.powstrzymała.ją.podnosząc.rękę

—.Mal.jest.ciężko.chory

.Ha.odszedł..—.Ob

ję

ła.i.h.wzrokiem,.wszystkich.po.kolei..

—.Teraz.został.tylko.Lok

—.Odnajdę.go.

—....a.Lok.mówi.dużo,.ale.nie.widzi.obrazów..Nie.ma.

już.

nadziei.w.

Malu.

.Pozwólcie.mi.mówić.

Usiad

a.ceremonialnie.przy.parującym.mięsie..Lok.uchwycił.jej.spojrzenie,.a.z.jego.głowy.uciekły.o

brazy..Stara.kobieta.mówiła.z.powagą,.jak.mówiłby.Mal,.gdyby.nie.b

ł.chory:

Jeśli.Mal.nie.będzie.miał.pomocy,.umrze..

.musi.wziąć.podarunek.dla.lodowych.kobiet.i.przemów

ić.za.nim.do.

Oa.

Fa.przykucnęła.obok.starej.kobiety.

—.Kto.to.może.być.ten.nowy.człowiek?.Czy.zmarły.może.ożyć?.Czy.mógł.ponownie.narodzić.się.z.

brzucha.Oa?.A.może.to.moje.dziecko,.które.zmarło.w.grocie.nad.morzem?

Nil.znowu.zaczęła.węszyć.

—.Niech.Lok.pójdzie.go.szukać..Stara.kobieta.skarciła.Nil.

—.Kobieta.niech.się.zajmuje.Oa,.a.mężczyzna.obrazami,.jakie.ma.w.głowie..Oddajmy.głos.Lokowi.

Lok.zareagował.głupawym.śmiechem..Był.na.czele.pochodu.i.nie.podskakiwał.już.beztrosko.z.Liku

.na.końcu..Trzy.kobiety.skupiły.na.nim.całą.uwagę..Spuścił.oczy.i.podrapał.się.jedną.nogą.o.drugą..Okręcił.
się.i.obrócił.do.nich.plecami.

—.Powiedz.coś,.Lok!

Wypatrywał.w.mroku.jakiegoś.punktu,.na.którym.mógłby.zatrzymać.wzrok.i.o.wszystkim.zapomni

eć..Mimo.zamkniętych.oczu.dostrzegł.sękaty.kij.oparty.o.skałę..Natychmiast.wyczuł.obecność.Ha.w.jaskini
..Ogarnęło.go.niezwykłe.wprost.podniecenie.i.zaczął.

trajkotać:

-.Ha.ma.znak.pod.okiem,.oparzenie.od.kija..Jest.jego.zapach....tak!.Coś.mówi..Na.dużym.palcu.u.n

ogi.ma.kępkę.włosów...

Obrócił.się.

w.podskoku..Ha.spotka

.drugiego..Patrzcie!.Ha.spada.z.urwiska....taki.jest.obraz..Wtedy

.nadbiega.ten.drugi..Woła.do.Ma

-Ha.wpadł.do.wody!

Fa.przyjrzała.mu.s

ę.z.bl

ska..

.Ten.drugi.nie.przyszedł..Stara.kobieta.chwyciła.ją.za.przegub.ręki..

.A.więc.Ha.nie.spadł..Id

.szybko,.Lok..Poszukaj.Ha.i.tego.drugiego.

Fa.

spochmurniała.

.Czy.ten.drugi.zna.Ma

Lok.znowu.się.roześmiał.

.Każdy.zna.Ma

Fa.szybko.machnęła.ręką.nakazując.mu.milczenie..Przytknęła.palce.do.zębów..Nil.wpatrywała.się.

we.wszystkich,.nie.mogąc.pojąć,.o.czym.mówią..Fa.wyciągnęła.palce.z.ust.i.wskazała.jednym.na.twarz.sta
rej.kobiety.

.Oto,.jaki.jest.obraz..Jest.ktoś....inny..Nie.należy.do.naszych.ludzi..Mówi.do.Ha:.

„Chodź!.Tutaj.jest.dużo.jadła,.więcej,.niż.ja.potrzebuję!".Na.to.Ha.mówi...

Umilkła..Nil.zaczęła.krzyczeć.piskliwym.głosem:

—.Gdzie.jest.Ha?

Stara.kobieta.odpowiedziała:

—.Poszedł.z.drugim.człowiekiem..Lok.chwycił.Nil.i.lekko.nią.potrząsnął.

—.Wymienili.między.sobą.słowa.albo.zobaczyli.razem.jeden.obraz..Ha.opowie.nam,.a.ja.za.nim.pój

dę..—.Lok.przyjrzał.się.wszystkim.po.kolei..—.Ludzie.rozumieją.się.nawzajem.

Po.chwili.zastanowienia.skinęli.głową.ze.zrozumieniem.

ku.zbudziła.się.i.uśmiechnęła.do.wszystkich..Stara.kob

eta.zaczęła.się.krzątać.po.jaskini..Szepte

m.mówiła.coś.

o.Fa,.porównywały.wspólnie.kawałki.mięsa,.podnosiły.

.gorę.kości.sprawdzając.ich.ciężar,

.po.czym.wróciły.do

paleniska,.na.którym.bulgotał.żołądek,.i.toczyły.ze.sobą.jakiś.spór..Nil.usiadła.przy.ogniu.z.oczami.

pełnymi.łez.i.jadła.machinalnie,.z.bierną.uporczywością..Nowy.powoli.wysunął.się.na.jej.ramię.i.chwiejąc.
się.popatrzył.na.ogień,.po.czym.znowu.skrył.się.pod.włosami.Nil..Stara.kobieta.spojrza

a.ukradkiem.na.Lo

ka,.a.wtedy.całkowicie.zatarł.mu.się.i.tak.już.niezbyt.wyraźny.obraz.Ha.i.drugiego.człowieka..Stał.

przestęp

ując

.z.nogi.na.nogę..Liku.zbliżyła.się.do.żołądka,.ale.oparzyła.sobie.palce..Stara.kobieta.nie.spuszczała.ocz

u.z.Loka.i.w.końcu.Nil,.pociągnąwszy.nosem,.zwróciła.się.do.niego.z.pytaniem:

—.Widzisz.obraz.Ha?.Prawdziwy.obraz?

Stara.kobieta.wzięła.kij.Loka.i.podała.mu.do.ręki..Stanęła.w.blasku.ognia.połączonego.z.blaskiem.k

siężyca..

Lok.

natychmiast.opuścił.jaskinię,.same.nogi.go.poniosły.

—.Widzę.prawdziwy.obraz.

.szybko.wyciągnęła.kawałek.mięsa.z.żołądka.i.podała.Lokowi,.ale.mięso.było.tak.gorące,.że.mus

iał.je.przerzucać.z.ręki.do.ręki..Popatrzył.z.powątpiewaniem.na.kobiety.i.poszedł.w.stronę.zakrętu..Jaskinia
.oświetlona.była.blaskiem.ognia,.tutaj.wszystko.wydawało.się.czarne.i.srebrne,.czarna.wyspa,.skały.i.drzew
a,.rysujące.się.wyraźnie.na.tle.nieba,.srebrzysta.rzeka.z.oślepiającym.blaskiem,.migocącym.przy.ujściu.wo
dospadu..Nagle.noc.stała.się.brzemienna.samotnością,.a.obraz.Ha.zniknął.na.dobre..Lok.obejrzał.się.w.stro
nę.jaskini.z.nadzieją,.że.tam.odnajdzie.obraz..W.urwisku.na.górze.terasy.jaśniał.otwór.jaskini.z.falistą.l

nią.

czerni.u.dołu,.tam.gdzie.wznosiła.się.ziemia.i.zasłan

ała.ogień..Widział.Fa.i.starą.kobietę,.które.siedziały.ra

zem.i.trzymały.między.sobą.kawał.mięsa..Minął.zakręt.i.tam.z.miejsca.ogłuszył.go.huk.wodospadu..Wbił.

w.ziem

ę.k

j.i.przykucnął,.aby.zjeść.swój.posiłek..Mięso.było.miękk

e..gorące.i.smakowite..Ponieważ.nie.o

dczuwał.już.dotkl

wego.głodu,.mógł.rozkoszować.się.przyjemnością.jedzen

a,.n

e.musiał.łapczywie.połyka

ć..Trzymał.mięso.tuż.przy.twarzy.i.przyglądał.się.jego.bladej.powierzchni,.którą.księżyc.

le-

pie

.oświetlał.niż.rzekę..Zapomniał.o.jaskini.i.o.Ha,.ważny.b

ł.tylko.jego.brzuch..Kiedy.tak.siedział

.ponad.huczącym.wodospadem,.a.przed.nim.rozciągały.się.niewyraźnie.zarysowane.rozległe.połacie.lasów.
przetykanych.rzeką,.na.jego.

hł

vszczącej.od.tłuszczu.twarzy.malowało.się.beztroskie.szcz

ście..Ta.noc.była.

chłodniejsza.od.poprzedniej,.ale.nie.dokonywał.porównań..Mgiełka.unosząca.się.nad.wodos

adem.lśniła.ja

k.diament.w.jasnym.blasku.księżyca.i.przypominała.lodową.taflę..Wiatr.ustał,.jedynie.zwisające.paprocie,.
kołysane.przez.wodę,.świadczyły.o.istniejącym.tu.ż

ciu.i.nieustannym.ruchu..Patrzył.na.wyspę.

niewidzący

wzrokiem,.całą.jego.uwagę.pochłaniał.rozkoszny.smak.na.języku,.mlaskanie.przy.przełykaniu.i.napięta.s

kóra.na.brzuchu.

Zjadł.wreszcie.cały.kawałek..Otarł.rękami.twarz,.a.wystającym.z.kija.kolcem.oczyścił.zęby..Znowu

.przypomniał.sobie.o.Ha,.o.jaskini.i.starej.kobiecie.i.błyskawicznie.poderwał.się.na.nogi..Zaczął.się.posługi
wać.nosem.z.pełną.świadomością,.czołgając.się.na.wszystkie.strony.i.węsząc.po.skale..Mieszały.się.tu.różn
e.zapachy,.a.jego.nos.nie.wydawał.się.zbyt.sprawny..Wiedział,.dlaczego.tak.się.dzieje,.więc.pochylił.się.sp
uszczając.niżej.głowę,.aż.poczuł.wodę.na.ustach..Napił.się,.a.następnie.wypłukał.usta..Wspiął.się.i.przycup
nął.na.zwietrzałej.skale..Deszcze.wygładziły.jej.powierzchnię,.ale.pobliskie.przejście.przy.zakręcie.było.po
ryte.głębokimi.bruzdami..Przechodzili.tędy.niezliczoną.ilość.razy.ludzie.tacy.jak.on..Sta

.przez.chwilę.tuż.n

ad.przewalającym.się.z.hukiem.wodospadem.i.węszył.z.uwagą..Cała.gama.zapachów.rozchodziła.się.w.prz
estrzeni.i.w.czasie..Tuz.przy.ramieniu.wyczuwał.najświeższy.zapach.ręki.Nil.na.skale..Poniżej.skupiła.się.k
ompozycja.zapachów,.zapachów.wszystk

ch.ludzi,.którzy.przechodzili.tędy.

onegdaj,

.zapach.Potu,.mleka,.a.

także.kwaśny.zapach.cierpiącego.Ma

a..Lok.posegregował.wszystkie.zapachy,.wyłączył.się.z.tych,.które.

°.n

nteresowały,.a.skupił.tylko.na.ostatnim,.na.zapachu.ka

dym.zapachem.łączył.się.obraz.

wyraźniejsz

.niż

pamięć,.a.także.żywa,.ściśle.określona.obecność,.tak.więc.Ha.stał.się.znowu.realny..

Lok

.utrwalił.w.

owie.obraz.Ha.i.postanowił.go.utrzymać,.aby.nie.zapomnieć.o.Ha.

Stał.skulony,.trzymając.kij.w.ręku,.po.czym.z.wolna.uniósł.go.i.ujął.w.obie.dłonie..Kostki.u.rąk.mu.

zbielały,.zrobił.ostrożny.krok.w.tył..Istniało.jednak.jeszcze.coś..Nie.dostrzegał.tego,.kiedy.myślał.o.wszystk
ich.ludziach.jednocześnie,.ale.wystarczyło,.aby.

posortował

.zapachy.i.wyeliminował.te.znane,.a.pozostawał.

jeden.zapach.bez.obrazu..Teraz,.kiedy.już.zwrócił.na.to.uwagę,.czuł.jego.nasilenie.przy.zakręcie..Ktoś.tam.
stał,.z.ręką.na.skale,.pochylony,.i.zaglądał.na.terasę.i.w.głąb.jaskini..Lok.nie.musiał.się.zastanawiać,.od.raz
u.zrozumiał.to.pełne.zakłopotania.zdumienie.na.twarzy.Nil..Zaczął.się.p

suwać.wzdłuż.urwiska,.z.początk

u.powoli,.potem.coraz.szybciej,.aż.przemknął.się.ukradkiem.po.frontowej.części.skały..W.pełnej.zamętu.gł
owie.wirowały.mu.różne.obrazy:.tutaj.była.Nil,.oszołomiona,.przerażona,.tam.był.ten.drugi,.a.dotąd.doszed
ł.szybkim.krokiem.Ha...

Lok.odwrócił.się.i.popędził.z.powrotem..Na.platformie,.gdzie.tak.nieoczekiwanie.się.wtedy.przewr

ócił,.zapach.Ha.urywał.się,.jakby.kończyło.się.urwisko.

Lok.wychylił.się.i.spojrzał.w.dół..Wodorosty.kołysały.się.pod.powierzchnią.lustrzanej.wody..Czuł,.ż

e.za.chwilę.wybuchnie.lamentem,.i.zasłonił.sobie.usta.ręką..Wodorosty.kołysały.się,.rzeka.toczyła.się.srebr
zystym.nurtem.wzdłuż.ciemnego.brzegu.wyspy..Stanął.mu.przed.oczami.obraz.Ha.zmagającego.się.z.wodą
.i.niesionego.z.prądem.rzeki.w.stronę.morza..Lok.zaczął.schodzić.w.dół.śladem.zapachu.Ha.i.tego.drugiego
,.który.prowadził.w.kierunku.lasu..Minął.krzaki,.gdzie.Ha.znalazł.zwiędłe.jagody.dla.Liku,.i.Ha.żył.jeszcze.
tam,.pośród.krzaków..Lok.przeciągnął.dłonią.po.gałęziach,.zrzucając.jagody..Ha.był.żywy.w.głowie.Loka,.
ale.miało.to.miejsce.dawniej,.obraz.przesuwał.się.w.czasie.zmierzającym.do.wiosny.nadchodzącej.od.morz
a..Lok.pędził.zboczem.w.dół,.pośród.głazów.i.pod.drzewami.rosnącego.tam.lasu.

siężyc,.który.tak.jasno.świecił.nad.rzeką,.tutaj.ledwie.dociera

,.z.trudem.przedzierając.się.przez.gr

ube.pędy.i.nieruchome.gałęzie.drzew..Pnie.k

adły.ogromne.słupy.ciemności,.ale.kiedy.Lok.znalazł.się.pośró

d.nich,.zawisła.nad.nim.sieć.księżycowego.światła..Tutaj.był.Ha,.tutaj.Lok.czul.jego.podniecenie..W.tym.m
iejscu.Ha.skierował.się.w.stronę.rzeki..A.tam,.przy.rozrzuconym.niedbale.stosie.drzewa,.znajdowała.się.pol
ana,.na.której.Nil.czekała.cierpliwie,.aż.odcisnęły.się.ślady.jej.stóp,.które.teraz.czernia

y.w.jasnej.poświacie

..Z.tego.miejsca.Nil.wyruszyła.i.poszła.za.Ha,.zakłopotana,.pełna.niepokoju..Ich.wspólne.ślady.biegły

z.powrotem,.pod.górę,.w.stronę.urwiska.

Lok.przypomniał.sobie.Ha.w.rzece..Zaczął.biec,.trzymając.się.jak.najbliżej.brzegu..Znalazł.się.na.p

olanie,.pośrodku.której.stało.uschnięte.drzewo,.i.popędził.znowu.nad.rzekę..Wyrastały.z.niej.krzaki,.zwisaj
ąc.nad.powierzchnią.wody..Nurzające.się.w.niej.gałęzie.podkreślały.nurt.płynącej.rzeki.w.blasku.księżyca.p
rzezierającego.poprzez.czerń.nocy..Lok

zaczął.wołać:

—.Ha!.Gdzie.jesteś?.Rzeka.nie.odpowiadała..Znowu.zawo

ał.i.czekał,.ale.obraz

Ha.powoli.się.zacierał,.aż.całkowicie.zniknął,.Lok.zrozumiał.więc,.że.Ha.odszed

..Po.chwili.rozległ

.się.krzyk.na.wyspie..Lok.jeszcze.raz.zawołał.podskakując,.ale.wtedy.zorientował.się,.że.nie.by

o.to.wołani

e.Ha..Był.to.całkiem.inny.głos,.w.niczym.niepodobny.do.głosu.jego.ludzi,.głos.tego.drugiego..Nagle.ogarnę
ło.Loka.podniecenie..Desperacko.zapragnął.zobaczyć.drugiego.człowieka,.którego.czuł.i.słyszał..Krążył.be
z.celu.wokół.polany,.krzycząc.z.całych.sił..Wtem.doleciał.go.zapach.drugiego.człowieka.od.strony.mokrad
eł.i.podążył.za.nim.zboczem.w.górę,.oddalając.się.od.rzeki..Posuwał.się.schylony.mrugając.oczami,.oślepio
ny.blaskiem.księżyca..Zapach.oddalał.się.od.rzeki,.snując.się.wśród.drzew,.aż.poprowadził.Loka.do.plątani
ny.głazów.i.krzaków..Tutaj.mogło.czyhać.niebezpieczeństwo.ze.strony.kotów,.wilków,.a.nawet.ogromnych.
lisów,.rudych.jak.sam

.Spadkobiercy

Lok,

.które.pod.wpływem.wiosennego.głodu.stawały.się.jeszcze.bardziej.napastliwe..Zapach.drugie

go.człowieka.był.zwyczajny.i.nawet.nie.krzyżował.się.z.zapachem.zwierząt..Trzymał.się.z.dala.od.szlaku.p
rowadzącego.do.jaskini,.wyczuwalny.był.raczej.w.głębi.wąwozów.niż.na.przyległych.stromych.skałach..Dr
ugi.zatrzymywał.się.to.tu,.to.tam,.na.czas.nieobliczalnie.długi,.znać.było.ślady.jego.stóp.odwróconych.w.pr
zeciwnym.kierunku..W.pewnym.momencie,.kiedy.droga.wiodła.po.gładkiej.i.stromej.powierzchni,.Lok.cof
nął.się.o.dużo.więcej.kroków,.niż.miał.palców.u.rąk..Znowu.jednak.się.odwrócił.i.zaczął.pędzić.w.górę.wą
wozu,.rozgarniając.stopami.ziemię.albo.raczej.rozrzucając.ją.wszędzie.tam,.gdzie.stopy.dotknęły.skrawka.g
runtu..I.jeszcze.raz.się.zatrzymał,.wspiął.na.zbocze.wąwozu.i.położył.na.jego.skraju..Tutaj.w.głowie.Loka.
powstał.obraz.człowieka,.nie.na.zasadzie.rozumowej.dedukcji,.ale.zapachu,.który.w.każdym.miejscu.mówił
.mu....zrób.to!.Tak.jak.zapach.kota.budził.w.nim.odruch.niedostrzegalnego.skradania.się.i.kociego.prychani
a,.tak.jak.widok.Ma

a.wspinającego.się.po.zboczu.chwiejnym.krokiem.powodował,.że.ludzie.go.naśladowa

li,.tak.właśnie.teraz.ów.zapach.zmieniał.Loka.w.tego.kogoś,.kto.by

.tu.przed.nim..Zaczynał.poznawać.tego.

drugiego,.nie.zastanawiając.się,.w.jaki.sposób.do.tego.dochodzi..Ten.drugi.Lok.przykucnął.na.krawędzi.ur
wiska.i.rozejrzał.się.pośród.sterczących.skalnych.turni..Następnie.rzucił.się.do.przodu.i.biegł.z.pochylony
m.grzbietem..Zatrzymał.się.w.cieniu.skały.i.czekał.tam.prychając..Ruszył.ostrożnie.do.przodu,.opadł.na.cz
woraki.i.powoli.się.czołgając.wyjrzał.ponad.krawędzią.urwiska.na.przełęcz,.pośrodku.której.płynęła.rzeka.

Patrzył.w.dół.na.nawis.skalny,.nad.którym.górowała.skała,.nie.mógł.więc.dojrzeć.ludzi;.niżej,.na.ter

asie,.wirowało.półkole.czerwonego.światła,.stopniowo.zanikające.w.zewnętrznych.partiach.terasy,.a.dalej.j
uż.zupełnie.niedostrzegalne.w.blasku.księżyca..Dobywała.się.stamtąd.smużka.dymu.i.rozsnuwała.nad.przeł
ęczą..Drugi.Lok.zaczął.się.zsuwać.po.skale,.z.występu.na.występ..Im.bliżej.był.jaskini,

tym.wolniej.się.posuwał.przylegając.mocno.do.skały..Przechylił.się.do.przodu.i.spojrzał.w.dół..Nat

ychmiast.oślepił.go.p

omienisty.język.ognia;.stał.się.znowu.Lokiem,.w.domu,.pośród.swoich.ludzi,.drugi.pr

zestał.istnieć..Lok.nie.ruszał.się,.leża

.w.miejscu.i.patrzył.pustym.wzrokiem.na.ziemię,.kamienie,.na.prawd

ziwą,.wygodną.terasę..Tuż.pod.sobą.usłyszał.głos.

Fa.

.Dziwnie.brzmiały.jej.słowa,.nic.dla.niego.nie.znaczył

y..Po.chwili.Fa.pojawiła.się.niosąc.jakieś.zawiniątko.i.podreptała.przez.terasę.w.stronę.szlaku,.który.teraz.b
ył.zaledwie.jego.mglistym.wyobrażeniem,.a.prowadził.do.lodowych.kobiet..Stara.kobieta.wyjrzała.z.jaskin
i.i.spoglądała.za.Fa,.ale.po.chwili.weszła.z.powrotem.do.środka..Lok.usłyszał.trzask.drzewa,.po.czym.wyst
rzelił.w.górę.snop.iskier,.unosząc.się.wokół.jego.twarzy,.a.na.terasie.zatańczył.blask.ognia,.rozprzestrzeniaj
ąc.się.szeroko.

Lok.przysiadł,.ale.zaraz.podniósł.się.powolnym.ruchem..W.głowie.mia

.pustkę..Nie.widział.żadnyc

h.obrazów..Fa.na.terasie.minęła.już.płaską.skałę.i.ziemię.i.zaczęła.się.wspinać.pod.górę..Stara.kobieta.zno
wu.wyszła.z.jaskini,.zbiegła.do.rzeki.i.wróciła.niosąc.wodę.w.złożonych.dłoniach..Znajdowała.się.tak.blisk
o.Loka,.że.widział.sączące.się.spomiędzy.jej.palców.krople.wody.i.odbijające.się.w.oczach.płomyki.ognia..
Przeszła.pod.skałą,.ale.go.nie.dostrzegła,.był.tego.pewien..Lok.przeraził.się,.że.go.nie.zobaczyła..Widziała.
tak.dużo,.a.jednak.go.nie.zobaczyła..Został.odcięty,.przestał.być.jednym.spośród.swoich.ludzi..Tak.jakby.zj
ednoczenie.z.tym.drugim.zmieniło.go,.stał.się.kimś.innym.i.dlatego.nie.był.widoczny..Nie.znajdował.słów.
na.wyrażenie.tych.myśli,.ale.odczuwał.swoją.inność.i.

niewidzialność

.tak,.jakby.zimny.wiatr.smagał.mu.skó

rę..Drugi.pociągnął.za.więzy,.które.łączyły.go.z.Fa.i.

Malem,

.i.Liku,.i.całą.resztą.ludzi..Nie.były.one.ornam

entem.życia,.ale.jego.substancją..Kiedy.się.przerywały,.człowiek.umierał..Ogarnęło.go.pragnienie,.aby.móg
ł.napotkać.czyjeś.oczy,.które.by.go.rozpozna

y..Odwróc

ł.się,.chcąc.zbiec.po.stopniach.skalnych.do.samej.j

ask

,.ale.znowu.owioną

.go.zapach.drugiego..Już.nie.była

to.złuda.zapachu.samego.Loka;.jego.inność.i.siła.przyciągały.go.z.całą.mocą..Szedł.jego.śladem.po.

stopniach.skalnych.nad.terasą,.aż.dotarł.tam,.gdzie.kończyła.się.i.znikała.pod.wodą,.a.wyżej.prowadziła.dr
oga.do.lodowych.kobiet.

Nieliczne.rozrzucone.na.wyspie.skały.ześlizgiwały.się.w.wodę,.przerywając.jej.nurt.na.długości.kilk

u.mężczyzn..Zapach.schodził.aż.do.wody.i.

Lok

.tam.podążył..Zatrzymał.się.drżąc.na.widok.wody.spowitej.

pustką.i.samotnością.i.zapatrzył.się.w.najbliższą.skałę..W.głowie.zaczął.mu.się.formować.obraz,.w.jaki.spo
sób.drugi.pokonał.tę.przestrzeń.i.znalazł.się.na.skale,.a.potem.przeskakując.ze.skały.na.skałę.ponad.nieprze
bytą.wodą.znalazł.się.na.mrocznej.wyspie..Księżyc.oświetlał.skały.ukazując.wyraźnie.ich.zarysy..Kiedy.tak
.Lok.przypatrywał.się.skałom,.nagle.zauważył,.że.jedna.z.nich,.położona.dalej,.zaczyna.zmieniać.kształt..N
iewielkie.jej.wybrzuszenie.wydłużyło.się,.po.czym.szybko.

zniknęło..

Wierzchołek.skały.powiększył.się,.gar

b.u.podstawy.zmniejszył.i.wydłużył,.a.wysokość.jego.obniżyła.się.o.połowę..W.końcu.skała.całkiem.

znikn

ęła.

Lok.stał,.a.obrazy.napływały.mu.do.głowy.i.odpływały..Jeden.obraz.przedstawiał.jaskiniowego.nied

źwiedzia,.którego.Lok.kiedyś.widział,.jak.schodził.tyłem.ze.skały,.i.słyszał.jego.ryk.przypominający.ryk.m
orza..Lok.już.się.nic.więcej.o.niedźwiedziu.nie.dowiedział,.bo.kiedy.ten.zaczął.ryczeć,.ludzie.uciekli,.uciek
ali.prawie.przez.cały.dzień..To.coś,.czarne.i.zmieniające.kształt,.miało.w.sobie.też.tę.powolność.ruchów.nie
dźwiedzia..Wytężył.wzrok.i.nie.spuszczając.oka.ze.skały.czekał,.czy.jeszcze.raz.zmieni.kształt.

Na.wyspie.rosła.samotna.brzoza,.górująca.ponad.innymi.drzewami,.i.rysowała.się.teraz.wyraźnie.n

a.tle.nieba.skąpanego.w.blasku.księżyca..Była.bardzo.gruba.u.podstawy,.niezwykle.gruba,.a.kiedy.Lok.przy
jrzał.się.jej.dokładnie,.okazała.się.nieprawdopodobnie.gruba..Czarna.smuga.zdawa

a.się.krzepnąć.wokół.p

nia.niczym.kropla.krwi.na.kiju..Wydłużała.się,.nabrzmiewała.i.znowu.wydłużała..Przesuwała.się.w.górę.br
zozy.z.jakąś.powolną.

świado-

mością,

.wisiała.wysoko.w.powietrzu.ponad.wyspą.i.wodospadem..Przesuwała.się.bezszelestnie,.aż.

wreszcie.zawisła.w.całkowitym.bezruchu..Lok.krzyknął.z.całych.sił;.stwór.ten.musiał.być.głuchy.albo.też.p
otężny.wodospad.zacierał.słowa.Loka.

—.Gdzie.jest.Ha?

Stwór.nawet.się.nie.poruszył..Słaby.wietrzyk.powiał.nad.przełęczą,.wierzchołek.brzozy.przechylił.si

ę,.tworząc.szeroki,.spokojny.łuk.wraz.z.przylegającym.doń.czarnym.ciężarem..Włosy.nastroszyły.się.Loko
wi.na.całym.ciele,.znowu.ogarnął.go.dziwny.niepokój..Pragną

.wsparcia.istot.ludzkich,.ale.wspomnienie.st

arej.kobiety,.która.go.nie.widziała,.powstrzymywało.go.od.zbliżenia.się.do.jaskini..Nie.ruszał.się.z.miejsca,
.a.tymczasem.czarna.smuga.zsunęła.się.po.pniu.brzozy.i.zniknęła.w.anonimowych.cieniach.okrywających.t
ę.część.wyspy..Wtem.czarna.smuga.znowu.się.wyłoniła.zmieniając.kształt.na.najdalszej.skale..Lok.w.strasz
nej.panice.

wgramolił

.się.przy.blasku.księżyca.na.zbocze.góry..Zanim.pojawił.mu.się.w.g

owie.wyraźny.obr

az,.znalazł.się.na.szlaku,.którym.poszła.

Fa.

.Zatrzymał.się.nad.przełęczą,.poprzez.którą.płynęła.rzeka,.na.w

ysokości.wierzchołka.drzewa,.i.popatrzył.w.dół..Stwór.stał.się.teraz.przez.chwilę.widoczny,.przeskakiwał.b
owiem.ze.skały.na.skałę..Lok.zadrżał.i.zaczął.się.wspinać.wyżej.

Ta.skała.nie.miała.pochyłego.zbocza;.im.wyżej,.tym.była.bardziej.stroma,.a.miejscami.całkiem.pion

owa..Zbliżył.się.do.szczeliny.w.ścianie.skalnej,.z.której.spływała.woda.prosto.do.przełęczy..Woda.była.tak.
zimna,.że.kroplę,.która.mu.spadła.na.twarz,.odczuł.jak.smagnięcie.biczem..Na.skale.unosił.się.zapach.Fa.i.
mięsa,.wsunął.się.więc.w.szczelinę,.która.wiodła.w.górę.i.nad.którą.prześwitywał.skrawek.księżycowego.ni
eba..Droga.była.śliska.od.spływającej.tu.wody.i.jakby.chciała.się.go.stąd.pozbyć..Zapach.Fa.prowadził.go.d
alej..Kiedy.dotarł.do.miejsca,.skąd.widoczne.było.niebo,.stwierdził,.że.szczelina.przechodziła.w.szeroki.wą
wóz,.który.prowadził.prosto.w.głąb.góry..Zerknął.w.dół..Stąd.rzeka.

wy-

dawała.się.wąska.i.wszystko.miało.inny.kształt..Jeszcze.nigdy.tak.nie.pragnął.Fa,.zanurzył.się.więc.

dalej.w.wąwóz..Z.tyłu,.za.Lokiem,.i.po.drugiej.stronie.przełęczy,.góry.wyglądały.jak.błyszczące.stożki.lodu
..

.była.niedaleko,.więc.zawołał..Zawróciła.szybko.w.dół.wąwozu,.skacząc.po.kamieniach,.które.obmywa

ła.z.pluskiem.woda..Otoczaki.poruszały.się.pod.jej.stopami.ze.zgrzytem,.który.odbijał.się.od.skał.tak.głośn
o,.jakby.pędziła.gromada.ludzi..Kiedy.znalazła.się.przy.nim,.zmarszczyła.twarz.w.niepohamowanym.gniew
ie.i.lęku.

—.Cicho.bądź!

Lok

.nie.usłyszał..Bełkotał:

—.Widziałem.drugiego..Ha.wpadł.do.rzeki..Drugi.przyszedł.i.obserwował.jaskinię.

Fa.złapała.go.za.ramię..Zawiniątko.trzymała.przyciśnięte.do.piersi.

—.Cicho.bądź!.

.może.sprawić,.że.lodowe.kobiety.usłyszą.i.spadną.

—.Pozwól.mi.zostać.z.tobą!

—.Jesteś.mężczyzną..Tam.jest.strasznie..Wracaj!

—.Nie.będę.patrzył.ani.słuchał..Będę.się.trzymał.za.tobą.

Pozwól.mi.iść.

Dudnienie.wodospadu.przycichło,.było.jak.westchnienie,.jak.odgłos.morza.z.daleka,.przy.złej.pogo

dzie..Słowa.ich.rozpraszały.się.jak.stado.ptaków,.które.krążyło.w.pobliżu.i.w.tajemniczy.sposób.się.pomnaż
ało..Urwiska.skalne.w.głębokim.wąwozie.rozbrzmiewały.śpiewem..Fa.przyłożyła.mu.rękę.do.ust.i.stali.tak.
chwilę.w.miejscu,.gdy.tymczasem.ptaki.odlatywały.coraz.dalej.i.dalej,.a.wokół.panowała.cisza,.słychać.był
o.tylko.wodę.przepływającą.u.ich.stóp.i.westchnienia.wodospadu..Fa.odwróciła.się.i.zaczęła.wspinać.wąw
ozem.w.górę,.Lok.pospieszył.za.nią..Zatrzymała.się.i.ze.złością.pchnęła.go.do.tyłu,.ale.kiedy.ruszyła.naprz
ód,.on.ruszył.także..Wobec.tego.Fa.znowu.się.zatrzymała.i.zaczę

a.miotać.się.między.urwiskami.robiąc.mi

ny.i.szczerząc.zęby,.ale.nie.chciał.jej.opuścić..Droga.powrotna.prowadziła.do

drugiego.Loka,.którego.czekała.niewypowiedziana.samotność..W.końcu.Fa.zrezygnowała.i.przestał

a.go.dostrzegać..Wspinała.się.pod.górę.wąwozu,.a.Lok.za.nią,.szczękając.z.zimna.zębami.

Wreszcie.nie.mieli.już.pod.stopami.wody

.Pojawiły.się.za.to.zastygłe.lodowe.pnie.przyrośnięte.moc

no.do.skały;.pod.każdym.głazem,.tam.gdzie.nie.docierało.słońce,.leżały.zwały.śniegu..Poczuł.znów.całą.nie
dolę.zimy.i.lęk.przed.lodowymi.kobietami,.szedł.więc.blisko.Fa,.tak.jakby.była.ciepłym.ogniem..Niebo.w.g
órze.prześwitywało.wąskim.pasmem;.było.to.mroźne.niebo,.usiane.gwiazdami.i.poznaczone.przesuwający
mi.się.chmurami,.które.trzymały.w.zasadzce.księżyc..Zauważył,.że.do.ścian.wąwozu.lód.przylega.mocno.n
iby.bluszcz,.u.dołu.rozpościerając.się.szeroko,.natomiast.wyżej.rozdziela.się.w.tysiące.gałęzi.i.pędów,.a.liśc
ie.lśnią.śnieżną.bielą..Lód.mieli.także.pod.stopami,.które.z.początku.piekły.ich.dotkliwie,.potem.skostniały.
.Lok.zaczął.sobie.pomagać.rękami,.ale.także.mu.skostniały..Widział.przed.sobą.podskakujące.pośladki.Fa.i
.posuwał.się.tuż.za.nimi..Wąwóz.rozszerzył.się,.zrobiło.się.jaśniej..Zobaczył.teraz,.że.idą.wprost.na.stromą
.ścianę.skalną..Niżej,.na.lewo,.ciągnęło.się.pasmo.najgłębszej.czerni..Fa.

podczołgała

.się.w.tę.właśnie.stron

ę.i.

zniknęła.

.Lok.posuwał.się.tuż.za.nią..Znalazł.się

w.przejściu.tak.wąskim,.że.łokciami.dotykał.ścian,.ale.zdołał.się.przecisnąć.

Oślepiło.go.światło..Schylił.głowę.i.zakrył.oczy.obiema.rękami..Mrugając,.spojrzał.w.dół.i.zobaczy

ł.lśniące.kamienie,.bryły.lodu.i.ciemnoniebieskie.cienie..Widział.nad.sobą.stopy.Fa,.zbielałe,.pokryte.lśniąc
ym.szronem,.jej.cień.na.lodzie.i.kamieniach.zmieniał.co.chwila.kształt..Zaczął.teraz.spoglądać.przed.siebie
;.na.wysokości.oczu.spowijały.

ch.opary.oddechów,.które.przypominały.mgiełkę.bryzgów.wodospadu..Zatr

zymał.się.i.zobaczył,.że.Fa.niemal.zniknęła.w.oparach.własnego.oddechu.

Miejsce.to.było.ogromne.i.przestron

e,.otoczone.zewsząd.skałą;.lodowy.bluszcz.sięgał.wysoko.roz

pościerając.się.nad

jego.głową..U.podnóża.sanktuarium.gałęzie.bluszczu.nabrzmia

y,.a.im.dalej,.tym.bardziej.przypomi

nały.pnie.starych.dębów..Sięgające.wysoko.gałęzie.znikały.w.lodowych.grotach..

Lok

.zatrzymał.się.i.spojrz

ał.na.

Fa,

.która.wspięła.się.wyżej,.w.stronę.drugiego.końca.sanktuarium..Przykucnęła.na.kamieniach.i.unios

ła.w.górę.zawiniątko.z.mięsem..Panowała.tu.głęboka.cisza,.nie.dochodził.nawet.szum.wodospadu.

Fa.zaczęła.mówić.cichym.szeptem..Z.początku.wyławiał.pojedyncze.słowa,.takie.jak.

„Oa"

.czy.

„Mal",.które.odbijały.się.od.ściany.i.znowu.wracały..
„Oa".mówiła.ściana.i.ogromny.bluszcz,.a.ściana.za.plecami.Loka.śpiewała.
„Oa,.Oa,.Oa"..W.końcu.przestały.rozbrzmiewać.oddzielne.słowa,.rozlegało.się.jedynie.śpiewne.„O".i.
„A".w.jednym.momencie..Dźwięk.ten.wznosił.się.jak.woda.w.rozlewisku.podczas.przypływu,.był.gładki.ja
k.tafla.wody,.stał.się.rozdzwonioną.literą.„A",.napierał.na.niego.i.ogłuszał..
„Chory,.chory",.oznajmiła

.ściana.na.końcu.sanktuarium;.

„Mal",.odezwały.się.ściany.za.nim,.a.powietrze.rozbrzmiewało.śpiewem.nie.kończącego.się.i.narastającego
.przypływu.
„Oa"..Spojrzał.do.góry.i.zobaczył.lodowe.kobiety..Groty,.do.których.prowadziły.gałęzie.bluszczu,.były.ich.
łonami..Uda.i.brzuchy.wyrastały.ze.znajdującego.się.wyżej.urwiska..Lodowe.kobiety.zwisały.na.takiej.prze
strzeni,.że.niebo.było.mniejsze.niż.podnóże.sanktuarium..Złączone.ze.sobą.wyginały.się.łukiem,.a.ich.spicz
aste.głowy.iskrzyły.się.w.księżycowym.blasku..Ich.lędźwie.były.jak.groty,.niebieskie.i.straszne..Oddzielały.
się.od.skały,.a.bluszcz.był.ich.wodą,.sączącą.s

ę.pomiędzy.skałą.i.lodem..Rozlewisko.dźwięku.sięgało.im.d

o.kolan.

„Aaaa",

.śpiewała.urwista.skała,.

„Aaaa..."

Lok.leżał.twarzą.na.lodzie..Choć.mróz.skrzył.mu.się.we.włosach,.oblewał.go.pot..Miał.uczucie,.że.

cały.wąwóz.s

ę.kołysze..Fa.potrząsała.go.za.ramię.

—.Chodź!

Miał.v

.brzuchu.takie.uczucie,.jakby.się.najadł.trawy,.od

której.będzie.chory..Widział.tylko.zielone.światła.przesuwające.się.z.bezlitosną.uporczywością.pośr

ód.czarnej.pustki..Dźwięk.sanktuarium.wypełnił.mu.głowę.i.trwał.w.niej.jak.szum.morza.w.muszli..Fa.przy
tknęła.usta.do.jego.ucha.

—.Zanim.cię.zobaczą.

Przypomniał.sobie.o.lodowych.kobietach..Utkwił.wzrok.w.ziemi,.żeby.nie.widzieć.tych.strasznych.

świateł,.i.zaczął.się.czołgać.do.tyłu..Całe.ciało.miał.odrętwiałe,.nie.mógł.się.rozruszać..Szedł.za.Fa.i.co.ch
wila.się.potykał;.przecisnęli.się.przez.ciasną.szczelinę.w.skale.i.weszli.do.wąwozu,.ale.schodząc.w.dół.mus
ieli.pokonać.jeszcze.jedną.szczelinę..Lok.wyprzedził.teraz.Fa.i.zaczął.zbiegać.niezdarnie..Przewrócił.się.i.p
otoczył,.zdołał.się.jednak.zatrzymać;.poderwał.się.gramoląc.w.śniegu.i.pośród.kamieni..Zatrzymał.się.wyc
zerpany,.dygotał.i.pojękiwał.jak.Nil..Podeszła.do.niego.Fa..Objęła.go.ramieniem,.a.on,.wsparłszy.się.o.nią,.
patrzył.na.rzekę,.która.ciągnęła.się.jak.cienka.nić.pośrodku.przełęczy..Fa.szepnęła.mu.do.ucha.spokojnym.
głosem:

—.Oa.to.zbyt.wielkie.przeżycie.dla.mężczyzny..Zamyślił.się.i.położył.głowę.między.jej.piersiami.

—.Bałem.się.

Trwali.jakiś.czas.w.milczeniu..Trzęśli.się.z.zimna,.które.ich.przenikało.na.wskroś.

Już.trochę.opadł.z.nich.strach,.ale.wciąż.jeszcze.skuleni.l.zziębnięci.schodzili.stromym.zboczem,.g

dzie.po.chwili.powitał.ich.huczący.wodospad..Przed.oczami.Loka.przesuwały.się.teraz.obrazy.jaskini..Zacz
ął.wyjaśniać.Fa:

—.Drugi.jest.na.wyspie..To.potężny.skoczek..Był.na.górze..Zbliżył.się.do.jaskini.i.zajrzał.w.dół.

—.Gdzie.jest.Ha?

—.Wpadł.do.wody.

Spośród.oparów.oddechu.Fa.dobiegł.go.jej.głos:

—.Człowiek.nie.wpada.do.wody..Ha.jest.na.wyspie..Umilkła..Lok.usiłował.sobie.wyobrazić,.jak.Ha

.skacze

ponad.przełęczą.na.skałę..Nie.mógł.zobaczyć.tego.obrazu.

Fa.znowu.się.odezwała:

—.Drugi.musi.być.kobietą.

—.Ma.zapach.mężczyzny.

—.Wobec.tego.musi.być.jeszcze.kobieta..Czy.może.mężczyzna.wyjść.z.brzucha.drugiego.mężczyzn

y?.Pewnie.by

a.tam.kobieta,.i.jeszcze.jedna,.i.jeszcze.jedna..Nikt.więcej.

Lok

.zamyślił.się..Tam.gdzie.jest.kobieta,.jest.też.życie..Jaki.więc.pożytek.z.mężczyzny,.który.tylko.

węszy.i.ma.obrazy..Utwierdzony.w.swoim.poniżeniu,.nie.miał.ochoty.przekonywać.

Fa,

.że.widział.drugiego

.ani.też.że.widział.starą.kobietę,.a.ona.go.nie.widziała..W.tej.chwili.zresztą.nie.w.głowie.mu.były.ani.rozmo
wy,.ani.obrazy,.posuwali.się.bowiem.po.najbardziej.stromej.części.szlaku..Schodzili.mozolnie.nie.odzywaj
ąc.się.ani.słowem,.tylko.wodospad.huczał.głośno..Dopiero.gdy.znaleźli.się.na.terasie.i.biegli.truchtem.w.str
onę.jaskini,.uprzytomnił.sobie,.że.wyruszył.po.to,.by.odnaleźć.Ha,.a.wracał.bez.niego..Zaczęli.pędzić,.tak.j
akby.wciąż.jeszcze.ścigała.ich.groza.sanktuarium.

Mal.jednak.nie.był.tym.nowym.człowiekiem,.jakiego.spodziewali.się.zastać..Leżał.bezsilnie,.a.odd

ychał.tak.płytko,.że.prawie.nie.poruszała.mu.się.klatka.piersiowa..Twarz.jego.miała.kolor.ciemnej.oliwki.i.
błyszczała.od.potu..Stara.kobieta.podsycała.ogień

.Liku.zaś.wysunęła.się.z.jego.kręgu..Jadła.kawałek.wątro

by,.wolno.i.z.powagą,.jednocześnie.przyglądając.się.

Malowi.

.Dwie.kobiety.siedziały.skulone.przy.

Malu.

.Ni

l,.pochylona,.ścierała.mu.własnymi.włosami.pot.z.czoła..Jaskinia.nie.była.teraz.odpowiednim.miejscem.dla
.opowieści.Loka.o.drugim..Kiedy.Nil.ich.usłyszała,.podniosła.głowę,.a.nie.ujrzawszy.Ha,.znowu.się.pochyl
iła,.by.otrzeć.pot.z.czoła.Ma

a..Stara.kobieta.poklepała.go.po.ramieniu.

—.Będziesz.zdrowy.i.silny,.staruszku..Fa.zaniosła.

Oa.

arę.prosząc.o.twoje.zdrowie.

W.tym.momencie.Lok.przypomniał.sobie,.jak.bardzo.był.przerażony,.kiedy.stał.w.pobliżu.lodowych

.kobiet..Już.chciał.coś.powiedzieć,.ale.Fa.również.zobaczyła.ten.sam.obraz

i.położyła.mu.rękę.na.ustach..Stara.kobieta.niczego.nie.zauważyła..Wyjęła.kęs.mięsa.z.parującego.ż

ołądka.

—.Usiądźcie.teraz.i.jedzcie..Lok.powiedział:

—.Ha.poszedł.sobie..Są.inni.ludzie.na.świecie..Nil.podniosła.się;.Lok.wiedział,.że.chce.się.oddać.r

ozpaczy,.lecz.stara.kobieta.rzekła.to.samo,.co.Fa:

—.Bądź.cicho!

Z.pomocą.Fa.uniosła.Ma

a.ostrożnie.do.pozycji.siedzącej,.podpierając.go.ramionami,.jego.głowa.k

ołysała.się.na.piersi.Fa..Stara.kobieta.wsunęła.mu.w.usta.kąsek.mięsa,.ale.natychmiast.go.wypluł..Zaczął.m
ówić:

—.Nie.otwierajcie.mojej.głowy.ani.kości..Tylko.słabość.tam.znajdziecie.

Lok.popatrzył.z.rozchylonymi.ustami.na.kobiety..Bezwiednie.roześmiał.się,.po.czym.zaczął.paplać:

—.Ale.jest.drugi..I.Ha.odszedł.

Stara.kobieta.podniosła.na.niego.wzrok.

—.Przynieś.wody.

Lok.zbiegł.do.rzeki.i.przyniósł.dwie.garście.wody..Polał.nią.wolno.twarz.Ma

a..Nowy.wysunął.gło

wę.ziewając.na.ramieniu.Nil,.po.czym.

przegramolił

.się.na.drugą.stronę.i.zaczął.ssać..Zauważyli,.że.Mal.zn

owu.usiłuje.coś.powiedzieć:

—.Połóżcie.mnie.na.ciepłej.ziemi.przy.ogniu..Zapadła.cisza,.słychać.było.tylko.szum.wodospadu..

Nawet.Liku.przerwała.jedzenie.i.stała.spoglądając.na.wszystkich..Kobiety.siedziały.bez.ruchu,.nie.spuszcza
jąc.oczu.z.Ma

a..Cisza.przepełniała.Loka.smutkiem,.w.jego.oczach.pojawiły.się.nagle.łzy..Fa.i.stara.kobieta

.ułożyły.Ma

a.ostrożnie.na.boku..Przytknęły.jego.wychudzone.kościste.kolana.do.piersi,.podciągnęły.stopy.

i.uniosły.mu.g

owę.podkładając.pod.nią.obie.jego.ręce..Mal.leżał.teraz.blisko.ognia.i.wpatrywał.się.w.płom

ienie..Jego.brwi.zaczęły.się.skręcać.od.gorąca,.ale.wcale.tego.nie.czuł..Stara.kobieta.wzię

a.odłupany.kawał

ek.drzewa.i.obrysowała.nim.ciało.Ma

a.na.

zie-

mi..Potem.uniosły.go.z.takim.samym.uroczystym.spokojem..Stara.kobieta.wybrała.płaski.kamień.i.

podała.Lokowi.

—.Kop!

Księżyc.przesunął.się.nad.przełęczą.na.zachód,.ale.jego.blask.był.prawie.niedostrzegalny.na.ziemi.z

.powodu.jaskrawej.czerwieni,.jaka.dobywała.się.z.paleniska..Liku.znowu.zaczęła.jeść..Przemknęła.ukradki
em.między.dorosłymi.i.usiadła.oparta.o.skałę.w.głębi.jaskini..Ziemia.była.twarda.i.

Lok

.musiał.wytężyć.wsz

ystkie.siły,.aby.ją.poruszyć..Stara.kobieta.podała.mu.ostro.zakończoną.rozłupaną.kość.łani;

poszło.mu.o.wiele.łatwiej..Głębiej.ziemia.nie.była.już.tak.twarda..Wierzchnia.warstwa.odchodziła.p

łatami,.niżej.kruszyła.się.w.rękach.i.mógł.ją.wydobywać.kamieniem..Kopał,.a.księżyc.przesuwał.się.coraz.
dalej..Głowę.wypełnił.mu.obraz.młodszego.i.silniejszego.Ma

a,.który.robił.to.samo,.tylko.po.drugiej.stroni

e.paleniska..W.nieregularnym.dole,.jaki.kopał,.pojawiła.się.zaokrąglona.kupka.gliny,.będąca.pozostałością.
dawnego.paleniska..Wkrótce,.kopiąc.głębiej,.natknął.się.na.następne.palenisko,.i.jeszcze.następne..Było.ta
m.też.usypisko.spalonej.gliny..Im.dalej,.tym.cieńsza.była.warstwa.pozostałości.paleniska,.a.kiedy.wykopał.
już.dość.głęboki.dół,.ziemia.stała.się.twarda.jak.kamień,.jej.poszczególne.warstwy.miały.zaledwie.grubość.
brzozowej.kory..Nowy.przestał.ssać,.ziewnął.i.zsunął.się.na.ziemię..Przytrzymując.się.nogi.Ma

a.podciągn

ął.się.w.górę.i.patrzy

ł.

bystro,.bez.zmrużenia.oka,.wprost.w.ogień..Po.chwili.obsunął.się,.okrążył.na.czwora

kach.Ma

a.i.zajrzał.do.dołu..Przechylił.się.jednak.i.wpadł.grzęznąc.w.miękkiej.ziemi.tuż.przy.rękach.Loka..

Wydostał.się.pupą.do.góry.i.pomknął.do.Nil.sadowiąc.się.na.jej.kolanach.

Lok.usiadł.zziajany..Lał.się.z.niego.pot..Stara.kobieta.dotknęła.jego.ramienia.

—.Kop!.Jest.tylko.Lok!

Ledwie.żywy.zabrał.się.znowu.do.pracy..Wyciągnął.jakąś.starą.kość.i.rzucił.ją.daleko..Podniósł.zno

wu.kamie

ń.

i.przewrócił.się.do.przodu.

—.Nie.mogę!

Wtedy,.a.było.to.niespotykane.zjawisko,.kobiety.wzięły.kamień.i.zaczęły.kopać..Liku.w.milczeniu.o

bserwowała.je,.a.także.coraz.głębszy.i.ciemniejszy.dół..Mal.zaczął.drżeć..W.miarę.jak.kopały,.słup.gliny.po
zostałej.z.dawnych.palenisk.stawał.się.coraz.węższy..Sięgał.daleko.w.zapomnianą.głębię.jaskini..Z.każdą.n
astępną.warstwą.gliny.ziemia.stawała.się.łatwiejsza.do.kopania..Z.trudem.jednak.utrzymywały.osypujące.si
ę.ściany.dołu..Natknęły.się.na.wysuszone.już.i.

bezwonne

.kości,.które.tak.dawno.rozstały.się.z.życiem,.że.ni

e.miały.już.dla.nich.żadnego.znaczenia..Zgromadziły.je.więc.w.jednym.miejscu,.a.były.to.piszczele,.żebra,.
zmiażdżone.i.otwarte.czaszki..Znajdowały.się.tam.także.kamienie.o.ostrych.brzegach,.do.cięcia,.albo.spicz
aste,.przeznaczone.do.wiercenia,.z.których.postanowiły.teraz.skorzystać,.ale.nie.zatrzymywać.ich.na.późni
ej..Z.wykopanej.ziemi.utworzyła.się.nad.brzegami.dołu.piramida,.ale.cała.lawina.brązowych.ziarenek.pias
ku.spadała.z.powrotem,.gdy.wyrzucały.garściami.ziemię..Na.piramidzie.leżały.rozrzucone.kości..Liku.bawi
ła.się.kośćmi.czaszki..Lok.wreszcie.odzyskał.siły.i.znowu.zabrał.się.do.kopania,.dzięki.czemu.dół.szybko.s
ię.pogłębiał..Stara.kobieta.podsyciła.ogień,.a.poprzez.jego.płomienie.sączył.się.już.szary.brzask.poranku.

Wreszcie.dół.był.skończony..Kobiety.jeszcze.raz.polały.wodą.twarz.Ma

a..Była.to.już.tylko.skóra.i.

kości..Usta.miał.szeroko.otwarte.Jakby.chciał.chwycić.powietrze,.którym.już.nie.mógł.oddychać..Przyklękl
i.wokół.niego.półkolem..Stara.kobieta.objęła.ich.wzrokiem.

—.Kiedy.Mal.był.silny,.zdobywał.dużo.mięsa..L

ku.usiadła.oparta.o.skałę.w.głębi.jaskini,.przyciska

jąc.małą.

.do.piersi..Nowy.spał.pod.włosami.Nil..Palce.Ma

a.poruszały.się.bezwiednie,.otwierał.i.zamyka

ł.usta..

.i.stara.kobieta.uniosły.go.lekko.w.górę.podtrzymując.mu.głowę..Stara.kobieta.szeptała.mu.czule.d

o.ucha:

—.Oa.jest.ciepła..Śpij!.Jego.ciało.zaczęło.drgać.spazmatycznie..Głowa.

przekręci-

ła

.się.z.boku.na.bok.na.piersi.starej.kobiety.i.tak.już.została.

Nil.zaczęła.rozpaczać..Jej.lament.wypełnił.jaskinię.unosząc.się.wibrującym.echem.ponad.wodą.ku.

wyspie..Stara.kobieta.położyła.Ma

a.na.boku.i.podciągnęła.jego.kolana.do.piersi..Następnie.z.pomocą.

odniosła.go.i.spuściła.do.dołu..Kładąc.mu.ręce.pod.twarz.zauważyła,.że.są.bezwładne..Wstała,.jej.twarz.by
ła.bez.wyrazu..Podeszła.do.skalnej.półki,.wzięła.kawałek.mięsa.z.zadniej.części.łani.i,.przyklęknąwszy,.poł
ożyła.go.tuż.przy.twarzy.Ma

—.Jedz.to,.Mal,.kiedy.będziesz.głodny.

Spojrzeniem.nakazała.im,.aby.poszli.za.nią.do.rzeki,.została.tylko.Liku.z.małą.

Oa.

.Stara.kobieta.na

brała.wody.w.obie.dłonie,.wszyscy.zrobili.to.samo..Wróciła.i.polała.wodą.twarz.Ma

—.Pij,.kiedy.będziesz.spragniony.

Wszyscy.po.kolei.polali.wodą.jego.szarą,.martwą.twarz..I.wszyscy.powtórzyli.te.same.słowa..

Lok

ył.ostatni,.a.kiedy.woda.spływała.z.jego.dłoni,.ogarnęła.go.wielka.tkliwość.dla.Ma

a..Wrócił.do.rzeki.i.przy

niósł.w.darze.jeszcze.jedną.garść.wody.

—.Pij,.Mal,.kiedy.będziesz.spragniony..Stara.kobieta.wzięła.dwie.garście.ziemi.i.posypała.głowę.M

a..Jako.ostatnia.zbliżyła.się.

bojaźliwie

.Liku,.ale.zrobiła.wszystko,.co.nakazywały.ich.oczy..Potem.wróciła

.na.swoje.miejsce.pod.skałą..Na.znak.starej.kobiety.Lok.zaczął.zgarniać.piramidę.ziemi.do.dołu..Spadała.z.
lekkim.świstem.i.wkrótce.zakryła.Ma

a..Lok.

uklepał

.ziemię.rękoma.i.nogami..Stara.kobieta.patrzyła,.jak.k

ształty.Ma

a.zmieniają.się.i.znikają,.ale.twarz.jej.nie.zdradzała.żadnych.uczuć..Ziemia.wypełniła.dół,.Lok.u

sypał.nad.

Malem

.niewielki.kopiec,.a.ziemię,.która.pozostała,.rozgarnął,.po.czym.mocno,.z.całych.sił,.udept

ał.

Stara.kobieta.przysiadła.przy.świeżo.usypanej.ziemi,.czekając,.aż.wszyscy.będą.na.nią.patrzyli.

Powiedziała:

—.Oa.wzię

a.Ma

a.do.swego.brzucha.

Rozdział.piąty

Po.dłuższym.okresie.ciszy.zabrali.się.do.jedzenia..Zauważyli,.że.zmęczenie.spowija.ich.jak.mgła..Z

abrakło.Ha.i.Ma

a..Odczuwali.pustkę..Ogień.płonął,.jedzenie.było.smaczne;.ogarnę

o.ich.obezwładniające.

znużenie..Skuleni.poukładali.się.między.ogniem.a.ścianą.skalną.i.zapadli.w.sen..Stara.kobieta.weszła.do.nis
zy.i.przyniosła.drzewa..Podsyciła.ogień.tak,.że.huczał.jak.wodospad..Pozostałe.resztki.mięsa.zebrała.i.zani
osła.do.niszy,.żeby.je.dobrze.zabezpieczyć..Potem.usiadła.skulona.przy.kopcu.ziemi,.w.której.leżał.Mal,.i.w
patrywała.się.w.rzekę.

Nieczęsto.im.się.coś.śniło,.ale.gdy.padł.na.nich.świt.budzącego.się.dnia,.osaczyły.ich.złudne.zjawy.

z.tego.drugiego.miejsca..Stara.kobieta.kątem.oka.widziała,.że.wszystkich.gnębi.niepokój.i.udręka..Nil.coś.
mówiła..Lok.lewą.ręką.zagarniał.ziemię..Pomrukiwa

i.jakieś.słowa,.wydawali.z.siebie.nieartykułowane.okr

zyki.radości.i.strachu..Stara.kobieta.siedziała.bezczynnie,.wpatrując.się.bez.przerwy.we.własny.obraz..Ptak
i.zaczynały.świergotać,.przyleciały.wróble.postukując.dzióbkami.na.terasie..Nagle.Lok.wyrzucił.rękę.i.uder
zył.się.w.udo.

Rzeka.lśniła.już.w.słońcu,.stara.kobieta.wstała,.aby.przynieść.drzewa.z.niszy..Ogień.powitał.drzewo

.głośnym.trzaskaniem..Stara.kobieta.stanęła.w.pobliżu.paleniska.i.spoglądała.w.dół.

Teraz.jest.taki.obraz,.jakby.ogień.się.rozprzestrzenił.i.pochłoną

.wszystkie.drzewa.

Ręka.Loka.znajdowała.się.zbyt.blisko.ognia..Stara.kobieta.schyliła.się.i.przesunęła.ją.ku.jego.twarz

y..

Lok

.przetoczył.się.i.krzyknął.

Pędził.przed.siebie..Ścigał.go.zapach.drugiego,.przed.którym.nie.mógł.uciec..Była.noc,.a.zapach.mi

ał.szpony.i.kocie.zęby..Znajdował.się.na.wyspie,.na.której.jeszcze.nigdy.dotąd.nie.był..Po.drugiej.stronie.ry
czał.wodospad..Biegł.wzdłuż.brzegu,.świadom,.że.za.chwilę.upadnie.z.wyczerpania.i.zostanie.schwytany.p
rzez.drugiego..Przewrócił.się.i.rozpoczęła.się.walka.trwająca.w.nieskończoność..Ale.więzy,.jakie.łączyły.g
o.z.ludźmi,.wciąż.jeszcze.istniały..Przyciągani.jego.rozpaczliwą.potrzebą.przybywali,.idąc.lub.biegnąc.bez.
większego.trudu.poprzez.wodę,.nagleni.potrzebą.pomocy..Drugi.odszedł.i.wszyscy.zaczęli.się.za.nim.rozgl
ądać..Nie.rozróżniał.ich.z.powodu.ciemności,.lecz.wiedział,.kim.są..Nadchodzili,.coraz.bliżej.i.bliżej,.ale.n
ie.w.taki.sposób,.w.jaki.wchodziliby.do.jaskini.będącej.ich.domem,.wolni.od.całego.świata;.nadciągali,.łącz
ąc.się.z.nim,.ciało.z.ciałem..Łączyli.się.ciałem,.tak.jak.łączyli.się.we.wspólnym.obrazie..Lok.był.bezpieczn
y.

Zbudziła.się.Liku..Mała.

.spadła.jej.z.ramienia,.więc.ją.podniosła..Ziewnęła.i.spojrzawszy.na.star

ą.kobietę.oznajmiła,.że.jest.głodna..Stara.kobieta.weszła.do.niszy.i.przyniosła.jej.ostatni.kawałek.wątroby..
Nowy.bawił.się.włosami.Nil..Pociągał.je,.huśtał.się.na.nich,.aż.się.zbudziła.i.natychmiast.zaczęła.popłakiw
ać..

.usiadła,.a.Lok.przewrócił.się.na.bok.i.o.mało.nie.wpadł.w.ogień..Zerwał.się.i.zaczął.od.razu.

trajkotać

.Zobaczył,.że.wszyscy.są,.więc.odezwał.się.jak.zwykle.bez.sensu:

—.Spałem.

Zeszli.do.rzeki,.żeby.się.napić.i.załatwić..Kiedy.wrócili,.wydawało.im.się,.że.mają.sobie.wiele.do.p

owiedzenia;.dwa.miejsca.pozostawili.wolne,.tak.jakby.ci,.którzy.tam.dotychczas.siedzieli,.mieli.któregoś.d
nia.znowu.powrócić..Nil

nakarmiła.piersią.nowego.i.przeczesała.sobie.palcami.włosy..Stara.kobieta.odwróciła.się.od.ognia.

mówiąc:

—.Teraz.jest.tylko.Lok.

Spojrzał.na.nią.z.pustką.na.twarzy..Fa.pochyliła.głowę..Stara.kobieta.podeszła.do.niego,.chwyciła.

mocno.za.rękę.i.odprowadzi

a.na.bok..Było.to.miejsce.Ma

a..Kazała.mu.tam.usiąść;.plecy.m

.oparte.o.ska

łę,.a.siedział.w.dołku,.który.wy.gniótł.w.ziemi.Mal..Poczu

.się.dziwnie.w.tej.nowej.rol

..Spojrzał.na.rzekę,.p

otem.na.ludzi.i.roześmia

.się..Zewsząd.patrzyły.na.niego.oczy.i.czekały.na.to,.co.powie..Był.na.czele.pocho

du,.nie.z.tyłu,.a.każdy.obraz.dobywał.się.z.jego.głowy..Krew.napłynęła.mu.do.twarzy,.przycisnął.dłonie.do.
oczu..Poprzez.palce.patrzy

.na.kobiety,.na.Liku,.a.następnie.spojrzał.na.kopczyk.ziemi,.w.której.zostało.po

grzebane.ciało.Ma

a..Miał.nieprzepartą.chęć,.aby.porozmawiać.z.

Malem,

.zaczekać.spokojnie,.aż.powie.mu

,.co.powinien.robić..Ale.nie.usłyszał.głosu.z.głębi.ziemi,.nie

zobaczył.żadnego.obrazu..Uchwyci

.się.więc.pierwszego.obrazu,.jaki.mu.przemknął.przez.głowę.

—.Śniłem..Drugi.mnie.ścigał..A.potem.znaleźliśmy.się.wszyscy.razem.

Nil.uniosła.nowego.wyżej.przy.piersi.

—.I.ja.śniłam..Ha.leżał.ze.mną.i.z.Fa..Lok.leżał.z.Fa.i.ze.mną.

Zaczęła.popłakiwać..Stara.kobieta.zrobiła.gest,.który.przestraszył.Nil,.i.ta.natychmiast.się.uciszyła.

—.Tylko.mężczyzna.ma.obrazy..Tylko.kobieta.jest.dla.Oa..Ha.i.Mal.odeszli..Teraz.pozostał.Lok.

Rozległ.się.głos.Loka.cichy,.jak.głos.Liku:

—.Dzisiaj.zapolujemy.

Stara.kobieta.czekała,.milcząc.bezlitośnie..W.niszy.wcią

ż.

jeszcze.znajdowało.się.mięso,.choć.już.ni

e.za.wiele..Po.co

ludzie.mają.polować,.skoro.nie.są.głodni.i.jeszcze.mają.co.jeść?

Fa.siedziała.pochylona.do.przodu..Kiedy.się.odezwała,.zaczęło.mu.się.powoli.rozjaśniać.w.głowie..

e.słucha

.jej.

—.Widzę.obraz..Drugi.poluje.i.ludzie.polują....Spojrzał.starej.kobiecie.w.oczy.śmiałym.wzrokiem.

—.A.więc.ludzie.są.głodni..Nil.potarła.plecy.o.skałę.

—.To.niedobry.obraz.

Stara.kobieta.krzyknęła.na.nich:

—.Teraz.kolej.na.Loka!

Lok

.o.tym.pamiętał..Odją

.ręce.od.twarzy.

—.Widziałem.drugiego..Jest.na.wyspie..Przeskakuje.ze.skały.na.skałę..Wspina.się.na.drzewa..Jest.c

iemny..Zmienia.kształt.jak.niedźwiedź.w.jaskini.

Spojrzeli.w.stronę.wyspy..Była.pełna.słońca.i.przesłonięta.zielonym.listowiem..Lok.zaczął.mówić.d

alej,.odrywając.ich.uwagę.od.wyspy:

—.Szedłem.za.jego.zapachem..Był.tam....

—.wskazał.na.suf

t.jaskini,.a.wszyscy.podążyli.wzrokiem.za.jego.palcem..

—.Stał.i.obserwował.nas..Przypomina.kota.i.nie.przypomina.kota..Jest.jak,.jak...

Obrazy.zatarły.się.w.jego.głowie..Podrapał.się.pod.dolną.wargą..Tyle.było.do.powiedzenia..Pragnął.

zapytać.Ma

a,.dlaczego.wszystkie.obrazy.łączyły.się.ze.sobą,.a.ostatni.wysuwał.się.jako.pierwszy.

—.Może.Ha.nie.jest.w.rzece..Może.znajduje.się.na.wyspie.razem.z.tym.drugim..Ha.to.potężny.skoc

zek.

Wszyscy.rozejrzeli.się.po.terasie,.a.potem.popatrzyli.na.wyspę,.gdzie.pojedynczo.rozrzucone.kłody.

sięgały.brzegu.rzeki..Nil.odjęła.nowego.od.piersi.i.położyła.na.ziemi,.żeby.sobie.

poraczkował.

.Z.jej.oczu.s

pływały.łzy.

—.To.dobry.obraz.

—.Porozmawiam.z.drugim..Dlaczego.jest.stale.na.wyspie?.Będę.szukał.nowego.zapachu..

.klepał

a.się.dłonią.po.ustach.

—.Może.zrodził.się.z.wyspy..Jak.z.brzucha.kobiety..Albo.z.wodospadu.

—.Nie.widzę.tego.obrazu.

Lok.stwierdził,.że.dużo.łatwiej.jest.mówić.do.innych,

kiedy.słuchają.z.uwagą..Wtedy.nawet.niepotrzebne.są.obrazy.

—-

.Fa.będzie.szukać.zapachu,.i.Nil,.i.Liku,.i.nowy....Stara.kobieta.nie.przerywała.mu,.tylko.chwyci

ła.wielką.gałąź.i.cisnęła.ją.w.ogień..Lok.zerwa

.się.z.krzykiem,.ale.po.chwili.umilkł..Stara.kobieta.powiedz

iała.w.jego.imieniu:

—.Lok.nie.pozwoli.iść.Liku..Nie.ma.mężczyzny..Niech.idzie.Lok.i.Fa..Tak.mówi.Lok.

Spojrzał.na.nią.oszołomiony,.ale.jej.oczy.nic.nie.wyrażały..Zaczął.potrząsać.głową.

—.Tak.—.powiedział..—.Tak.

Fa.i.Lok.pobiegli.na.drugi.koniec.terasy.

—.Nie.mów.starej.kobiecie,.że.widziałeś.lodowe.kobiety.

—.Kiedy.schodziłem.z.góry.szlakiem.drugiego,.ona.mnie.nie.widziała.

Przypomniał.sobie.jej.twarz.

—.Kto.wie,.co.ona.widzi,.a.czego.nie.widzi?

—.Nie.mów.jej..Usiłował.jej.wytłumaczyć:

—.Widziałem.drugiego..On.i.ja,.obaj,.jednocześnie.schodziliśmy.zboczem.góry.i.zbliżyliśmy.się.ukr

adkiem.do.ludzi.

Fa.zatrzymała.się,.spojrzeli.na.przełęcz.pomiędzy.skalistą.wyspą.i.terasą..Wskazała.palcem.w.tę.str

onę.

—.Czy.nawet.Ha.mógł.ją.przeskoczyć?

Lok.zadumał.się..Ścieśnione.wody.kłębiły.się.i.wysyłały.orszaki.lśniących.smug.w.dół.rzeki..Liczne

.wiry.tworzyły.garby.na.zielonej.tafli..Lok.zaczął.wyrażać.mimiką.widziane.obrazy.

—.Kiedy.czuję.zapach.drugiego,.staję.się.tym.drugim..Skradam.się.jak.kot..Jestem.wystraszony.i.ża

rłoczny..Jestem.mocny..
—.Przestał.stroić.miny.i.raptownie.wyprzedził.Fa,.po.czym.odwrócił.się.stając.do.niej.twarzą..
—.Teraz.jestem.Ha.i.tym.drugim..Jestem.mocny.

—.Nie.widzę.tego.obrazu.

—.Drugi.jest.na.wyspie...

Rozłożył.ramiona.na.całą.szerokość..Machał.nimi.jak.ptak..

.uśmiechnęła.się,.po.czym.roześmiała

.się.w.głos..

Lok

.zaśmiał.się.również,.coraz.bardziej.zachwycony.jej.aprobatą..Obiegł.dokoła.terasę.

kwaczą

.jak.kaczka.i.pobudzając.Fa.do.dalszego.śmiechu..Już.gotów.był.biec,.machając.rękami.jak.ptak,.wprost.d

o.jaskini,.aby.wszystkich.ubawić,.nagle.jednak.opamiętał.się..Zahamował.w.biegu.i.przystanął.

—.Teraz.jest.Lok.

—.Znajdź.drugiego,.Lok,.i.porozmawiaj.z.nim..Przypomniał.sobie.zapach..Zaczął.węszyć.wokół.sk

ały..Już.dawno.nie.padał.deszcz.i.zapach.by

.ledwo.wyczuwalny..Przypomniał.sobie.pomieszane.zapachy.n

a.urwisku.nad.wodospadem.

—.Chodźmy.

Zawrócili.przez.terasę.i.minęli.jaskinię..Dostrzegła.ich.Liku.i.wykrzyknęła.podnosząc.w.górę.

Oa.

ok.czołgał.się.pokonując.zakręt,.gdy.poczuł.dotknięcie.Fa.na.plecach.

—.Pień.zabił.Ma

Odwrócił.się.do.niej.i.nastawił.uszu.ze.zdziwieniem.

—.Myślę.o.pniu,.którego.tutaj.nie.ma..On.zabił.Ma

Otworzył.usta.gotów.się.spierać,.ale.Fa.popchnęła.go.do.przodu.

—.Idź!

Oznaki.istnienia.drugiego.dostrzegli.natychmiast..Dym.jego.paleniska.dobywa

.się.z.samego.środka

.wyspy..Rosło.tam.dużo.drzew,.z.których.większość.była.pochylona,.a.ich.gałęzie.nurzały.się.w.wodzie

.dla

tego.ludzie.nie.mogli.widzieć.dokładnie.br

egu..Pomiędzy.drzewami.rosły.krzaki

.tworząc.nieprzebytą.gęst

winę,.a.kamienista.ziemia.była.tak.bujnie.porośnięta.zielenią,.że.chyba.już.więcej.liści.nie.zdołałaby.pomie
ścić..Z.tej.gęstwiny.dobywał.się.kłębami.dym,.rozpraszał.się.i.stopniowo.znikał..Nie.mieli.już.teraz.żadnej

wątpliwości..Drugi.palił.ogień,.kładąc.pnie.tak.grube.i.mokre,.jakich.ludzie.nie.byliby.w.stanie.udź

wignąć..Fa.i.Lok.zastanawiali.się.na.tym.dymem,.ale.nie.mogli.zobaczyć.obrazu..Na.wyspie.był.dym.i.był.
tam.też.drugi.człowiek..Nie.godziło.się.to.z.żadnym.z.wyobrażeń.w.ich.dotychczasowym.życiu.

Nagle.Fa.odwróciła.się.i.Lok.zauważył,.że.cała.drży.

—.Co.się.stało?

—.Boję.się..Lok.się.zamyślił.

—.Zejdę.w.dół,.do.lasu..Tam.jest.najbliżej.do.dymu.

—.Nie.chcę.tam.iść.

—.Wróć.do.jaskini..Teraz.jest.tylko.Lok..Fa.jeszcze.raz.spojrzała.na.wyspę..Po.czym.nagle.zaczęła.

obchodzić.zakręt.i.

zniknęła.

Lok.pomknął.w.dół.urwiska,.przez.cały.czas.widząc.obrazy.swoich.ludzi,.aż.zbliżył.się.do.lasu..Stą

d.rzeka.widoczna.była.jedynie.w.niektórych.miejscach,.ponieważ.krzaki.nie.tylko.pochylały.się.nad.jej.brze
giem,.ale.poziom.wody.tak.się.podniósł,.że.większość.krzaków.stała.w.wodzie..Tam.gdzie.wyspa.była.poło
żona.niżej,.wdarła.się.woda.i.zalała.trawę..Drzewa.rosły.na.wyższym.gruncie,.a.stopy.Loka.tworzyły.wzór,.
który.świadczył.zarówno.o.lęku.przed.wodą,.jak.i.o.chęci.ujrzenia.nowego.człowieka.albo.nowych.ludzi..I
m.bliżej.podchodził.do.brzegu,.po.którego.przeciwnej.stronie.unosił.się.dym,.tym.bardziej.wzrastało.jego.p
odniecenie..Nawet.odważył.się.wejść.w.wodę.po.kostki,.dygocąc.z.zimna.i.podskakując..Kiedy.się.przekon
ał,.że.nie.widzi.rzeki.i.nie.może.nawet.zbliżyć.się.do.jej.brzegu,.zazgrzytał.zębami.i.rzucił.się.w.prawo.brn
ąc.w.wodzie..Dno.było.

muliste,

.pełne.bladych.pędów.bulwiastych.roślin..W.innej.sytuacji.chwyci

by.je.sto

pami.i.wziął.do.ręki,.teraz.jednak.nie.miały.żadnego.znaczenia.poza.tym,.że.dotykały.jego.drżącej.skóry..O
ddzielała.go.od.rzeki.gęstwina.krzaków.obsypanych.pąkami..Złożył.w.ich.gęsto.splątane.gałęzie,.uginające.
się

pod.j

go.ciężarem,.całą.swą.wiarę.i.kołysząc.się.na.nich.posuwał.się.przerażająco.szybko.z.nogami.

w.górze..Choć.gałęzi

.były.pełne.świeżych.soków,.

Lok

.był.jednak.za.ciężki.i.łatwi

u.było.przedzierać.s

ię.wśród.pędów.i.cierni.w.pozycji.orła.z.rozpostartymi.skrzydłami..Wkrótce.okazało.się,.że.j

st.pod.nim.w

oda.o.

mulistym

.dnie,.bynajmniej.nie.płytka,.

lecz

.całkiem.głęboka,.w.której.pnie.krzaków.tonęły.niewidocz

ne.dla.oka..Obsunął.się.niżej,.wtedy.jednak.gałęzie.zaczęły.się.wymykać.z.jego.uchwytu;.spojrzał.na.lśniąc
y.ogrom.wody.na.poziomie.swoich.oczu.i.krzyknął.przerażony;.rzucił.się.z.powrotem.skacząc.po.krzakach.
w.panicznym.strachu,.aby.stanąć.w.bezpiecznym,.choć.nieprzyje

.mule..Żaden.człowiek.nie.mógł.się.

tędy.przedostać.

o.rzeki,.tylko.niestrudzone.

pardwy.

.Popędził.w.dół.rzeki,.

baczając.w.las,.gdzie.grunt.był.

twardszy,.i.wydostał.się.na.polanę,.na.której.stało.uschnięte.drzewo..Zszedł.nad.

niewielkie

.gliniaste.urwisk

o,.w.które.wciskała.się.głęboka.woda;.po.drugiej.stronie.dym.wciąż.się.wydostawał.spośród.tajemniczych.
drzew.i.gęstego.podszycia..Głowę.wypełniał.mu.

obraz.

drugiego,.wspinającego.się.po.pniu.brzozy,.żeby.mi

eć.lepszą.widoczność.na.przełęcz..Pospieszył.wzdłuż.szlaku,.na.którym.zachował.się.jeszcze.nikły.zapach.l
udzi,.aż.znalaz

.się.przy.błotnistej.wodzie,.ale.nowy.pień,.jaki.tam.ułożyli

.także.zniknął..Drzewo,.na.który

m.huśtał.Liku,.stało.w.

tym

.samym.miejscu.po.drugiej.stronie..Rozejrzał.się.i.zoba

ył.buk,.tak.wysoki,.że.j

ego.konary.zdawały.się.sięgać.ch

ur..Chwycił.za.gałąź.i.wskoczył.na.drzewo..Pień.się.

rozczepił,

.a.w.jego.r

ozwidleniu.utworzyła.się.niecka.z.deszc

ową.wodą..Po.grubej.gałęzi.wspinał.się.coraz.wyżej,.

przesuwając

na.przemian.to.rękę,.to.nogę,.aż.drzewo.groźnie.si

.zachwiało.pod.jego.ciężarem.i.podmuchem.wiatru..Pąk

i.jeszcze.się.nie.zdążyły.rozwinąć,.ale.były.już.zielone.i.tak.g

sto.obsypały.gałęzie,.że.przesłaniały.mu.świa

t,.tak.jak.łzy.przesłaniają.oczy,.co.go.zniecierpliwiło..Podciągnął.się.wy

ej,.aż.znalazł.się.prawie.na.samym

.wierzchołku,

i.zaczął.wyginać.i.rozchylać.gałęzie,.aby.lepiej.widzieć.wyspę..Spoglądał.teraz.w.dół.poprzez.otwór

,.który.zmieniał.co.chwila.kształt,.w.miarę.jak.rój.pąków.uginał.się.albo.rozchylał.na.boki..Otwór.pokazyw
ał.część.wyspy.

I.tam.były.pąki,.wszędzie,.całe.mrowie,.wyglądały.jak.kłęby.jasnozielonego.dymu..Unosiły.się.wzdł

uż.brzegu,.a.widoczne.za.nimi.większe.drzewa.przypominały.słupy.dymu.wznoszące.się.pionowo.i.rozpły
wające.się.w.dali..Tłem.tej.zieleni.były.czarne.pnie.drzew.i.ich.gałęzie,.ale.ziemi.Lok.nie.mógł.dojrzeć..Wi
dział.jednak.roziskrzone.oko,.tam.gdzie.buzował.ogień.u.podstawy.prawdziwego.dymu;.mrugało.na.niego.
migocąc.pomiędzy.przechylającymi.się.

gałęziami.

.Koncentrując.na.nim.wzrok.Lok.zdołał.wreszcie.

wypatr

zeć

.ziemię.w.pobliżu.paleniska,.brązową.i.twardszą.niż.po.tej.stronie.rzeki..Musiała.tam.być.obf

tość.bulw.

i.spadłych.orzechów,.i.pędraków,.i.grzybów..Drugi.miał.tam.niewątpliwie.dobre.jadło.

Ogień.zamigota

.jaskrawo..Lok.zmruży

.oczy..Zamigotał.nie.dlatego,.że.poruszyły.się.gałęzie,.ale.d

latego,.że.ktoś.przeszedł.tuż.przed.paleniskiem,.ktoś.równie.ciemny.jak.gałęzie.

Lok.potrząsnął.wierzchołkiem.buku.

—.Hej,.człowieku!

Ogień.zamigotał.dwukrotnie..Nagle.Lok.zrozumiał,.że.jest.tam.więcej.ludzi..Ogarnęło.go.szalone.p

odniecenie.z.powodu.zapachu,.jaki.znowu.do.niego.doleciał..Potrząsnął.wierzchołkiem.buku,.jakby.go.chci
ał.

odłamać.

—.Hej,.nowi.ludzie!

Lok.poczuł.wzbierające.w.nim.siły..Mógłby.

przefrunąć.

niewidzialną.wodę.i.przedostać.się.do.nich..

Dokonywa

ł.

niemal.akrobatycznych.wyczynów.na.wierzchołku.drzewa,.po.czym.zawołał.na.cały.głos:

—.Nowi.ludzie!.Nowi.ludzie!

Zastygł.w.bezruchu.na.rozko

ysanych.gałęziach..Nowi.ludzie.go.usłyszeli..Rozpoznał.po.migotaniu

.ognia.i.

po-

ruszających.się.gęstych.krzakach,.że.wychodzą.i.może.ich.zobaczyć..Ogień.roziskrzył.się.znowu,.al

e.szlak.pomiędzy.gęstwiną.zieleni.począł.zakręcać.i.obniżył.się.w.kierunku.rzeki..Słyszał.trzask.gałęzi..Wy
chyli

.się.

A.potem.już.nic.więcej.się.nie.dzia

o,.kłębiąca.się.z

eleń.uspokoiła.się.i.tylko.falowała.lekko,.porus

zana.wiatrem..Ogień.skrzył.się.i.migotał.

Lok

.siedział.w.takiej.ciszy,.że.zac

ął.łowić.uchem.szum.wodospadu,.bezustanny.i.potężny..Jego.nap

ięta.uwaga,.przykuta.do.nowych.ludzi,.stopniowo.się.rozpraszała..Inne.obrazy.zaczę

y.mu.wypełniać.głowę

—.Nowi.ludzie!.Gdzie.jest.Ha?

Zieleń.nad.brzegiem.rzeki.poruszy

a.się..Lok.wpatrywał.się.czujnie..Wodził.oczami.po.gałęziach.kr

zaków.i.w.dół,.po.korzenie,.a.tak.wytężał.wzrok,.że.a

.pomarszczyła.mu.się.skóra.w.głębi.oczodołów..Dojr

.na.gałęzi.rękę,.a.może.nawet.całe.ramię,.ciemne.i.owłosion

..Splątana.zieleń.znowu.się.poruszyła.i.ręk

zniknęła.

.Mrugną

.powiekami,.spływały.mu.z.oczu.łzy..Zobaczył.nowy.obraz.Ha.na.wyspie

.Ha.z.niedźwi

edziem,.Ha.w.niebezpieczeństwie.

—.Ha!.Gdzie.jesteś?

Krzaki.na.drugim.brzegu.drgnęły,.wygięły.się.gałęzie..Ślad.poruszenia,.i.to.szybkiego,.pro

adził.od

.brzegu.w.głąb.drzew..Ogień.znowu.rozbłysnął,.ale.po.chwili.przygasł,.ogromna.chmura.białego.dymu.wys

rzeliła.spośród.zieleni.cienką.smugą.u.dołu,.która.

zniknęła,

.a.biały.obłok.sunął.powoli,.rozprzestrzeniając.

się.w.gór

..Lok,.ogłupiały,.przechylał.się.na.wszystkie

strony,.zaglądając.pomiędzy.drzewa.i.krzaki..Czuł,.że.musi.się.spieszyć..Zsunął.się.na.niższe.gałęzie.i.zoba
czył.następne.drzewo.w.dole.rzeki..Wspiął.się.na.jego.gałąź.i.jak.czerwona.wiewiórka.przeskakiwał.z.drze
wa.na.drzewo..Znowu.wspiął.się.po.pniu.w.górę.i.rozgarniając.gałęzie.wpatrywał.się.w.dal.

Huk.wodospadu.był.teraz.przy

uszony,.widział.słupy.wzbijających.się.bryzgów.wody..

Rozsnuwały

.się.nad.górną.częścią.wyspy,.przesłaniając.rosnąc

.lam.drzewa..Przeniósł

wzrok.na.dolną.część.wyspy,.gdzie.poruszały.się.krzaki.i.błyskał.ogień..

Zobaczył,.choć.niezbyt.wy

raźnie,.polanę.wśród.drzew..Unosił.się.jeszcze.swąd.wygasłego.ogniska,.ale.już.się.powoli.rozpraszał..Nie.
widać.było.ludzi,.tylko.połamane.gałęzie.krzaków.i.szlak.skotłowanej.ziemi.pomiędzy.brzegiem.wyspy.a.p
olaną..Na.zewnętrznym.końcu.szlaku.leżał.stos.olbrzymich,.uschniętych.drzew,.na.których.znać.było.ślady.
wieloletniego.rozkładu..Przyglądał.się.im.z.otwartymi.ustami,.wolną,.rozpostartą.dłoń.przyciskając.do.gło
wy..I.po.co.ci.ludzie.

naznosili

.tam.tyle.jadła.—.widział.stosy.jasnych.grzybów.po.drugiej.stronie.rzeki.

—.i.tyle.bezużytecznego.drzewa?.Chyba.nie.mają.żadnych.obrazów.w.głowie..Potem.zauważył.zwęglone.r
esztki.ogniska.na.ziemi.i.ogromne.szczapy.drzewa,.którymi.podsycali.płomienie..Nie.wiadomo.dlac

ego.o

garnął.go.lęk,.paniczny.i.nieuzasadniony,.podobnie.jak.wtedy.Ma

a,.kiedy.ujrzał.we.śnie.płonący.las..A.pon

ieważ.był.jednym.z.ludzi,.z.którymi.złączony.był.tysiącem.niewidzialnych.więzów,.jego.lęk.dotyczył.ludzi.
.Zaczął.drżeć..Rozchyliły.mu.się.wargi.obnażając.zęby,.oczy.straciły.ostrość.widzenia..Usłyszał.swój.krzyk
.pośród.huku.wodospadu.dudniącego.mu.w.uszach.

—.Ha!.Gdzie.jesteś?.Gdzie.jesteś?

Ktoś.o.grubych.nogach.przemknął.niezdarnie.przez.polanę.i.zniknął..Ogień.wygasł,.gałęzie.krzakó

w.przeczesywał.wiatr.wiejący.od.rzeki,.zapanowała.cisza.

Znowu.zawołał.rozpaczliwym.głosem:

—.Gdzie.jesteś?

Uszy.Loka.przemówiły.do.Loka..

Był.tak.pochłonięty.wyspą,.że.nie.zwrócił.uwagi.na.to,.co.mówiły.uszy..Przylgnął.do.wierzchołka.d

rzewa.ko

ysząc.się.lekko,.wodospad.pomrukiwa

,.a.wyspa.zionęła.pustką..I.wtedy.usłyszał..Szli.ludzie,.nie.

po.drugiej.stronie.wody,

ale.po.tej.stronie,.w.pewnym.oddaleniu..Schodzili.z.nawisu.skalnego,.skacząc.beztrosko.po.kamieni

ach..Usłyszał.ich.mowę,.która.go.rozśmieszyła..Te.dźwięki.wywołały.w.jego.głowie.obraz.splątanych.kszta
łtów,.były.piskliwe,.zawiłe,.butne.i.głupie;.nie.przypominały.długiego,.pokrętnego.krzyku.jastrzębia,.były.p
ogmatwane.jak.wodorosty.na.brzegu.po.burzy.i.mętne.jak.woda..Ich.śmiech.rozlegał.się.pośród.drzew.i.cią
gnął.się.w.stronę.rzeki..Podobny.śmiech.rozbrzmiewał.na.wyspie,.a.jego.echo.snuło.się.tam.i.z.powrotem.n
ad.wodą..

Lok

.zeskoczył.z.drzewa.i.znalazł.się.na.szlaku..Posuwał.się.śladem.starego.zapachu.swoich.ludzi.

.Odgłosy.śmiechu.dochodziły.znad.brzegu.rzeki..Dotarł.tam,.gdzie.leżał.kiedyś.pień,.po.którym.przekraczal
i.wodę..Musiał.się.wspiąć.na.drzewo,.rozhuśtać.na.gałęzi.i.zeskoczyć,.aby.się.znowu.znaleźć.na.szlaku..Wt
em,.wśród.śmiechu.rozlegającego.się.po.tej.stronie.rzeki,.usłyszał.krzyk.Liku..Nie.krzyczała.w.złości.ani.w
.lęku.czy.bólu,.krzyczała.bez.opamiętania,.w.przeraźliwej.panice,.jaka.mogłaby.ją.ogarnąć.na.widok.skrada
jącego.się.powoli.węża..Lok.zerwał.się

z.najeżonym.włosem..Chcąc.się.tam.dostać.jak.najszybciej,.zbiegł.ze.szlaku.i.zaczął.się.przedzierać.przez.c
haszcze..Krzyk.Liku.ranił.mu.serce..W.niczym.nie.przypominał.krzyku.

Fa,

.kiedy.rodziła.dziecko,.które.zm

arło,.ani.lamentu.Nil,.kiedy.grzebali.Ma

a;.przypominał.żałosne.rżenie.konia,.któremu.kot.wgryza.się.zęba

mi.w.gardziel.i.wisząc.wypija.mu.krew..Lok.także.krzyczał.bezwiednie,.przedzierając.się.przez.cierniste.kr
zaki..Zmysły.mówiły.mu.pośród.tego.krzyku,.że.Liku.robi.coś,.czego.żaden.mężczyzna.ani.żadna.kobieta.n
ie.byliby.w.stanie.zrobić..Oddalała.się.na.drugą.stronę.rzeki.

Lok.wciąż.jeszcze.zmagał.się.z.chaszczami,.kiedy.krzyk.ustał..Teraz.dobiegł.go.śmiech.i.kwilenie.n

owego..Wyskoczył.spośród.krzaków.i.znalazł.się.na.polanie.przy.uschniętym.drzewie..Wokoło.cuchnęło.dr
ugim,.a.także.Liku.i.strachem..Po.drugiej.stronie.rzeki.zielone.gałęzie.wyginały.się,.opadały.i.śmigały.ze.ś
wistem..Wtem.mignę

a.mu.ruda.główka.Liku

i.nowego.na.ciemnym,.ow

osionym.ramieniu..Podskoczył.wysoko.i.zawo

—.Liku!.

Liku!.

Zielona.gęstwina.znów.się.złączy

a.w.nieruchomą.ścianę

i.ludzie.na.wyspie.

zniknęli.

.Lok.miota

.się.na.wszystkie.strony.nad.brzegiem.rzeki.i.pod.uschnięty

m.drzewem.z.gniazdem.bluszczu..Był.tak.blisko.wody,.że.wyrywał.skiby.ziemi.i.ciskał.je.z.pluskiem.w.nur
t.rzeki.

—.Liku!.Liku!.Zwarta.gęstwina.znowu.się.rozchyliła..Lok.wsparty.o.drzewo.patrzy

..Naprzeciwko.

pojawiła.się.głowa.i.pierś.przesłonięta.gałęziami..Poprzez.liście.przezierało.coś.białego.i.włosy..Człowiek.t
en.miał.nad.oczami.białe.kości,.także.pod.ustami,.jego.twarz.była.przez.to.dłuższa,.niż.być.powinna..Okręc
ał.się.na.boki.wśród.krzaków.i.spojrza

.na.Loka.przez.ramię..Uniósł.w.górę.kij,.pośrodku.którego.zatknięty.

był.kawa

ek.kości..Lok.wpatrywał.się.w.kij.i.kawałek.kości,.i.w.maleńkie.oczy,.nad.którymi.sterczały.kości

..Nagle.Lok.zrozumiał,.że.człowiek.wyciąga.kij.w.jego.stronę,.jednakże.ani.Lok.nie.móg

.dosięgnąć.kija,.a

ni.on.Loka..Roześmiałby.się,.gdyby.w.jego.g

owie.nie.rozlega

o.się.echo.krzyku..Oba.końce.kija.skróciły.si

ę..Potem.śmignął.na.całą.długość.

Martwe.drzewo.przy.uchu.Loka.rozbrzmiało.d

więkiem:

—.Klap!.Uszy.mu.drgnęły.i.odwrócił.się.do.drzewa..Przy.jego

twarzy.wyrósł.kij;.był.przesycony.zapachem.drugiego,.zapachem.gęsi.i.gorzkich.jagód,.których.żołą

dek.Loka.nie.przyjmował..Na.kiju.osadzona.by

a.biała.kość,.haczykowato.zakończona,.z.której.zwisa

o.coś

mazistobrązowego..

Przytknął.nos,.ale.zapach.mu.się.nie.spodobał..

Obwąchał.

cały.kij..Zamiast.liści.miał.c

zerwone.pióra.podobne.do.gęsich,.Lok.zdziwiony.i.zdenerwowany.stracił.głowę..Krzykną

.w.stronę.zielone

j.gęstwiny.po.drugiej.stronie.połyskującej.wody.i.w.odpowiedzi.usłyszał.wołanie.Liku,.ale.nie

móg

.rozróżnić.słów..Umilkła.nagle,.jakby.jej.ktoś.zasłonił.ręką.usta..Popędził.nad.brzeg.i.wróci

..P

o.obu.stronach.rzeki.rosły.gęsto.krzaki,.wciskając.się.w.głąb.wody;.zanurzały.się.coraz.głębiej,.tak.że.nawe
t.liście.miały.pod.wodą.i.stały.przechylone.

Dudniące.mu.w.głowie.echo.wołania.Liku.pchało.go.na.ten.niebezpieczny.szlak.ku.wyspie,.choć.cał

y.drżał..Rzucił.się.w.tę.stronę,.gdzie.krzaki.powinny.jeszcze.wyrastać.na.suchym.lądzie,.ale.woda.

zachlupo

tała

.mu.pod.stopami..Puścił.się.naprzód.chwytając.rękoma.i.nogami.gałęzie..Zawołał:

—.Już.idę!

W.pozycji.półleżącej,.rozpłaszczony,.zaciskając.ze.strachu.zęby,.przesuwał.się.nad.rzekę..Przez.cał

y.czas.widział.pod.sobą.wodę,.kryjącą.wiele.tajemnic,.a.w.niej.sterczące.woko

o.ciemne,.pochylone.łodygi.

.Nigdzie.nie.było.takiego.miejsca,.na.którym.mógłby.się.oprzeć.całym.ciężarem.ciała..Nie.tylko.musiał.wy
ciągać.ręce.i.nogi,.i.całe.ciało,.ale.jednocześnie.wspierać.się.w.dwóch.miejscach,.aby.przesuwać.się.dalej,.j
ak.na.to.pozwalały.gałęzie..Woda.pociemniała..Za.każdą.gałęzią.powierzchnia.wody.marszczyła.się,.usidlo
ne.wodorosty.falowały.całą.swą.długością,.słońce.świeciło.w.górze.i.błąkało.się.też.w.głębi.wody..Dotarł.d
o.ostatnich.wysokich.krzaków,.do.połowy.zanurzonych.w.wodzie.i.zwisających.nad.samym.korytem.rzeki..
Zobaczył.przed.sobą.pasmo.rzeki.i.wyspę..Ujrzał.też.słupy.rozpylonej.wody.spływającej.z.wodospadu,.a.ta
kże.skały.urwiska..Ponieważ.przestał.się.poruszać,.gałęzie.zaczęły.się.uginać..Jedne.uniosły.się.w.górę,.inn
e.opadły.w.dół,.a.jego.głowa.znalazła.się.niżej.niż.nogi..Chwiejąc.się.i.cały.czas.coś.mamrocząc.zanurzył.si
ę,.a.woda.uniosła.się.ukazując.twarz.Loka..Na.odbiciu.jego.twarzy.drgało.światło,.ale.zobaczył.swoje.zęby.
.Poniżej.zębów.przesuwały.się.wodorosty,.wyższe.niż.mężczyzna..Jednakże.wszystko.inne.poniżej.zębów.i.
pomarszczonej.wody.by

o.dalekie.i.mroczne..Po.rzece.powiał.wiatr

i.krzaki.rozkołysały.się.na.boki..Mocno,.aż.do.bólu,.chwytał.się.ich.gałęzi.rękami.i.nogami,.każdy.

muskuł

.ciała.miał.napięty..Przestał.myśleć.zarówno.o.starych.ludziach,.jak.i.nowych..Doświadczał.nie.zna

nego.mu.wrażenia:.leżał.zwrócony.twarzą.ku.głębinie,.a.jego.jedynym.ratunkiem.była.gałąź.

Jeszcze.nigdy.w.życiu.nie.był.tak.blisko.środka.rzeki..Jej.powierzchnię.pokrywał.szlam,.pod.którym

.unosiły.się.ciemne.bańki.i.wirując.tworzyły.koła.albo.też.zatapiały.się.znikając.z.pola.widzenia..Na.dnie.le
żały.kamienie,.połyskujące.zielenią.i.kołyszące.się.w.wodzie..W.regularnych.odstępach.czasu.wodorosty.pr
zesłaniały.je.i.odsłaniały..Ucichł.wiatr;.krzaki.pochylały.się.i.wznosiły.rytmicznie.jak.wodorosty,.a.jego.twa
rz.pojawiała.się.i.znikała.na.lśniącej.powierzchni..Wszystkie.obrazy.umknęły.mu.z.głowy..Nawet.strach.był
.przytępiony,.podobnie.jak.bolesne.uczucie.głodu..Ręce.i.stopy.trzymały.się.kurczowo.gałęzi,.a.zęby.szczer
zyły.się.w.wodzie.

Wodorosty.stały.się.krótsze..Ich.wierzchołki.przesuwały.się.w.górę.rzeki,.dolną.część.spowijała.cie

mność..Ciemność.przybrała.jednolity.kształt,.poruszający.się.leniwie.i.sennie..Przetaczała.się.jak.drobinki.p
yłu,.ale.nie.bez.celu..Sięga

a.korzeni.wodorostów,.pochylała.ich.łodygi,.przewracała.i.unosiła.kamienie.w.g

órę..Ramiona.poruszały.się.lekko,.a.oczy.lśniły.przyćmionym.blaskiem.niczym.kamienie.na.dnie..Poruszały
.się.wraz.z.całym.ciałem,.wpatrując.się.w.powierzchnię,.w.rozległą.przestrzeń.głębiny.wodnej.i.niewidoczn
e.dno,.bez.śladu.życia.i.jakiejkolwiek.myśli..Splątane.wodorosty.musnęły.twarz,.ale.oczy.nawet.nie.drgnęły
..Ciało.obróciło.się.równie.gładko.i.ciężko,.jak.toczyła.się.woda,.a.plecy.były.skierowane.ku.jego.plecom,.
wyłaniając.się.spomiędzy.wodorostów..Głowa.zwróciła.się.ku.niemu.z.senną.powolnością,.uniosła.w.wodzi
e.i.zbliżyła.do.jego.twarzy.

Lok

.zawsze.lękał.się.starej.kobiety,.choć.była.jego.matką..

yła.zbyt.blisko.wielkiej.

Oa,

.miała.ją.w.s

ercu.i.w.głowie,

trudno.więc,.aby.mężczyzna.patrzył.na.nią.bez.lęku..Tak.dużo.wiedziała,.tak.długo.żyła,.wyczuwała

.to,.co.oni.mogli.tylko.zgadywać,.była.kobietą..Choć.obdarzała.ich.zrozumieniem.i.współczuciem,.często.b
yło.w.jej.działaniu.tyle.niepojętego.spokoju,.że.wszyscy.czuli.się.mali.i.onieśmieleni..Dlatego.właśnie.koch
ali.ją.i.drżeli.przed.nią.bez.uczucia.strachu,.a.także.spuszczali.przed.nią.oczy..Teraz.jednak.Lok.patrzył.w.je
j.twarz.i.oczy.z.bliska..Obojętne.jej.były.rany.na.ciele,.usta.miała.otwarte,.język.na.wierzchu,.a.grudki.ziem
i.dobywały.się.z.nich.i.z.powrotem.wpadały,.tak.jakby.jej.usta.były.tylko.dziurą.w.kamieniu..Oczy.jej.omiot
ły.spojrzeniem.krzaki,.twarz.Loka,.przeszyły.go.

niewidzącym

.wzrokiem,.odwróciły.się.i.

zniknęły.

Rozdzia

.szósty

Stopy.Loka.oderwały.się.od.gałęzi..Opuściły.się.nieco.na.dół.i.teraz.Lok.zwisał.tylko.na.rękach.po.p

as.w.wodzie..Uniósł.kolana,.włosy.mu.się.

zjeżyły.

.Już.nie.krzyczał..Przerażająca.woda.była.tylko.tłem..Prz

ekręcił.się.i.uchwyciwszy.kilka.gałęzi.zaczął.się.przedzierać.pośród.krzaków.i.wody.w.kierunku.brzegu..Ta
m.stanął.odwrócony.tyłem.do.rzeki.i.drżał.jak.Mal..Zęby.miał.obnażone,.ręce.sztywno.uniesione,.jakby.wci
ąż.jeszcze.trzymał.się.gałęzi..Spoglądał.w.górę.obracając.na.boki.głowę..Z.tyłu.za.nim.znowu.rozległ.się.ś
miech..Przykuwał.jego.uwagę,.choć.cała.postawa.Loka.

grymas.na.jego.twarzy.świadczyły.o

.wielkim.

napi

ęciu.

.Od

łos

śmiechu.były.coraz.liczniejsze,.tak.jakby.nowych.ludzi.ogarnął.szał,.a.jeden.głos,.mężczyzny

,.wybijał.się.ponad.wszystkie..Wtem.głosy.ucichły.i.tylko.jeden.mężczyzna.krzyczał.g

ośno..Jakaś.kobieta.r

oześmia

a.się.piskliwie,.wyraźnie.podniecona,.potem.zapanowała.cisza.

Słońce.rozsiewało.jeszcze.plamy.na.leśnym.podszyciu.i.brunatnej,.wilgotnej.ziemi..Co.pewien.czas.

powiewał.nad.wodą.wiatr,.przechylał.młode,.jasnozielone.listowie,.rozsnuwając.drobne.smużki.cienia.na.sł
onecznych.plamach,.i.spryskiwał.je.ociekającymi.z.liści.kroplami.wody..Para.

turkawek

.gruchała.monotonn

ie.oznajmiając.czas.gniazdowania.

Lok

.z.wolna.opuścił.ręce.i.głowę..Przymknął.usta..Zrobił

krok.do.przodu.i.odwrócił.się..Zaczął.biec.w.dół.rzeki,.ale.niezbyt.szybko,.trzymając.się.możliwie.n

ajbliżej.brzegu..Zajrzał.między.krzaki,.wszedł.głębiej.i.przystanął..Nie.wypatrywał.niczego,.ale.na.twarzy.j
ego.znów.pojawił.się.grymas.odsłaniający.zęby..Stał.trzymając.ręce.na.wygiętej.gałęzi.buku,.na.nic.jednak.
nie.patrzył..Sprawdził.gałąź.chwytając.się.jej.mocno.obiema.rękami..Zaczął.ją.huśtać,.w.przód.i.w.tył,.w.pr
zód.i.w.tył,.coraz.szybciej.i.szybciej..Gałąź,.zakończona.wachlarzem.drobnych.gałązek.bujnie.

ulistnionych,

.poruszała.się.ze.świstem.nad.krzakami,.podczas.gdy.

Lok

.wyginał.się.do.przodu.i.do.tyłu,.sapiąc.z.wysiłku,

.a.pot.oblewający.mu.całe.ciało.spływał.po.nogach.prosto.do.rzeki..Wreszcie.zrezygnował;.szlochając.stał.z
.obwisłymi.ramionami.i.spuszczoną.głową,.zaciskał.zęby,.jakby.przeszywał.go.dotkliwy.ból..

Turkawki

.nad

al.gruchały,.a.słońce,.przesiane.przez.liście,.padało.na.niego.drobnymi.plamkami.

Skierował.się.z.powrotem.na.szlak,.zachwiał.się,.przystanął,.po.czym.zaczął.biec..Błyskawicznie.zn

alazł.się.na.polanie.z.uschniętym.drzewem,.na.kitce.czerwonych.piór.odbijało.się.jaskrawe.słońce..Spojrzał
.w.stronę.wyspy,.zobaczył.poruszające.się.krzaki.i.nagle.przeleciał.ponad.rzeką.wirujący.kij.i.zniknął.gdzie
ś.za.nim.w.głębi.lasu..Miał.niejasne.uczucie,.że.ktoś.chce.go.obdarować.prezentem..Uśmiechnąłby.się.do.te
go.człowieka.o.kościstej.twarzy,.ale.nikogo.nie.było.widać,.a.na.całej.po

anie.wciąż.jeszcze.pobrzmiewało.

echo.rozdzierającego.wołania.Liku..Wyciągnął.kij.z.drzewa.i.popędził.dalej..Wspiął.się.po.zboczu.na.górę.i
.terasę.węsząc.zapach.drugiego.i.Liku,.posuwał.się.śladem.zapachu.w.stronę.jaskini,.bardzo.szybko,.wspier
ając.się.mocno.knykciami,.i,.gdyby.nie.strzała,.którą.trzymał.w.lewej.ręce,.wydawałoby.się,.że.porusza.się.
na.czworakach..Wetknął.kij.między.zęby,.wyciągnął.obie.ręce.i.biegnąc,.a.chwilami.czołgając.się,.wspinał.
się.coraz.wyżej..Przy.wejściu.na.terasę.rozciągał.się.ponad.skałą.widok.na.wyspę..Jeden.z.ludzi.o.kościstej.
twarzy.był.widoczny.po.pierś,.dolną

część.ciała.skrywała.mu.gęstwina.krzaków..Dotychczas.jeszcze.nigdy.nowi.ludzie.nie.pokazywali.si

ę.za.dnia.z.takiej.odległości..Twarz.wyglądała.teraz.jak.biała.plama.na.zadzie.jelenia..Za.plecami.nowego.c
złowieka,.spomiędzy.drzew,.dobywał.się.dym,.jasny.i.niebieski..W.głowie.Loka.mąciły.się.obrazy,.co.było.
o.wiele.gorsze,.niż.gdyby.nie.widział.żadnego.obrazu..Wyjął.spomiędzy.zębów.kij..Bezwiednie.wykrzyknął
:

—.Przyjdę.z.

Fa!

Przedostał.się.przez.przełaz.i.znalazł.na.terasie,.ale.nie.było.tam.nikogo..Odczuwał.to.tak.samo.dot

kliwie,.jak.zimno.wiejące.z.jaskini,.w.której.wygasło.palenisko..Wszedł.na.gliniaste.wzniesienie.i.zaczął.si
ę.rozglądać..Palenisko.zostało.rozrzucone,.nie.było.nikogo.poza.

Malem

.pogrzebanym.pod.kopcem.ziemi..

Ale.zapachów.i.różnych.znaków.było.tu.co.nie.miara..Usłyszał.jakieś.odgłosy.na.szczycie.nawisu,.wyskocz
ył.z.kręgu.wygasłych.popiołów.i.zobaczył.Fa.zbiegającą.po.stopniach.skalnych..I.ona.go.dojrzała,.oboje.po
spieszyli.sobie.naprzeciw..Trzęsąc.się.objęła.go.mocno.obiema.rękami..Mówili.jedno.przez.drugiego:

—.Dali.mi.to.ludzie.o.kościstych.twarzach..Wbiegłem.na.zbocze..Liku.krzyczała.na.wodzie.

—.Kiedy.ty.schodziłeś.ze.skały,.ja.wspięłam.się.wyżej,.bo.się.bałam..Mężczyźni.weszli.do.jaskini.

Umilkli.drżąc.i.tuląc.się.do.siebie..Przed.ich.oczami.przesuwały.się.niezliczone.bezładne.obrazy,.co

.ich.ogromnie.zmęczyło..Patrzyli.na.siebie.w.poczuciu.bezradności,.po.czym.Lok.zaczął.niespokojnie.kręci
ć.głową.

—.Ogień.wygasł.

Trzymając.się.za.ręce.zbliżyli.się.do.paleniska..Fa.przykucnęła.i.zaczęła.

rozgrzebywać

.zwęglone.ga

łęzie..Rob

ła.to.z.nawyku..Usiedli,.każde.na.swoim.miejscu,.i.oniemiali.wpatrywali.się.w.rzekę.i.srebrzystą

.smugę.spływającą.z.urwiska..Wieczorne.słońce.wpadało.ukośnym.promieniem.do.jaskini,.ale.już.nie.migo
tało.czerwienią,.świeciło.tylko.własnym.blaskiem..Fa.poruszyła.się.i.wreszcie.powiedziała:

—.Oto,.jaki.jest.obraz..Patrzę.w.dół..Nadchodzą.mężczyźni,.a.ja.się.kryję..Widzę.starą.kobietę.wyc

hodzącą.im.naprzeciw.

—.Widziałem.ją.w.wodzie..Patrzyła.na.mnie.z.głębi.wody..Leżałem.na.brzuchu..I.znowu.spojrzeli.n

a.siebie.bezradnie.

—.Schodzę.na.terasę,.gdy.mężczyźni.odchodzą..Mają.Liku.i.nowego..Powietrze.wokó

.Loka.rozbrz

miewało.złudnym.krzykiem.

—.Liku.krzyczała.na.rzece..Jest.teraz.na.wyspie.

—.Nie.widzę.tego.obrazu.

Lok

.też.nie.widzia

..Rozłożył.szeroko.ramiona.i.wykrzywi

ł.

twarz.na.wspomnienie.krzyku.

—.Ten.kij.przyleciał.do.mnie.z.wyspy.

.przyjrzała.mu.się.z.bliska,.od.haczykowatej.kości,.po.czerwone.pióra.i.gładkie.nacięcie.na.końcu

..Znowu.spojrzała.na.haczykowatą.kość.i.wykrzywiła.się.z.odrazą.na.widok.brązowej.mazi..Obrazy.Loka.z
aczęły.się.teraz.trochę.lepiej.układać.

—.Liku.jest.na.wyspie.z.innymi.ludźmi.

—.Z.nowymi.ludźmi.

—.Cisnęli.ten.kij.przez.rzekę.prosto.w.uschnięte.drzewo..

Lok.chciał,.aby.i.ona.ujrzała.ten.obraz,.ale.głowę.miał.tak.zmęczoną,.że.dał.za.wygraną.

—.Chodźmy!

Poszli.śladem.zapachu.krwi.aż.d

.rzeki..Krew.była.też.na.skale.przy.rzece.i.krople.mleka..Fa.

ucisnę

ła

.głowę.dłońmi,.dzięki.czemu.ujrzała.obraz,.który.wyraziła.słowami:

—.Zabili.Nil.i.wrzucili.ją.do.wody..A.także.starą.kobietę.

—.Zabrali.Liku.i.nowego.

Teraz.dzielili.wspólnie.obraz,.który.był.ich.celem..Pobiegli.wzdłuż.terasy..Na.zakręcie.Fa.cofnęła.si

ę,.ale.kiedy.Lok.go.wyminął,.i.ona.poszła.za.nim..Stali.na.skale.spoglądając.w.dół,.na.wyspę..Słaby,.niebie
ski.dym.wciąż.jeszcze.unosił.się.w.wieczornym.świetle,.ale.już.wkrótce.las.miał.się.skryć

w.cieniu.gór..Wszystkie.obrazy.w.głowie.Loka.pasowały.jeden.do.drugiego..Widział.siebie,.jak.się.o

dwraca.na.skale,.aby.powiedzieć.starej.kobiecie,.że.czuje.ogień,.ale.jej.tam.nie.było..Zaniechał.jednak.tego.
obrazu,.było.to.bowiem.tylko.jedno.z.wielu.dziwnych.wydarzeń.w.dniu.pełnym.nowości..Na.brzegu.wyspy
.poruszały.się.gałęzie..Fa.chwyciła.Loka.za.rękę.i.oboje.przykucnęli.za.skałą..Gałęzie.nie.przestawały.się.s
zybko.poruszać.

Dwoje.ludzi.stało.się.tylko.oczami,.które.patrzyły.w.skupieniu.pozbawionym.myśli..Spod.krzaków.

wystawał.pień.drzewa,.który.unosił.się.na.wodzie,.jednym.końcem.wynurzając.się.z.nurtu.rzeki..Był.ciemn
y,.gładki.i.wklęśnięty..Któryś.spośród.ludzi.o.kościstych.twarzach.usiadł.w.nim.na.wystającym.końcu..Gałę
zie,.które.skrywały.drugi.koniec.pnia,.wlokły.jakiś.tobołek;.wtem.pień,.uwolniony.z.gęstwiny,.zaczął.się.un
osić.na.wodzie,.z.przodu.i.z.tyłu.siedział.człowiek..Pień.skierowany.był.w.stronę.wodospadu,.a.jednocześni
e.w.poprzek.rzeki..Prąd.zaczął.go.znosić.w.dół.rzeki..Dwaj.mężczyźni.unieśli.kije.zakończone.gęstym.brąz
owym.listowiem.i.uderzali.nimi.w.wodę..Pień.zatrzymał.się.i.pozostał.w.miejscu,.choć.woda.pod.nim.płyn
ęła..Tuż.przy.brązowych.liściach.pokryły.wodę.plamy.białej.piany.i.zielone.wiry,.które.ciągnęły.się.w.dół.rz
eki..Pień.ustawił.się.bokiem,.z.obu.stron.rozciągała.się.nieprzebyta.głębina..Lok.i.Fa.widzieli,.jak.dwaj.no
wi.ludzie,.poprzez.otwory.w.maskach.z.kości,.wpatrują.się.w.polanę.z.uschniętym.drzewem.i.okalające.ją.z
.obu.stron.podszycie.

Człowiek.siedzący.na.froncie.pnia.włożył.kij.do.wody.i.

wyjął

.go.zginając.w.łuk..U.pasa.miał.przycz

epioną.wiązkę.czerwonych.piór..Kij.trzymał.pośrodku,.tak.samo.jak.wtedy,.kiedy.rzucił.go.w.stronę.Loka.p
rzez.rzekę..Pień.przybił.do.brzegu,.a.mężczyzna.siedzący.na.froncie.wyskoczył.i.skryły.go.krzaki..Pień.nie.
ruszał.się.z.miejsca,.mężczyzna.zaś.siedzący.na.jego.drugim.końcu.zanurzał.co.chwila.w.wodzie.brązowe.li
ście..Padał.na.niego.cień.od.wodospadu..Zobaczyli,.że.włosy.na.jego.głowie.wyrastają.ponad.kością..Była

to.masywna.strzecha,.jak.gniazdo.gawronie.na.wysokim.drzewie,.i.za.każdym.razem,.kiedy.zanurza

ł.liście.w.wodzie,.podskakiwała.mu.na.głowie.i.trzęsła.się..

.także.się.trzęsła.

—.Przyjdzie.na.terasę?

Teraz.pojawił.się.pierwszy.człowiek..Koniec.pnia.skrył.się.na.brzegu,.a.kiedy.znowu.stał.się.widocz

ny,.pierwszy.mężczyzna.już.na.nim.siedział,.trzymając.w.ręku.drugi.kij.z.czerwonymi.piórami..Pień.został.
skierowany.w.stronę.wodospadu,.obaj.mężczyźni.równocześnie.zanurzali.liście..Pień.ustawił.się.bokiem.na
.głębokiej.wodzie.

Lok

.zaczął.

trajkotać:

—.Liku.przepłynęła.rzekę.na.pniu..Gdzie.rośnie.taki.pień?.Ale.teraz.Liku.wróci.na.pniu.i.będziemy.

razem..Wskazał.palcem.na.mężczyzn.siedzących.na.pniu.

—.Mają.kije.

Pień.wracał.na.wyspę..Przedzierał.się.przez.krzaki.rosnące.na.brzegu.niczym.wodny.szczur.szukają

cy.czegoś.do.jedzenia..Mężczyzna.siedzący.na.froncie.podniósł.się.ostrożnie..Rozsunął.gałęzie.i.zeskoczył.
wciągając.za.sobą.pień..Drugi.koniec.

zakołysał

.się.powoli.w.dole.rzeki,.po.czym.został.wciągnięty.głębiej,.

aż.skrył.się.pośród.zwisających.gałęzi..Tam.też.skrył.się.drugi.mężczyzna.zostawiając.na.ziemi.swój.kij.

Nagle.Fa.chwyciła.Loka.za.prawe.ramię.i.potrząsnęła.nim.patrząc.mu.prosto.w.twarz.

—.Rzuć.mu.z.powrotem.ten.kij.

Udzielił.mu.się.przestrach.widoczny.na.twarzy.Fa..Za.jej.plecami.s

ońce.rzucało.ukośne.pasmo.cien

ia.od.krawędzi.wodospadu.aż.po.wyspę..Ponad.jej.ramieniem.ujrzał.pień.drzewa,.który.uniósł.się.pionowo.
i.zniknął.przetaczając.się.bezgłośnie.poprzez.wodospad..Podniósł.kij.i.obejrzał.go.dokładnie.

—.Rzuć.go..Zaraz.

Podrzucił.głowę.gwałtownym.ruchem.

—.Nie!.Nie!.Nowi.ludzie.rzucili.go.do.mnie.

100

Fa.zrobiła.na.skale.dwa.kroki.do.tyłu.i.do.przodu..Zerknęła.szybko.w.stronę.zimnej.jaskini,.potem.n

a.wyspę..Chwyciła.go.za.oba.ramiona.i.potrząsnęła.

—.Nowi.ludzie.mają.wiele.obrazów..I.ja.też..Lok.roześmiał.się.niepewnie.

—.Tylko.mężczyzna.ma.obrazy..Tylko.kobieta.jest.dla.

Oa.

Palce.Fa.zacisnęły.się.mocno.na.ramionach.Loka..Wydawało.się,.że.na.jej.twarzy.maluje.się.nienaw

iść.

Powiedziała.ze.złością:

—.Co.się.stanie.z.nowym.bez.mleka.Nil?.Kto.znajdzie.jedzenie.dla.Liku?

Podrapał.się.po.włosach.rosnących.mu.pod.otwartymi.ustami..Spuściła.ręce.i.chwilę.czekała..Lok.n

adal.się.drapał,.a.w.głowie.czu

.bolesną.pustkę..Potrząsnęła.nim.dwa.razy.

—.Lok.nie.ma.w.głowie.żadnych.obrazów..Stała.się.bard/

o.poważna,.otoczyła.ją.wielka.Oa,.niewidoczna,.ale.wyczuwalna.jak.spowijająca.ją.chmura..Loka.ogarnęło
.poczucie.niższości..Ujął.nerwowo.kij.w.obie.ręce.i.spojrzał.przed.siebie..Teraz,.kiedy.las.okryty.był.mroki
em,.widział.mrugające.na.niego.oko.ognia.nowych.ludzi..Fa.szepnęła.mu.do.ucha:

—.Rób,.co.ci.każę..Nie.mów:.Niech.Fa.to.zrobi..Ja.mówię:.Niech.Lok.to.zrobi..Widzę.wiele.obrazó

Poczuł.się.jeszcze.mniejszy,.spojrzał.na.nią.szybko,.potem.na.ogień.płonący.w.dali.

—.Rzuć.im.ten.kij.

Wygiął.do.tyłu.prawą.rękę.i.cisnął.kij.z.piórami.wysoko.w.powietrze..Pióra.zatrzepotały,.drzewce.si

ę.okręciło,.kij.zawisnął.na.chwilę.w.słońcu,.po.czym.jego.koniec.obniżył.się.i.cały.kij.poszybował.w.cień,.g
ładko,.jak.opadający.jastrząb,.ześlizgując.się.do.wody.i.znikając.w.głębinie.

Usłyszał.zdławiony.głos.Fa,.jakby.głuchy.szloch;.ale.już.po.chwili.obejmowała.go.tuląc.głowę.do.je

go.szyi,.to.śmiała.się,.to.znów.łkała,.drżąc.na.całym.ciele,.jakby.dokonała.godnego.pochwały.wyczynu..Sta
ła.się.Fa,.w.której.niewiele

101

Oa,

.ują

.ją.więc.w.ramiona,.aby.utulić.i.pocieszyć..Słońce.świeciło.wprost.na.przełęcz,.wydaw

ało.się,.że.rzeka.płonie,.a.progi.wodospadu.wyglądały.jak.rozżarzone.końce.patyków.w.palenisku..Rzeką.sp
ływały.ciemne.pnie,.czarne.w.płomienistej.wodzie..Płynęły.też.całe.drzewa,.ich.korzenie.przybierały.kształt
y.najdziwniejszych.stworów.morskich..Jedno.z.drzew.przesuwa

o.się.w.stronę.wodospadu;.jego.korzenie.i.

gałęzie.wznosiły.się,.wlokły,.zanurzały.w.wodzie..Na.chwilę.drzewo.zawisło.na.krawędzi.wodospadu;.rozp
łomieniona.woda.okryła.je.snopem.światła,.po.czym.śmignęło.w.powietrzu.równie.gładko.jak.kij.

Lok

.powiedział.ponad.ramieniem.

Fa:

—.Stara.kobieta.była.w.wodzie.

Nagle.Fa.odsunęła.go.od.siebie.

—.Chodźmy!

Minął.tuż.za.nią.zakręt.i.znaleźli.się.na.terasie,.na.której.światło.kładło.się.poziomo,.a.w.miarę.jak.s

ię.posuwali,.ich.ciała.splatały.się.w.gmatwaninę.równoległych.cieni,.tak.że.uniesione.ramię.zdawało.się.dź
wigać.ciemność.o.wydłużonym.kształcie..Z.nawyku.wspięli.się.wyżej.i.weszli.do.jaskini,.ale.było.tam.pust
o.i.

nieprzytulnie.

.Nisze.patrzyły.jak.ciemne.oczy,.na.oddzielającym.je.słupie.skalnym.odbijało.się.czerwon

e.światło..Patyki.i.popioły.w.resztkach.paleniska.

rozkruszyły

.się.w.pył..Fa.usiadła.na.ziemi.przy.wygasłym.

ognisku.i.zasępiona.wpatrywała.się.w.wyspę..Lok.czekał,.przycisnęła.bowiem.głowę.obiema.rękami,.ale.ni
e.mógł.zobaczyć.jej.obrazów..Przypomniał.sobie.o.mięsie.w.niszy.

—.Jedzenie.

Fa.nie.odezwała.się.ani.słowem..Lok,.trochę.onieśmielony,.jakby.się.obawiał.napotkać.oczy.starej.k

obiety,.wszedł.do.niszy..Poczuł.zapach.mięsa.i.wziął.odpowiednią.ilość.dla.nich.obojga..Hieny.wyły.na.ska
łach.ponad.jaskinią..Fa

102

wzięła.mięso.nie.dostrzegając.Loka,.a.jedząc.wpatrywała.się.bez.przerwy.w.swoje.obrazy.

Kiedy.Lok.zaczął.jeść,.uświadomił.sobie,.jak.bardzo.jest.g

odny..

Poodrywał

.długie.kawałki.mięsa.o

d.kości.i.wpakował.do.ust..W.mięsie.była.siła.

Fa.powiedziała.niewyraźnie:

—.Ciskamy.kamienie.w.żółte.zwierzaki..

—

.Kij.

Jedli.w.milczeniu.pośród.wyc

.ujadan

a.h

en..Uszy.Loka.powiedziały.mu,.że.są.głodne,.a.nos.upe

wnił.go,.że.są.same..Wydłubał.z.kości.szpik,.po.czym.wyjął.z.popiołów.nie.nadpalony.patyk.i.cisnął.nim.da
leko.przed.siebie..Nagle.pojawił.mu.się.obraz.Loka.wsuwającego.kij.w.szczelinę.skalną.z.miodem..Zalało.
go.ciepłe.uczucie.niczym.morska.fala,.niwecząc.przyjemność.jedzenia,.i.nawet.obecność.Fa..Siedział.skulo
ny,.patyk.tkwił.w.pustej.kości,.a.to.dziwne.uczucie.ogarniało.go.całego.coraz.silniej..Napływało.znikąd.nib
y.rzeka.i.było.równie.niezaprzeczalne,.jak.istnienie.rzeki..Lok.był.pniem.w.rzece,.zatopionym.zwierzęciem,
.które.rzeka.traktuje.wedle.swego.widzimisię..Uniósł.głowę,.jak.to.robiła.Nil,.a.z.jego.ust.dobył.się.żałosny
.jęk..Słońce.opuszczało.już.przełęcz,.zaczynał.ją.spowijać.mrok..Przysunął.się.do.Fa,.która.go.przytuliła.

Kiedy.się.podnieśli,.na.niebie.pojawił.się.już.księżyc..Fa.spojrza

a.na.księżyc.i.wyspę..Zeszła.nad.w

odę,.napiła.się,.ale.wciąż.klęczała.w.miejscu..Lok.stanął.przy.niej.

—.

Dała.mu.znak.ręką,.aby.jej.nie.przeszkadzał,.i.wpatrywała.się.w.wodę..Wtem.zerwała.się.i.zaczęła.p

ędzić.po.terasie.

—.Pień!.Pień!

Lok.mknął.za.nią.nie.mogąc.nic.zrozumieć..Wskazywała.na.smukły.pień,.który.płynął.w.ich.stronę.

przekręcając.się.w.wodzie..Rzuciła.się.na.kolana.i.chwyciła.jego.grubszy,.rozszczepiony.koniec..Pień.obróc
ił.się.i.pociągnął.ją.za.sobą.

103

Ześlizgnęła.się.ze.skały,.ale.

Lok

.rzucił.się.chwytając.ją.za.kolano;.teraz.wyciągali.pień.na.ląd,.tylko

.jego.drugi.koniec.obracał.się.w.wodzie..

.wczepiła.się.Lokowi.jedną.ręką.we.włosy.ciągnąc.go.bezlitośni

e,.aż.łzy.przesłoniły.mu.oczy.i.zaczęły.spływać.do.ust..Drugi.koniec.pnia.

zakołysał

.się.i.płynął.teraz.koło.te

rasy,.już.nie.stawiał.tak.silnego.oporu..Fa.powiedziała.przez.ramię:

—.Widzę.obraz,.jak.przemierzamy.rzekę.na.tym.pniu.do.wyspy.

Włosy.Loka.

zjeżyły

.się.

—.Ludzie.nie.mogą.przebyć.wodospadu.jak.pień.

—.Zamilcz!

Sapała.ciężko,.ale.w.końcu.zaczęła.spokojniej.oddychać.

—.Tam,.na.drugim.końcu.terasy,.możemy.oprzeć.pień.o.skałę..Odetchnęła.głęboko.

—.Ludzie.przedostają.się.przez.wodę.na.szlaku.biegnąc.po.pniu.

Lok.przeraził.się.

—.Nie.potraf

my.się.przedostać.przez.wodospad!.Fa.znowu.zaczęła.cierpliwie.wyjaśniać.

Zaciągnęli.pień.w.górę.rzeki.na.koniec.terasy..Było.to.zadanie.trudne,.jeżące.włos.na.głowie,.bo.ter

asa.nad.wodą.ukształtowana.była.nierówno,.a.wzdłuż.jej.brzegu.znajdowało.się.pełno.wyrw.i.sterczących.g
łazów..Idąc.poznawali.jej.brzeg:.woda.przez.cały.czas.ściągała.ich,.chwilami.niegroźnie,.ale.chwilami.z.cał
ą.siłą,.jakby.ją.chcieli.ograbić.z.pożywienia..Pień.nie.był.tak.martwy,.jak.drzewo.na.opał..Co.pewien.czas.
wykręcał.im.się.w.rękach,.czepiając.się.skał.połamanymi.gałęziami,.jak.nogami..Nim.dobrnęli.do.końca.ter
asy,.Lok.zdążył.już.zapomnieć,.po.co.ciągną.ten.pień..Pamiętał.tylko,.jak.Fa.zaczęła.się.nagle.rozwodzić.n
a.temat.pnia.i.jak.zalała.go.wtedy.fala.rozpaczy..Strudzony.

ciągnię-

104

ciem.i.przerażony.wodą,.ochłonął.z.rozpaczy.na.tyle,.że.mógł.się.zastanowić,.ale.wszystko.razem.w

cale.mu.się.nie.podobało..Jego.rozpacz.związana.była.z.ludźmi.i.z.wielką.niewiadomą.

—.Liku.będzie.głodna.

Fa.nic.na.to.nie.powiedziała.

Nim.przyciągnęli.pień.na.koniec.terasy,.jedynym.światłem.był.już.tylko.blask.księżyca..Przełęcz.mi

ała.barwę.

biało-niebieską,

.a.płaska.tafla.rzeki.lśniła.srebrzyście.na.całej.swej.długości.

—.Trzymaj.koniec.pnia.

Lok.trzymał,.a.Fa.odepchnęła.drugi.jego.koniec.na.rzekę,.ale.prąd.przyniósł.go.z.powrotem..Fa.sied

ziała.przez.dłuższy.czas.z.rękami.na.głowie,.zaś.Lok.czekał.w.posłusznym.milczeniu..Ziewnął.szeroko,.obl
izał.wargi.i.spojrzał.na.stromą,.niebieską.skałę.po.drugiej.stronie.rzeki..Nie.było.tam.terasy,.tylko.stromizn
a.opadająca.prosto.w.głęboką.wodę..Znowu.ziewnął.i.przetarł.rękami.załzawione.oczy..Zerknął.przelotnie.
w.mrok.nocy,.popatrzył.na.księżyc.i.podrapał.się.pod.dolną.wargą.

Fa.wykrzyknęła:

Pień!

Spojrzał.w.dół.pod.nogi,.ale.pnia.nie.było;.rozglądał.się.dokoła,.nawet.zerknął.w.górę,.choć.niechęt

nie;.wtem.zobaczył,.że.pień,.obracając.się,.unosi.się.na.wodzie.przytrzymywany.przez.Fa..Gramoliła.się.po
.skale.obłapiając.gałęzie.grube.jak.nogi..Pień.ściągał.ją.i.trzymał.w.szachu,.aż.wreszcie.jego.koniec,.który.
Lok.przez.zapomnienie.wypuścił.z.rąk,.zaczął.się.podnosić.do.góry..Lok.przechylił.się,.aby.go.uchwycić,.al
e.był.poza.jego.zasięgiem..Fa.mówiła.coś.i.krzyczała.na.Loka.z.wściekłością..Stanął.do.niej.tyłem.zakłopot
any.i.mamrotał.do.siebie:.—.Pień,.pień....
—.Były.to.jednak.słowa.pozbawione.znaczenia..Udręka.oddaliła.się.jak.odpływ,.ale.teraz.znowu.go.ogarnę
ła.

Drugi.koniec.pnia.uderzył.w.ogon.wyspy..Prąd.rzeki.spychał.go.na.boki,.odwracał,.okręcał,.Fa.z.tru

dem.

utrzy-

105

mywała.w.rękach.ga

ąź,.która.ocierała.się.o.terasę..Po.chwili.gałąź.wygięła.się,.podskoczyła.i.znow

u.się.wygięła,.aż.wreszcie.poddała.się.skrzypiąc.przeciągle..Pień.utknął,.jego.grubszy.koniec.podskoczył.n
a.skale.z.głośnym.łoskotem;

pośrodku.pnia.woda.przepływała.nad.nim.z.

chlupotem

.jak.przez.śluzę,.a.rozłożyste,.splątane.konar

y.zaczepiły.się.na.wyboistym.zboczu.terasy..Środek.pnia,.choć.był.grubości.Loka,.uginał.się.pod.naporem.
wody,.był.bowiem.wielokrotnie.d

uższy.niż.człowiek.

.podeszła.do.Loka.i.spojrzała.mu.w.twarz.z.powątpiewaniem..

Lok

.przypomniał.sobie.jej.złość,.ki

edy.wydawało.się,.że.pień.odpłynie..Poklepał.ją.po.ramieniu.z.niepokojem.

—.Widzę.wiele.obrazów.

Popatrzyła.na.niego.w.milczeniu,.po.czym.uśmiechnęła.się.i.także.go.poklepała..Następnie.obiema.r

ękami.zaczęła.się.lekko.uderzać.w.uda.i.cicho.z.niego.śmiać,.więc.on.także.zaczął.się.śmiać.i.klepać.po.ud
ach..Księżyc.świecił.tak.jasno,.że.dwa.

szaroniebieskie

.cienie,.będące.ich.dokładnym.odbiciem,.położyły.si

ę.tuż.u.ich.stóp.

Hiena.zawyła.gdzieś.koło.jaskini..Lok.i.Fa.natychmiast.rzucili.się.w.tę.stronę..Bez.słów.ich.obrazy.s

tały.się.jednym.obrazem..Nim.znale

li.się.w.pobliżu.hien,.w.obu.rękach.trzymali.już.kamienie.i.stanęli.w.o

dpowiednim.oddaleniu..Zaczęli.razem.warczeć.i.

skowyczeć,

.a.wtedy.zwierzęta.o.spiczastych.uszach.pomk

nęły.po.skale.w.górę.i.tam.krążyły.przyczajone..Były.teraz.szare,.tylko.ich.dwie.pary.oczu.żarzyły.się.jak.cz
tery.zielone.iskry.

Fa.zabrała.resztki.mięsa.z.niszy,.a.kiedy.zbiegali.z.terasy,.goniło.ich.warczenie.hien..Po.drodze,.nim

.dopadli.pnia,.jedli.mięso.machinalnie..Lok.wyjął.z.ust.kość.

—.To.dla.Liku.

Nie.był.to.jedyny.pień,.obok.leżał.drugi,.mniejszy,.który.podskakiwał.i.skrzypiał,.a.woda.przepływa

ła.nad.obydwoma..Fa.zeszła.przy.blasku.księżyca.i.postawiła.nogę.na.pniu..Wkrótce.wróciła.krzywiąc.się.n
a.widok.wody..Odeszła.dalej.w.górę.terasy,.popatrzyła.w.dół.rzeki,.tam.gdzie

106

migotał.próg.wodospadu,.i.popędziła.przed.siebie..Zawaha

a.się.jednak,.rozejrzała.i.przystanęła..Du

ży.kij,.obracając.się.w.wodzie,.przyłączył.się.do.obu.pni..Fa.znowu.podbieg

a,.lecz.zachwiała.się.oślepiona

.blaskiem.wody..Zaczęła.okrążać.pnie,.coś.mówiąc.do.siebie,.nie.były.to.jednak.słowa.spokojne,.lecz.pełne
.wściekłości.i.rozpaczy..Lok.jeszcze.nigdy.jej.w.takim.stanie.nie.widział;.przeraził.się.i.odsunął.trochę.dalej
..Nagle.przypomnia

.sobie.własne.błazeństwa.przy.pniu.w.lesie.i.zaczął.się.z.niej.śmiać,.choć.na.jej.plecach

.nie.było.żadnego.ciężaru..Podbiegła.do.niego,.szczerząc.zęby.tuż.przed.jego.twarzą,.jakby.za.chwilę.miała.
go.ugryźć;.z.jej.ust.dobywały.się.jakieś.dziwne.słowa..Odskoczył.do.tyłu.

Umilkła.i.przylgnęła.do.niego.drżąc,.stali.się.jednym.cieniem.na.skale..Mówiła.do.niego.głosem,.w.

którym.nie.było.nic.z.

Oa.

—.Ty.pierwszy.wejdź.na.pień.

Lok.odsunął.ją.na.bok..Teraz,.kiedy.znowu.ogarnęła.ich.rozpacz,.zachowywali.się.cicho..Spojrzał.n

a.pień,.stwierdził,.że.istnieje.Lok.zewnętrzny.i.wewnętrzny.i.że.ten.zewnętrzny.jest.lepszy..Mocniej.ścisnął.
w.zębach.mięso.dla.Liku..Nie.powoziła.nim,.nie.siedziała.mu.na.plecach;.Fa.stała.rozdygotana,.a.rzeka.pły
nęła.

chlupocąc

.o.brzegi;.Lok.nie.był.w.nastroju.do.żartów..Zbadał.pień.od.końca.do.końca,.zauważył,.że.m

a.szerokie.nacięcie.w.miejscu,.gdzie.kiedyś.pień.się.rozdzielał,.i.wszedł.znowu.na.terasę..Zmierzył.odległo
ść,.pochylił.się.i.rzucił.do.przodu..Stanął.nogą.na.pniu,.który.był.śliski.i.drżał.podobnie.jak.Fa..Kołysał.się.
unoszony.w.górę.rzeki,.Lok.musiał.więc.przechylić.się.w.prawo,.aby.utrzymać.równowagę..Wtem,.nie.wia
domo.dlaczego,.zaczął.spadać..Noga.zsunęła.mu.się.z.całą.siłą.na.drugi.pień,.który.się.zanurzył,.a.Lok.zach
wiał.się..Wsparł.się.jednak.lewą.nogą,.dzięki.czemu.zdołał.się.podnieść,.ale.woda.we.wgłębieniu.pnia.pcha
ła.go.pod.kolanami.z.siłą.potężnego.wiatru,.a.zimna.była.jak.lodowe.kobiety..Podskoczył.jak.oszalały,.zach
wiał.się,.znowu.podskoczył.i.po.chwili.czepiał.się.już.palcami.skały,.wspinając.się.coraz.wyżej,.aż.dosięgn
ą

107

jej.wierzchołka.przywierając.doń.twarzą.z.mięsem.w.zębach.dla.Liku..Wciągnął.się.na.skałę.rozkra

czając.nogi.tak.szeroko,.że.o.ma

o.się.nie.rozerwał.na.pół..Wreszcie,.z.ciężkim.trudem,.wspiął.się.na.skałę.

i.dopiero.wtedy.obejrzał.się.na.

Fa.

.Uświadomił.sobie,.że.wydaje.z.siebie.jakieś.odgłosy.mimo.trzymanego.

w.zębach.mięsa,.piskliwe.i.przeciągłe,.przypominające.pojękiwanie.Nil.w.momencie,.gdy.przebiegała.po.p
niu.w.lesie..Umilkł,.ale.oddychał.z.trudem..Dołączył.się.jeszcze.następny.pień.i.ułożył.obok.pozostałych,.p
odskakując.na.wodzie,.która.wzburzyła.się.rozpryskując.pianę..Fa.stanęła.właśnie.na.tym.pniu..Przeszła.ost
rożnie.nad.wodą.stawiając.nogi.na.dwóch.pniach..Dotarła.do.skały,.na.której.leżał.

Lok,

.wspięła.się.i.położy

ła.obok..Powiedziała.do.niego.przekrzykując.huk.wody:

—.Ja.nie.robiłam.hałasu!

Lok.staną

.prosto,.aby.się.upewnić,.że.skała.nie.przesuwa.się.wraz.z.nimi.w.górę.rzeki..Fa.zmierzył

a.wzrokiem.odległość.i.przeskoczyła.zręcznie.na.następną.skałę..Lok.zrobił.to.samo,.ale.w.głowie.miał.pus
tkę.z.powodu.huku.i.tylu.niezwykłych.wydarzeń..Przeskakiwali.czepiając.się.skał,.aż.wreszcie.znaleźli.się.
na.skale.porośniętej.krzakami..Fa.położyła.się.wbijając.palce.w.ziemię,.Lok.zaś.czekał.cierpliwie.trzymają
c.w.rękach.mięso..Znajdowali.się.na.wyspie..Z.obu.stron.spływał.wodospad.skrząc.się.jak.błyskawica.podc
zas.letniej.burzy..Dobiegał.ich.jakiś.nie.znany.im.hałas,.huk.głównego.wodospadu.za.wyspą,.w.którego.pob
liżu.jeszcze.nigdy.dotąd.nie.byli..Z.niczym.nie.można.go.było.porównać..Mniejszy.wodospad.nie.całkowici
e.zagłuszał.ich.głosy,.ten.zacierał.je.kompletnie.

Fa.podniosła.się.i.posz

a.do.przodu,.skąd.miała.widok.na.dolną.część.wyspy.w.kształcie.golenia..Lo

k.do.niej.dołączył..Widoczna.tam.też.była.stopa,.ale.przy.kostce.mgławica.bryzgającej.wody.wdzierała.się.
w.głąb.wyspy.pozostawiając.tylko.wąskie.przejście.w.dół..Lok.przykucnął.i.wyjrzał.

Bluszcz.i.korzenie,.skotłowana.ziemia.i.sterczące.nawisy.postrzępionej.skały.

—.urwisko.przechylało.się,.a.jego.szczyt

108

z.pióropuszem.listowia.na.konarach.brzozy.spoglądał.w.dół.prosto.na.wyspę..Kawałki.skały,.które.o

dpadły,.leżały.bezładnie.u.stóp.urwiska,.a.ich.ciemne.kształty,.zawsze.mokre,.kontrastowały.z.lśniącą.szaro
ścią.liści.i.urwiska..Drzewa.wciąż.jeszcze.rosły.na.szczycie.urwiska,.ale.przechylały.się.niebezpiecznie,.bo.
skała.zniszczyła.większość.korzeni..Te,.które.zostały,.

powciskały

.się.w.szczeliny.albo.też.poskręcane.zwisa

ły.z.urwiska,.jeszcze.inne.sterczały.bezładnie.w.wilgotnym.powietrzu..Woda.spływała.zewsząd,.spieniona.i.
rwąca,.a.ziemia.drżała

.Księżyc,.prawie.w.pełni,.oświetlał.frontową.część.urwiska.i.jego.szczyt,.a.na.najdal

szym.końcu.wyspy.płonął.ogień.

Byli.na.zawrotnej.wysokości,.ale.nie.zwracali.na.to.uwagi..Przechyliwszy.się.wypatrywali.ścieżki.n

a.szczycie..Fa.spuściła.się.z.krawędzi.skały,.jej.niebieski.cień.był.bardziej.widoczny.niż.ona.sama;.zaczęła.
się.zsuwać.chwytając.się.rękoma.i.nogami.korzeni.i.bluszczu..Lok.zrobił.to.samo,.przytrzymując.mięso.zę
bami.i.zerkając.co.chwila.na.iskrzący.się.ogień..Czuł.nieprzepartą.chęć,.aby.popędzić.w.tym.kierunku,.jakb
y.tam.właśnie.mógł.się.wyzwolić.z.niedoli..Nic.nie.mogło.go.pocieszyć,.tylko.Liku.i.nowy..Ci.inni.ludzie,.
z.tyloma.obrazami,.byli.jak.woda,.która.przeraża,.a.jednocześnie.przyciąga.i.mami.człowieka..Miał.niejasn
ą.świadomość.ich.siły.przyciągania,.ale.nie.potraf

ł.tego.zrozumieć.i.czuł.się.zagubiony..Znalazł.się.na.koń

cu.ogromnego,.złamanego.korzenia,.pośród.bezmiaru.migocącej,.przepaścistej.wody..Korzeń.uginał.się.po
d.jego.ciężarem,.a.mięso.obijało.mu.się.o.piersi..Musiał.przeskoczyć.na.splątane.korzenie.i.bluszcz,.aby.na
dążyć.za.Fa.

Prowadziła.go.pośród.skał.w.głąb.lasu.na.wyspie..Trudno.było.nazwać.tę.drogę.szlakiem..Nowi.lud

zie.pozostawili.tu.swój.zapach.na.stratowanych.krzakach,.i.to.było.wszystko..Fa.szła.za.zapachem.bez.zast
anowienia..Wiedziała,.że.ogień.musi.być.na.drugim.końcu.wyspy,.ale.żeby.sobie.to.w.pełni.uświadomić,.m
usiałaby.się.zatrzymać.i.zobaczyć.obrazy.położywszy.ręce.na.głowie..Na.wyspie.roiło.się.od.

gniazdu-

109

jących

.ptaków,.a.tak.były.nieprzychylne.ludziom,.że.

Fa.

Lok

.zaczęli.się.posuwać.z.większą.ostrożn

ością..Przestali.zwracać.zbyt.czujną.uwagę.na.zapach,.a.starali.się.przedzierać.przez.gęstwinę.jak.najciszej,
.żeby.nie.zakłócać.leśnego.ładu..W.ich.głowach.przesuwały.się.obrazy.jeden.po.drugim..Otaczała.ich.głębo
ka.ciemność,.posługiwali.się.wzrokiem.przystosowanym.do.nocy;.unikali.tego,.co.niewidzialne,.rozchylali.
splątany.bluszcz,.odsuwali.rozłożyste.jeżyny,.pośród.których.przedzierali.się.bokiem..Wkrótce.dobiegły.ich
.głosy.nowych.ludzi.

Zobaczyli.także.ogień;.a.właściwie.jego.migocący.odblask..Na.skutek.światła.pozostałą.część.wysp

y.spowijała.jeszcze.bardziej.nieprzenikniona.ciemność,.zaś.ich.wzrok,.przystosowany.do.nocy,.tracił.ostroś
ć.widzenia,.posuwali.się.więc.znacznie.wolniej..Ogień.był.teraz.dużo.większy,.a.oświetloną.polanę.otaczał
y.frędzle.młodych.liści,.jasnozielonych,.jakby.podświetlonych.blaskiem.słońca..Ludzie.wydawali.z.siebie.g
łosy,.jakby.w.rytm.bicia.serca..Fa.stanęła.przed.Lokiem,.jej.postać.rysowała.się.głęboką.czernią.

Drzewa.na.tym.końcu.wyspy.były.wysokie,.a.krzaki.wśród.nich.rosły.w.pewnych.odstępach,.można

.więc.było.bez.trudu.między.nimi.się.poruszać..Lok.nie.odstępował.Fa,.aż.znaleźli.się.na.samej.krawędzi.bl
asku.ognia,.gdzie.skryli.się.za.krzakiem.stojąc.z.ugiętymi.kolanami.i.zakrzywionymi.palcami,.gotowi.w.ka
żdej.chwili.do.ucieczki..Z.tej.pozycji.mogli.patrzeć.na.otwartą.polanę.wybraną.przez.nowych.ludzi..Zbyt.w
iele.mieli.na.raz.do.zobaczenia..Przede.wszystkim.drzewa.miały.tu.zmienione.kształty..Pochyliły.się.i.spląt
ały.ciasno.gałęziami.tworząc.wokó

.ognia.otchłanie.ciemności..Nowi.ludzie.siedzieli.na.ziemi.pomiędzy.Lo

kiem.i.światłem.i.trudno.byłoby.

wypatrzeć

.dwie.głowy.o.podobnym.kształcie..Były.albo.rozciągnięte.na.bo

ki,.z.których.wyrastały.rogi,.albo.wydłużone.spiczasto.w.górę.jak.sosny,.albo.też.okrągłe.i.wielkie..Za.ogni
skiem.Lok.widział.stos.pni.uszykowanych.do.palenia.i.choć.były.ciężkie,.zdawały.się.poruszać.w.blasku.og
nia.

110

Wtem,.rzecz.niewiarygodna,.rozległ.się.spoza.drzew.samczy.ryk.jelenia..Ryk.przeraźliwy.i.oszalały,

.pełen.bólu.i.tęsknego.pożądania..Ryk.najpotężniejszego.jelenia,.dla.którego.świat.był.za.ciasny..Fa.i.Lok.p
rzylgnęli.do.siebie.patrząc.na.pnie.drzew.i.nie.widząc.żadnego.obrazu..Nowi.ludzie.pochylili.się.kryjąc.gło
wy,.przez.co.zmieniły.się.ich.kształty..Jeleń.wyłonił.się.spośród.drzew..Podskakiwał.na.tylnych.nogach.roz
pościerając.szeroko.przednie..Jego.uwieńczona.porożem.głowa.tkwiła.wśród.liści.drzew,.patrzył.w.górę,.po
nad.nowymi.ludźmi,.ponad.Lokiem.i.Fa,.i.kołysał.się.na.boki..Zaczął.się.obracać,.a.wtedy.dostrzegli,.że.jeg
o.ogon.jest.sztywny.i.uderza.o.jasne,.pozbawione.sierści.nogi.

Miał.ręce..W.jednej.z.otchłani.ciemności.rozległo.się.kwilenie.nowego..Lok.aż.podskoczył.za.krzak

iem.

—.Liku!

Fa.zasłoniła.mu.ręką.usta.zmuszając.go.do.milczenia..Jeleń.przestał.tańczyć..Usłyszeli.wołanie.Lik

—.Jestem.tutaj,.Lok!.Jestem.tutaj!

Rozległa.się.nagle.wrzawa.przypominająca.śmiech,.ptasi.świergot.i.bezładny.trzepot.skrzydeł.podcz

as.pikowania.i.wirującego.lotu,.rozległy.się.wszystkie.głosy,.krzyki,.a.także.kobiecy.pisk..Ogień.nagle.

zasy

czał,

.wystrzelił.w.górę.biały.dym,.pociemniało..Nowi.ludzie.rozpierzchli.się.na.wszystkie.strony..Wyczuwa

ło.się.złość.i.strach.

—.Liku!

Jeleń.gwałtownymi.ruchami.kołysa

.się.w.przyćmionym.świetle..Fa.potrząsnęła.Lokiem.i.coś.do.ni

ego.mruczała..Ludzie.pędzili.z.kijami,.pochyleni,.prosto.przed.siebie.

—.Prędko!

Mężczyzna.tłukł.wściekle.kijem.w.krzaki.po.prawej.stronie..Lok.wyrzucił.do.tyłu.rękę.

—.Jedzenie.dla.Liku!

Cisnął.je.na.polanę..Kawał.mięsa.upadł.pod.nogi.jelenia..Lok.zdążył.jeszcze.zobaczyć,.że.jeleń.poc

hylił.się.nad.nim

111

pośród.unoszącego.się.dymu;.

.nagle.pociągnęła.Loka.i.potykając.się.zaczęli.uciekać..Wrzawa.no

wych.ludzi.zmieniła.się.w.świadomą.serię.krzyków,.pytań.i.odpowiedzi,.rozkazów.
—.polana.wypełniła.się.płonącymi.gałęziami,.w.których.jawiło.się.bujne.wiosenne.listowie.i.znikało..

Lok

puścił.głowę.i.wsparł.się.nogami.o.miękką.ziemię..Nad.jego.głową.rozległ.się.syk.wciąganego.powietrza..
Fa.i.Lok.rzucili.się.w.bok.między.gęstwinę.i.zwolnili.kroku..Z.największą.pomysłowością.i.wyczuciem.prz
edzierali.się.pośród.jeżyn.i.ostrych.gałęzi;.Lok.zauważył,.że.Fa.ogarnęła.rozpacz.i.że.z.trudem.oddycha,.co
.jemu.także.się.udzieli

o..Miotali.się.na.wszystkie.strony,.a.spomiędzy.drzew.za.nimi.błyskały.pochodnie..S

łyszeli,.jak.nowi.ludzie.nawołują.się.i.robią.straszny.rwetes.w.gęstwinie.leśnego.podszycia..Wtem.rozległ.s
ię.pojedynczy,.ale.donośny.głos..Ustał.trzask.gałęzi..Fa.

obłapywała

.mokre.głazy.

—.Prędko!.Prędko!

Słyszał.ją.mimo.huku.połyskującej,.skłębionej.wody..Podążał.za.nią.posłusznie,.zdziwiony.jej.pośpi

echem,.ale.żadne.obrazy.nie.wypełniały.mu.głowy,.poza.jednym.
—.

w.gruncie.r

eczy.nic.nie.znaczącym.obrazem.tańczącego.jelenia.

Fa.przeskoczyła.nad.krawędzią.urwiska.i.położyła.się.na.własnym.cieniu..Lok.czekał..Z.trudem.ch

wytając.oddech.spytała:

—.Gdzie.oni.są?

.Lok.spojrzał.na.wyspę,.ale.nim.zdążył.coś.powiedzieć,.zadała.już.następne.pytanie:

—.Wspinają.się?

W.połowie.wysokości.urwiska.kołysał.się.jeszcze.korzeń,.który.Fa.poruszyła,.ale.poza.tym.panował

.spokój,.całe.urwisko.patrzyło.w.księżyc.

—.Nie!

Leżeli.cicho.i.w.milczeniu..Lok.usłyszał.znowu.huk.wodospadu,.który.się.tak.nasilił,.że.zagłuszyłby

.jego.słowa..Zastanawiał.się.daremnie,.czy.widzieli.jakieś.wspólne.obrazy

112

albo.wypowiadali.jakieś.słowa,.ale.poczuł.tylko.ciężar.w.

łowie.i.w.całym.ciele..Nie.miał.wątpliwo

ści..Ten.ciężar.odczuwał.z.powodu.Liku..Ziewnął,.przetarł.palcami.oczy.i.oblizał.wargi..Fa.podniosła.się.

—.Chodźmy!

Biegli.truchtem.pośród.brzóz.rosnących.na.wyspie,.przeskakując.z.kamienia.na.kamień..Do.pnia.do

łączyło.się.jeszcze.wiele.innych.pni,.a.było.ich.więcej.niż.palców.u.rąk,.wszystkie.opl

tane.zielskiem.nanie

sionym.przez.rzekę..Pomiędzy.nimi.tryskała.woda.i.przepływała.dalej..Pnie.stworzyły.przejście.tak.szeroki
e.jak.leśny.szlak..Przedostali.się.na.terasę.bez.trudu.i.stanęli.tam,.nie.odezwawszy.się.do.siebie.słowem.

Od.strony.jaskini.dotarły.do.nich.odgłosy,.jakby.coś.ciągnięto.po.ziemi..Rzucili.się.pędem,.a.wtedy.

czmychnęły.na.ich.widok.szare.hieny..Księżyc.tak.oświetlał.jaskinię,.że.nawet.w.niszach.było.widno..W.mr
oku.tonął.tylko.dół,.w.którym.pogrzebali.Ma

a..Przyklękli.i.zgarnęli.ziemię,.popiół.i.kości,.

przysypując

.wi

doczne.resztki.ciała.Ma

a..Zniknął.kopiec,.ziemia.została.zrównana.do.poziomu.wygasłego.paleniska..Milc

ząc.przez.cały.czas,.przetoczyli.kamień,.by.zabezpieczyć.Ma

Wreszcie.Fa.odezwała.się.szeptem:

—.Jak.będą.karmić.nowego.bez.mleka?

Przywarli.do.siebie,.piersią.do.piersi..Skały.wokół.nich.były.takie.same,.jak.wszystkie.inne.skały.do

koła;.nie.oświetlał.

ch.już.blask.ognia..Przywarli.do.siebie.jeszcze.mocniej,.złączyli.się.w.uścisku.leżąc.na.

ziemi.i.przytulając.twarze..W.ich.ciałach.zapłonął.ogień,.poddali.mu.się.bez.reszty.

Rozdział.siódmy

.odsunęła.go.na.bok..Podnieśli.się.i.rozejrze

.po.

askini..Owionął.ich.chłód.pierwszego.brzasku.

wstającego.dnia..Fa.poszła.do.niszy.i.wróciła.z.nagą.prawie.kością.i.strzępkami.mięsa,.którego.hieny.nie.m
ogły.dosięgnąć..Stali.się.znowu.czerwoni,.

miedzianoczerwoni,

.a.ich.włosy.rude,.

zniknęły

.bowiem.

niebiesk

oszare

.barwy.nocy..Nic.do.siebie.nie.mówiąc.rozrywali.kawałki.mięsa.i.pochłaniali.je.pełni.wzajemnego.w

spółczucia..Potem.otarli.ręce.o.uda.i.zeszli.do.wody,.żeby.się.napić..Wciąż.w.milczeniu.i.bez.żadnych.obra
zów.skierowali.się.w.lewo.i.ominąwszy.zakręt.wyszli.na.urwisko.

Fa.stanęła.

—.Nie.chcę.nic.widzieć.

Odwróciwszy.się.patrzyli.na.pustą.jaskinię.

—.Wezmę.ogień,.kiedy.spadnie.z.nieba.albo.zapłonie.we.

wrzoścach.

Lok

.rozważał.obraz.ognia..Innych.obrazów.nie.widział,.w.głowie.miał.pustkę,.a.tylko.gdzieś.w.środ

ku.narastało.w.nim.uczucie,.głębokie.i.niepodważalne..Zaczął.schodzić.do.pni.na.drugim.końcu.terasy..Fa.s
chwyciła.go.za.rękę.

—.Nie.pójdziemy.już.więcej.na.wyspę..Lok.odwrócił.się.do.niej.twarzą,.z.rękami.uniesionymi.w.gó

rę.

—.Trzeba.znaleźć.jadło.dla.Liku..Żeby.miała.siły.wrócić..Fa.spojrzała.na.niego.z.powagą,.jej.twarz.

wyrażała.myśli,

114

których.nie.potraf

ł.zrozumieć..Przesunął.się.na.bok,.otrząsn

ł.się.i.zaczął.gestykulować,.po.czym.s

tanął.w.miejscu.i.czekał.pełen.niepokoju.

—.Nie..

.Chwyciwszy.go.za.rękę.zaczęła.go.ciągnąć..Stawiał.opór,

coś.mówiąc.przez.cały.czas,.choć.sam.nie.wiedział.co..Przestała.go.ciągnąć.i.spojrzała.mu.w.oczy.

—.Zabiją.cię.

Umilkli..Lok.popatrzył.na.Fa,.potem.na.wyspę..Podrapał.się.po.lewym.policzku..Fa.podeszła.do.nie

go.

.Będę.miała.dzieci,.które.nie.będą.umierać.w.jaskini.nad.morzem..I.będzie.ogień.

.Liku.też.będzie.mia

a.dzieci,.kiedy.stanie.się.kobietą.

Puściła.jego.rękę.

—.Posłuchaj

.Nic.nie.mów..Nowi.ludzie.zabrali.pień.i.Mal

umarł..Ha.był.na.urwisku.i.nowy.człowi

ek.też.tam.był..Ha.nie.żyje..Nowi.ludzie.przyszli.do.jaskini..Nil.i.stara.kobieta

nie.żyją.

Za.jej.plecami.było.jaśniejsze.światło..Ponad.jej.głową.prześwitywała.na.niebie.smuga.czerwieni..F

a.w.oczach.Loka.stała.się.dużo.większa..Była.kobietą..Lok.spuścił.przed.nią.pokornie.głowę..Pod.wpływe
m.jej.słów.zalała.go.jeszcze.większa.fala.uczucia.

—.Będę.zadowolony,.kiedy.nowi.ludzie.oddadzą.nam.Liku.

Fa.westchnęła.głęboko.i.gniewnie,.zrobiła.krok.w.stronę.wody,.ale.zawróciła..Chwyciła.go.za.ramio

na.

—.Skąd.mogą.mieć.mleko.dla.nowego?.Czy.jeleń.daje.mleko?.A.co.będzie,.jeśli.nie.oddadzą.nam.

Liku?.Odparł.upokorzony.i.z.pustką.w.głowie:

—.Nie.widzę.tego.obrazu.

Rozgniewana.zostawiła.go,.stanęła.na.zakręcie.tyłem.do.mego,.trzymając.rękę.na.skale..Dostrzegł.j

ej.

zjeżone

.włosy.

.naprężone.

muskuły

.na.ramieniu..Pochyliła.się.do.przodu.wsp

erając.prawą.rękę.o.prawe.

kolano..Słyszał.jej.pomruk,.choć.była.odwrócona.do.niego.plecami.

115

—.Widzisz.mniej.obrazów.niż.nowy.

Lok

ucisnął

.mocno.oczy.pięściami,.aż.rozbłys

y.mu.świetliste.plamy,.jak.na.powierzchni.wody.

Już.noc.minęła.

Tak.było.w.istocie..Tam,.gdzie.powinna.być.ciemność,.panowała.szarość..Po.tym,.jak.oboje.się.poło

żyli,.rozbudziły.się.jego.oczy.i.nos,.cały.Lok;.obserwował,.jak.uczucie.w.nim.wzbierało,.opadało,.wzbierał
o..Jego.głowa.wypełniona.była.gęstwiną.białych,.jesiennych.pnączy,.w.nosie.miał.pełno.ich.nasion,.od.któr
ych.kichał..Rozłożył.ręce.i.zamrugał.oczami.w.stronę.

Fa.

.Wspierała.się.o.skałę.i.spoglądała.na.rzekę..Skinę

ła.ręką.

Znowu.pojawił.się.pień..By

.w.pobliżu.wyspy,.a.na.jego.końcach.siedzieli.ci.sami.dwaj.mężczyźni.

o.kościstych.twarzach..Zaczęli.uderzać.kijami.w.wodę.i.pień.ruszył.w.poprzek.rzeki..Kiedy.już.zbliżali.się.
do.brzegu.i.gęstwiny.krzaków,.przestali.zanurzać.kije,.a.pień.ustawił.się.z.nurtem.rzeki..Wpatrywali.się.w.p
ustą.polanę,.na.której.stało.uschnięte.drzewo..Lok.zauważył,.że.jeden.z.nich.obrócił.się.i.powiedział.coś.do
.drugiego.

Fa.dotknęła.ręki.Loka.

—.Czegoś.szukają.

Pień.popłynął.łagodnie.w.dół.rzeki,.słońce.wznosiło.się.coraz.wyżej.na.niebie..Dalsze.odcinki.rzeki.

zapłonęły.blaskiem.słońca,.tak.że.przez.chwilę.las.po.obu.jej.brzegach.przez.kontrast.wydał.się.cieniem..Ci
.dwaj.nowi.ludzie.pochłonęli.uwagę.Loka.w.tak.niepojęty.sposób,.że.cała.gęstwina.białych,.jesiennych.pną
czy.uleciała.mu.z.głowy..Zapomniał.zamrugać.oczami.

Pień,.dryfując.coraz.dalej.od.wodospadu,.wydawał.się.teraz.mniejszy..Ilekroć.skręcał,.człowiek.sied

zący.z.tyłu.uderzał.w.wodę.kijem.i.pień.odwracał.się.w.kierunku.Loka..Przez.cały.czas.jednak.dwaj.mężczy
źni.rozglądali.się.po.brzegu.

Fa.szepnęła:

—.Jest.też.drugi.pień.

116

Krzaki.na.brzegu.wyspy.poruszały.się.niemal.bez.przerwy..Na.chwilę.rozchyliły.się,.i.teraz,.kiedy.L

ok.wiedział,.gdzie.patrzeć,.zobaczył.ukryty.tam.koniec.drugiego.pnia..Jakiś.mężczyzna.wysunął.głowę.i.ra
miona.spośród.zielonych.liści.i.wymachiwał.gniewnie.ręką..Dwaj.mężczyźni,.siedzący.na.pniu,.zaczęli.szy
bko.uderzać.kijami.w.wodę.podpływając.do.miejsca,.jakie.wskazywał.wymachujący.mężczyzna,.na.wprost
.uschniętego.drzewa..Patrzyli.jednak.na.niego,.a.nie.na.drzewo,.i.kiwali.głowami..Pień.zatrzymał.się,.wsuw
ając.się.jednym.końcem.między.krzaki.

Ciekawość.zwyciężyła;.Lok.zaczął.biec.w.stronę.nowej.drogi.prowadzącej.ku.wyspie,.a.był.tak.pod

niecony,.że.Fa.również.zobaczyła.jego.obraz..Dopadła.go.i.chwyciła.za.rękę.

—.Nie!.Nie!

Lok.coś.mówił,.ale.krzyknęła:

—.Powiedziałam.„nie"!.Wskazała.w.stronę.jaskini.

—.Co.powiedziałeś?.Fa.widzi.wiele.obrazów....Nareszcie.się.uspokoił.i.czekał.na.to,.co.powie..Mó

wiła.z.powagą:

—.Pójdziemy.do.lasu..Po.jedzenie..Będziemy.ich.obserwować.przez.rzekę.

Schodząc.zboczem.w.dół.oddalili.się.od.rzeki,.ale.nie.spuszczali.z.oka.skał.i.nowych.ludzi..Na.obrz

eżach.lasu.było.dużo.jedzenia:.bulwy,.które.wypuszczały.już.zielone.pędy,.pędraki,.kłącza.i.grzyby,.najdeli
katniejsze.pod.korą.niektórych.drzew..Byli.jeszcze.syci.po.zjedzeniu.mięsa.łani,.mieli.zresztą.swoiste.pojęc
ie.głodu..Jedli,.jeżeli.mieli.co.jeść,.ale.mogli.żyć.bez.jedzenia.cały.dzień.i.więcej.dni,.jeżeli.zaistniała.taka.
konieczność..Dlatego.też.teraz.nie.zależało.im.na.szukan

u.jadła,.zwłaszcza.że,.zafascynowani.nowymi.lud

źm

,.znów.podążyli.do.krzaków.nad.brzegiem.wody..Stali.w.błoc

e.i.wsłuchiwali.się.w.głosy.nowych.ludzi.

wychwytując.Je.po

ród.huku.wodospadu..Jakaś.wcześnie.rozbudzona.mucha.

zabzyczała

.Lokowi.pod.nose

m..Było.ciepło,.słońce

117

świeciło.łagodnie.i.

Lok

.znowu.ziewnął..Wtem.usłyszał.ptasie.głosy.nowych.ludzi,.którzy.ze.sobą.ro

zmawiali,.ale.dobiegały.jeszcze.jakieś.inne,.niewytłumaczalne.odgłosy.stukania.i.trzasków..

.chyłkiem.po

mknęła.na.polanę.i.położyła.się.na.ziemi.za.uschniętym.drzewem.

Nic.nie.widzieli.po.drugiej.stronie.rzeki,.ale.stukot.i.trzaski.wciąż.się.rozlegały.

—.Fa,.wejdź.na.drzewo,.może.coś.zobaczysz.

Odwróciła.twarz.i.spojrzała.na.niego.z.powątpiewaniem..Zrozumiał.od.razu,.że.chce.powiedzieć.

„nie",.że.będzie.nalegać,.aby.odsunęli.się.jak.najdalej.od.nowych.ludzi.i.aby.jak.największa.przepaść.czasu.
oddzieliła.ich.od.Liku;.wydało.mu.się.to.nie.do.zniesienia..

Przekradł

.się.chyłkiem.na.czworakach.do.przod

u.i.wdrapał.na.drzewo.od.tyłu..Nagle.opl

tał.go.gąszcz.uschniętych,.sczerniałych.liści.bluszczu.o.kwaśnym

.zapachu..Właśnie.podciągał.się.na.wklęsły.wierzchołek,.gdy.wysunęła.się.za.nim.głowa.Fa.

Wierzchołek.był.pusty.jak.ogromna.skorupa.żołędzia..Drzewo.w.środku.pnia.było.białe,.miękkie.i.z

apadało.się.pod.ich.ciężarem,.ale.miało.obf

tość.jedzenia..Splątany.bluszcz.piął.się.w.górę.i.opadał.w.dół,.a.

oni.czuli.się.tak,.jakby.siedzieli.w.gęstwinie.krzaków.na.ziemi..Inne.drzewa.były.znacznie.wyższe,.ale.stąd.
roztaczał.się.otwarty.widok.na.niebo.i.zielone.połacie.wyspy..Rozchylając.ostrożnie.liście,.jakby.szukał.jaje
k,.Lok.przekonał.się,.że.potraf

.zrobić.otwór.przystosowany.tylko.do.oka;.choć.liście.na.brzegach.otworu.p

oruszały.się,.dobrze.widział.rzekę.i.brzegi,.które.w.porównaniu.z.ciemnymi.liśćmi.bluszczu,.wydawały.się.
bardzo.jasne..Patrzył.przez.otwór,.jakby.patrzył.poprzez.złożone.dłonie..Znajdująca.się.po.lewej.stronie.Fa.
przygotowywała.sobie.punkt.obserwacyjny,.wykorzystując.wklęśnięcie.wierzchołka.na.oparcie.dla.łokci..L
oka.przytłaczał.smutek,.jak.zawsze,.kiedy.musiał.obserwować.nowych.ludzi..Usiadł.wygodnie.we.wgłębie
niu.pnia..Przez.chwilę.zapomnieli.o.wszystkim,.siedzieli.w.milczeniu.

Pień.zaczął.się.wysuwać.spośród.krzaków.na.brzegu

118

wyspy..Dwaj.mężczyźni,.ostrożnie.zanurzając.w.wodzie.kije,.obrócili.pień..Nie.kierował.się.na.Lok

a.i.Fa,.lecz.w.górę.rzeki,.choć.z.początku.zaczął.płynąć.w.poprzek.rzeki,.w.ich.stronę..W.zagłębieniu.płyną
cego.pnia.było.niemało.dziwów;

przypominały.kształtem.kamienie.i.wybrzuszone.skóry..Były.tam.też.przeróżne.kije,.od.długich.pali

.i.gałęzi,.po.gałązki.o.zwięd

ych.liściach..Pień.się.przybliżał.

Wreszcie.ujrzeli.nowych.ludzi.na.wprost.siebie.w.pełnym.słońcu..Wygląd.tych.ludzi.ogromnie.ich.z

adziwił..Włosy.mieli.czarne,.a.rosły.w.najdziwniejszy.sposób..Włosy.człowieka.o.kościstej.twarzy,.siedzące
go.na.froncie.pnia,.sterczały.na.czubku.głowy.niby.sosna,.przez.co.jego.głowa,.i.tak.już.za.długa,.zdawała.s
ię.jeszcze.bardziej.wydłużona,.jakby.ją.ktoś.bezlitośnie.wyciągnął.w.górę..Drugi.człowiek.o.kościstej.twarz
y.miał.ogromną,.krzaczastą.strzechę,.sterczącą.na.wszystkie.strony,.niczym.bluszcz.na.uschniętym.drzewie.

Porastały.ich.też.bujne.włosy.w.pasie,.na.brzuchu.i.udach,.w.tych.miejscach.byli.więc.znacznie.grub

si.niż.gdzie.indziej..Lok.jednak.nie.od.razu.to.zauważył;.o.wiele.bardziej.przyciągało.jego.wzrok.wszystko,
.co.otaczało.ich.oczy..Pod.oczami,.i.to.bardzo.blisko,.mieli.białą.kość,.a.tam,.gdzie.powinny.być.szerokie.n
ozdrza,.znajdowały.się.wąskie.szparki,.spomiędzy.których.wystawała.stercząc.do.przodu.kość..Poniżej.była
.następna.szpara,.jakby.usta,.i.przez.nią.dobywał.się.ich.trzepocący.głos,.a.pod

tą.szparą.wyrastały.szorstkie

,.ciemne.włosy..Oczy,.które.spoglądały.z.tych.kości,.były.także.ciemne.i.rozbiegane..Powyżej.oczu.mieli.br
wi,.c

sze.n

ż.nozdrza.i.usta,.czarne,.sterczące.i.podwinięte.do.góry,.przez.co.wydawali.się.groźni.i.źli.jak

.osy..Sznur.zębów.

.muszl

.morskich.otaczał.ich.szyje.ponad.szarą,.owłosioną.skorą..Nad.brwiami.mieli.wy

suniętą.do.przodu.kość,.która.cofała.się.kryjąc.pod.włosami..Kiedy.pień.przypłynął.bliżej,.Lok.zdążył.zauw
ażyć,.że.kolor.ich.kości.nie.jest.lśniąco.biały,.ale.trochę.przydymiony..Przypominał.kolor.dużych.grzybów.a
lbo.kłosów,.które.ludzie.jedli,.a.sama.kość.zdawała.się

119

być.podobnej.faktury..Ręce.i.nogi.mieli.cienkie.jak.patyki,.a.stawy.przypominały.sęki.na.kiju.

Teraz,.kiedy.

Lok

.patrzy

.na.pień.z.bliska,.stwierdzi

,.że.jest.znacznie.szerszy.niż.przedtem,.a.w

aści

wie,.że.są.to.dwa.płynące.obok.siebie.pnie..W.środku.znajdowały.się.liczne.tobołki.i.jeszcze.jakieś.dziwne.
kształty,.wśród.których.leżał.na.boku.człowiek..Jego.ciało.i.kości.wyglądały.podobnie.jak.u.innych,.ale.wło
sy.na.głowie.sterczały.mu.jak.ostre.i.błyszczące.szpikulce,.które.przypominały.twarde.kolce.skorupy.kaszta
na..Majstrował.coś.przy.spiczasto.zakończonej.gałęzi,.obok.leżał.jego.wygięty.kij.

Pnie.przypłynęły.do.brzegu..Człowiek.siedzący.z.tyłu.—.Lok.nazwał.go.w.myślach.Sosną.

—.powiedział.coś.cicho..Krzaczasty.położył.

ulistnioną

.gałąź.i.uchwycił.się.trawy.rosnącej.na.brzegu..Kaszt

an.wziął.zagięty.kij.i.gałąź.i.przemknąwszy.chyłkiem.po.pniach.stanął.skulony.na.ziemi..Lok.i.

.siedzieli.

prawie.tuż.nad.nim..Czuli.jego.zapach,.a.był.to.zapach.morza,.mięsa,.lęku.i.podniecenia..Znajdował.się.tak
.blisko,.że.w.każdej.chwili.mógł.ich.wytropić,.mimo.że.znajdował.się.niżej,.Lok.bowiem.także.rozsiewał.z
apach.nagłego.przestrachu,.choć.nie.zdawał.sobie.z.tego.sprawy..Starał.się.jak.najmniej.oddychać,.zwłaszc
za.że.liście.same.z.siebie.poruszały.się.jakoś.żywiej.

Kasztan.stał.pod.nimi.w.przesianym.przez.liście.słońcu..Gałąź.skrzyżował.z.zagiętym.kijem..Rozgl

ądał.się.wokół.drzewa,.sprawdzał.grunt.pod.nogami,.spoglądał.w.stronę.lasu..Mówił.coś.do.pozostałych.m
ężczyzn.siedzących.jeszcze.w.pniach;.były.to.miękkie.dźwięki,.jakby.chichot;.biel.na.jego.twarzy.zdawała.s
ię.drżeć.

Lok.był.wstrząśnięty,.jak.człowiek,.który.liczył.na.gałąź,.a.okazało.się,.że.wcale.jej.tam.nie.ma..Zro

zumiał.patrząc.z.góry,.że.nie.kryje.się.pod.tą.kością.twarz.Ma

a,.Fa.ani.Loka..Była.to.skóra.

Krzaczasty.i.Sosna.zrobili.coś.przy.pasach,.którymi.przymocowane.były.do.krzaków.pnie..Zeskoczy

li.szybko.z.pnia,.popędzili.naprzód.i.

zniknęli.

.Teraz.dochodziły.odgłosy.

ude-

120

eń.kamieniem.o.drzewo..Kasztan.powlókł.się.także.w.tamtą.stronę.i.zniknął.

Już.nic.więcej.się.nie.działo,.Lok.skupił.teraz.całą.uwagę.na.pniach..Były.w.środku.gładkie.i.lśniące

,.tam.gdzie.prześwitywało.drzewo,.na.zewnątrz.miały.rozmazane.smugi,.które.wyglądały.jak.białe.pasma.n
a.skale,.wysuszone.słońcem.po.odpływie.morza..Brzegi.miały.zaokrąglone.i.wyżłobione,.tam.gdzie.opierał
y.się.ręce.kościstych.twarzy..Na.pniach.leżało.tyle.rzeczy.o.najprzeróżniejszych.kształtach,.że.nie.sposób.b
yło.się.wśród.nich.rozeznać..Były.tam.okrągłe.kamienie,.kije,.skóry,.tobołki.większe.niż.sam.Lok,.coś,.co.
miało.kolor.jaskrawej.czerwieni,.kości.przybierające.żywe.kształty,.brązowe.liście,.które.w.miejscach.

uciśn

iętych.

przez.ręce.stawały.się.podobne.do.brązowych.ryb,.były.tam.też.najrozmaitsze.zapachy.i.pytania.bez.

odpowiedzi..Lok.patrzył.

niewidzącym

.wzrokiem,.obraz.rozpływał.mu.się.przed.oczami,.ale.po.chwili.znó

w.się.złączył.w.jedną.całość..Na.wyspie.za.rzeką.nie.widać.było.żadnego.poruszenia.

Fa.dotknęła.jego.ręki..Obróciła.się,.a.Lok.przesunął.się.za.nią.ostrożnie.i.zrobił.małe.szparki.pomię

dzy.liśćmi,.przez.które.mogli.obserwować.polanę.

Wszystko,.co.było.mu.tak.dobrze.znane,.nagle.stało.się.inne..Gęstwina.krzaków.i.spokojna.woda.po

.lewej.stronie.polany.wyglądały.tak.samo,.nie.zmieniły.się.też.nieprzebyte.bagna.po.prawej.stronie..Ale.tam
,.gdzie.leśny.szlak.stykał.się.z.polaną,.krzaki.rosły.teraz.obf

cie.i.bujnie..Było.jednak.między.nimi.przejście

.i.kiedy.się.w.nie.bacznie.wpatrzyli,.ujrzeli.Sosnę.przedzierającego.się.z.następnym.sękatym.kijem.na.rami
eniu..Kij.był.biały.i.ostro.zakończony..Z.głębi.lasu.wciąż.dochodziły.odgłosy.rąbania.drzewa.

Od.Fa.powiało.przerażeniem..Loka.również.zaczęła.ogarniać.fala.strachu,.nawet.nie.dlatego,.że.dzi

elił.z.nią.wspólnie.ten.sam.obraz,.ale.wpływała.na.to.sytuacja.ogólna,.gorzki.zapach,.martwa.cisza,.czujnoś
ć,.bezruch.i.napięta.do.ostatnich.granic.uwaga..Teraz,.jeszcze.wyraźniej.niż.kiedykolwiek.do.tej.pory,.było.
dwóch.Loków,.zewnętrzny.i.

we-

121

wnętrzny.

Lok

.wewnętrzny.mógł.oczekiwać.wszystkiego,.ale.zewnętrzny,.który.oddycha

,.słyszał,.

węszył.zapachy.i.zawsze.czuwał,.napierał.teraz.na.niego,.opinał.go.ciasno.jakby.drugą.skórą..Ona.to.właśni
e.wzmagała.w.nim.strach.i.sygnalizowała.niebezpieczeństwo.wcześniej,.niż.mózg.potraf

ł.zrozumieć.obraz.

.Jeszcze.nigdy.w.życiu.tak.się.nie.bał,.nawet.wtedy,.kiedy.wdrapywał.się.z.Ha.na.skałę,.a.kot.krążył.przy.s
wojej.of

erze,.z.której.zdążył.już.wypić.krew,.i.wpatrując.się.w.nich.rozważał,.czy.są.warci.trudu..

.przytk

nęła.usta.do.jego.ucha.

—.Jesteśmy.w.pułapce.

Cierniste.krzaki.rozpościerały.się.szeroko..Szczególnie.gęsto.rosły.tam,.gdzie.wiodła.dogodna.drog

a.na.polanę;.ale.były.jeszcze.dwie.inne.drogi,.jedna.przy.stojącej.wodzie,.a.druga.przy.bagnach..Polana.tylk
o.półkolem.stykała.się.z.rzeką..Trzy.kościste.twarze.przedostały.się.tym.drugim.przejściem.niosąc.jeszcze.
więcej.sękatych.kijów..Z.ich.pomocą.zasłoniły.przejście,.którym.przybyły.

Fa.szepnęła.mu.do.ucha:

—.Wiedzą,.że.tutaj.jesteśmy..Nie.chcą,.abyśmy.się.stąd.wydostali.

W.dalszym.ciągu.kościste.twarze.nie.zwracały.na.nich.uwagi..Krzaczasty.i.Sosna.wrócili.do.pni,.któ

re.stuknęły.o.siebie..Kasztan.szedł.powoli.przy.brzegu.ciernistych.krzaków,.zwrócony.twarzą.do.lasu..Bez.
przerwy.trzymał.wygięty.kij.skrzyżowany.z.gałęzią..Krzaki.sięgały.mu.do.piersi,.a.kiedy.z.jakiejś.dalekiej.p
olany.rozległ.się.ryk.samca,.stanął.jak.wryty,.podniósł.głowę.i.wyprostował.lekko.swój.kij..Ponownie.odez
wały.się.

turkawki,

.słońce.spłynęło.na.wierzchołek.drzewa.i.owionęło.ciepłem.dwoje.siedzących.tam.ludzi.

Ktoś.uderzył.głośno.kijem.w.wodę.i.pnie.podskoczyły..Słychać.było.stukanie.w.drzewo,.wleczenie.

czegoś.po.ziemi.i.ptasią.mowę;.wtem.dwaj.inni.mężczyźni.wyszli.spod.drzewa.na.polanę..Pierwszy.podob
ny.był.do.poprzednich..Włosy.na.czubku.jego.głowy.układały.się.w.kitę.i.opadały.na.plecy

122

podskakując.przy.każdym.poruszeniu..Kita.podszedł.od.razu.do.krzaków.i.zaczął.obserwować.las..

On.również.trzymał.wygięty.kij.skrzyżowany.z.ga

ęzią.

Drugi.był.zupełnie.inny..Był.niższy.i.barczysty..Ciało.miał.mocno.owłosione,.a.włosy.na.głowie.tak

przylizane,

.jakby.natarł.je.tłuszczem,.natomiast.na.karku.układały.się.w.kulę..Z.przodu.wcale.nie.miał.wło

sów,.zaś.tam.gdzie.uszy,.wyrastała.łukowata.wypukłość.obciągnięta.skórą.o.przydymionej,.bladej.bieli.grz
yba..Po.raz.pierwszy.Lok.zobaczył.uszy.tych.ludzi..Były.małe,.zwinięte,.wyrastały.z.boku,.ciasno.przylegaj
ąc.do.głowy.

Kita.i.Kasztan.szli.pochyleni..Odgarniali.liście.i.

dźbła.trawy.ze.śladów.stóp,.jakie.pozostawili.Fa.i.

Lok..Kita.popatrzył.w.górę.i.powiedział:

—.

Tuami.

Kasztan.szedł.śladami.z.wyciągniętą.ręką..Kita.odezwał.się.do.barczystego.człowieka:

—.Tuami!

Barczysty.odwrócił.się.do.nich.od.stosu.kamieni.i.kijów,.przy.których.był.do.tej.pory.zajęty..Odezw

ał.się.szybkim,.ptasim.głosem,.dziwnie.subtelnym,.oni.zaś.coś.mu.odpowiedzieli.

Fa.szepnęła.Lokowi.do.ucha:

—.To.jego.imię...

Wszyscy.trzej.szli.pochyleni.i.kiwali.głowami.przyglądając.się.śladom..Im.bliżej.drzewa,.tym.grunt

.był.twardszy.i.ślady.zanikały..Lok.spodziewał.się,.że.przyłożą.teraz.nosy.do.ziemi,.oni.zaś.wyprostowali.si
ę.i.stanęli..Tuami.zaczął.się.śmiać..Pokazywał.na.wodospad,.śmiejąc.się.i.coś.mówiąc.ptasim.świergotem..
Po.chwili.klasnął.głośno.w.dłonie.i.wypowiedziawszy.jedno.słowo.wrócił.do.stosu.kamieni.i.kijów.

Wydawało.się,.że.to.jedno.słowo.odmieniło.całą.polanę,.nowi.ludzie.się.odprężyli..Jednakże.Kaszta

n.i.Kita.stali.po.obu.stronach.polany.z.kijami.w.ręku.i.spoglądając.ponad.krzakami.obserwowali.las..Sosna.
jak.do.tej.pory.nie.poruszył

123

żadnego.z.tobołków;.przyłożył.dłoń.do.ramienia,.pociągnął.za.skórę.i.wyszedł.z.niej..

Lok

.zareagow

ał.na.to.tak,.jakby.zobaczył.cierń.pod.paznokciem.człowieka;.przekonał.się.jednak,.że.Sosna.traktuje.to.zw
yczajnie,.wyglądał.nawet.na.zadowolonego,.było.mu.chłodno.i.wygodnie.we.własnej,.białej.skórze..Był.ter
az.nagi.jak.Lok,.tylko.w.cienkim.pasie.i.na.biodrach.przewiązany.był.kawałkiem.skóry.z.jelenia.

Lok.zauważył.jeszcze.dwie.rzeczy..Nowi.ludzie.poruszali.się.w.taki.sposób,.z.jakim.się.jeszcze.nig

dy.dotychczas.nie.spotkał..Utrzymywali.równowagę.na.czubkach.palców,.w.pasie.zaś.każdy.z.nich.był.cien
ki.jak.osa.i.przy.poruszaniu.ciało.ich.kołysało.się.w.przód.i.w.tył..Nie.patrzyli.na.ziemię,.tylko.prosto.przed
.siebie..Trudno.byłoby.powiedzieć,.że.są.głodni..Lok.rozpoznawał.głód.od.pierwszego.spojrzenia..Nowi.lu
dzie.byli.bliscy.śmierci..Ciało.z.nich.opadło,.a.kości.sterczały.jak.u.Ma

a..Ich.ruchy,.choć.odznaczały.się.w

dziękiem.kołyszącej.się.młodej.gałęzi,.były.powolne.i.senne..Szli.wyprostowani,.a.przecież.powinni.być.ju
ż.martwi..Wydawało.się,.że.coś,.czego.Lok.nie.mógł.dostrzec,.wspiera.ich,.podtrzymuje.im.głowy,.pcha.ic
h.powoli,.ale.nieodparcie.do.przodu..Lok.wiedział,.że.gdyby.był.tak.chudy,.już.dawno.by.nie.żył.

Kita.rzucił.skórę.na.ziemię.pod.uschniętym.drzewem.i.zaczął.się.zmagać.z.wielkim.tobołem..Kaszt

an.podszedł.szybko,.aby.mu.pomóc,.i.obaj.go.dźwignęli..Lok.spostrzegł,.że.ich.twarze.przy.uśmiechu.pokr
ywają.się.zmarszczkami,.co.go.usposobiło.do.nich.przyjaźnie,.zelżał.w.nim.ciężar.przytłaczającego.go.smu
tku..Widząc,.jak.podnoszą.wspólnie.tobół,.i.on.odczuł.w.nogach.straszliwy.wysiłek,.jakby.sam.także.go.dź
wigał..Wrócił.

Tuami.

.Zsunął.z.siebie.skórę,.przeciągnął.się,.podrapał.i.przyklęknął..Rozgarnął.liście.aż.po.

nagą,.brązową.ziemię..W.prawej.ręce.trzymał.krótki.kij,.jednocześnie.coś.mówił.do.pozostałych.mężczyzn.
.Często.kiwali.głowami..Pnie.znowu.podskoczyły.i.rozległy.się.jakieś.głosy.przy.wodzie..Mężczyźni,.znajd
ujący.się.na.polanie,

124

przestali.rozmawiać..Kita.i.Kasztan.zaczęli.znowu.krążyć

wokó

.ciernistych.krzaków.

Wtem.pojawi

.się.nowy.człowiek..Był.wysoki.i.nie.tak

bardzo.chudy.jak.pozostali..Włosy.jego.pod.ustami.i.na.głowie.były.siwe.i.białe.jak.u.Ma

a..Skręcał

y.się.tworząc.puszystą.czuprynę,.a.z.uszu.zwisały.mu.ogromne.kocie.zęby..

.i.Lok.nie.widzieli.jego.twarz

y,.bo.stał.odwrócony.tyłem..Nazwali.go.starym.człowiekiem..Spoglądał.z.góry.na.Tuami,.jego.ostro.brzmią
cy.głos.wznosił.się.i.opadał.

Tuami.zrobił.na.ziemi.jakieś.znaki..Wszyscy.się.do.niego.przyłączyli..Nagle.Fa.i.Lok.ujrzeli.jednoc

ześnie.obraz.starej.kobiety.

obrysowującej

.ciało.Ma

a..Fa.zerka

a.co.chwila.na.Loka.i.dyskretnie.wskazywał

a.palcem.w.dół..Wszyscy,.którzy.nie.pełnili.straży,.zgromadzili.się.wokół.Tuami,.rozmawiając.ze.sobą.i.ze.
starym.człowiekiem..Niewiele.gestykulowali.ani.nie.wyrażali.swoich.myśli.tanecznym.ruchem,.jak.robilib
y.to.Fa.i.Lok,.tylko.ich.wargi.trzepotały.i.klapały..Stary.człowiek.wykonał.jakiś.gest.ręką.i.schylił.się.przed.
Tuami..Coś.do.niego.powiedzia

Tuami.potrząsną

.głową..Wszyscy.mężczyźni.oddalili.się.trochę.od.niego.i.usiedli.rzędem,.tylko.Kit

a.czuwał.na.stra

y..Fa.i.Lok.ponad.owłosionymi.głowami.siedzących.rzędem.mężczyzn.przyglądali.się,.co.

robi.Tuami..Przetoczył.się.teraz.na.drugą.stronę.oczyszczonego.z.liści.skrawka.ziemi.i.nareszcie.mogli.zob
aczyć.jego.twarz..Pomiędzy.brwiami.mia

.pionowe.zmarszczki,.a.rysując.jakąś.linię.wysuwał.jednocześnie.

z.ust.czubek.języka..Rząd.głów.zaczą

.się.znowu.poruszać..Jeden.z.mężczyzn.podniósł.kilka.małych.patyk

ów.i.połamał.je.na.kawałki..Skrył.je.w.dłoni,.a.następnie.

wszyscy

.wyciągali.po.jednym.

Tuami.wstał,.podszedł.do.tobołka.i.wyciągnął.skórzany.worek..Znajdowa

y.się.tam.kamienie,.kawał

ki.drzewa.i.jeszcze.jakieś.inne.przedmioty,.które.poukładał.stosownie.do.znaków,.jakie.

wyrysował

.na.ziem

i..Następnie.usiadł.ze.skrzyżowanymi.nogami.naprzeciw.mężczyzn,.a.właściwie

125

pomiędzy.nimi.i.skrawkiem.ziemi.z.

wyrysowanymi

.znakami..Mężczy

ni.zaczęli.wydawać.jakieś.dz

iwne.dźwięki..Klaskali.też.w.ręce,.a.te.odgłosy.niosły.się.urywanym,.ostrym.trzepotem..Rozprzestrzeniały.s
ię,.opadały,.wirowały,.ale.ciągle.brzmiały.jednako,.jak.huk.na.progach.wodospadu,.przez.które.przetaczała.
się.woda,.a.one,.wciąż.takie.same,.tkwiły.niezmiennie.w.tym.samym.miejscu..Głowa.Loka.przepełniona.by
ła.szumem.wodospadu,.jakby.wpatrywał.się.weń.zbyt.długo,.co.go.przyprawiło.o.senność..Od.kiedy.zauwa
żył,.że.ci.ludzie.się.lubią,.jego.napięta.skóra.odrobinę.się.rozlu

niła..W.miarę.jak.rozbrzmiewały.ich.głosy.i

.to.charakterystyczne.trzepocące.mlaskanie,.w.Loku.zaczęły.się.budzić.cieplejsze.uczucia.

Rozdzierający,.samczy.ryk.jelenia.rozległ.się.tuż.pod.ich.drzewem..

Lok

.natychmiast.oprzytomniał..

Mężczyźni.pochylili.nisko.głowy,.dotykając.włosami.ziemi..Największy.jeleń.spośród.wszystkich.jeleni.ta
ńczył.na.polanie..Przemaszerował.przed.pochylonymi.głowami,.przesunął.się.tanecznym.krokiem.na.drugą
.stronę.

wyrysowanych

.znaków,.obrócił.się.i.stanął.spokojnie..Znowu.rozległ.się.jeleni

ryk..A.potem.zapanowała.na.polanie.cisza,.tylko.gruchały.

turkawki.

Tuami

.pracował.niestrudzenie..Zaczął.rzucać.różne.przedmioty.na.znaki..Przechylił.się.do.przodu.i.

dokonał.jakichś.ważnych.przesunięć..Na.nagim.skrawku.ziemi.pojawił.się.kolor,.kolor.jesiennych.liści,.cze
rwonych.jagód,.białego.szronu.i.zszarzałej.czerni,.jaką.ogień.pozostawia.na.osmalonym.kamieniu..Mężczy
źni.siedzieli.w.milczeniu,.wciąż.jeszcze.dotykając.włosami.ziemi.

Tuami.usiadł.

Napiętą.skórę.Loka.owionął.zimowy.chłód..Na.polanie.pojawił.się.następny.jeleń..Leżał.płasko.na.z

iemi,.tam.gdzie.były.znaki;.galopowa

.wokoło,.a.jednak,.podobnie.jak.głosy.mężczyzn.i.woda.poniżej.wod

ospadu,.pozostawał.ciągle.w.tym.samym.miejscu..Jego.sierść.miała.barwę.jak.w.okresie.godowym,.był.bar
dzo.gruby,.jego.małe,.czarne

126

oko.wytropi

o.oko.Loka.w.bluszczu..Lok.czul.się.osaczony,.więc.skulił.się.głębiej.w.miękkim.drze

wie,.w.którym.jad

yło.i.biegało.łaskocząc.go.po.ca

ym.ciele

.Nie.chciał.patrzeć.

.podciągnęła.go.za.rękę.do.góry..Z.lękiem.znowu

przyłożył.oko.do.liści,.żeby.popatrzeć.na.leżącego.jelenia;.ale.nie.było.go.widać,.gdyż.zasłaniali.go.

stojący.przed.nim.mężczyźni..Sosna.trzymał.w.lewej.ręce.wygładzony.kawałek.drzewa,.z.którego.sterczała.
boczna.gałąź.albo.tylko.jej.

odłamana

.część..Na.tym.właśnie.kawałku.gałęzi.Sosna.położył.wyciągnięty.pal

ec..Naprzeciw.niego.stał.Tuami.trzymając.z.drugiego.końca.kawa

ek.drzewa..Sosna.przemawiał.do.stojące

go.i.do.leżącego.jelenia..Słyszeli,.że.o.coś.prosi..Tuami.wzniós

.prawą.rękę.w.powietrze..Jeleń.rykną

..Tua

mi.uderzy

.mocno.lśniącym.kamieniem.w.drzewo..Sosna.stał.chwilę.bez.ruchu,.po.czym.zdją

.ostrożnie.ręk

ę.z.gładkiego.drzewa,.a.palec.został.na.gałęzi..Odwrócił.się,.by.usiąść.między.mężczyznami..Jego.twarz.sta
ła.się.jeszcze.bardziej.koścista,.poruszał.się.bardzo.wolno,.chwiejąc.się.na.nogach..Mężczy

ni.wyciągnęli.r

ęce.i.pomogli.mu.się.usadowić.między.sobą..Nic.nie.mówił..Kasztan.zaczął.mu.owijać.palec.kawałkiem.sk
óry,.a.jelenie.czekały,.aż.skończy.

Tuami.odwrócił.drzewo,.palec.jeszcze.chwilę.się.trzymał,

po.czym.oderwa

.się.i.spadł.z.cichym.plaśnięciem..Leżał.na.rudej.skórze.jelenia..Tuami.znowu.usia

dł..Dwaj.mężczy

ni.obejmowali.Sosnę,.który.się.przechylał.na.boki..Panowała.taka.cisza,.że.huk.wodospad

u.zdawał.się.rozlegać.z.bliska.

Kasztan.i.Krzaczasty.podeszli.do.le

ącego.jelenia..Trzymali.w.jednej.ręce.zakrzywione.kije,.w.drug

iej.ga

ęzie.z.czerwonymi.piórami..Stojący.jeleń.poruszył.swoją.cz

owieczą.ręką,.jakby.ich.czymś.posypyw

ał,.a.potem.dotkną

ł.

ich.policzków.liściem.paproci..Zaczęli.się.pochylać.nad

127

jeleniem.leżącym.na.ziemi,.spuszczając.nisko.ręce,.ale.prawe.

okcie.sterczały.im.za.plecami..Wtem.

rozleg

.się.świst.i.dwie.gałęzie.ugodziły.jelenia.w.serce..Pochyliwszy.się.wyciągnęli.te.gałęzie,.a.jeleń.naw

et.nie.drgnął..Siedzący.mężczyźni.klaskali.w.dłonie,.wydając.odgłosy.naśladujące.plusk.przetaczającej.się.
wody..

Lok

.ziewnął.i.oblizał.wargi..Kasztan.i.Krzaczasty.ciągle.stali.z.kijami.w.ręku..Jeleń.ryknął.i.wszyscy

.mężczyźni.schylili.głowy.dotykając.włosami.do.ziemi..Jeleń.znowu.rozpoczął.taniec.przy.wtórze.klaskania
.i.odgłosów.naśladujących.plusk.wody..Zbliżył.się,.przeszedł.pod.drzewem.i.zniknął,.a.wtedy.wszystkie.od
głosy.umilkły..Między.uschniętym.drzewem.a.rzeką.jeleń.ryknął.raz.jeszcze.

Tuami

.i.Kita.pomknęli.do.ciernistych.krzaków.i.rozchylili.je.na.boki..Stali.po.obu.stronach.zrobion

ego.przejścia,.odciągając.do.tyłu.gałęzie;.oczy.mieli.zamknięte..Kasztan.i.Krzaczasty.rzucili.się.ukradkiem.
do.przodu.z.uniesionymi.w.górę.kijami..Minęli.uszykowane.dla.nich.przejście.i.

zniknęli

.bezszelestnie.w.gł

ębi.lasu,.a.wtedy.Tuami.i.Kita.wypuścili.z.rąk.gałęzie.

Słońce.przesunęło.się.dalej,.zapach.jelenia.unosił.się.w.cieniu.uschniętego.drzewa..Sosna.drżał.sied

ząc.na.ziemi.pod.drzewem..Ludzie.zaczęli.się.poruszać.sennie,.leniwie,.jakby.głód.pozbawił.ich.sił..Stary.c
złowiek.wyłonił.się.spod.drzewa.i.coś.omawiał.z.Tuami..Włosy.miał.teraz.ciasno.związane.przy.głowie,.pr
ześlizgiwały.się.po.nich.jasne.plamy.słońca..Podszedł.wolnym.krokiem.do.jelenia,.przyjrzał.mu.się.uważni
e.i.zaczął.go.pocierać.wyciągniętą.nogą.po.całym.ciele..Jeleniowi.to.najwyraźniej.wcale.nie.przeszkadzało.
.Po.chwili.na.ziemi.pozostały.już.tylko.kolorowe.łaty.i.głowa.z.małym.oczkiem..Tuami.odwrócił.się.mówią
c.coś.do.siebie.i.podszedł.do.tobołka,.w.którym.zaczął.grzebać..Wyjął.ciężką.spiczastą.kość,.która.z.jedneg
o.końca.była.

pożłobiona

.jak.powierzchnia.zęba,.a.z.drugiego.przypominała.cienkie,.stępione.ostrze..Przykl

ęknął.i.zaczął.pocierać.ostrze.małym.kamykiem..Lok.słyszał.głośne.zgrzytanie.

128

Teraz.podszedł.do.Tuami.stary.cz

owiek,.wskazał.na.kość.i.ryknął.śmiechem,.udając,.że.ciska.czym

ś.w.jego.pierś..Tuami.pochylił.się.i.w.dalszym.ciągu.pocierał.kość.kamieniem..Stary.człowiek.wskazał.na.r
zekę,.potem.na.ziemię.i.zaczął.coś.długo.mówić..Tuami.wepchnął.kość.i.kamień.za.skórę,.którą.był.przewi
ązany.w.pasie,.podniósł.się,.przeszed

ł.

pod.drzewem.i.zniknął.z.pola.widzenia.

Stary.cz

owiek.przestał.mówić..Usiadł.ostrożnie.na.tobo

ku,.prawie.pośrodku.polany..Przy.nogach.

miał.g

owę.jelenia.z.małym.oczkiem.

.szepnę

a.Lokowi.do.ucha:

—.Odszedł.wcześniej..Boi.się.drugiego.jelenia..Lok.natychmiast.zobaczył.żywy.obraz.tańczącego.i.

ryczącego.jelenia..Przytaknął.głową.na.znak,.że.się.z.nią.zgadza.

Spadkobiercy

Rozdział.ósmy

.przesunęła.się.zachowując.ostrożność.i.usadowiła.się.wygodniej..

Lok,

.rozglądając.się.na.boki,.z

obaczył.jej.czerwony.język.oblizujący.wargi..Oboje.siedzieli.w.milczeniu.i.przez.chwilę.Lok.widział.dwie.
Fa,.które.się.rozdzieliły,.a.scalić.je.mogła.tylko.niezachwiana.stanowczość..Pośród.bluszczu.było.mnóstwo.
owadów,.które.cicho.

bzyczały

.i.siadały.na.Loku.drażniąc.mu.skórę..Cienie.pomiędzy.smugami.i.plamami.sł

ońca.rozdzielały.się.i.znikały,.dopóki.słońce.nie.znalazło.się.na.innej.wysokości..Różne.powiedzenia.Ma

i.starej.kobiety.cisnęły.mu.się.teraz.do.głowy.wraz.z.obrazami.i.mieszały.się.z.głosami.nowych.ludzi,.aż.w.
końcu.nie.mógł.rozróżnić,.co.jest.co..To.przecież.nie.stary.człowiek.pod.drzewem.mówi.głosem.Ma

a.o.let

niej.krainie,.gdzie.słońce.było.gorące.jak.ogień,.a.owoce.dojrzewały.przez.cały.rok,.ani.też.ich.jaskinia.pod
.nawisem.skalnym.nie.mogła.się.mieszać,.jak.to.teraz.miało.miejsce,.z.polaną.pełną.tobołków.i.otoczoną.ci
ernistymi.krzakami..Uczucie,.tak.bardzo.nieprzyjemne,.pogłębiało.się.i.rozlewało.w.nim.jak.woda.w.stawie
..Lok.już.się.prawie.zdążył.do.tego.przyzwyczaić.

Zabolała.go.ręka..Otworzył.oczy.i.spojrzał.rozzłoszczony..To.Fa.tak.mocno.uciskała.mu.rękę,.że.aż.

nabrzmiała.wokół.jej.palców..Wtem.usłyszał.całkiem.wyraźnie.kwilenie.nowego..Ptasie.głosy.i.piskliwy.ś
miech.nowych.ludzi.przybrały

130

takie.tony,.jakby.się.wszyscy.zamienili.w.dzieci..Fa.obróciła.si

.na.drzewie.w.stronę.rzeki..Lok.sied

zia

.chwilę.otumaniony.słońcem,.wizją.snów,.z.których.się.zbudził,.i.nowymi.ludźmi..Wszystko.zmieszało.

się.razem..Nowy.znowu.zakwilił,.więc.i.Lok.się.obrócił.na.drzewie,.aby.razem.z.Fa.zerkać.pomiędzy.liśćmi
.na.rzekę.

Jeden.z.dwóch.pni.podpływał.do.brzegu..

Tuami

.siedział.z.tyłu.wiosłując.kijem,.a.pozosta

ą.część.p

nia.zape

niali.ludzie..Były.to.kobiety..Lok.rozpoznał.je.po.nagich,.wysuszonych.piersiach..Były.dużo.mniej

sze.od.mężczyzn.i.nie.miały.na.sobie.tyle.futra,.które.się.zdejmowało..Ich.włosy.nie.były.też.tak.zdumiewaj
ąco.i.pracowicie.upięte,.jak.u.mężczyzn..Były.bardzo.chude,.a.ich.twarze.pomarszczone..Pomiędzy.Tuami.
a.tobołkami.i.kobietami.o.pomarszczonych.twarzach.siedziała.istota,.która.tak.przykuła.oczy.Loka,.że.już.n
iewiele.uwagi.mógł.poświęcić.innym..Była.to.również.kobieta,.owinięta.w.pasie.błyszczącym.futrem,.które
.sięgało.wyżej.i.przerzucone.przez.jej.ramiona.tworzyło.z.tylu.głowy.torbę..Włosy.miała.

lśniącoczarne

.i.uł

ożone.wokół.białej.twarzy.jak.płatki.kwiatów..Jej.ramiona.i.piersi.były.białe,.uderzająco.białe,.przez.kontra
st.z.nowym,.który.się.po.nich.gramolił..Chciał.umknąć.jak.najdalej.od.wody.i.ponad.ramieniem.dostać.się.d
o.futrzanej.torby.za.jej.głową..Śmiała.się,.jej.twarz.też.się.zmarszczyła,.a.w.otwartych.ustach.pokaza

y.się.d

ziwne.białe.zęby..Zbyt.wiele.by

o.do.zobaczenia,.więc.Lok.stał.się.oczami,.które.na.wszystko.zwracały.uw

agę..Miał.nadzieję,.że.zapamiętają.więcej,.niż.teraz.dostrzegał..Kobieta.ta.była.grubsza.od.pozostałych.kob
iet,.podobnie.jak.stary.człowiek.był.grubszy.od.pozostałych.mężczyzn;.nie.była.jednak.tak.stara.jak.on,.a.je
j.piersi.były.pełne.mleka..Nowy.chwytał.za.jej.błyszczące.włosy.chcąc.się.podciągnąć.wyżej,.ona.zaś.usiło
wała.go.ściągnąć.w.dół;.kołysała.głową.na.boki.unosząc.w.górę.twarz..Śmiech.narastał.jak.świergot.szpakó
w..Pień.znalazł.się.poniżej.zasięgu.wzroku.Loka,.usłyszał.tylko.jakby.westchnienie.krzaków.na.brzegu.

Obrócił.się.do.

Fa.

.Jej.twarz.rozjaśnia

.bezgłośny.śmiech.potrząsała.głową..Spojrzała.na.niego.ocza

mi.tak.pełnymi.łez.że.lada.chwila.mogły.wypełnić.całe.jej.oczodoły..Przestała.się.śmiać;.zmarszczyła.twarz
,.jakby.miała.w.boku.długi.cierń.który.sprawiał.jej.ból..Zamknęła.usta,.znowu.je.rozchyliła.i.choć.nie.usłys
zał.nawet.szmeru.jej.oddechu,.wiedział,.że.wypowiedzia

a.słowo:

—.Mleko...

Nie.słychać.było.już.śmiechu,.tylko.bełkotliwą.rozmowę,.a.także.odgłosy.podnoszenia.ciężkich.prz

edmiotów.i.przerzucania.ich.z.pnia.na.brzeg..

Lok

.zrobił.otwór.w.bluszczu.w.innym.miejscu.i.spojrzał.w.dół

..Fa,.siedząca.obok.niego,.zrobiła.to.samo.już.wcześniej.

Tłusta.kobieta.uspokoiła.nowego..Stała.nad.wodą,.a.on.ssał.jej.pierś..Pozostałe.kobiety.krzątały.się.

pracowicie,.ciągnąc.tobołki.lub.zręcznie.je.rozwiązując.i.wymachując.przy.tym.rękami..Jedna.z.nich,.jak.L
ok.zauważył,.była.jeszcze.dzieckiem,.wysoka.i.szczupła,.przewiązana.w.pasie.skórą.jelenia..Spoglądała.na.
tobołek.leżący.na.ziemi.przy.jej.nogach..Któraś.z.kobiet.usiłowała.go.rozwiązać..Tobołek.zmieniał.kształt.
w.

konwulsyjnych

.podrygach..Z.otworu.

wyturlała

.się.Liku..Poderwała.się.na.czworaki.i.podskoczyła..U.jej.

szyi.zwisał.długi.pas.skóry,.a.kiedy.Liku.podskoczyła,.kobieta.rzuciła.się.i.mocno.chwyciła.pas.w.garść..Li
ku.przeturlała.się.w.powietrzu.i.upadła.na.plecy.z.plaśnięciem..Szpaki.znowu.

zaświergotały.

.Liku.przeciąg

nęła.się,.okręciła.i.przykucnęła.pod.wysokim.drzewem..Lok.zobaczył,.że.ma.zaokrąglony.brzuszek,.do.któr
ego.przytula.małą.

Oa.

.Kobieta,.która.rozwiązała.tobołek,.opl

tała.długą.skórę.wokół.drzewa.i.odeszła..Tłu

sta.kobieta.zbliżyła.się.do.Liku,.dzięki.czemu.Lok.mógł.zobaczyć.jej.lśniące.włosy.z.białym.przedziałkiem
.pośrodku..Powiedziała.coś.do.Liku,.przyklękła,.znowu.coś.powiedzia

a,.śmiejąc.się.i.trzymając.nowego.pr

zy.piersi..Liku.nie.odezwała.się.ani.słowem,.tylko.przesunęła.małą.Oa.z.brzuszka.do.piersi..Kobieta.podnio
sła.się.i.oddaliła.

132

Teraz.wolnym.krokiem.zbliżyła.się.do.Liku.wycieńczona.z.głodu.dziewczynka.i.przykucnę

a.obok.

Liku.na.odległość.s

wojego

.wzrostu..Nie.mówiła.nic,.ale.nie.spuszczała.oczu.z.Liku..Jakiś.czas.obie.dziewc

zynki.przyglądały.się.sobie..Liku.poruszyła.się..Oderwała.coś.z.drzewa.i.w

ożyła.do.ust..Dziewczynka.obs

erwowała.ją.przez.cały.czas,.między.jej.brwiami.zarysowały.się.proste.linie..Potrząsnęła.głową..Lok.i.Fa.sp
ojrzeli.na.siebie.i.także.potrząsnęli.głowami.zachwyceni..Liku.oderwała.z.pnia.następny.kawałek.grzyba.i.p
odała.dziewczynce,.która.się.jednak.odsunęła..Ale.po.chwili.znów.się.przybliżyła,.wyciągnęła.szybkim.ruc
hem.rękę.i.chwyciła.jedzenie..Z.pewnym.wahaniem.włożyła.je.do.ust.i.zaczęła.żuć..Spojrzała.szybko.w.tę.s
tronę,.gdzie.

zniknęły

.kobiety,.i.dopiero.wtedy.połknęła..Liku.dała.jej.następny.kawałek,.niewielki,.jak.dla.

małego.dziecka..Dziewczynka.znowu.zjadła..Siedziały.w.milczeniu,.obserwując.się.nawzajem.

Dziewczynka.wskazała.na.małą.Oa.i.zadała.jakieś.pytanie,.Liku.jednak.nie.odpowiedziała,.więc.zn

owu.zapanowało.między.nimi.milczenie..Lok.i.Fa.widzieli,.że.dziewczynka.obrzuca.wzrokiem.Liku.od.stó
p.do.głów.i.być.może.Liku.robiła.to.samo,.ale.jej.twarzy.nie.mogli.zobaczyć..Liku.przerzuciła.małą.Oa.prz
ez.ramię..Wtem.dziewczynka.roześmiała.się.pokazując.zęby..Liku.także.się.roześmiała.i.śmiały.się.obie.

Lok.i.Fa.też.się.uśmiechali..Loka.przepełniło.takie.

czucie,.jakby.opromieniło.go.słońce..Miałby.oc

hotę.zatańczyć,.gdyby.nie.zewnętrzny.Lok,.który.nakazywał.mu.czujność.

Fa.szepnęła.Lokowi.do.ucha:

—.Jak.się.ściemni,.zabierzemy.Liku.i.uciekniemy.

Tłusta.kobieta.zeszła.nad.wodę..Rozłożyła.tam.futra,.na.których.usiadła,.ale.nowego.nie.miała.przy.

sobie..Futra.zsunęły.się.z.jej.ramion,.została.naga.do.pasa,.jej.skóra.i.włosy.lśniły.w.słońcu..Uniosła.ręce.na
d.głową,.pochyliła.się.i.zaczęła.coś.robić.przy.włosach..Płatki.kwiatów.opadły,

133

włosy.wiły.się.teraz.na.jej.plecach.i.piersiach.niby.czarne.węże..Potrząsnęła.głową.jak.koń.i.wszyst

kie.węże.wypełzły.na.plecy.odsłaniając.nagie.piersi..Wyjęła.z.włosów.cienk

e.białe.kolce.i.ułożyła.je.nad.br

zegiem.wody..Sięgnęła.do.brzucha.i.wyciągnęła.rozwidloną.

palczastą

.kość,.a.następnie.podniosła.rękę.i.za

częła.nią.przesuwać.po.włosach,.aż.przestały.się.wić.jak.węże.i.opadały.na.plecy.lśniącą.czernią.z.białą.lini
ą.na.czubku.głowy..Wreszcie.przestała.się.zabawiać.włosami.i.zaczęła.się.przyglądać.dziewczynkom.zagad
ując.do.nich.od.czasu.do.czasu..Chuda.dziewczynka.uk

adała.na.ziemi.gałązki.łącząc.je.ze.sobą.u.góry..Lik

u.przykucnęła.na.czworakach.i.przyglądała.się.bez.słowa..Tłusta.kobieta.znowu.zajęła.się.włosami;.zwijała
.je.i.

wkłuwała

.w.nie.kolce,.wygładzała,.

poczesywała

.kościaną.ręką,.pochylając.się.i.opuszczając.nisko.gło

wę,.a.włosy,.ułożone.teraz.inaczej,.wznosiły.się.wysoko.w.ciasnych.zwojach.

Lok

.usłyszał.głos.

Tuami.

.Tłusta.kobieta.chwyciła.futro.i.szybko.narzuciła.je.na.ramiona.okrywając.

pępek.i.tłuste,.białe.pośladki..Widać.było.tylko.jej.piersi.otoczone.futrem..Rozglądała.się.na.boki.i.rozmaw
iała,.jak.się.Lok.domyślał,.z.Tuami,.co.chwila.wybuchając.śmiechem.

Stary.człowiek.odezwał.się.głośno.gdzieś.z.głębi.polany..Lok,.którego.uwaga.koncentrowała.się.ter

az.nie.tylko.na.dziewczynkach,.uświadomił.sobie,.jak.wiele.nowych.odgłosów.rozlega.się.dokoła..Słychać.
było.łamanie.drzewa,.trzask.ognia,.jakieś.stukania..Nie.tylko.stary.człowiek,.ale.i.inni.wydawali.rozkazy.pi
skliwym,.ptasim.głosem..Lok.ziewnął.uszczęśliwiony..Wkrótce.zapanuje.ciemność.i.wreszcie.uciekną.stąd.
z.Liku.na.jego.plecach.

Tuami.znowu.wszedł.pod.drzewo.i.zaczął.rozmawiać.ze.starym.człowiekiem..Na.pniu.pojawił.się.S

osna..Pośrodku.ułożony.był.stos.drzewa,.a.obok,.w.wodzie,.pływało.kilka.grubych.pni.pochodzących.z.pol
any.na.wyspie..Cień.Sosny.kładł.się.teraz.tuż.u.jego.stóp,.gdyż.słońce.w.swojej.wędrówce.po.niebie.zaczęł
o.właśnie.schodzić.z.zenitu..Jego.blask.odbijający.się.załamanym.światłem.w.wodzie.otaczającej

134

nie

.oślepił.Loka..Sosna.i.tłusta.kobieta.przyłożyli.ręce.do.włosów.i.przez.chwilę.ze.sobą.rozmawia

li..Wtem.stary.człowiek.stanął.tuż."pod.Lokiem.i.zaczął.gestykulować.w

krzykując.głośno..Tłusta.kobieta.

roześmiała.się.odchylając.do.tyłu.głowę.i.popatrzyła.na.niego,.a.odbijające.się.w.wodzie.słońce.drgało.rozp
roszonym.światłem.na.jej.bladej.skórze..Stary.człowiek.znowu.gdzieś.odszedł.

Dzieci.by

y.razem..Chuda.dziewczynka.pochyla

a.się.nad.swoim.szałasem.z.gałęzi,.a.Liku.skulona.

siedziała.przy.niej.w.takiej.odleg

ości.od.uschniętego.drzewa,.na.jaką.pozwala

ł.

wyciągnięty.pas,.owiązany.

wokół.pnia..Chuda.dziewczynka.trzymała.w.ręku.małą.

.obracając.ją.na.wszystkie.strony.i.z.ciekawością.

się.jej.przyglądała..Powiedziała.coś.do.Liku,.a.następnie.ułożyła.pieczołowicie.małą.Oa.na.plecach.w.szała
sie..Liku.patrzyła.na.chudą.dziewczynkę.z.uwielbieniem.

Tłusta.kobieta.podniosła.się.przyg

adzając.na.sobie.futro..Miała.na.szyi.coś.jasnego.i.lśniącego,.co.

zwisało.jej.pomiędzy.piersiami..Lok.zauważył,.że.był.to.jeden.z.tych.ładnych,.gnących.się.żółtych.kamieni,
.które.jego.ludzie.czasem.zbierali.i.którymi.się.bawili,.a.kiedy.już.znudzili.się.zabawą,.wtedy.je.wyrzucali..
Tłusta.kobieta.odeszła.kołysząc.biodrami.i.

zniknęła

.gdzieś.na.polanie..Teraz.Liku.mówiła.coś.do.chudej.dz

iewczynki..Wskazywały.jedna.na.drugą.palcem.

—.Liku!

Twarz.chudej.dziewczynki.rozjaśniła.się.uśmiechem..Klasnęła.w.dłonie.

—.Liku!.Liku!

Teraz.wskazała.palcem.na.siebie.

—.

Tanakil.

Liku.rzekła.z.powagą:

—.Liku.

Chuda.dziewczynka.potrząsała.głową

.Liku.także.

—.Tanakil.

ku.wypowiedziała.to.słowo.ze.staranną.uwagą:

—.Tanakil.

135

Chuda.dziewczynka.zerwała.się.na.nogi.i.klaszcząc.w.dłonie.roześmiała.się..Podeszła.jedna.z.kobie

t.o.pomarszczonej.twarzy.i.stała.przypatrując.się.Liku..

Tanakil.

zaczęła.coś.do.niej.

trajkotać,

.pokazując.palc

em.i.pochylając.się,.po.czym.zwróciła.się.do.Liku.mówiąc.wyraźnie:

—.Tanakil.

Liku.zmarszczyła.twarz.

—.Tanakil.

Wszystkie.trzy.wy.buchnęły.śmiechem..Tanakil.zbliżyła.się.do.uschniętego.drzewa,.przyjrzała.mu.si

ę,.coś.powiedziała,.po.czym.oderwała.kawałek.żółtego.grzyba,.który.jej.przedtem.podała.Liku,.i.włożyła.d
o.ust..Kobieta.narobiła.takiego.wrzasku,.że.aż.Liku.się.przewróciła..Rozgniewana.uderzyła.Tanakil.po.ręku
,.krzycząc.piskliwym.głosem..Tanakil.natychmiast.wyciągnęła.z.ust.kawałek.grzyba..Kobieta.tak.ją.

trzepnę

ła

.w.rękę,.że.grzyb.poleciał.do.wody..Zaczęła.krzyczeć.na.Liku,.która.cofnęła.się.pod.drzewo..Kobieta.prze

chyliła.się.w.jej.stronę,.trzymając.się.jednak.z.daleka,.i.obrzucała.Liku.ostrymi.słowami.

—.

Ah!

.—.krzyczała..—.

Ah!

Po.chwili.odwróciła.się.do.Tanakil.nie.przestając.wykrzykiwać.i.popchnęła.ją.jedną.ręką,.drugą.trzy

mając.na.biodrze..Popychając.Tanakil.pędziła.ją.przed.sobą.przez.polanę..Tanakil.szła.niechętnie,.co.chwil
a.obracając.się.w.stronę.Liku..Wkrótce.i.ona.

zniknęła.

.Liku.

podczołgała

.się.do.szałasu.z.gałęzi.i.chwyciła.

małą.

Oa,

.po.czym.wycofała.się.pod.drzewo,.gdzie.usiadła.przyciskając.małą.Oa.do.piersi..Kobieta.o.pomar

szczonej.twarzy.wróciła.i.stanęła.wpatrując.się.w.Liku..Jej.twarz.trochę.się.wypogodziła..Nie.odzywała.się.
jednak.ani.słowem..Po.chwili.schyliła.się,.trzymając.się.od.Liku.na.odległość.skórzanego.pasa.

—.Tanakil.

Liku.nie.poruszyła.się..Kobieta.wzięła.do.ręki.gałąź.i.wyciągnęła.ją.ostrożnie..Liku.wzięła.ją.niepe

wnie.do.ręki,.powąchała.i.rzuciła.na.ziemię..Kobieta.powiedziała.znowu:

—.Tanakil?

136

W.odpowiedzi.rozległ.się.głos.

turkawek,

.a.na.twarzy.kobiety.zadrgały.plamy.światła.odbijającego.si

ę.od.wody.

.Tanakil!.Liku.nie.odezwała.się,.kobieta.wreszcie.odeszła.

.zdjęła.rękę.z.ust.Loka.

—.Nie.odzywaj.się.do.Liku.

Spojrzała.na.niego.groźnie..Teraz,.kiedy.kobieta.zostawiła.Liku.w.spokoju,.przestała.go.świerzbić.s

kóra..Zewnętrzny.

Lok

.przypomniał.mu.o.zachowaniu.ostrożności.

Na.polanie.rozbrzmiewały.podniesione.głosy..Lok.i.Fa.znowu.zmienili.pozycję..Dostrzegli.teraz.ogr

omne.zmiany..Pośrodku.polany.buzował.jasny.ogień,.a.gęsty.dym.unosi

.się.prosto.w.niebo..Wokół.polany.

poustawiane.były.szałasy.z.gałęzi,.które.ludzie.przywieźli.ze.sobą.na.pniach..Większość.tobołków.zniknęła,
.było.więc.dużo.miejsca.wokół.ogniska..Zgromadzili.się.tam.wszyscy.i.o.czymś.rozmawiali..Byli.zwróceni
.twarzą.do.starego.człowieka,.który.coś.do.nich.mówił..Wyciągnęli.w.jego.kierunku.ręce,.wszyscy.oprócz.

uami,

.który.stał.z.boku,.jakby.przynależał.do.innych.ludzi..Stary.człowiek.potrząsał.głową.i.krzyczał..Wszy

scy.skulili.się,.stając.się.zlepkiem.pleców,.i.mruczeli.coś.do.siebie..Po.czym.znowu.skupili.się.w.pobliżu.st
arego.człowieka,.głośno.pokrzykując..Potrząsnął.głową,.odwrócił.się.do.nich.tyłem.i.pochylony.wszedł.do.
szałasu.po.lewej.stronie..Mężczyźni.skupili.się.teraz.wokół.Tuami.nie.przestając.krzyczeć..Kiedy.podniósł.
rękę,.umilkli..Wskazał.na.głowę.jelenia,.która.wciąż.jeszcze.leżała.na.ziemi.stercząc.spoza.polan.przyszyk
owanych.do.palenia..Zrobił.nagły.ruch.głową.w.stronę.lasu,.ale.ludzie.znowu.podnieśli.wrzawę..Stary.czło
wiek.wyłonił.się.z.szałasu.podnosząc.rękę.jak.Tuami..Uciszyli.się.na.moment.

Stary.człowiek.powiedział.jedno.słowo,.ale.bardzo.głośno..Natychmiast.rozpętała.się.burza.okrzykó

w..Nawet.ich.

spowolniałe

.ruchy.stały.się.jakby.szybsze..Tłusta.kobieta.wyniosła.dziwny.tobołek.z.szałasu..

Była.to.skóra.całego.zwierzęc

a,.ale.coś.w.niej.

chlupotało,

.jakby.zwierzę.miało.w.

środ-

137

ku.wodę..Ludzie.zaczęli.przynosić.wydrążone.kawałki.drzewa.i.podkładać.je.pod.zwierzę

.które.nat

ychmiast.oddawało.w.nie.mocz..Napełniało.każdy.kawałek.wydrążonego.drzewa..

Lok

.widział.spływający.z

chlupotem

.płyn..Tłusta.kobieta.była.teraz.szczęśliwa,.tak.samo.jak.wtedy,.kiedy.miała.ze.sobą.nowego;.ws

zyscy.się.cieszyli,.nawet.stary.człowiek.uśmiechał.się.z.zadowoleniem..Zanosili.swoje.kawałki.drzewa.w.st
ronę.ogniska,.ostrożnie,.żeby.nie.rozlać.ani.kropli,.choć.przecież.w.rzece.było.niemało.wody..Klękali.albo.
powoli.siadali.i.pili.przykładając.drzewo.do.ust..

Tuami.

przyklęknął.uśmiechnięty.obok.tłustej.kobiety.i.zwi

erzę.

nasiusiało

.mu.prosto.w.usta..

.i.Lok.skulili.się.na.drzewie.krzywiąc.z.odrazy.twarze..Jakaś.gruda.stan

ęła.Lokowi.w.gardle..Pełzały.po.nim.pędraki,.bezwiednie.wkładał.je.do.ust,.jeden.po.drugim,.wciąż.wykrzy
wiając.twarz..Oblizał.wargi,.skrzywił.się,.ziewnął.i.spojrzał.w.dół.na.Liku.

Chuda.dziewczynka.wróciła..Unosił.się.od.niej.jakiś.inny,.kwaśny.zapach,.ale.była.zadowolona..Za

częła.mówić.coś.piskliwym,.ptasim.głosem,.Liku.wysunęła.się.spod.drzewa..

Tanakil

.popatrzyła.w.bok,.tam

.gdzie.wszyscy.siedzieli.przy.ognisku,.i.spokojnie.zbliżyła.się.do.Liku..Położyła.rękę.na.wąskim.pasie.skór
y.otaczającym.drzewo.i.zaczęła.go.rozwiązywać..Następnie.owiązała.nim.nadgarstek,.kołując.ręką.i.opuszc
zając.ją.w.dół,.niczym.jaskółka.w.locie.podczas.lata..Obeszła.drzewo,.trzymając.w.ręku.pas,.i.powiedziała.
coś.do.Liku..Pociągnęła.ją.lekko.i.obie.dziewczynki.odeszły.

Tanakil.bezustannie.mówiła,.a.Liku.szła.tuż.obok.niej.nastawiając.uszu.i.wsłuchując.się.w.każde.jej

.słowo,.co.nawet.z.daleka.było.widoczne..Lok.musiał.sobie.zrobić.nową.szczelinę.w.bluszczu,.aby.zobaczy
ć,.dokąd.idą..Tanakil.podprowadziła.Liku.do.tobołka,.chciała,.aby.Liku.go.zobaczyła.

Odrętwiały.Lok.zmienił.pozycję,.żeby.lepiej.widzieć.polanę..Stary.człowiek.krążył.niespokojnie,.trz

ymając.się.jedną.ręką.za.siwe.włosy.wyrastające.mu.pod.ustami..Ludzie,.którzy.nie.pełnili.straży.ani.nie.pil
nowali.ognia,.leżeli.na

138

wznak.na.ziemi.jak.martwi..Tłusta.kobieta.znowu.wesz

a.do.szałasu.

Stary.człowiek.powziął.jakieś.postanowienie..Lok.widział.że.odjął.rękę.od.twarzy..Klasnął.głośno.

w.dłonie.i.coś.powiedział..Leżący.przy.ogniu.ludzie.zaczęli.się.niechętnie.podnosić..Stary.człowiek.wskazu
jąc.na.rzekę.ponagla

.ich,.ale.wszyscy.stali.w.milczeniu..Nagle.zaczęli.potrząsać.g

owami.i.mówić..W.głosi

e.starego.człowieka.wyczuwało.się.złość..Podszedł.do.wody,.zatrzymał.się,.powiedział.coś.przez.ramię.i.w
skazał.na.wydrążone.pnie..Powoli.mężczyźni.ruszyli.stąpając.sennym.krokiem.po.kępach.trawy.i.zasypanej
.liśćmi.ziemi..Mówili.cicho.do.samych.siebie.i.do.innych..Stary.człowiek.zaczął.krzyczeć,.podobnie.jak.ko
bieta.krzyczała.na.Tanakil..Stanęli.sennie.nad.brzegiem.rzeki.wpatrując.się.w.pnie,.bez.ruchu.i.bez.słowa..
Kwaśny.zapach.płynu,.dobywającego.się.ze.zwierzęcia,.docierał.aż.do.Loka,.przypominał.zbutwiały.zapac
h.jesieni..Tuami.przeszedł.przez.polanę.i.zatrzymał.się.z.tylu.za.stojącymi.ludźmi.

Stary.człowiek.wystąpił.z.przemową..Tuami,.kiwając.głową,.odszedł,.a.po.chwili.rozległy.się.odgło

sy.rąbania.drzewa..Dwaj.mężczyźni.wyciągnęli.z.krzaków.ukryte.pasy.ze.skóry,.wskoczyli.do.rzeki.i.zepch
nęli.w.wodę.tylny.koniec.pierwszego.pnia,.a.podprowadzili.do.brzegu.drugi.pień..Stojąc.po.obu.stronach.p
nia,.zaczęli.go.podnosić..Pochyleni,.sapali.ciężko..Stary.człowiek.znowu.krzyknął.podnosząc.w.górę.ręce.i.
wskazując.na.coś.palcem..Dwaj.mężczyźni.jeszcze.raz.unieśli.pień..Tuami.wrócił.z.gładko.oc

osaną.gałęzi

ą..Mężczyźni.ryli.miękką.ziemię.nad.brzegiem.rzeki..Lok.obrócił.się.w.swoim.gnieździe,.żeby.odszukać.Li
ku..Zobaczył,.że.Tanakil.pokazuje.jej.wiele.cudownych.rzeczy:.sznur.morskich.muszli,.a.także.małą.

Oa,.

óra.wydala.się.Lokowi.jak.prawdziwa,.myślał.tylko,.że.śpi.albo.ze.umarła..Tanakil.nie.wypuszczała.z.ręki.
pasa,.ale.zw

sał.luźno,.bo.Liku.trzymała.się.blisko.większej.dziewczynki,.patrząc.na.nią.w.taki.sposób,.jak.

patrzyła.na.Loka,

139

iedy

.ją.huśtał.albo.przed.nią.błaznował..Proste.smugi.s

łońca

.nachylały.się.ku.polanie.poprzez.prze

ęcz..Stary.czło

iek.zaczął.pokrzykiwać,.a.na.jego.głos.wynurzyły.się.z.

szałasu,

.ziewając,.kobiety..Krzykną

ł.znowu,.więc.powłócząc.nogami.skupiły.się.pod.drzewem.i.podobnie.jak.przedtem.

ężczyźni.o.czymś.ze.

sobą.mówiły..Niebawem.na.polanie.widać.było.tylko.straż.i.dwie.dziewczynki.

Jakiś.nowy.rodzaj.okrzyków.docierał.spod.drzewa.i.znad.rzeki..

Lok

.obrócił.się,.aby.zobaczyć,.co.si

ę.dzieje..—.

A-ho!

Nowi.ludzie,.zarówno.mężczyźni,.jak.i.kobiety,.stali.przechyleni.do.tyłu..Pień.patrzył.na.nich,.jego.

dziób.spo

zywał.na.drugim.pniu,.który.przyciągnął.

Tuami.

.Lok.wie

ział,.że.ten.koniec.jest.dziobem,.ponie

waż.pień.miał.po.obu.stronach.oczy..Przedtem.ich.nie.zauważył,.bo.były.

rzesłonięte.czymś.białym,.co.ter

az.pociemniało.i.

częściowo

.się.zmyło..Ludzie.byli.przywiązani.do.pnia.pasami.ze.

skóry.

.Stary.człowiek.po

naglał.ich,.a.oni.odchylali.się.do.

tyłu,

.sapiąc,.ryjąc.nogami.miękką.ziemię.i.wzbijając.w.górę.grudy.ziemi..

Szli.wykonując.nagłe.ruchy,.a.pień.sunął.za.

nimi

.nie.spuszczając.ich.z.oczu..Lok.widział.bruzdy.na.ich.

twa

rzach

.i.spływający.pot,.kiedy.przechodzili.pod.drzewem,.a

.wkrótce.

zniknęli.

.Stary.człowiek.postępował.z

a.nimi,.

nieustannie

.krzycząc.

Tanakil

.i.Liku.wróciły.pod.drzewo..Liku.trzymała.T

anakil

.jedną.ręką,.a.w.drugiej.miała.małą.

Oa.

rzyki.ustały.nagle.utrudzeni.i.posępni.ludzie.wyłonili.się.na.polanie.

stawili.rzędem.nad.rzeką..Tuami.i.Sos

na.stanęli.w.wodzie.r

y.drugim.pniu..Tanakil.ruszyła.do.przodu,.żeby.

zobaczyć,

.co.się.dzieje,.ale.Liku.się.c

ofnęła..Tanakil.usiłowała.jej.oś.wyjaśnić,.ale.Liku.nie.chciała.się.zbliżyć.do.wody..Tanakil.zaczęła.ją.ciągn
ąć

.Liku.jednak.zapierała.się.w.

ziemię

.rękoma.i.nogami..Nagle.Tanakil.zaczęła.na.nią.krzyczeć.ja

.kobieta.

o.pom

rszczonej.twarzy..Wzięła.do.ręki.kij,.jej.gło

.był.ostry.i.prz

szywający,.znowu.pociągnęła.za.pas..L

.się.nie.poddawała,.więc.Tanakil.uderzyła.ją.kijem.po

plecach..Liku.

ęknęła,.a.Tanakil.ciągnęła,.ok

adając.ją.kijem.

—.A-ho!.

A-hol

.A-ho!

Drugi.pień.leżał.już.dziobem.na.brzegu,.ale.nie.mogli.go.

dalej

.wyciągnąć..Obsunął.się.w.dół.i.ludzi

e.się.przewrócili..Stary.człowiek.krzyknął.z.całych.sił..Pokazał.z.wściekłością.palcem.w.dół.rzeki,.potem.n
a.wodospad.i.las,.a.jego.głos.by

ł.pełen

.gniewu..Ludzie.także.zaczęli.na.niego.krzyczeć..Tanakil.przestała.bi

ć.Liku.i.obserwowała.dorosłych..Stary.człowiek.krążył.pośród.leżących.ludzi,.usi

ował.ich.poderwać.kopni

akiem..Tuami.stał.z.boku,.przyglądając.mu.się.

ak.pień,.ale.nie.odzywał.się.ani.słowem..Powoli.ludzie.pod

nieśli.się.i.znowu.chwycili.za.pasy..Tanakil.przestała.się.już.nimi.interesować,.odwróci

a.się.i.przyklęk

a.pr

zy.Liku..Podniosła.kilka.małych.kamyków.i.podrzuciwszy.je.w.górę,.usiłowa

a.je.złapać.w.swoją.wąską.dło

ń..Liku.przygląda

a.się.tej.zabawie..Pień.został.wyciągnięty.na.brzeg,.

zakołysał

.się.i.osiadł.mocno..Ludzie,.

odchyliwszy.się.do.tyłu,.odeszli.

Lok.patrzył.na.Liku.szczęśliwy,.że.ma.zaokrąglony.brzuszek,.że.panuje.spokój,.że.Tanakil.już.nie.o

kłada.jej.kijem..Przypomnia

.sobie.nowego.przy.piersi.tłustej.kobiety.i.uś

iechnął.się.do.

Fa.

.Ona.jednak.ci

erpko.się.skrzywiła..Wcale.nie.wydawała.się.tak.uszczęśliwiona.jak.on..Wszystko,.co.czul.dotychczas,.gdz
ieś.pierzchło,.

zniknęło

.jak.szron.na.płaskiej.skale.w.pierwszych.promieniach.słońca..Ludzie,.obdarzeni.tylo

ma.cudownymi.umiejętnościami.i.przedmiotami,.już.nie.wydawali.mu.się.tak.gro

ni.jak.dotychczas..Nawe

t.zewnętrzny.Lok.był.uśpiony.i.mniej.wyczulony.na.zapachy.i.odgłosy..Ziewnął.szeroko.i.przyc

snął.rękami

.oczy..Natychmiast.rój.kłaczków.zaczął.mu.m

gotać.przed.oczami,.jak.to.bywa.latem,.kiedy.wiatr.porywa.j

e.z.krzaków.na.równinie.i.gęstymi.tumanami.wirują.w.powietrzu..Usłysza

.cichy.szept.Fa:

—.Pamiętaj,.że.zabierzemy.je,.jak.tylko.się.ściemni.

Zobaczył.obraz.kobiety,.uśmiechniętej.i.karmiącej.piersią.nowego.

—.A.czym.go.nakarmisz?

—.Przeżuję.mu.jedzenie..A.może.napłynie.mi.mleko?.Zastanawiał.się..

.dodała:

—.Wtedy,.kiedy.nowi.ludzie.będą.już.spali.

Tymczasem.nowi.ludzie.jeszcze.nie.spali.i.wcale.się.na.to.nie.zanosiło..Robili.coraz.większy.hałas..

Oba.pnie.leżały.na.polanie,.oparte.na.grubych,.okrągłych.pieńkach..Wszyscy.zgromadzili.się.wokół.drugie
go.pnia.i.krzyczeli.na.starego.człowieka..On.wskazywał.ze.złością.na.szlak.prowadzący.do.lasu.i.wykrzyki
wał.ptasim,.trzepotliwym.głosem..Ludzie.potrząsali.głowami.uwalniając.się.od.pasów.i.odchodząc.w.stronę
.swoich.szałasów..Stary.człowiek.wymachiwał.pięściami.w.niebo,.teraz.już.granatowe,.i.walił.się.nimi.po.g
łowie;.wszyscy.jednak.podążali.jak.we.śnie.w.stronę.ognia.i.szałasów..Kiedy.został.zupełnie.sam,.dopiero.
wtedy.umilkł..Pomiędzy.drzewami.zalegała.stopniowo.ciemność,.słońce.zaczynało.opuszczać.ziemię.

Stary.człowiek.poszed

.bardzo.wolnym.krokiem.nad.rzekę..Tam.się.zatrzymał,.ale.

Lok

.i.Fa.nie.wid

zieli,.jaki.miał.wyraz.twarzy..Po.chwili.jednak.wrócił.szybko.do.swego.szałasu.i.tam.zniknął..Lok.usłyszał.
głos.tłustej.kobiety,.a.wtedy.stary.człowiek.wyszedł..Udał.się.w.stronę.rzeki,.tak.samo.wolnym.krokiem,.al
e.tym.razem.nie.zatrzymał.się.przy.pniach,.tylko.poszedł.dalej..Minął.drzewo.i.nie.dochodząc.do.rzeki.stan
ął.i.zaczął.się.przyglądać.dzieciom.

Tanakil

.uczyła.Liku.łapać.kamyki,.kij.poszedł.w.zapomnienie..Na.widok.starego.człowieka.podnios

a.się,.założyła.ręce.do.tyłu.i.stała.pocierając.jedną.nogę.o.drugą..Liku.usiłowała,.jak.umiała,.robić.to.samo.

.Stary.człowiek.milczał,.ale.po.chwili.wskazał.głową.na.polanę.i.powiedział.coś.surowym.głosem..Tanakil.
wzięła.do.ręki.pas.i.przeszła.pod.drzewem.prowadząc.za.sobą.Liku..Obróciwszy.się.cicho.na.drzewie.Lok.z
obaczył,.że.wchodzą.do.szałasu..Kiedy.znowu.spojrzał.w.stronę.rzeki,.stary.czł

wiek.jeszcze.tam.stał.i.odd

awał.mocz..Słońce.

zniknęło.już

.znad.rzeki,.zatrzymało.s

ę.jeszcze.na.wierzchołkach.drzew.przy.przeciwleg

łym.

brze-

gu.

.Wodospad.i.przełęcz.tonęły.w.czerwieni,.woda.głośno.huczała..Stary.cz

owiek.wrócił,.stanął.po

d.drzewem.i.patrzył.z.uwagą.na.cierniste.krzaki,.gdzie.mężczyźni.pełnili.straż..Po.chwili.stanął.przy.drzewi
e.z.drugiej.strony.i.jeszcze.raz.się.rozejrzał..Wrócił.na.poprzednie.miejsce.i.oparł.się.o.pień.drzewa.zwróco
ny.twarzą.do.rzeki..Wsunął.rękę.pod.skórę.okrywającą.mu.pierś.i.coś.stamtąd.wyciągnął..Lok.powąchał,.zo
baczy

.i.rozpoznał..Stary.cz

owiek.jadł.mięso.przeznaczone.dla.Liku..Słyszeli,.że.się.pochylił.i.spuści

ł.

gło

wę..Ze.sterczącymi.na.boki.łokciami.rozrywa

.mięso.na.kawałki.i.wk

adał.do.ust..Uwijał.się.jak.mrówki.w.

uschniętym.drzewie.

Ktoś.się.zbliżał..Lok.usłyszał,.ale.stary.człowiek.nie.słyszał,.tak.głośno.poruszał.szczękami..Mężcz

yzna.obszed

ł.

drzewo,.zobaczył.starego.człowieka,.zatrzymał.się.i.ryknął.z.furią..By

.to.Sosna..Wypadł.na.p

olanę,.stanął.przy.ogniu.i.zaczął.krzyczeć.z.całych.sił..Z.mrocznych.sza

asów.wyłoniły.się.zarysy.postaci,.

mężczyzn.i.kobiet..Nieprzenikniona.ciemność.spowiła.ziemię..Sosna.kopnął.w.ogień,.strzeliły.w.górę.iskry.
i.płomienie..A.potem.rozpościerający.się.blask.ognia.staczał.bój.z.mrowiem.ciemności.pod.spokojnym,.roz
jarzonym.niebem..Stary.człowiek.krzyczał.stojąc.przy.pniach;.Sosna.krzyczał.także.wskazując.na.niego.pal
cem..Po.chwili.wyłoniła.się.z.szałasu.tłusta.kobieta.z.nowym,.który.wspinał.się.po.jej.ramieniu..Jakby.na.d
ane.hasło.wszyscy.ruszyli.do.przodu..Stary.człowiek.wskoczy

.na.pień.i.chwyciwszy.

ulistnioną

.gałąź.zaczą

ł.nią.wymachiwać..Tłusta.kobieta.wrzasnęła.na.ludzi.tak.potę

nym.głosem,.że.aż.zatrzepotały.skrzydłami.p

taki.siedzące.na.drzewach..Głos.starego.człowieka.nie.brzmiał.już.tak.ostro..Ludzie.zachowywali.się.troch
ę.spokojniej..

Tuami,

.który.dotychczas.wcale.s

ę.n

e.odzywał,.stojąc.przy.tłustej.kobiecie,.teraz.powiedział.j

owo,.które.wszyscy.podchwycili.i.powtarzali.coraz.gło

ej..Stary.człowiek.wskazywa

.na.głowę.jel

enia.leżącą.przy.ogniu,.ale.głosy.powtarzające.bezustannie.jedno.słowo,.nasilały.się.tak,.jakby.ludzie.podch
odzili.coraz.bliżej.

.143

Tłusta.kobieta.wsunę

a.się.do.swojego.szałasu,.w.którym.wszyscy.jednocześnie.utkwili.spojrzenia..

Wyszła,.ale.nie.z.nowym,.tylko.z.

chlupocącym

.zwierzęciem..Rozległy.się.okrzyki.i.klaskanie.w.ręce..Wszy

scy.się.w.mig.rozpierzchli.i.wrócili.z.wydrążonymi.kawałkami.drzewa,.do.których.zwierzę.leżące.na.ramie
niu.tłustej.kobiety.oddawało.mocz..W.blasku.ognia.

Lok

.widział,.jak.poruszały.się.ich.przełyki..Stary.człowi

ek,.machając.rękami,.nakazywał.im,.aby.wracali.do.szałasów,.ale.nikt.nie.słuchał..Podchodzili.do.tłustej.ko
biety.po.następną.porcję.płynu..Tłusta.kobieta.już.się.nie.śmiała,.tylko.spoglądała.to.na.starego.człowieka,.t
o.na.ludzi.i.

Tuami.

.Stał.koło.niej.z.uśmiechem.na.twarzy..Chciała.zabrać.zwierzę.do.szałasu,.ale.Sosna.i.je

dna.z.kobiet.nie.pozwolili..Widząc.to.stary.człowiek.ruszył.do.przodu.i.nagle.rozgorzała.walka..Tuami.przy
glądał.się,.jakby.walczący.ludzie.byli.czymś,.co.narysował.w.powietrzu.patykiem..Przyłączyło.się.jeszcze.
więcej.ludzi..Tłum.kłębił.się,.a.tłusta.kobieta.krzyczała..

Chlupocące

.zwierzę.zsunęło.się.z.jej.ramienia.i.

zni

knęło.

.Rzuciła.się.na.nie.cała.gromada..Lok.usłyszał.

chlupot

.wody,.po.czym.kłębowisko.ludzi.opadło..Zacz

ęli.się.rozpraszać.na.chwiejnych.nogach,.a.zwierzę.leża

o.rozp

aszczone.na.ziemi,.jak.jeleń.Tuami,.tylko.że

.wyglądało.bardziej.martwo.

Stary.człowiek.stał.się.nagle.dziwnie.wysoki..Lok.ziewnął..Obrazy.nie.pasowały.do.siebie..Zamknął

.oczy.i.otworzył..Stary.człowiek.miał.obie.ręce.wyciągnięte.wysoko.w.górę..Stał.zwrócony.twarzą.do.ludzi,
.a.głos,.jaki.z.siebie.dobywał,.najwyraźniej.ich.przeraził..Zaczęli.się.cofać..Tłusta.kobieta.wśliznęła.się.do.
s

ałasu..Tuami.gdzieś.zniknął..Głos.starego.człowieka.zabrzmiał.jeszcze.potężniej,.umilkł,.ręce.mu.opadły.

.Zaległa.cisza,.czuło.się.strach.i.kwaśny.zapach.martwego.zwierza.

Nikt.się.nie.odzywał,.wszyscy.siedzieli.skuleni.odchylając.się.lekko.do.tyłu..Nagle.jedna.z.kobiet.rz

uciła.się.z.krzykiem.w.stronę.starego.człowieka,.stanęła.przed.nim.pocierając.brzuch.i.wyciągając.piersi,.a.
wreszcie.na.niego.plunęła.

144

Ludzie.poruszyli.się..Kiwali.głowami.i.pokrzykiwali..Stary.cz

owiek.wrzasnął.na.nich.z.góry.i.wska

zał.na.głowę.jelenia..Zaleg

a.cisza..Oczy.obróciły.się.w.stronę.jelenia,.który.bez.

przerwy

.wpatrywał.się.w.L

oka.swoim.ma

ym.oczkiem.poprzez.szczelinę.w.liściach.bluszczu.

W.lesie.otaczającym.polanę.rozległ.się.jakiś.hałas..Sto

niowo.zaczął.do.nich.docierać..Ktoś.wył..Ci

erniste.krzaki.poruszyły.się.i.rozchyliły..Kasztan,.trzymając.się.Krzaczastego,.kuśtykał,.po.lewej.nodze.sp

ywa

a.mu.krew..Kiedy.zobaczył.ogień,.położył.się,.a.wtedy.natychmiast.podbiegła.do.niego.kobieta..Krzac

zasty.wysunął.się.do.przodu.

Lokowi.opadły.powieki,.zatrzepotał.nimi.i.otworzył.oczy..W.sennej.zjawie.zobaczył.obraz,.w.który

m.opowiada

.to.wszystko.Liku,.ale.ona,.podobnie.jak.on.sam,.nic.z.tego.nie.mogła.zrozumieć..Tłusta.kobie

ta.wy

oniła.się.z.szałasu.z.nowym.przy.piersi.

Krzaczasty.zadawał.jakieś.pytania..W.odpowiedzi.rozległy.się.krzyki..Kobieta,.która.przed.chwilą.p

okazywała.swą.wychudłą.pierś,.teraz.wskazywała.na.starego.człowieka,.na.uschnięte.drzewo.i.ludzi..Kaszt
an.splunął.na.głowę.jelenia,.a.ludzie.znowu.zaczęli.krzyczeć.i.posuwać.się.do.przodu..Stary.człowiek.podni
ósł.w.górę.ręce.i.wystąpił.z.tą.samą.głośną.i.złowieszczą.przemową,.ale.wzbudził.tylko.drwinę.i.śmiech..K
asztan.stał.przy.głowie.jelenia..Jego.oczy.lśniły.w.blasku.ognia.jak.dwa.kamyki..Zaczął.wyciągać.gałąź.zat
kniętą.u.pasa,.w.drugim.ręku.trzyma

.wygięty.kij..On.i.stary.człowiek.obserwowali.się.nawzajem.

Stary.człowiek.odsunął.się.na.bok.i.w.ogromnym.pośpiechu.coś.mówił..Dotknął.tłustej.kobiety.i.wy

ciągnąwszy.ręce.us

łował.jej.odebrać.nowego..Schyliła.się.raptownie.i.

capnęła.

go.zębami.w.rękę,.jak.zrobił

aby.każda.kobieta..Zakręcił.się.

.jęknął.z.bólu..Kasztan.przyłożył.gałąź.do.wygiętego.kija.

.ściągnął.czerwo

ne.pióra.do.tym..Stary.człowiek.zbliżył.się.do.n

ego.wyciągnąwszy.ręce,.d

onie.wystawiając.ku.ga

ęzi..Stał

.spokojnie.w.zasięgu.Kasztana,.skulił.palce.prawej.ręki,.oprócz.palca.wskazującego..Poruszał.nim,.aż.skier
ował.go

145

na.jeden.z.szałasów..Wszyscy.czekali.w.milczeniu..Tłusta.kobieta.roześmiała.się.piskliwie,.ale.zara

z.ucichła..

Tuami.

obserwował.plecy.starego.człowieka,.który.rozejrzał.się.po.polanie,.wpatrzył.się.w.czarny.

mrok.pod.drzewami,.a.potem.znowu.przeniósł.wzrok.na.ludzi..Nikt.się.nie.odzywał.

Lok

.ziewnął.i.usadowił.się.w.zagłębieniu.wierzchołka.drzewa,.gdzie.był.bezpiecznie.osłonięty.prze

d.ludźmi.i.ich.całym.obozowiskiem,.które.teraz.l

niło.światłem.odbijającym.się.ponad.drzewami..Spojrzał.

na.

Fa,

.chcąc.ją.zachęcić.do.snu.u.swego.boku,.ale.nie.zwracała.na.niego.uwagi..Z.twarzą.w.liściach.bluszcz

u.wpatrywała.się.w.coś.bez.zmrużenia.oka..Była.tak.skupiona,.że.nawet.nie.zareagowała,.gdy.dotknął.ręką.
jej.nogi..Wciąż.patrzyła..Otworzy

a.usta,.oddech.miała.przyspieszony..Ściska

a.zbutwiałe.drzewo,.które.

zkruszyło

.się.i.zamieniło.w.mokrą.miazgę..Mimo.zmęczenia,.za

nteresował.się.jednak,.a.nawet.trochę.prze

straszył..Zobaczył.obraz,.w.którym.jeden.z.ludzi.wdrapuje.się.na.drzewo,.więc.wygramolił.się.z.wygodneg
o.zagłębienia.i.rozchylił.liście..Fa.rozg

ądała.się.szybko.na.boki,.a.jej.twarz.przypominała.śpiącego.człowie

ka,.zmagającego.się.ze.strasznym.snem..Złapała.go.za.rękę.i.ściągnęła.niżej..Objęła.go.mocno.i.skryła.twar
z.na.jego.piersi..Otoczył.ją.ramieniem,.a.wtedy.zewnętrznego.Loka.owionęło.przyjemne.ciepło.jej.ciała..Fa
.nie.miała.jednak.ochoty.na.igraszki..Uklękła,.przyciągnęła.go.do.siebie.i.przyciskając.jego.głowę.do.piersi
,.patrzyła.na.dół,.a.jej.serce.łomotało.mu.pod.policzkiem..Chciał.zobaczyć,.co.ją.tak.przeraża,.ale.kiedy.pró
bował.się.od.niej.uwolnić,.przytrzymała.go.mocno,.widział.więc.tylko.zarys.jej.szczęki.i.oczy,.otwarte,.wci
ąż.otwarte,.i.wpatrzone.

Znowu.ogarnęła.go.fala.uczucia,.a.jej.ciało.było.takie.ciepłe..Lok.uleg

.pokusie.snu,.przekonany,.że

.Fa.obudzi.go,.kiedy.ludzie.pójdą.spać,.a.oni.będą.mogli.uciec.z.dziećmi..Usadowił.się.wygodnie,.z.głową.
na.jej.bijącym.sercu..Obejmowała.go.mocno.ramionami,.a.rój.kłaczków,.wirujących.teraz

.w.ciemności,.sta

ł.się.całym.światem.wyczerpującego.snu.

Rozdział.dziewiąty

Zbudził.się,.gotów.do.walki.z.rękami,.które.go.uciska

y,.przygniatały.mu.ramiona,.zasłania

y.twarz..

Mówił.coś.i.bełkotał.pomiędzy.palcami,.chciał.je.ugryźć.w.przerażeniu,.które.stało.się.teraz.jego.nieodłącz
nym.doznaniem..To.Fa.go.przytrzymywała,.pochylona.nad.jego.twarzą,.ponieważ.zaczął.

rozgrzebywać

.liśc

ie.i.kręcić.się.w.zmurszałym.drzewie.

—.Uspokój.się!

Od.kiedy.siedzieli.na.drzewie,.jeszcze.nigdy.nie.odezwała.się.tak.głośno,.jakby.nikogo.nie.było.w.p

obliżu..Przestał.się.szamotać.w.pełni.już.rozbudzony,.dostrzegał.nawet.przedzierające.się.przez.liście.smug
i.światła,.które.drgały.w.mroku.ich.drzewa..Ponad.drzewem.świeciły.gwiazdy,.ale.wydawały.się.maleńkie,.
chwilami.całkiem.znikały..Pot.spływał.po.twarzy.Fa,.całe.jej.ciało,.gdziekolwiek.dotknął,.było.mokre..W.m
omencie.kiedy.ją.zobaczył,.usłyszał.także.nowych.ludzi,.hałasowali.jak.stado.wyjących.wilków..Krzyczel

śmiali.się,.śpiewali.i.paplali.w.swojej.ptasiej.mowie,.a.płomienie.nad.ogniskiem.strzelały.w.górę.jak.oszalał
e,.wt

rując.ich.krzykom..Lok.odwrócił.się.i.wsunąwszy.palce.m

ędzy.liście.chciał.zobaczyć,.co.się.dzieje.

Polana.jarzyła.się.blaskiem.ognia..Wyciągnęli.na.brzeg.w

elk

e.pnie,.które.przepłynęły.przez.rzekę,.

i.ustawili.na.sztorc.ponad.ogniem,.opierając.je.o.siebie.końcami..Ten.og

.nie.miał.w.sobie.ciepła.ani.

przy

tulności

.—.był.jak

147

wodospad,.jak.kot..

Lok

.zauważył.kawałek.tego.same

go.

pnia,.który.przyczynił.się.do.śmierci.Ma

a;.

był.oparty.o.stos.a.rosnące.na.nim.twarde.grzyby.w.kształcie.kłosów.miał

krwistoczerwony.kolor..Ponad.w

ierzchołkiem.stosu.tryskał

w.górę.płomienie,.jakby.je.ktoś.od.spodu.wyciskał,.czerwone,.żółte.i.białe,.strz

elały.z.nich.drobne.iskierki,.wysoko.gdzie.wzrok.nie.sięgał..Płomienie.zacierały.się.na.poziomie.oczu.Loka
,.a.spowijający.je.niebieski.dym.był.ledwie.widoczny..Stos,.tryskający.fontanną.płomieni,.rozsnuwał.światł
o.wokół.całej.polany,.ale.nie.było.w.nim.ciepła,.tylko.ostrość,.

białoczerwona

.i.oślepiająca..Światło.to.pulso

wało.jak.serce.i.nawet.rosnące.dokoła.polany.drzewa,.z.rojem.poskręcanych.liści,.zdawały.się.przesuwać.n
a.bok.niczym.szpary.w.liściach.bluszczu.

Ludzie.wyglądali.podobnie.jak.ogień,.ich.skóra.była.

białożółta,

.zrzucili.bowiem.futra.i.mieli.tylko.

na.biodrach.przepaski.ze.skóry..Kołysali.się.jak.drzewa,.mieli.włosy.spuszczone.do.tyłu.albo.przerzucone.d
o.przodu,.tak.że.Lok.nie.potraf

ł.odróżnić.wśród.nich.mężczyzn..Tłusta.kobieta.stała.przy.jednym.z.wydrąż

onych.pni,.trzymając.się.pod.boki;.ona.też.była.naga.do.pasa,.a.jej.skóra.

białożółta.

.Stała.z.odchyloną.do.ty

łu.głową,.wygiętą.szyją,.z.otwartymi.ustami.i.śmiała.się,.a.jej.rozpuszczone.włosy.spadały.prosto.we.wgłęb
ienie.pnia..

Tuami

.przycupnął.koło.niej.i.dotykał.twarzą.przegubu.jej.lewej.ręki;.poruszał.się,.nie.w.przód.i.

w.tył,.jak.blask.ognia,.lecz.w.górę,.ku.jej.obnażonemu.ramieniu,.pełzając.po.niej.ustami.i.przebierając.palc
ami,.jakby.zjadał.jej.ciało..Stary.człowiek.leżał.w.drugim.wydrążonym.pniu,.nogi.wystawały.mu.na.zewnąt
rz,.z.obu.stron.pnia..Trzymał.w.ręku.jakby.okrągły.kamień,.który.przykładał.co.chwila.do.ust,.a.w.przerwac
h.podśpiewywał..Reszta.mężczyzn.i.kobiet.rozproszyła.się.po.całej.polanie..Oni.też.mieli.okrągłe.kamienie
.i.jak.Lok.zdołał.zauważyć,.coś.z.nich.pili..Wciągnął.w.nos.zapach.tego.płynu..Wydał.mu.się.słodszy.i.ostr
zejszy.niż.poprzedni,.przypominał.ogień.i.wodospad..Był.to.pszczeli.płyn,.pachniał.miodem,.woskiem

148

i.rozk

adem,.przyciągał.i.odpychał,.przerażał.i.podniecał,.po

dobnie

.jak.ci.ludzie..W.pobliżu.ognia.z

najdowało.się.więcej.okrąg

ych.kam

eni.z.otworem.u.góry,.stamtąd.dochodzi

.szczególnie.mocny.zapach..

Lok.zauwa

ył,.ze.ledw

e.zdążyli.wypić.ze.swo

ch.pojemników,.zaraz.podchodzili.do.kamieni.koło.ognia.i.

podnosząc.je.znowu.napełniali..

Tanakil

.leżała.przed.jednym.z.szałasów.na.wznak.jak.nieżywa..Jakiś.mężcz

yzna.i.kobieta.zmagali.się.ze.sobą,.całowali.się.i.pokrzykiwali.skrzeczącymi.glosami,.inny.zaś.mężczyzna.
czo

.się.wokół.ognia.niby.ćma.z.przypalonym.skrzydłem..Krążył.tak.bez.przerwy,.ale.nikt.nie.zwracał.n

a.niego.uwagi,.wszyscy.głośno.krzycze

Tuami.dosięgną

.szyi.tłustej.kobiety..Zaczął.ją.ciągnąć,.ona.zaś.śmia

a.się.potrząsając.głową.i.ścisk

ając.go.mocno.za.ramię..Stary.cz

owiek.śpiewał,.wszyscy.zmagali.się.w.walce,.mężczyzna.czołga

.się.wok

ół.ognia,.Tuami.napierał.na.tłustą.kobietę,.a.polana.przez.cały.czas.podskakiwała.w.przód.i.w.tył,.i.na.boki.

Było.tak.widno,.że.Lok.widział.

.wyra

nie..Zmęczy

y.mu.się.oczy.długim.śledzeniem.nieustanneg

o.ruchu.na.polanie,.odwrócił.więc.g

owę.i.spojrza

.na.Fa..Ona.też.śledziła.wszystko,.ale.jakby.z.mniejszą.u

wagą.i.mimo.drgającego.światła.twarz.jej.była.bardzo.spokojna..Wydało.mu.się,.że.przez.cały.czas,.nim.jes
zcze.zmorzy

.go.sen,.nawet.nie.mrugnęła.okiem.i.ciągle.wpatrywała.się.w.ten.sam.punkt..Obrazy.w.jego.gł

owie.przesuwały.się.jak.

blask

.ognia..Nie.m

ały.żadnego.znaczenia,.snuły.się.jeden.za.drugim.i.mia

ł.

wrażen

ie,.że.za.chwilę.głowa.mu.pęknie..Cisnęły.mu.się.słowa.na.język,.ale.nie.potra

ł.ich.wypowiedzieć.

—.Co.to.jest?.Fa.nawet.nie.drgnę

a..Lok.podświadomie.coś.wyczuwa

,.by

o.to.uczucie.straszne,.be

zkształtne,.przenikające.go.na.wskroś,.wydawało.mu.się,.że.dzieli.razem.z.Fa.ten.sam.obraz,.ale.pozbawio
ny.jest.oczu.i.nie.może.go.zobaczyć..By

o.to.r

e.przerażające.jak.świadomość.wielkiego.zagrożenia,.kt

re.zewnętrzny.Lok.odczuwa

.już.wcześniej.wspólnie

ł.49

Fa;

.jednakże.to,.co.czuł.teraz,.dotyczyło.wewnętrznego.Loka.i.nie.mogło.się.w.nim.pomieścić..Na

pierało.na.niego.niwecząc.przyjemne.uczucie,.jakie.go.ogarnęło.po.przebudzeniu,.niwecząc.wszystkie.snuj
ące.się.obrazy,.zacierając.każdą.myśl.i.ustalone.poglądy,.a.także.uczucie.głodu.i.dotkliwego.pragnienia..To.
coś.zawładnęło.nim,.ale.nie.miał...f.pojęcia,.co.to.jest.

Fa.wolnym.ruchem.obracała.na.boki.głowę..Jej.oczy,.w.których.się.tliły.dwa.ogniki,.zatoczyły.koło,

.podobnie.jak.oczy.starej.kobiety.w.wodzie..Poruszyła.ustami.
—.nie.w.grymasie.czy.chęci.wypowiedzenia.jakichś.stów.—
jej.usta.zatrzepotały,.całkiem.jak.u.nowych.ludzi;.ale.po.chwili.rozchyliła.usta.i.powiedziała.spokojnie:

—.

.nie.zrodziła.tych.ludzi.ze.swego.brzucha..Z.początku.słowa.te.nie.wiązały.się.z.żadnym.obra

zem,.lecz.zapadły.w.niego.głęboko,.nurtowały.go..Po.chwili.zerknął.na.polanę,.aby.odnaleźć.znaczenie.tych
.słów,.i.zobaczył.usta.tłustej.kobiety..Szła.w.stronę.drzewa.przytrzymując.się.

Tuami;

.zatoczyła.się.i.śmiała.

skrzekliwie,

.odsłaniając.zęby..Były.niezbyt.szerokie,.nie.mogły.być.sprawne.przy.jedzeniu.i.żuciu;.były.rac

zej.drobne,.a.dwa.dłuższe.od.pozostałych..Przypominały.zęby.wilka.

Ogień.obsunął.się.z.rykiem.i.kaskadą.iskier..Stary.człowiek.przestał.pić,.leżał.spokojnie.w.wydrążo

nym.pniu,.a.pozostali.ludzie.siedzieli.lub.leżeli.na.wznak,.ich.nucenie.zamierało.wraz.z.przygasającym.ogn
iem..Tuami.i.tłusta.kobieta.przeszli.zataczając.się.pod.drzewem.i.

zniknęli

.z.oczu.Loka,.musiał.się.więc.od

wrócić,.aby.móc.ich.dalej.śledzić..Tłusta.kobieta.skierowała.się.w.stronę.wody,.ale.Tuami.chwycił.ją.za.ra
mię.i.obrócił..Stali.wpatrując.się.w.siebie,.tłusta.kobieta.była.blada.od.strony.księżyca,.a.zaczerwieniona.od
.strony.ognia..Śmiała.się.w.głos,.wysuwając.język,.podczas.gdy.Tuami.mówił.coś.do.niej.pośpiesznie..Wte
m.objął.ją.obiema.rękami.i.przycisnął.do.siebie;.zaczęli.się.ze.sobą.zmagać,.sapiąc.w.milczeniu..Teraz.złap
ał.ją.za.pęk.długich.włosów.i.ciągnął.w.dół,.unosząc.do.góry.jej.twarz

wykrzywioną.z.bólu..Tłusta.kobieta.wpiła.mu.w.ramię.paznokcie.prawej.ręki.i.wpijała.coraz.mocni

ej,.w.miarę.jak.ciągnął.ją.za.włosy..Tuami.przylgnął.twarzą.do.jej.twarzy,.pochylając.się.coraz.niżej,.aż.jeg
o.kolano.znalazło.się.pod.jej.plecami..Przesunął.rękę.wyżej.i.podtrzymywał.z.tyłu.jej.głowę..Rozluźniła.pa
lce.na.jego.ramieniu,.objęła.go.i.w.mgnieniu.oka.złączyli.się.przytulając.do.siebie.biodrami.i.ustami..Tłusta
.kobieta.zaczęła.się.obsuwać,.a.Tuami.przechylać.coraz.niżej,.Opad

.niezdarnie.na.jedno.kolano,.jej.ręce.ob

ejmowały.go.za.szyję..Leżała.w.blasku.księżyca,.z.przymkniętymi.oczami,.jej.ciało.było.zwiotcza

e,.piersi.

unosi

y.się.i.opadały.w.przyspieszonym.rytmie..Tuami.klęcząc.

gmeral

.w.futrze.osłaniającym.jej.talię..Wyda

ł.z.siebie.

warkliwy

.odgłos.i.rzuci

.się.na.nią..

Lok

.znowu.zobaczył.wilcze.zęby..Tłusta.kobieta.rzucała.g

ą.na.boki,.twarz.mia

a.wykrzywioną,.jak.wtedy,.gdy.usiłowa

a.się.wyrwać.z.rąk.Tuami.

Lok.odwrócił.się.do.Fa..Wciąż.jeszcze.klęczała.wpatrując.się.w.rozżarzony.stos.drzewa,.na.jej.ciele.

błyszczały.krople.potu..Lok.zobaczył.nagle.olśniewający.obraz,.w.którym.razem.z.Fa.porywa.dzieci.i.uciek
ają.przez.polanę..Stal.się.czujny..Przysunął.g

owę.do.jej.ust.i.wyszeptał:

—.Czy.teraz.we

miemy.dzieci?

Odsunęła.się.od.Loka,.bo.z.tej.odległości.mogła.go.lepiej.widzieć,.zrobiło.się.bowiem.ciemniej..Za

drżała.raptownie,.tak.jakby.padający.na.drzewo.blask.księżyca.owionął.ją.zimnem.

—.Zaczekajmy!

Dwoje.ludzi.pod.drzewem.robiło.taki.hałas,.jakby.się.zajadle.kłócili..Tłusta.kobieta.zaczęła.pohuki

wać.jak.sowa,.Tuami.zaś.sapał,.jakby.staczał.walkę.ze.zwierzem,.niepewny.swojej.przewagi..Lok,.patrząc.
na.nich.z.góry,.zobaczył,.że.Tuami.nie.tylko.leży.na.ziemi.wraz.z.tłustą.kobietą,.ale.na.dodatek.ją.zjada,.bo.
z.płatka.jej.ucha.sączyła.się.sczerniała.krew..Lok.był.podniecony..Wyciągnąwszy.rękę.dotkną

.Fa,.ale

151

edy.spojrzała.na.niego.kamiennym.wzrokiem,.natychmiast.ogarnęło.go.jakieś.niepojęte.uczucie,.j

eszcze.bardziej.przerażające.niż.uczucie,.jakie.budziła.w.nim.

Oa.

Lok.

uświadomił.to.sobie,.ale.nie.mógł.zr

ozumieć..Cofnął.szybko.rękę.i.zaczął.

rozgrzebywać

.liście.robiąc.szparę,.przez.którą.móg

.zerkać.na.ogień.i

.polanę..Większość.ludzi.weszła.już.do.szałasów..Stary.człowiek.skrył.się.cały.w.pniu,.widać.było.tylko.jeg
o.nogi.oparte.o.brzegi..Ten,.który.się.czołgał.wokół.ognia,.leżał.teraz.twarzą.do.ziemi.pośród.okrągłych.ka
mieni.opróżnionych.z.pszczelego.płynu,.a.myśliwy,.pełniący.straż,.stał.pr

y.ścianie.ciernistych.krzaków,.w

sparty.na.kiju..Lok.skupił.na.nim.uwagę,.zwłaszcza.że.zaczął.się.obsuwać.po.kiju.coraz.niżej.i.wreszcie.up
adł.tuż.przy.ciernistych.krzakach,.a.Jego.nagą.skórę.oświetlał.przyćmionym.blaskiem.księżyc..

Tanakil

znik

nęła,

.wraz.z.nią.kobiety.o.pomarszczonych.twarzach..Polana.była.teraz.niewielka,.widoczna.tylko.wokół.st

osu.drzewa.jarzącego.się.przygasłą.czerwienią.

Odwrócił.się,.żeby.popatrzeć.na.

Tuami

.i.tłustą.kobietę,.którzy.tak.się.już.wyczerpali.w.swoich.zmag

aniach,.że.leżeli.teraz.bez.ruchu..Lśniły.na.nich.krople.potu,.unosił.się.zapach.

ch.ciał.i.miodu.z.okrągłych.

kamieni..Spojrzał.na.

Fa,

.która.wc

ąż.milczała.przerażona.i.wpatrywała.się.w.obraz,.niew

doczny.w.ciemno

ści.gęstego.bluszczu..Spuścił.oczy.i.bezw

edn

e.zaczął.szukać.czegoś.do.jedzenia.w.zbutwiałym.drzewie..N

agle.jednak.uświadomił.sobie,.że.bardzo.chce.mu.s

ę.p

ć,.i.już.nie.potraf

ł.się.od.tej.myśli.wyzwolić..Gorąc

zkowo.spoglądał.na.Tuami.i.tłustą.kobietę,.bo.pośród.wszystkich.zdumiewających.i.niepojętych.wydarzeń,
.jakie.s

ę.na.polanie.rozgrywały,.ich.najlepiej.potraf

ł.zrozumieć.i.najbardziej.go.interesowali.

Zacięta,.wilcza.walka.tych.dwojga.ludzi.została.zakończona..Niedawno.jeszcze.zmagali.się.ze.sobą,

.pożerali.się.nawzajem,.na.jej.twarzy.i.jego.ramieniu.widniały.ślady.krwi..A.teraz,.kiedy.przestali.już.walcz
yć.i.zapanował.między.nimi.pokój,.czy.też.coś.w.tym.rodzaju,.zaczęli.się.bawić..Ich

152

igraszki.były.skomplikowane.i.wielce.absorbujące..Chyba.żadne.zwierzę.zamieszkujące.góry.czy.ró

wniny,.ani.też.gibkie.i.zwinne.stworzonko.żyjące.pośród.krzewów.czy.lasu,.nie.potraf

łoby.się.zdobyć.na.ta

k.wyraf

nowane.i.pomysłowe.igraszki,.a.tym.bardziej.poświęcić.im.tyle.czasu.i.bezsenną.noc..Dopadali.prz

yjemności,.tak.jak.zgonione.wilki.dopadają.koni;.zdawali.się.posuwać.tropem.niewidzialnej.zdobyczy,.nasł
uchiwać.z.przechyloną.głową;.ich.twarze,.widoczne.w.bladej.poświacie.księżyca,.były.skupione.i.czujne,.ja
kby.stawiali.pierwsze.kroki.zbliżając.się.skrycie.do.swojej.zdobyczy..A.kiedy.ją.wreszcie.zdobyli,.zaczęli.s
ię.zabawiać,.podobnie.jak.lis.zabawia.się.schwytawszy.tłustego.ptaka,.którego.nie.od.razu.uśmierca,.aby.pr
zedłużyć.i.dwukrotnie.rozkoszować.się.przyjemnością.jedzenia..Zachowywali.się.teraz.cicho,.tylko.od.czas
u.do.czasu.rozlegały.się.pomruki.i.sapanie.oraz.stłumiony.chichot.tłustej.kobiety.

Ponad.drzewem.śmignęła.biała.sowa.i.za.chwilę.usłyszał.Lok.jej.pohukiwanie,.które.zawsze.zdawa

ło.się.rozbrzmiewać.dalej,.niż.to.było.w.rzeczywistości..Widok.Tuami.i.tłustej.kobiety.nie.był.już.tak.fascy
nujący.jak.wtedy,.kiedy.ze.sobą.walczyli,.tym.trudniej.więc.było.mu.zapomnieć.o.pragnieniu..Nie.miał.od
wagi.odezwać.się.do.Fa,.wydawała.mu.się.bowiem.dziwnie.daleka,.a.poza.tym.Tuami.i.tłusta.kobieta.zach
owywali.się.teraz.o.wiele.ciszej.i.rozmowa.byłaby.niebezpieczna..Z.niepokojem.czekał,.aby.już.mogli.por
wać.dzieci.i.uciec.

Ogień.ledwie.się.jarzył,.oświetlając.tylko.gęstwinę.gałęzi.i.pąków.na.krzakach.wokół.polany,.które.

układały.się.w.ciemny.wzór.na.tle.jaśniejszego.nieba..Sama.polana.zatopiona.była.w.takim.mroku,.że.Lok.
musiał.się.posłużyć.nocnym.wzrokiem,.aby.cokolwiek.zobaczyć..Ogień,.pozostawiony.sam.sobie,.zdawa

ię.przygasać..Tuami.i.tłusta.kobieta.wysunęli.się.spod.drzewa.i.chwiejnym.krokiem,.ale.każde.z.osobna,.ok
ryci.mrokiem.do.pasa,.weszli.do.swoich.szałasów..Teraz.rozległ.się.ryk.wodospadu,.las.ożył,.słychać

153

było.trzask.gałęzi.i.odgłos.przemykających,.niewidzialnych.nóg..Następna.sowa.śmignęła.nad.pola

ną.i.przeleciała.ponad.rzeką.

Lok

.odwrócił.się.do.

.i.szepnął:

—.Teraz?

Przysunęła.się.do.niego.bliżej..W.jej.głosie.brzmiał.pośpiech.i.ton.rozkazujący,.jak.wtedy.na.terasie,

.kiedy.zmusiła.go.do.posłuszeństwa.

—.Wezmę.nowego.i.wskoczę.w.krzaki,.a.ty.za.mną..Lok.zastanawiał.się,.ale.nie.mógł.zobaczyć.żad

nego.obrazu.

—.Liku...

Zacisnęła.na.nim.ręce.

—.Fa.mówi:.„Tak.masz.zrobić!".Poruszył.się.gwałtownie,.aż.liście.bluszczu.zaszeleściły.głośno.

—.Ale.Liku...

—.Mam.w.głowie.wiele.obrazów.

Zwolniła.uścisk.rąk..Leżał.na.wierzchołku.drzewa,.a.wszystkie.obrazy.minionego.dnia.przesuwały.

mu.się.przed.oczami.jeden.po.drugim..Usłyszał.koło.siebie.jej.oddech,.usadowiła.się.głębiej.w.bluszczu,.kt
óry.głośno.zaszeleścił,.Lok.wyjrzał.więc.szybko.na.polanę,.ale.nikt.się.nie.poruszył..Zobaczył.tylko.wystaj
ące.z.pnia.nogi.starego.człowieka.i.mroczne.czeluści.szałasów.zrobionych.z.gałęzi..Ogień.wciąż.zdawał.się
.rozpływać.i.wciąż.jego.czerwień.była.jakby.przytłumiona,.ale.tam.gdzie.niebieskie.płomienie.wędrowały.p
o.drwach,.serce.ognia.jarzyło.się.żywiej..

Tuami

.wyszedł.ze.swojego.szałasu.i.stanął.przy.ogniu.zapatrzony.

w.p

omienie..Fa.już.się.do.połowy.wysunęła.z.bluszczu.uchwyciwszy.się.grubych.gałęzi.od.strony.rzeki..Tu

ami.wziął.kij.i.zaczął.zgarniać.na.kupkę.gorący.popiół..Posypały.się.iskry,.buchnął.kłąb.dymu,.zamigotały.
płomienie..Pochylona.kobieta.wyczołgała.się.z.szałasu.i.wzięła.od.niego.kij..Stali.teraz.we.dwoje.i.chwieją
c.się.o.czymś.rozmawiali..Tuami.wrócił.do.szałasu.i.niebawem.Lok.usłyszał.szelest.suchych.liści,.kiedy

154

tamten.układał.się.do.snu..Lok.czekał.teraz.tylko.na.to,.aby.i.kobieta.

zniknęła

.w.szałasie;.ona.jedna

k.najpierw.

okopała.

palenisko.i.usypała.czarny.pagórek.z.rozjarzonymi.ustami.na.wierzchołku..Przyniosła.k

awałek.darni.i.ułożyła.na.ustach.paleniska..Trawa.zajęła.się.ogniem,.rozległ.się.trzask,.strumień.światła.zal
ał.polanę..Kobieta.stała.drżąc.na.krawędzi.swojego.wydłużonego.cienia,.strumień.światła.zamigotał.i.zgasł
..Słyszał,.a.częściowo.wyczuwał,.że.kobieta.zmierza.do.szałasu.

wymacując

.drogę,.po.chwili.opadła.na.czw

oraki.i.wczołgała.się.do.środka.

Powrócił.mu.wyostrzony,.nocny.wzrok..Polana.pogrążyła.się.w.ciszy,.słyszał.tylko,.jak.Fa.spuszcza.

się.w.dół.ocierając.się.o.stary.pień.drzewa..Nagle.ogarnęło.go.poczucie.zbliżającego.się.niebezpieczeństwa;
.świadomość,.że.mają.wkrótce.przechytrzyć.tych.dziwnych.ludzi,.wyczyniających.tyle.niepojętych.

zeczy,.

i.że.Fa.ma.się.do.nich.zakraść,.wydała.mu.się.okropna..Strach.ścisnął.go.za.gardło,.z.trudem.oddychał,.a.se
rce.mu.tak.waliło,.że.aż.wstrząsało.całym.jego.ciałem..Uchwycił.się.zbutwiałego.drzewa.i.skulił.w.bluszcz
u.przymknąwszy.oczy,.podświadomie.tęskniąc.za.minionymi.godzinami,.w.których.to.martwe.drzewo.daw
ało.im.bezpieczne.schronienie..Poczuł.zapach.Fa.przytulonej.do.pnia.od.strony.ognia.i.ujrzał.wraz.z.nią.obr
az.dziupli.z.olbrzymim.niedźwiedziem.stojącym.u.jej.wylotu..Zapach.Fa.przestał.się.unosić.w.górę,.obraz.z
niknął,.a.Lok.wiedział.tylko.jedno,.że.Fa.w.tej.chwili.to.oczy,.uszy.i.nos.i.że.bezszelestnie.skrada.się.do.sza
łasu.tuż.przy.ognisku.

Serce.przestało.mu.walić.tak.mocno,.oddech.się.uspokoił,.mógł.znowu.patrzeć.na.polanę..Księżyc.

wyłonił.się.spod.gęstej.chmury.i.rozsiewał.nad.lasem.

szaroniebieskie

.światło..Dostrzegał.Fa.przywartą.do.z

iemi.na.odległość.dwóch.jej.długości.od.ciemnej.hałdy.paleniska..Niebo.zasnuła.następna.chmura.i.polana.
pogrążyła.się.w.ciemności..Przy.krzakach.zasłaniających.wyjście.na.szlak.strażnik.chrząknął.i.poderwał.się
.na.nogi..Słychać.było,.że.wymiotuje.i.wydaje.z.s

ebie.przeciągły.jęk..Loka.ogarnęły.mieszane.uczucia.

155

Majaczyła.mu.niejasna.myśl,.że.nowi.ludzie.mogą.nagle.wrócić.na.polanę;.że.mogą.ws

ać,.zacząć.r

ozmawiać,.że.może.obudzić.się.w.nich.czujność,.a.ich.nieograniczona.wiedza.i.siła.zapewnią.im.bezpiecze
ństwo..Dołączył.się.do.tego.obraz.

Fa,

.która.nie.miała.odwagi.wbiec.pierwsza.na.pień.koło.terasy;.zawładnę

ło.nim.nieprzeparte.pragnienie,.aby.być.z.nią.razem..Poruszył.się.w.swojej.niszy.z.bluszczu,.rozchylił.liście
.od.strony.rzeki.i.sięgnął.po.gałąź..Szybko.opuścił.się.w.dół,.aby.nie.mieć.czasu.zmienić.zamiaru.i.stać.się.
posłusznym.Lokiem;.po.chwili.był.już.pod.drzewem.w.wysokiej.trawie..Myśl.o.Liku.napierała.na.niego.co
raz.silniej,.przesunął.się.więc.ukradkiem.pod.drzewem,.aby.

wypatrzeć,

.w.którym.znajduje.się.szałasie..Fa.p

ełzła.w.stronę.szałasu.po.prawej.stronie.paleniska..

Lok

.ruszył.w.lewo,.opadł.na.czworaki.i.skradał.się.do.sz

ałasu.wzniesionego.za.pniami.i.bezładnym.stosem.gałęzi..Wydrążone.pnie.leżały.tam,.gdzie.nowi.ludzie.je.
zostawili,.tak.jakby.i.one.upoiły.się.miodem;.nogi.starego.człowieka.wciąż.wystawały.znad.bliżej.leżącego.
pnia..Lok.skrył.się.za.tym.pniem.i.ostrożnie.powąchał.sterczącą.nogę..Nie.miała.palców,.ale.kiedy.się.przyj
rzał.bliżej,.okazało.się,.że.okryta.jest.taką.samą.skórą,.jaką.przepasywali.się.na.biodrach,.zalatywało.od.nie
j.krową.i.potem..Lok.podniósł.oczy.i.zajrzał.w.głąb.pnia..Stary.człowiek.leżał.tam.wyciągnięty,.z.otwartym
i.ustami,.i.chrapał.poprzez.długi,.ostro.zakończony.nos..Włos.

zjeżył

.się.Lokowi.i.natychmiast.się.skrył,.jak

by.stary.człowiek.miał.otwarte.oczy..Zagrzebał.się.w.porytej.ziemi.i.trawie.rosnącej.przy.pniu,.a.kiedy.nos.
przywykł.już.do.starego.człowieka,.przestał.się.nim.zajmować,.dokonał.bowiem.wielu.innych.spostrzeżeń..
Pnie.na.przykład.miały.związek.z.morzem..Biel.na.ich.bokach.była.morską.bielą,.ostrą,.przypominała.nad
morskie.piaski.i.nieustannie.napływającą.falę..Unosił.się.też.zapach.sosnowej.żywicy.i.czegoś.w.rodzaju.gę
stego,.bulgocącego.błota,.którego.Lok.nie.umia

.nazwać..Wch

aniał.teraz.zapach.wielu.mężczyzn,.kobiet.i.

dzieci,.aż.w.końcu.jeden.zapach.zaczął.dominować,.może.niezbyt

156

wyraźny

.ale.też.i.nie.słaby,.będący.mieszaniną.wielu.zapachów,.których.nie.dało.się.wyodrębnić,.a.

był.to.zapach.starości.

Lok.uspokoił.się,.włosy.przestały.mu.s

ę.Je

.przemknął.na.czworakach.obok.pnia,.tam.gdzie.leż

ały.porzucone.okrągłe.kamienie,.w.pobliżu.ciepłego,.ale.nie.dającego.światła.ognia..Zachowały.one.swoist
y.nastrój,.a.ich.zapach.był.taki.intensywny,.że.wyobraźnia.Loka.ukazała.mu.ten.zapach.w.postaci.blasku.lu
b.oparów.unoszących.się.wokół.otworów.na.ich.wierzchołkach..Zapach.ten.przypominał.nowych.ludzi,.odp
ychał.i.przyciągał,.straszył.i.wabił,.przypominał.tłustą.kobietę,.a.jednocześnie.przerażający.widok.jelenia.i.
starego.człowieka..Wspomnienie.jelenia.ożyło.w.nim.tak.silnie,.że.znowu.się.ukrył;.nie.mógł.sobie.jednak.
przypomnieć,.dokąd.udał.się.jeleń.ani.skąd.przybył,.pamiętał.tylko,.że.wyłonił.się.na.polanie.spoza.uschnię
tego.drzewa..Odwrócił.się.w.tę.stronę.i.zobaczył.uschnięte.drzewo.obrośnięte.bluszczem,.ogromne,.z.wierz
chołkiem.jak.strzecha,.zwisające.z.chmur.niby.niedźwiedzia.jaskinia..Szybko.

podczołgał

.się.do.szałasu.po.l

ewej.stronie..Strażnik.znajdujący.się.przy.ciernistych.krzakach.znowu.jęknął.

Lok.przesuwał.się.wzdłuż.pochylonych.gałęzi.na.tył.szałasu.kierując.się.węchem,.ale.był.tam.tylko.

mężczyzna.i.jeszcze.jeden.mężczyzna,.i.jeszcze.jeden..Nie.wyczuwał.Liku,.chyba.że.zapach.w.jego.nozdrz
ach,.raczej.nieokreślony.i.słaby,.którego.ledwie.był.świadom,.łączył.się.właśnie.z.Liku..Gdzieko

wiek.się.p

rzesunął,.świadomość.ta.go.nie.opuszczała,.ale.nie.mógł.wytropić.jej.źródła..Wstąpiła.w.niego.odwaga..Pos
tanowił.skończyć.z.tym.bezowocnym.i.przypadkowym.miotaniem.się.i.ruszył.w.stronę.wejścia.do.szałasu..
Nowi.ludzie.stawiali.najpierw.dwa.długie.kije,.a.potem.kładli.na.górze.jeden.długi.kij,.na.którym.opierali.n
iezliczoną.ilość.gałęzi.formując.na.polanie.liściastą.jaskinię..Było.ich.trzy,.jedna.z.lewej.strony,.druga.z.pra
wej,.a.trzecia.pomiędzy.ogniem.i.ciernistymi.krzakami,.przy.których.pełnił.wartę.strażnik..Końce.ściętych.
gałęzi.wetknięte.w.ziemię

157

tworzyły.zakrzywioną.linię..

Lok

podczołgał

.się.na.sam.

koniec.i.zachowując.ostrożność.wsunął.g

łowę.do.środka.Słychać.było.głośny.i.nieregularny.oddech.i.chrapanie..Ktoś.spał.całkiem.blisko.twarzy.Lok
a,.w.zasięgu.jego.ramienia.Ktoś.inny.chrząknął,.czknął.i.przewrócił.się.na.drugi.bok.smagnąwszy.Loka.po.t
warzy.otwartą.dłonią..Odskoczył.rozdygotany,.ale.znowu.pochylił.się.do.przodu.i.powąchał.tę.dłoń..Była.bl
ada,.lekko.błyszcząca,.bezradna.i.niewinna.jak.ręka.Ma

a..Była.jednak.węższa.i.dłuższa,.a.także.innego.kol

oru,.jej.białość.przypominała.biel.grzyba.

Niewielka.odległość.dzieliła.rękę.od.gałęzi.wbitych.w.ziemię..Obraz.Liku,.ukryty.głęboko.i.doprow

adzający.do.szaleństwa,.pchał.go.do.przodu..Nie.miał.pojęcia,.co.powinien.zrobić,.ale.wiedział,.że.musi.co
ś.zrobić..Zaczął.wsuwać.się.powoli.w.głąb.wąskim.przejściem,.niczym.wąż.wślizgujący.się.do.jamy..Poczu
ł.na.twarzy.oddech.i.zastygł.w.bezruchu..Ta.druga.twarz.znajdowała.się.na.odległość.ręki.od.jego.twarzy..D
otknął.niesamowitych.włosów,.przyjrzał.się.z.bliska.wydłużonej.bezsensownie.czaszce,.która.podwyższała.
głowę.nad.brwiami..Zobaczył.oko.o.matowym.połysku.pod.nie.domkniętą.powieką,.nieregularne.wilcze.zę
by;.buchnął.mu.w.policzek.oddech.przesycony.kwaśnym.miodem..Wewnętrzny.Lok.dzielił.razem.z.

.obra

z.strachu,.ale.zewnętrzny.Lok.odczuwał.niezachwianą.odwagę.i.kamienny.spokój.

Lok.wyciągnął.ramię.nad.śpiącym.człowiekiem,.napotka

ł.

najpierw.wolną.przestrzeń,.a.potem.liście.

i.ziemię..Wsparł.się.mocno.dłonią.o.ziemię,.gotów.przejść.nad.nim.na.czworakach,.wygięty.w.łuk,.ale.w.ty
m.momencie.śpiący.człowiek.zaczął.coś.mówić..Słowa.dobywały.mu.się.z.głębi.gardła,.jakby.nie.miał.języ
ka,.i.plątały.z.oddechem..Pierś.wznosiła.się.szybko.i.opadała..Lok.natychmiast.cofnął.rękę.i.przycupnął.sku
lony..Człowiek.obrócił.się.na.liściach;.zaciśniętą.pięścią.walnął.Loka.w.oko,.aż.pokazały.mu.się.gwiazdy..L
ok.cofnął.się,.a.człowiek.wypiął.brzuch.unosząc.go.wyżej.niż.głowę..Przez.cały.czas.dobywały.mu.się.z.głę
bi.gardła.słowa.i.tłukł.ramionami.po.gałęziach..W.końcu.obrócił.głowę

158

Loka.i.zaczą

.się.rozglądać.szeroko.otwartymi.oczami..

Nie

.patrzył.na.nic.szczególnego,.patrzy

.tam

,.gdzie.obracał.głowę,.a.jego.oczy.przypominały.oczy.starej.kobiety.leżąc

.w.wodzie..Przenikały.Loka.na.

wskroś,.aż.się.skurczy

ł."

strachu..Cz

owiek.ten.podrzucał.ciałem.coraz.wyżej.

żej,.jego.słowa.brzmiały.j

ak.żabi.rechot,.i.to.coraz.

donośniejszy.

.Jakiś.gwar.dobiegł.z.sąsiedniego.szałasu,.

rzenikliwe.

trajkotanie

.ko

biet,.a.potem.straszny,.

skrzekliwy.

pisk..Mężczyzna,.leżący.obok.Loka,.przewrócił.się.na.bok,.zerwał.się,.za

toczył.i.rozsunął.gałęzie,.które.rozpadły.się.w.stos..Chwiejąc.się.rzucił.się.do.przodu,.a.jego.żabi.rechot.za
mienił.się.w.krzyk,.na.który.ktoś.odpowiedział..Pozostali.mężczyźni.szamotali.się.w.szałasie.zrzucając.z.si
ebie.gałęzie.i.wrzeszcząc..Strażnik.przy.krzakach.miotał.się.walcząc.z.cieniami..Jakiś.mężczyzna.wyłonił.s
ię.ze.szczątków.szałasu.tuż.koło.Loka,.dojrzał.pierwszego.mężczyznę.i.machnął.w.jego.stronę.kijem..W.ok
amgnieniu.polana.wypełniła.się.ludźmi,.którzy.wrzeszcząc.miotali.się.i.walczyli.ze.sobą..Ktoś.zaczął.rozga
rniać.grudy.ziemi.i.darni.przykrywających.palenisko,.ogień.się.rozszerzył.i.po.chwili.buchnął.płomieniem.
oświetlając.zatłoczoną.polanę,.a.także.rosnące.dokoła.drzewa..Zdążył.się.już.także.poderwać.stary.człowie
k,.jego.siwe.włosy.k

ębiły.się.wokół.głowy.i.twarzy..Lok.zobaczył.Fa.umykającą.z.pustymi.rękoma..Spostr

zegła.starego.człowieka.i.skręciła.w.bok..Postać,.stojąca.przy.Loku,.zamachnęła.się.potężnym.kijem.w.okre
ślonym.celu,.Lok.zdążył.jednak.pochwycić.kij.i.natychmiast.przetoczył.się.w.plątaninie.nóg,.rąk,.szczęk.i.z
ębów..Zdołał.się.jednak.wyrwać.i.uskoczyć.w.bok,.a.skłębiony.tłum.dalej.się.szamotał.i.warczał..Dojrzał.F
a,.której.głowa.wyłaniała.się.i.kryła.pośród.krzaków,.potem.starego.człowieka,.który.z.rozwianym.włosem.
i.płonącymi.oczami.wymachiwał.kijem.zakończonym.jakby.bryłą.nad.kłębowiskiem.walczących.mężczyzn
..Lok.rzucił.się.między.krzaki,.a.wtedy.strażnik.także.zaczął.się.za.nim.przedzierać..Lok.opadł.na.ręce.i.tak.
uciekał.skryty.w.gęstwinie..Strażnik.minął.go.z.wygiętym.kijem.i.gałęzią

159

w.pogotowiu,.przemknął.pod.rozłożystym.bukiem.i.

zniknął.

w.lesie..........................................

Na.polanie.płonął.teraz.jasno.ogień..Stał.przy.nim.

stary.

człowiek,.a.pozostali.mężczyźni.zaczęli.się.

stopniowo.

pod

nosić..Stary.człowiek.krzyczał.wskazując.palcem,.

dopóki.

jeden.z.mężczyzn.nie.powlókł.się.

w.stronę.krzaków.i.ni.popędził.za.strażnikiem..Kobiety.otoczyły.starego.c

łowieka,.była.wśród.nich.także.

mała.

Tanakil,

.która.przecierała.oczy.wierzchem.dłoni..Dwaj.mężczyźni.pędzili.z.powrotem.i.wykrzykując.

coś.do.starego.człowieka.przedzierali.się.przez.cierniste.krzaki.na.polanę..Kobiety.wrzucały.gałęzie.do.ogn
ia,.te.same.gałęzie,.z.których.robili.szałasy..Stała.tam.także.tłusta.kobieta,.która.zaciskała.ręce.i.pojękiwała.
trzymając.nowego.na.ramieniu..

Tuami

ówił

.coś.do.starego.człowieka.z.ogromnym.pośpiechem.wskazują

c.na.las.i.na.ziemię,.tam.gdzie.leżała.głowa.jelenia..Ogień.jarzył.się.coraz.mocniej;.ze.stosu.liści.buchały.pł
omienie,.w.których.drzewa.widać.było.jak.za.dnia..Wszyscy.skupili.się.wokół.ognia.odwróceni.doń.plecam
i.i.wpatrywali.w.mroczny.las..Po.chwili.

naznosili

.z.szałasów.gałęzi,.które.dorzucali.do.paleniska;.ogień.pło

nął.coraz.jaśniej..Zaczęli.też.znosić.skóry.zwierząt.i.owijać.się.nimi..Tłusta.kobieta.przestała.pojękiwać,.ka
rmiła.teraz.nowego.piersią..

Lok

.widział,.że.kobiety.poklepywały.nowego.wylęknione,.coś.do.niego.mówiły

.podając.mu.muszle,.które.zdejmowały.z.szyi,.ale.przez.cały.czas.wpatrywały.się.w.ciemny.krąg.drzew,.w.k
tórych.zatracało.się.jak.w.pułapce.światło.ognia..Tuami.i.stary.człowiek.wciąż.gorączkowo.ze.sobą.rozma
wiali.kiwając.głowami..Lok.czuł.się.bezpiecznie.w.ciemności,.ale.zdawał.sobie.sprawę.z.niepojętej.mocy.l
udzi.oświetlonych.blaskiem.ognia..Zawołał.głośno:

—.Gdzie.jest.Liku?

Zauważył,.że.nowi.ludzie.ucichli.kuląc.ramiona..Tylko.Tanakil.zaczęła.krzyczeć,.aż.kobieta.o.poma

rszczonej.twarzy.musiała.ją.uciszyć.potrząsając.za.ramię.

160

Oddajcie.mi.Liku!

Kasztan.nadstawiał

.ucha,.aby.usłyszeć,.skąd.dochodzi.głos;.obracał.głowę.na.wszystkie.strony.i.trz

ymał.wygięty.kij

.pogotowiu.

.Gdzie.

est.Fa

Kij..zgiął.się.mocniej.i.błyskawicznie.rozprostował..Wtem.coś.śm

gnę

o.w.powietrzu.jak.skrzydło.p

taka;.rozległ.się.w

tłumiony.łoskot.i.uderzenie.w.drzewo..Jakaś.kobieta.p

pędziła.w.stronę.szałasu,.do.któr

ego.zakradł.się.Lok,.przyniosła.stamtąd.naręcze.gałęzi.i.cisnęła.w.ogień..Ukazały.się.ciemne.sylwetki.ludzi
.wpatrzonych.w.nieprzenikniony.las.

Lok.odwrócił.się.i.zawierzył.swojemu.nosowi..Przerzuci

ł.

się.na.szlak,.gdzie.napotkał.zapach.

.i.o

bu.goniących.ją.mężczyzn..Kłusem.pędził.naprzód,.z.nosem.przy.ziemi.i.z.nadzieją,.że.zapach.doprowadzi.
go.do.Fa..Gorąco.pragnął.usłyszeć.jej.głos.i.przytulić.się.do.niej..Biegł.coraz.szybciej.w.ciemności.poprzed
zającej.świt,.a.jego.nos.opowiadał.mu,.krok.po.kroku,.całą.historię..Oto.ślady.stóp.Fa,.rozstawione.szeroko
.w.ucieczce,.jej.mocno.zapierające.się.palce.wyryły.półksiężyce.w.ziemi..Stwierdził,.że.teraz,.kiedy.znalazł.
się.z.dala.od.ognia,.widzi.wszystko.wyraźniej,.zwłaszcza.że.za.drzewami.już.zaczynało.świtać..Znowu.zaw
ładnęła.nim.myśl.o.Liku..Zawrócił,.wskoczył.na.rozszczepiony.pień.buku.i.wyjrzał.poprzez.gałęzie.na.pola
nę..Strażnik,.który.gonił.Fa,.tańczył.teraz.przed.zgromadzonymi.ludźmi..

Podpełzł

.jak.wąż.do.resztek.gałęzi

,.jakie.pozostały.jeszcze.z.ich.szałasów,.

.wstał;.zbliżył.się.do.ognia.kłapiąc.zębami.jak.wilk,.aż.wszyscy.sk

ulili.się.ze.strachu..Gestykulował,.naśladował.gon

twę,.czołgał.się.i.wymachiwał.rękami.jak.trzepoczący.sk

rzydłami.ptak..Zatrzymał.się.przy.ciernistych.krzakach,.zatoczył.nad.nimi.w.powietrzu.linię,.która.wznosiła
.się.coraz.wyżej.ku.drzewom,.po.czym.wykonał.gest.bezradności..Tuami.mówił.coś.w.pośpiechu.do.stareg
o.człowieka..Lok.zobaczył,.że.uklęknął.przy.ogniu,.odgarnął.wokół.siebie

ziemię.i.zaczął.coś.rysować.kijem..Liku.nigdzie.nie.było.widać

.tłusta.kobieta.siedziała.w.jednym.z.

wydrążon

ch.pni.z.nowym.na.ramieniu................................

Lok

.opuścił.się.na.ziemię,.odszuka

.ślady.

.i.po

pę

dził.tam,.gdzie.prowadziły..Z.jej.śladów.odczyta

ł,.w.jak.

strasznym

.uciekała.przerażeniu,.aż.włos.

zjeżył

.mu.się.na.głowi.ze.współczucia..Zbliżył.się.do.miej

sca,.w.którym.ścigając

.ją

mężczyźni.zatrzymali.się;.jeden.z.nich.tak.się.chwiał.na.boki,.że.jego.stopy.bez.

palców.odcisnęły.głębokie.dołki.w.ziemi..Wtem.ślady.się.urywały,.w.miejscu.gdzie.Fa.podskoczyła.wysoko
,.a.dalej.były.już.tylko.ślady.jej.krwi.kapiącej.obf

cie.i.wiodącej.nierównym.zakolem.z.powrotem,.z.lasu.ku

.bagnom,.gdzie.leżał.niegdyś.ich.pień..Skierował.się.tam.poprzez.gęstwinę.

wrzośców

.stratowanych.przez.tr

opicieli..Wszedł.głębiej.niż.oni,.nie.zważając.na.ciernie.raniące.mu.skórę..Zauważył.miejsca,.w.których.jej.
stopy,.podobnie.jak.teraz.jego.stopy,.zapadły.się.w.okropne.błoto.pozostawiając.głęboki.dół,.wypełniony.na
.powrót.stojącą.wodą..Dalej.powierzchnia.bagna.była.gładka.i.ziała.grozą..Nie.unosiły.się.z.dna.bańki.powi
etrza,.a.wzburzone.brunatne.błoto,.tworzące.krągłe.wiry.na.tafli.wody,.zdążyło.opaść,.jakby.się.tutaj.nic.nie
.zdarzyło..Nawet.piana.i.wodorosty,.i.

pozlepiany

.żabi.skrzek.odsunęły.się.dalej.i.leżały.bez.ruchu.w.spokoj

nej.wodzie.pod.ubłoconymi.gałęziami..Kroki.i.krew.aż.dotąd.prowadziły;.unosił.się.jeszcze.zapach.Fa.i.jej.
strachu,.ale.poza.tym.nic.więcej.

Rozdzia

.dziesiąty

Szary.świt.już.się.rozsnuwał,.zaczynał.się.srebrzyć,.czarna.woda.na.powierzchni.bagna.zalśniła..Jak

iś.ptak.zaskrzeczał.pośród.wysepek.trzciny.i.wrzośców..W.dali.rozległ.się.ryk.najpotężniejszego.z.jeleni,.a.
po.chwili.następny..Błoto.tak.oblepiało.mu.kostki.u.nóg,.że.musiał.sobie.pomagać.rękami,.aby.utrzymać.ró
wnowagę..Głowę.wypełnia

o.zdumienie,.dokuczał.tępy,.przytłaczający.głód,.który.w.dziwny.sposób.przeni

kał.do.serca..Bezwiednie.węszył.za.jakimś.jadłem,.a.oczy.wędrowały.na.wszystkie.strony.po.bagnie.i.spląta
nych.

wrzoścach.

.Pochylił.się,.zgiął.palce.u.nóg.i.wyciągnął.stopę.z.błota.brodząc.chwiejnym.krokiem.w.str

onę.twardszego.gruntu..Było.ciepło,.w.powietrzu.unosiło.się.mrowie.owadów,.które.nuciły.cichym.

szemrze

niem,

.przypominającym.szum.w.uszach.po.otrzymanym.ciosie.w.głowę..Lok.potrząsnął.głową,.ale.cichy.sz

um.rozlega

.się.nadal.i.straszny.ciężar.leżał.mu.na.sercu.

Tam.gdzie.zaczynały.się.drzewa,.bulwy.wypuszczały.z.ziemi.zielone.pędy..Zerwał.je.palcami.u.nóg,

.podniósł.w.górę.do.rąk.i.włożył.w.usta..Zewnętrzny.Lok.nie.miał.ochoty.na.jedzenie,.ale.wewnętrzny.Lok.
zmusił.się,.aby.je.pogryźć.i.przełknąć..Przypomniał.sobie,.że.chce.mu.się.pić,.wrócił.więc.do.bagna,.ale.wy
glądało.teraz.zupełnie.inaczej;.kiedy.posuwał.się.śladem.zapachu.Fa,.nie.wydawało.mu.się.aż.tak.odrażając
e..Jego.stopy.nie.chciały.w.nie.wejść.

163

Lok

.zaczą

.się.pochylać..Kolanami.dotkną

.ziemi.

wsparł.

się.rękoma.przenosząc.na.nie.ciężar.ciała,.

po.czym.z.całe

.si

ły.

przywarł.do.ziemi..Leżał.skulony.na.suchych.liściach.i.

ałęziach,.podnosząc.głowę.i.o

bracając.nią.na.wszystkie.strony..Błądził.wzrokiem.dokoła,.a.jego.oc

y.nad.otwartymi.z.wyczerpania.usta

mi.były.pełne.zdumienia..Z.ust.jego.dobył.się.żałosny.jęk,.długi,.przenikliwy,.bolesny,.jęk.mężczyzny..Wci
ąż.rozlegał.się.cichy.szum.owadów,.wodospad.huczał.monotonnie.u.stóp.góry,.w.dali.znowu.ryknął.jeleń.

Niebo.się.zaróżowiło,.wierzchołki.drzew.okryły.świeżą.zielenią..Pąki,.które.były.ledwie.zalążkiem.

życia,.teraz.popękały.wypuszczając.pędy,.a.była.ich.taka.obf

tość.w.brzasku.poranka,.że.Lok.widział.tylko.

grubsze.gałęzie..Ziemia.zdawała.się.wibrować,.jakby.trudziła.się.ciężko,.karmiąc.sokami.pnie.drzew..Lok.s
tłumił.jęk.i.skupił.uwagę.na.wibracji.ziemi,.d

ięki.czemu.zaznał.chwili.odprężenia..

Podczołgał

.się.do.kiełk

ujących.bulw,.zrywał.młode.pędy.i.przeżuwając.je.połykał.głośno..Pragnienie.znowu.dało.o.sobie.znać,.zac
zął.więc.szukać,.pełzając.po.ziemi,.twardszego.gruntu.przy.rozlewisku..Spuścił.się.głową.w.dół.z.pochylon
ej.gałęzi.i.chłeptał.ciemną,.onyksową.wodę.

W.lesie.rozległ.się.tupot.nóg..Opadł.na.ziemię,.skąd.dojrzał.dwóch.mężczyzn.przedzierających.się.p

ośród.drzew.z.zakrzywionymi.kijami.w.ręku..Z.polany.dochodził.gwar.nowych.ludzi,.odgłos.przetaczania.p
ni.i.ścinania.gałęzi..Przypomniał.sobie.o.Liku.i.popędził.w.stronę.polany,.aby.spoza.gęstwiny.krzaków.zoba
czyć,.co.się.tam.dzieje.

—.

A-ho!

Natychmiast.ukazał.mu.się.obraz.wydrążonych.pni.wyciąganych.na.brzeg,.a.potem.na.polanę..

Podc

zołgał

.się.na.czworakach.do.przodu.i.przykucnął..Na.rzece.nie.by

o.już.pni,.więcej.ich.przybyć.nie.mogło..

Zobaczył.następny.obraz,.w.którym.pnie.ściągano.z.powrotem.do.rzeki,.a.wiązał.się.on.tak.ściśle.z.pierwsz
ym.obrazem.i.z.odgłosami.rozlegającym

się.na.polanie,.że.Lok.pojął.od.razu,.dlaczego.oba.te.obrazy.tak.si

ę.ze.sobą.łączą..Zawrzało.mu.w.mózgu,.poczuł.się

164

.smut

y.jak.Mal..Powiedział.cicho.do.obsypanych.pąkami.

wrzośców:

.Teraz.jestem.

Malem.

Nagle.wydało.mu.się,.że.ma.zupełnie.nową.głowę,.że.ma.do.dyspozycji.wiele.obrazów,.z.których.m

oże.wybierać.właściwy,.kiedykolwiek.przyjdzie.mu.na.to.ochota..Były.to.obrazy.spokojnego,.szarego.świat
ła.dnia..Ukazywały.mu.samotną.nić.życia,.która.łączyła.go.z.Liku.i.nowym;.ukazywały.także.nowych.ludzi
,.do.których.i.zewnętrzny,.i.wewnętrzny.Lok.zatęsknił.z.miłością.wywołującą.paniczny.strach,.były.to.bowi
em.istoty,.które.by.

.zabiły,.gdyby.tylko.mogły.

Widział.obraz.Liku.wpatrzonej.z.zachwytem.w.

Tanakil;.

wyobrażał.sobie,.z.jak.strasznym.lękiem.m

usia

.Ha.stawiać.czoło.niespodziewanej.śmierci..Lok.uchwycił.się.kurczowo.krzaków,.gdyż.zalała.go.fala.r

ozpaczy,.i.zawył.na.cały.głos:

—.Liku!.Liku!

Ustały.odgłosy.ścinania.drzewa,.rozległ.się.długi,.

zgrzytliwy

.trzask..Lok.zobaczył.naprzeciw.siebie.

głowę.

Tuami.

i.jego.ramiona.odrzucone.w.bok,.po.czym.całe.drzewo,.wraz.z.gałęziami.gęsto.obsypanymi.li

śćmi,.runęło.na.ziemię..Kiedy.zielone.konary.przesunięto,.Lok.miał.dobrą.widoczność.na.polanę,.ponieważ
.krzaki.zostały.przygniecione.i.przeciągano.tamtędy.wydrążone.pnie..Nowi.ludzie.unosili.w.górę.pnie.i.kro
k.po.kroku.pchali.je.do.przodu..Tuami.krzyczał,.a.Krzaczasty.usiłował.mu.zabrać.kij,.który.trzymał.na.rami
eniu..Lok.odbiegł.dalej.i.z.tej.odległości.nowi.ludzie,.znajdujący.się.na.początku.szlaku,.wydawali.się.mali.

Pnie.nie.wracały.do.rzeki,.kierowano.je.w.stronę.góry..Chc

ał.zobaczyć.następny.obraz,.jaki.łączył.s

ię.z.tym.obrazem,.ale.nie.mógł.go.dojrzeć;.jego.głowa.znowu.stała.się.głową.Loka,.była.w.niej.pustka.

Tuami.rąbał.drzewo,.ale.nie.gruby.pień,.tylko.jego.w

erzchołek,.z.którego.wyrastały.gałęzie..Lok.ro

zpoznawał.to.po.odgłosach.rąbania..Słyszał.także.starego.człowieka.

—.A-ho!.A-ho!.A-ho!

165

Pień.sunął.szlakiem,.ułożony.na.innych.pniach.

które.tocząc

.się.grzęzły.w.miękkiej.ziemi,.a.ludzie.s

apali.i.

pokrzy

kiwali.z.wysiłku.i.napięcia..Stary.człowiek,.choć.nie.

otykał

pni,.pracował.ciężej.niż.wszyscy

.pozostali..Biegał.wokoł

wydawa

.polecenia,.napominał,.naśladował.ich.ciężki.trud.sapał.wraz.z.nimi,.a.je

go.ptasi.głos.trzepotał.bez.przerw

y'.

Kobiety.i.

Tanakil

.szły.rzędem.po.obu.stronach.pnia.i.nawet.tłusta.kobie

ta.pomagała.podnosić.pień.od.tyłu..We.wgłębieniu.pnia.była.tylko.jedna.osoba;.stał.w.nim.nowy,.trzymając
.się.krawędzi.pnia.i.wpatrując.w.ten.zgiełkliwy.tłum.

Z.pobocza.szlaku.wyłonił.się.

Tuami

.wlokąc.za.sobą.ogromny.pień..Kiedy.wyciągnął.go.na.gładki.g

runt,.zaczął.go.toczyć.w.stronę.wydrążonego.pnia..Kobiety.skupiły.się.wokół.otwartych.szeroko.oczu.na.dz
iobie,.uniosły.pień.w.górę.i.pchnęły.do.przodu..Potoczył.się.po.gładkim.gruncie.bez.żadnych.przeszkód.na.
podłożonym,.obracającym.się..drzewie..Oczy.opadły.w.dół.i.w.tym.momencie.Krzaczasty.i.Tuami.wyłonili.
się

.od.tyłu.z.mniejszym.drzewem.do.rolowania,.dzięki.czemu.wydrążony.pień.wcale.nie.dotykał.ziemi..Be

z.ustanku.miotali.się.i.kręcili.niby.pszczoły.wokół.skalnej.szczeliny,.w.desperackim,.ale.ustalonym.szyku..
Pień.toczył.się.szlakiem.w.kierunku.Loka,.a.nowy.chwiał.się,.podskakiwał.i.popiskiwał,.cały.czas.wpatrują
c.się.albo.w.tę.osobę,.która.szła.najbliżej,.albo.w.tę,.która.była.najbardziej.ruchliwa..Liku.nie.by

o.wśród.ni

ch;.jednakże.

Lok,

.myśląc.sprawnie.jak.Mal,.przypomniał.sobie,.że.jest.jeszcze.jeden.pień.za.stosem.tobołk

ów.

Podobnie.jak.nowy,.który.tylko.się.wszystkiemu.przypatrywał,.tak.i.Lok.skupił.na.nich.całą.uwagę.

patrząc,.jak.się.zbliżają..Zdarza.się.tak.nad.morzem,.że.człowiek.obserwujący.przypływ.zapomina.się.cofną
ć.i.dopiero.

opluskane

.wodą.nogi.przywołują.go.do.rzeczywistości..Kiedy.znaleźli.się.tak.blisko,.że.widział.

już.przygniecioną.toczącymi.się.pniami.trawę,.wtedy.dopiero.przypomniał.sobie,.jak.bardzo.są.niebezpiecz
ni,.i.umknął.w.las..Zatrzymał.się.w.takiej.odległości,.z.której.już.ich.nie.widział,.ale.byli

166

jeszcze.w.zas

ęgu.jego.słuchu..Kobiety.pokrzykiwały.

pchając.z.całych.sił.pień,.stary.człowiek

.ochry

pł.od.wrzasku.

Lok.doznawał.tylu.uczuć,.że.był.zupełnie.odurzony..Lękał.nowych.ludzi.i.współczuł.im,.jak.kobieci

e.mającej.m

dłości.

.Zaczą

.szperać.pod.drzewami.zbierając.wszystko,.

.nadawało.się.do.jedzenia,.ale.było

by.mu.to.obojętne,.gdyby.niczego.nie.znalazł..Wszystkie.obrazy.gdzieś.się.zapodziały,.był.niby.ogromna.st
udnia.pełna.uczuć.niezbadanych.i.niezaprzeczalnych..Początkowo.myślał,.że.jest.

głodny,

.więc.wtykał.do.u

st.wszystko,.co.napotkał..Wtem.zorientował.się,.że.zjada.też.młode.gałęzie,.cierpkie.pod.śliską.korą..Wpyc
ha

.je.do.ust.i.połykał,.ale.po.chwili.opadł.na.czworaki.i.zwymiotował.wszystkie.gałęzie,.jakie.zjadł..Głosy.

nowych.ludzi.lekko.się.zatarły;.rozlegał.się.tylko.glos.starego.cz

owieka,.który.albo.wydawał.rozkazy,.albo

.krzyczał.z.wściekłością..Tutaj,.gdzie.las.dotykał.bagien,.a.ponad.krzakami,.wodą.i.kołyszącą.się.wierzbiną
.roztaczało.się.otwarte.niebo,.nie.słychać.było.innych.odgłosów.ich.wędrówki..

Turkawki

.parzyły.się.grucha

jąc;.nic.się.tu.nie.zmieniło,.nawet.ogromna.ga

ąź,.na.której.huśtała.się.ze.śmiechem.rudowłosa.dziewczynk

a,.zwisała.tak.samo.jak.przedtem..Tylko.wszystko.dokoła.rozrosło.się.i.okryło.bujniejszą.zielenią.w.ciepły
m,.bezwietrznym.poranku..Lok.podniósł.się.i.powędrował.nad.brzegiem.bagna.do.rozlewiska,.w.którym.

iknęła

Fa.

.Być.

Malem

.to.zaszczyt.

ężar..Nowa.głowa.wiedziała,.że.coś.się.w.życiu.skończyło,.odpłynęło.

bezpowrotnie.jak.morska.fala..Rozumiała,.że.trzeba.pogodzić.się.z.niedolą,.choć.było.to.tak.bolesne,.jakby.
obejmował.i.przyciskał.do.siebie.ciernisty.krzak;.starała.się.też.pojąć.nowych.ludzi,.z.powodu.których.tyle.
się.zmien

ło..Lok.odkrył.s

owo.

„podobieństwo"..Posługiwał.się.nim.przez.całe.życie.nie.zdając.sobie.z.tego.sprawy..Grzyby.na.drzewie.by
ły.podobne.do.uszu;.słowo.to.brzmiało.wła

e.tak.samo,.ale.domagało.się.szczególnego.wyróżnien

a.z.p

owodu.okoliczności,.które.już.nigdy.nie.mogą.mieć.odn

enia.do.przeżyć.zakodowanych.w.jego.głowie..

Po-

167

ruszyło.go.to.do.głębi,.stwierdził,.że.posługuje.się.ty

m.słowem

.jak.narzędziem,.jak.kamieniem,.któr

ym.odcinał.gałęz

.albo.mięso..Słowo.to.wiązało.się.też.z.łowcami.o.białych.twarzach.i.dawało.im.miejsce.

w.świecie,.w.któr

m.byli.istotami.myślącymi,.a.nie.jakimiś.dzikimi,.przypadkow

intruzami.

Odtwarzał.obraz.tych.łowców,.posuwających.się.

giętymi.kijami,.sprawnie.i.złowieszczo.

„Ludzie.są.podobni.do.zgłodniałych.wilków.zaczajon

ch.w.pustym.drzewie".

Przyszła.mu.na.myśl.tłusta.kobieta.ochraniająca.nowego.przed.starym.człowiekiem,.przypomniał.s

obie.jej.śmiech,.a.także.mężczyzn.sączących.cierpki.miód.i.szczerzących.zęby.w.uśmiechu.

„Ludzie.podobni.są.do.miodu.wyciekającego.ze.skalnej.szczeliny".

Pomyślał.o.

Tanakil,

.o.jej.zabawie,.zręcznych.palcach,.o.jej.śmiechu.i.kiju.

„Ludzie.są.podobni.do.miodu.w.okrągłych.kamieniach,.nowego.miodu,.cuchnącego.

stęchlizną

.i.og

niem".

Zniszczyli.na.tej.przełęczy.ludzi,.ledwie.kiwnąwszy.palcem.

„Są.podobni.do.rzeki.i.wodospadu,.przynależą.do.wodospadu;.nic.nie.może.się.im.przeciwstawić".

Pomyślał.o.ich.wytrwałości,.o.rozłożystym.

Tuami,

.stwarzającym.jelenia.z.kolorowej.ziemi..

„Są.podobni.do.

Oa".

W.głowie.miał.zamęt.i.ciemność;.znowu.stał.się.Lokiem,.snuł.się.bez.celu.nad.brzegiem.bagna,.dok

uczał.mu.głód,.którego.nie.mogło.zaspokoić.to.jedzenie..Usłyszał,.że.nowi.ludzie.pędzą.szlakiem.z.powrot
em.na.polanę,.gdzie.został.jeszcze.drugi.pień,.ale.nie.rozmawiali.ze.sobą,.zdradzał.ich.tylko.tupot.nóg..Wte
m.mignął.mu.obraz,.który.niby.zimowy.błysk.słońca.zniknął,.zanim.zdążył.go.dobrze.zobaczyć.

168

Przystanął,.podniósł.głowę.i.nozdrza.mu.się.rozszerzyły..Uszy.przejęły.fun

kcje

.życia,.zlekceważyły.

gwar.nowych.ludzi,.a.skupi

y.uwagę.na.

pardwach,

.które.pruły.wodę.

piersią.jak

.oszalałe..Podpłynęły.w.jego

.kierunku.rozwartym.kątem,.ale.na.

jego

.widok.wszystkie.umknę

y,.kierując.się.na.prawo.

Za.nimi.suną

.szczur.wodny,.z.nosem.un

onym.w.górę,.podskakując.na.fali,.którą.sam.tworzył..R

ozległ.się.chlupot.wody,.szelest.i.plusk.pomiędzy.kępami.krzaków.

wrzośca

.rosnącymi.na.bagnie..

Lok

.uciek

,.ale.wkrótce.wrócił..Zaczą

.się.czołgać.w.błocie.rozchylając.po.drodze.

eżyny.zasłaniające.mu.widok..Chl

upot.ustał,.ale.poruszona.woda.pluskała.o.krzaki,.zalewając.ślady.jego.stóp..Węsząc.w.powietrzu,.zmagał.s
ię.z.gęstwiną.krzaków,.aż.wreszcie.zdołał.się.przedrzeć..Zrobił.trzy.kroki.w.wodzie.i.ugrzązł.w.błocie.zgięt
y.wpół..Rozległ.się.znowu.chlupot.wody,.więc.Lok,.śmiejąc.się.i.mówiąc.do.siebie,.ruszył.w.tę.stronę.stawi
ając.pijane.kroki..Włosy.zewnętrznego.Loka.

zjeżyły.

się,.gdy.zimna.woda.otoczyła.mu.uda,.a.stopy.ugrzęzł

y.w.oblepiającym.je.ciasno.niewidzialnym.błocie..Przytłaczający.ciężar.i.głód.narastały,.przepełniały.go.nib
y.chmura.
—.chmura,.którą.słońce.nasyciło.ogniem..Nagle.ciężar.opadł,.odczuł.lekkość,.zaczął.mówić.do.siebie.i.śmi
ać.się.jak.ludzie.pijący.miód..Śmiał.się,.a.spod.mrugających.powiek.spływały.łzy..Wreszcie.oboje.zobaczyl
i.ten.sam.obraz.

—.Jestem.tutaj!.Już.idę!

—.Lok!.Lok!

.z.uniesionymi.w.górę.ramionami,.dłońmi.zaciśniętymi.w.pięści,.zgrzytając.zębami.brnęła.pochyl

ona.w.wodzie..Wciąż.jeszcze.zanurzeni.po.uda.przylgnęli.do.siebie,.po.czym.niezdarnie.ruszyli.do.brzegu..
Wkrótce.mogli.już.dojrzeć.stopy.w.

chlupoczącym

.błocie,.a.Lok.śmiał.się.i.mówił.bez.przerwy.

—.Niedobrze.być.samemu..Bardzo.niedobrze.być.samemu.

169

.kulała.przytrzymując.się.Loka.

—.Ska

eczył.mnie..Ten.człowiek.miał.na.końcu.kr.kamień.

Lok

.dotknął.jej.uda..Rana.już.nie.krwawiła,.miała.kształt.języka.i.pokryta.była.zastygłą,.sczerniałą.

krwią.

—.Niedobrze.być.samemu...

—.

K-iedy

.uderzył.mnie,.wskoczyłam.w.

wodę.

—.Woda.jest.straszna.

—.Woda.jest.lepsza.niż.nowi.ludzie.

Fa.zdjęła.rękę.z.ramienia.Loka,.usiedli.skuleni.pod.wielkim.dębem..Nowi.ludzie.wracali.z.polany.z.

drugim.wydrążonym.pniem..Idąc.sapali.i.pojękiwali..

Dwaj.łowcy.

którzy.wyruszyli.wcześniej,.stali.teraz.w

yżej.na.skałach.i.stamtąd.coś.wykrzykiwali.

Fa.wysunęła.do.przodu.skaleczoną.nogę.

—.Jadłam.jajka,.trzcinę.i.żabi.skrzek.

Lok.bezwiednie.wyciągnął.rękę,.żeby.pogłaskać.Fa..Uśmiechnęła.się.do.niego.smutno..Wtem.przyp

omniał.sobi

to.nagłe.powiązanie,.które.stworzyło.świt.z.rozproszonych.obrazów.

—.Teraz.jestem.

Malem.

.Ciężko.być.

Malem.

—.Ciężko.też.być.kobietą.

—.Nowi.ludzie.są.jak.wilk.i.miód,.zepsuty.miód,.a.także.rzeka.

—.Są.jak.ogień.w.lesie.

Raptem.Lok.zobaczył.obraz,.który.wyłonił.mu.się.z.głowy,.a.tkwił.w.niej.tak.głęboko,.że.nawet.nie.

miał.pojęcia.o.jego.istnieniu..Przez.moment.obraz.zdawał.się.snuć.na.zewnątrz.i.zmieniać.wygląd.świata..
Lok.pozostał.w.nim.taki.sam,.ale.wszystko.wokoło.przybrało.nagle.większe.rozmiary..Drzewa.stały.się.ogr
omne.jak.góry..Lok.nie.stał.na.ziem

,.tylko.jechał.na.grzbiecie.trzymając.się.

rudobrązowych.

włosów,.które.

miały.ręce.i.nogi..Przed.sobą.widział.głowę,.ale.nie.widział.twarzy,.była.to.jednak.twarz.Ma

a,.a.dalej,.na.fr

oncie,.widział.uciekającą.Fa,.która.też.była.dużo.większa..Drzewa.miotały.w.górę.ogniem,.atakowały.go.s
wo

170

ddechem.

.Panowała.niepokojąca.

gorączkowość,

.aż.skóra.cierpła.—.było.strasznie.

—.Teraz.jest.tak,.jakby.przeszedł.og

.straw

ł.wszystk

Odg

osy.nowych.ludzi.i.ich.pni.dochodziły.z.daleka..Znowu.pędzili.z.tupotem.w.stronę.polany..Prze

z.jakiś.czas.rozbrzmiewała.ich.ptasia.mowa,.ale.umilkła..Fa.i.Lok.

odnieśli.się.i.zbliżyli.do.szlaku..Nic.nie

.mówili.do.siebie,.ale.w.ich.ostrożnym.skradaniu.się.zawierało.się.postanowienie.bez.słów,.że.nie.należy.po
zostawiać.nowych.ludzi.w.spokoju..Byli.okropni.jak.ogień.czy.rzeka,.ale.jednocześnie.przyciągali.jak.miód
.albo.mięso..Szlak.zmienił.się,.tak.jak.wszystko,.czego.nowi.ludzie.dotknęli..Ziemia.zosta

pożłobiona

.i.zr

yta,.toczące.się.pnie.pogłębiły.drogę.i.wygładziły.na.szerokiej.przestrzeni..Lok.i.Fa,.i.jeszcze.ktoś.trzeci.mo
gliby.teraz.iść.obok.siebie.

—.Pchali.wydrążone.pnie.na.toczących.się.drzewach..Nowy.był.w.środku.pnia..A.Liku.będzie.pew

nie.w.drugim.

Fa.spojrzała.mu.w.twarz.ze.smutkiem..Wskazała.rozmazaną.plamę.na.gładkiej.ziemi,.był.to.rozgnie

ciony.ślimak.

—.Przetoczyli.się.po.nas.jak.ten.wydrążony.pień..Są.jak.

ima.

Smutek.znowu.ogarnął.Loka,.ale.razem.z.Fa.łatwiej.było.go.znosić.

—.Teraz.pozostali.tylko.Fa.i.Lok,.nowy.i.Liku..Fa.patrzyła.na.niego.przez.chwilę.w.milczeniu..Wyc

iągnęła.rękę,.którą.Lok.ujął.w.swoje.dłonie..Otworzyła.usta,.chciała.coś.powiedzieć,.ale.nie.dobyła.z.siebie
.ani.słowa..Całym.jej.ciałem.wstrząsnął.potężny.dreszcz,.po.czym.zaczęła.s

ę.trząść..Zauważył,.że.stara.się.

zapanować.nad.sobą,.tak.jakby.wychodziła.z.cieplej.jaskini.w.śnieżny.poranek..Wysunęła.rękę.z.jego.dłoni.

—.Chodźmy!

171

Ogień.tlił.się.jeszcze.w.ogromnym.pierścieniu.

popiołów..

Szałasy.były.poro

rzucane,.choć.stały.jesz

cze.ich.s

kie

lety.

Ziemia.na.polanie.była.skotłowana,.jakby.przeszło..stado.bydła..

Lok

podczołgał

.się.na.sa

m.brzeg.polan

trzymała.się.z.tyłu..Zaczą

.okrążać.polanę..W.sam

m.środku.były.obrazy.i.dary...............

..............

.także.je.dojrzała.i.weszła.za.Lokiem.na.polan

ę.

Posuwali.się.spiralnym.ruchem,.nastawiając.bacz

nie.us

zy.

czy.nowi.ludzie.przypadkiem.nie.wracają..Wszystkie.obraz

zamazywały.się.z.powodu.ognia,.przy

.którym.głowa.jelenia.obserwowała.Loka.tajemniczym.wzrokiem..Był.to.nowy.jeleń,.tłusty,.jego.sierść.mia
ła.ubarwienie.wiosenne,.ale.leżała.na.nim.jeszcze.jakaś.inna.postać..Mia

a.kolor.czerwony.rozpostarte.ogro

mne.ramiona.i.nogi.i.patrzyła.na.Loka.oczami,.którymi.były.okrągłe,.białe.kamyki..Wokół.głowy.sterczały.
włosy,.jakby.postać.ta.została.poddana.strasznym.torturom..Przebita.była.palem.i.złączona.z.jeleniem,.pal.n
a.końcu.

był.rozszczepiony.i.owinięty.futrem..Fa.i.Lok.cofnęli.się.zdjęci.grozą,.bo.jeszcze.nigdy.w.życiu.ni

e.spotkali.się.z.podobnym.widokiem..Wkrótce.jednak.onieśmieleni.wrócili.

Cały.zad.jelenia,.surowy,.ale.stosunkowo.mało.zakrwawiony,.zwisał.z.pala,.przy.głowie.zaś,.z.które

j.patrzyły.oczy,.leżał.okrągły,.wklęsły.kamień.z.miodem..Unosił.się.z.niego.zapach.miodu,.niczym.dym.i.pł
omienie.z.ognia..Fa.dotknęła.mięsa;.poruszyło.się,.szybko.więc.cofnęła.rękę..Lok.okrążał.postać.z.daleka,.
aby.nie.dotknąć.stopami.jej.wyciągniętych.kończyn,.ale.powoli.przysuwał.rękę.coraz.bliżej..I.już.po.chwili.
rozpruwali.skórę.i.odrywali.kawałki.mięsa.wpychając.je.do.ust..Skończyli.jeść.dopiero.wtedy,.kiedy.napełn
ili.brzuchy,.na.palu.została.tylko.biała,.lśniąca.kość.i.pusta.skóra.

Wreszcie.Lok.się.odsunął.i.obtarł.ręce.o.uda..Bez.słowa.odwrócili.się.do.siebie.i.przykucnęli.obok.

wklęśniętego.kamienia..Daleko,.ze.zbocza.wiodącego.na.terasę,.rozległo.się.wołanie.starego.człowieka:

—.

A-ho!

A-ho!.

Z.otwartego.kamiennego.naczynia.unosiły.się.gęste.

wy-

172

ziewy..Na.jego.krawędzi.usiadła.mucha,.a.kiedy.Lok.dmuchnął.z.bliska,.odleciała.trzepocząc.skrzy

dełkami,.ale.znowu.usiadła.

Fa.chwyciła.Loka.za.nadgarstek.

.Nie.dotykaj..Lok.jednak.przytknął.usta.do.naczynia.i.rozszerzył.n

ozdrza,

.szybko.oddychając..Głoś

nym,.chrapliwym.głosem.oznajm

ł:

—.Miód.

Raptem.pochylił.się,.zanurzył.usta.i.spróbował..Cuchnący.miód.tak.go.palił.w.język.i.w.całych.usta

ch,.że.przekoziołkował.do.tyłu,.a.Fa.uciekła.okrążając.palenisko..Patrzyła.wystraszona,.jak.pluł,.ale.znowu
.zaczął.się.przysuwać.do.cuchnącego.naczynia..Schylił.się.ostrożnie.i.jeszcze.raz.spróbował..Obliza

.wargi,

.napił.się.więcej,.po.czym.usiadł.śmiejąc.się.do.niej.

—.Napij.się.

Niepewnie.pochyliła.się.i.przytknęła.język.do.szczypiącego,.słodkiego.miodu..Lok.nagle.przyklękn

ął,.nie.przestając.mówić.ani.na.chwilę,.i.odepchnął.Fa,.która.zdziwiona.usiadła..Oblizywała.wargi.i.plu

a.z.

niesmakiem..Lok.zanurzył.usta.w.naczyniu.i.wypił.trzy.hausty;.ale.za.trzecim.razem.nie.zdołał.już.sięgnąć.
do.miodu,.tylko.wciągnął.powietrze.i.

zakrztusił

.się..Turlał.się.po.ziemi,.aby.złapać.oddech..Teraz.Fa.usiło

wała.się.napić,.nie.mogła.jednak.dosięgnąć.językiem.i.odezwała.się.do.niego.z.goryczą..Jakiś.czas.stała.sp
okojnie,.ale.po.chwili.uniosła.naczynie.i.przytknęła.do.ust,.jak.robili.nowi.ludzie..Lok.widząc.ją.z.ogromny
m.kam

eniem.przy.twarzy.zaczął.się.śmiać,.wyglądała.bardzo.zabawn

e..W.porę.jednak.zdążył.sobie.przyp

omnieć.o.miodz

e,.więc.zerwał.się,.żeby.jej.odebrać.naczynie..By

o.oblep

one,.kleiło.się;.razem.z.kamienie

m.ciągnął.też.jej.twarz..Zaczęli.go.sobie.wyrywać.i.krzyczeć.na.siebie..Wtem.Lok.u

adomił.sobie,.że.jeg

o.głos.brzmi.piskliwie,.donośnie.

.dz

ko..Chcąc.sprawdzić,.co.się.dzieje.z.jego.głosem,.puścił.naczyn

e,.a.F

a.odeszła.z.nim.na.chwiejnych.nogach.

173

Zobaczył,.że.drzewa.kołyszą.się.na.boki.i.unos

zą

.w.górę.

Zobaczył.wspaniały.obraz,.w.którym.wsz

ystko.układało.się

pomyślnie,.chciał.powiedzieć.o.tym.

Fa,

.ona.jednak.w.ogóle

nie.słuchała..Ale.obraz.ten.

wkrótce.zniknął,.a.zobacz

ł.inny,..

który.tylko.potwierdzał.fakt,.że.widział.poprzedni.obra

z,.co.

go.doprowa

dzało.do.szału..Usiłował.dosięgnąć.go.głosem.jednak.ten.głos.nie.miał.nic.wspólnego.z.wewnętrzn

m.Loki

em;.śmiał.się.i.kwakał.jak.kaczka..Istniało.jednak.słowo,.od.którego.obraz.się.zaczynał,.mimo.że.zniknął.z.
pola.widzenia..Trzymał.się.kurczowo.tego.jednego.słowa..Przestał.się.śmiać.i.z.powagą.odezwał.się.do.Fa,.
która.wciąż.jeszcze.stała.z.kamieniem.przy.twarzy..—.Pień!.—.powiedzia

..—.Pień!

Przypomniał.sobie.o.miodzie.i.z.oburzeniem.wyrwał.jej.kamień..Twarz.miała.czerwoną.i.natychmia

st.zaczęła.się.śmiać.wyrzucając.z.siebie.potok.słów..

Lok

.przytknął.naczynie.do.ust.sposobem.nowych.ludzi

.i.miód.zaczął.mu.ściekać.po.piersi..Wygiął.się.tak,.że.jego.twarz.znalazła.się.poniżej.naczynia.i.w.ten.spos
ób.resztki.miodu.zaczęły.mu.spływać.do.ust..Fa.śmiała.się.i.krzyczała,.turlała.się.po.ziemi,.a.położywszy.si
ę.na.plecach.wymachiwała.nogami.w.powietrzu..Lok,.rozochocony.ognistym.miodem,.skorzystał.z.zachęty.
i.także.zaczął.wymachiwać.nogami,.ale.robił.to.niezdarnie..Znowu.jednak.przypomnieli.sobie.o.naczyniu.z
.miodem.i.znowu.zaczęli.je.sobie.wyrywać,.tocząc.spór..Fa.usiłowała.się.napić,.ale.miód.spływał.niechętni
e..Lok.odebrał.jej.kamień,.potrząsał.nim,.tłukł.pięściami,.krzyczał;.nie.było.już.ani.odrobiny.miodu..Cisnął.
kamieniem.o.ziemię.z.taką.wściekłością,.że.się.rozleciał.na.dwa.kawałki..Oboje.dopadli.do.nich.i.przykucn
ąwszy.wylizywali,.każde.swój.kawałek,.jednocześnie.obracając.go.na.wszystkie.strony,.żeby.zobaczyć,.gdz
ie.się.miód.podział..Wodospad.huczał.na.polanie.i.w.głowie.Loka..Drzewa.poruszały.się.coraz.szybciej..Po
derwał.się.na.nogi.i.stwierdził,.że.ziemia.jest.tak.samo.niebezpieczna,.jak.pień..Uderzył.w.kołyszące.się.drz
ewo,.żeby.je.uspokoić,.ale.już.po.chwili.leżał.na.plecach,

174

a.nad.nim.p

rzesuwało

.się.niebo

.Odwrócił.się.i.z.trudem.wstał.pośladkami.do.góry,.nogi.miał.rozch

wiane.jak.nowy..Fa.czołgała.się..wokół.wygasłych.popiołów.niby.ćma.z.

przypalonym.skrzydłem.

.Mówiła.c

oś.do.siebie.o.hienach..Lok.

odkrył.w.

sobie.moc.nowych.ludzi..Był.jednym.z.nich,.stać.go.było.na.wsz

stko

..Na.polanie.zosta

y.jeszcze.nie.spalone.gałęzie.i.pnie..Popędził.do.jednego.z.nich.i.wydał.rozkaz,.aby.się..r

uszył..Krzyknął:

—.

A-ho!

A-ho!.

Pień.poruszał.się.tak.samo.jak.drzewa,.ale.zbyt.wolno.

Znowu.krzyknął,.pień.jednak.nie.chciał.poruszać.się.szybciej..Chwycił.gałąź.i.zaczął.go.bić,.podob

nie.jak.

Tanakil

.biła.Liku..Zobaczył.obraz.ludzi.po.obu.stronach.pnia,.napiętych.z.wysiłku,.z.otwartymi.usta

mi..Krzyczał.na.nich.jak.stary.człowiek.

Fa.czołgała.się.obok..Poruszała.się.wolno,.tak.samo.jak.pień.i.drzewa..Lok.wrzeszcząc.uderzył.ją.ki

jem.po.pośladkach,.rozszczepiona.gałąź.odpadła.i.utknęła.gdzieś.między.drzewami..Fa.jęknęła.i.wygramoli
ła.się.na.nogi,.Lok.znowu.zamachnął.się.na.nią.kijem,.ale.nie.traf

ł..Fa.odwróciła.się.i.stanęła.naprzeciw.Lo

ka;.wymyślała.mu,.a.drzewa.wciąż.się.chwiały..Lok.zauważył,.że.prawa.pierś.Fa.się.podniosła,.jej.ręka.z.ro
zpostartą.dłonią.znalaz

a.się.w.górze,.i.ta.dłoń.miała.jakieś.szczególne.znaczenie,.w.każdej.chwili.mogła.si

ę.przeistoczyć.w.coś,.wobec.czego.musia

ł.

zachować.czujność..Wtem.błyskawica.raziła.go.w.policzek,.św

t.go.oślepił,.ziemia.wywróciła.się.do.góry.nogami.

.znowu.otrzymał.potężny.cios.w.prawy.policzek..Oparł.s

ię.o.stojącą.p

onowo.ziemię,.jego.policzek.otworzył.się.

.zamknął.tryskając.płomieniem..Fa.leżała.na.ziemi

,.cofała.s

ę.

.przysuwała.bliżej..Po.chwili.zaczęła.go.ciągnąć.w.górę,.a.mo

e.w.dół;.poczuł.twardy.grunt.po

d.nogami.i.uchwycił.się.r.a..Płakal

.i.śmiali.się.na.przemian,.wodospad.szumiał.na.polan

e,.a.

kopiasty

.wierz

chołek.uschniętego.drzewa.oddalał.s

ę.

.wznos

ł.w.niebo,.ale.zamiast.się.zmniejszać,.stawał.się.coraz.więks

zy..Lok.przeraził.się,.uznał,.że.najlepiej.zrobi,

175

jeśli.będzie.się.trzyma

.w.pobliżu.

Fa.

.Stara

.się.zwalczać.senność.i.to.dziwne.uczucie.w.głowie;.zac

zął.się.rozglądać.za.Fa,.a.kiedy.ją.odnalazł,.wpatrywał.się.uporczywie.w.jej.twarz,.która.oddalała.się.podob
nie.jak.drzewo.z.

kopiastym.

wierzchołkiem..Wszystkie.drzewa.wciąż.jeszcze.się.chwiały,.ale.już.teraz.miar

owo,.jakby.miały.to.dane.z.przyrodzenia..Odezwał.się.do.Fa.odgrodzonej.mgłą:

-.Jestem.jednym.z.nowych.ludzi..Zaczął.podskakiwać..Przeszedł.przez.polanę.i.wydawało.mu.się,.ż

e.posuwa.się.wolnym,.chwiejnym.krokiem.nowych.ludzi..Zobaczył.obraz,.w.którym.Fa.musiała.mu.obciąć.
palec..Stąpając.ociężałym.krokiem.po.polanie.szukał.Fa,.aby.jej.o.tym.powiedzieć..Znalazł.ją.za.drzewem.
nad.brzegiem.rzeki,.wymiotowała..Wspomniał.o.starej.kobiecie.leżącej.w.wodzie,.ale.nie.zwracała.na.nieg
o.najmniejszej.uwagi,.poszedł.więc.do.pękniętego.kamienia.na.polanie.i.zaczął.wyli

ywać.mizerne.resztki.

zepsutego.miodu..Postać.na.ziemi.przeistoczyła.się.w.starego.człowieka,.którego.

Lok

.powiadomił,.że.gron

o.nowych.ludzi.powiększyło.się..Ogarnęło.go.straszne.zmęczenie,.ziemia.stała.się.miękka,.a.obrazy.przesu
wały.mu.się.przed.oczami.jeden.po.drugim..Wyjaśnił.staremu.człowiekowi,.że.Lok.musi.wrócić.do.jaskini,.
ale.w.tym.momencie,.choć.w.głowie.miał.zamęt,.uprzytomnił.sobie,.że.już.nie.ma.jaskini..Zaczął.głośno.ro
zpaczać,.co.zresztą.przychodziło.mu.bez.trudu.i.było.nawet.całkiem.przyjemne..Drzewa,.kiedy.na.nie.spojr
zał,.rozsunęły.się,.a.żeby.je.złączyć,.trzeba.by.dużo.wysiłku,.na.jaki.nie.mógł.się.zdobyć..Wtem.wszystko.

niknęło,

.pozostało.tylko.słońce.i.echo.gruchających.nad.wodospadem.

turkawek.

.Położył.się.na.wznak.i.obs

erwował.szeroko.otwartymi.oczami.dziwny.wzór,.jaki.powyginane.gałęzie.tworzyły.na.tle.nieba..Oczy.sam
e.mu.się.zamknęły.i.zapadł.w.sen,.tak.jakby.zapadł.się.w.przepaść.z.sennej.mary.

Rozdział.jedenasty

Potrząsała.nim.Fa.

—.Odchodzą.

Ręce,.ale.nie.ręce.Fa,.ściskały.mu.głowę,.po

jąc.dotkliwy.bo

..Jęknął.i.

poturlał

.się.dalej,.aby.w

yzwolić.

^ę

.od.tych.rąk,.które.wciąż.tak.go.ściskały,.że.ból.rozsa

zał.mu.głowę.od.środka.

—.Nowi.ludzie.odchodzą..Wciągają.wyżłobione.pnie.po.zboczu.na.terasę.

Lok.otworzył.oczy.i.jęknął.z.bólu..Miał.wrażeni

.że.patrzy.prosto.w.słońce..Spływały.mu.łzy;.oczy.

piekły.straszliwie.pod.powiekami..Fa.znowu.nim.potrząsnęła

.pomacał.ziemię.rękoma.i.nogami.i.uniósł.się.

trochę.w.górę..

snęło.go.w.żołądku,.zaczął.wymiotować..Jego.żołądek.miał.swoje.własne.życie;.wznosił.

się,.zaciskał,.jakby.opl

tany.ciasnym.węzłem,.nie.chciał.mieć.nic.wspólnego.z.tą.ohydną.wo

ą.o.

apachu.

miodu,.odrzucał.ją..Fa.położyła.mu.rękę.na.

ramieniu.

—.Mój.żołądek.też.był.chory.

Przewrócił.się.na.drugi.bok,.po.czym.z.

trudem

.usiadł.w.kucki.nie.otwierając.oczu..Słońce.prażyło.g

o.w.policzek.

—.Odchodzą..Musimy.odebrać.nowego.

Lok.z.trudem.uniósł.ciężkie,.jakby.z.gumy,.powieki.i.ostrożnie.rozejrzał.się.sprawdzając,.czy.coś.si

ę.n

.świecie.nie.zmieniło..Ziemia.i.drzewa.zdawały.się.istni

ć.tylko.barwą,.a.tak.się.chwiały,.że.natychmia

st.zamknął.oczy.

—.Jestem.chory.

.przez.chwilę.nie.odpowiadała..

Lok

.zrozumiał,.że.ręce.j.ściskające.mu.głowę,.są.wewnątrz.głowy

,.a.ucisk.był.tak

straszny,.że.czuł.pulsowanie.krwi.w.mózgu..Znowu.otworzył.oczy,.mrugnął.i.wtedy.świat.

się.trochę.uspokoił..Wciąż.jeszcze.barwy.oślepiały.go,.ale.przynajmniej.drzewa.i.ziemia.już.mniej.się.chwi
ały..Przed.jego.oczami.ziemia.była.

brązowoczerwona,

.drzewa.

srebrzystozielone,

.a.świeże.pędy.na.gałęziac

h.płonęły.zielonym.ogniem..Siedział.mrugając.powiekami,.z.obolałą.twarzą,.a.Fa.mówiła:

—.Wymiotowałam,.ale.ty.się.nawet.nie.zbudziłeś..Wybrałam.się,.żeby.zobaczyć.nowych.ludzi..Ich.

pnie.już.zostały.wciągnięte.na.zbocze..Nowi.ludzie.są.przerażeni..Stoją.i.poruszają.się,.jakby.się.czegoś.bal
i..Wzdychają,.pot.ich.oblewa,.oglądają.się.za.siebie.w.stronę.lasu..Ale.nie.widać.nic.groźnego.w.lesie..Boją
.się.powietrza,.tylko.że.i.tam.nie.widać.zagrożenia..Teraz.musimy.im.odebrać.nowego.

Lok.wsparł.się.rękami.o.ziemię..Niebo.było.jasne,.świat.olśniewał.barwami,.wciąż.jeszcze.był.to.ś

wiat.znany.Lokowi.

—.Musimy.im.odebrać.Liku.

Fa.podniosła.się.i.obiegła.dokoła.polanę..Kiedy.wróciła,.popatrzyła.na.niego.z.góry..Lok.dźwignął.s

ię.ostrożnie.

—.Fa.mówi:.„Zrób.to!"

Czekał.posłusznie..Mal.opuścił.jego.głowę.

—.Widzę.taki.obraz..Lok.wspina.się.ścieżką.za.urwiskiem,.gdzie.nowi.ludzie.nie.mogą.go.dojrzeć..

Fa.idz

e.dokoła.i.wspina.się.na.górę,.wyżej.niż.nowi.ludzie..Oni.pędzą.za.nią..Wszyscy.mężczyźni..A.w.ty

m.czasie.Lok.odbiera.tłustej.kobiecie.nowego.i.ucieka.

Objęła.go.i.spojrzała.mu.badawczo.w.twarz.

—.Będziemy.znowu.mieli.ogień..I.będę.miała.dziec

..Lok.zobaczył.następny.obraz.

—.Tak.zrobię.—.rzekł.z.uporem.—.a.jak.zobaczę.L

ku,.to.ją.też.odbiorę.

Twarz.Fa,.nie.po.raz.pierwszy,.wyrażała.

co^,

.czego.Lok.nie.mógł.zrozumieć

178

Rozstali.się.u.stóp.zbocza,.gdzie.krzaki.zasłaniały.ich.

nrzed

.nowymi.ludźmi..Lok.poszedł.na.prawo;

.Fa.pomknęła.brzegiem.lasu,.aby.jak.najdalej.okrążyć.zbocze..Lok.obejrzał.

.j.zdążył.ją.jeszcze.zobaczyć,.c

zerwoną.jak.wiewiórka;

biegła.przeważnie.na.czworakach,.pod.osłoną.drzew..Zaczął.si

.wspinać,.cały.czas.nasłuchując..Zna

lazł.się.na.szlaku.wiodącym.nad.rzekę,.słyszał.przed.sobą.ryczący.wodospad..Woda.przelewała.się.obf

ciej.

niż.zwykle..Nad.rozlewiskiem.u.stóp.wodospadu.rozlegał.się.jeszcze.

donośniejszy

.huk,.a.pył.wodny.rozprz

estrzeniał.się.daleko.nad.wyspą..Płachty.spadającej.wody.rozbijały.się.w.kłębowiska.białe.jak.mleko,.z.któr
ych.snuła.się.jakaś.kremowa.substancja.nie.do.odróżnienia.od.wzbijających.się.w.górę.bryzgów.wody.i.uno
szącej.się.mgławicy..Po.drugiej.stronie.wyspy.sterczały.olbrzymie.drzewa,.których.bujne.wiosenne.listowie
.przechylało.się.ponad.progiem.wodospadu..Chwilami.kryło.się.w.kurzawie.wodnej.i.znowu.wyłaniało,.gał
ęzie.rozsuwały.się.i.nurzały.w.wodzie,.to.znów.podskakiwały,.jakby.pociągała.je.do.dołu.ręka.olbrzyma..Al
e.po.tej.stronie.wyspy.nie.było.drzew,.tylko.niepowstrzymany.nurt.lśniącej.wody.i.mleko.spadające.prosto.
w.huczący,.biały,.dryfujący.pył.wodny.

Wtem,.mimo.łoskotu.spadającej.wody,.usłyszał.głosy.nowych.ludzi..Znajdowali.się.na.prawo.od.nie

go,.zasłaniała.

ch.stercząca.wysoko.skała,.gdzie.zwisała.lodowa.kobieta..Zatrzymał.się.i.wtedy.usłyszał.ich,

.wszyscy.na.siebie.kr

yczeli.

Tutaj,.otoczony.dobrze.znanymi.mu.widokami,.gdzie.ka

da.skała.naznaczona.została.historią.jego.l

udzi,.popadł.w.jeszcze.większą.rozpacz..Miód.nie.zdołał.jej.zabić,.uśpił.tylko.na.chwilę,.a.teraz.zbudziła.si
ę.na.nowo..Przytłoczony.pustką.jęknął.i.z.tkliwością.pomyślał.o.Fa.znajdującej.się.po.drugiej.s

ronie.zbocz

a..I.Liku.była.gdzieś.pośród.tych.ludzi,.bardzo.pragnął.mieć.przy.sobie.jedną.z.nich.albo.obie..

uszył.ku.sz

czelinie.skalnej,.przy.której.zwisała.lodowa.kobieta,.coraz.wyraźniej.słyszał.głosy.nowych.ludzi..Położył

179

się.na.krawędzi.urwiska.i.spoglądał.w.dół.na.wąski.

skrawek.

ziemi,.kępki.rzadko.rosnącej.trawy.i.ka

rłowate.krzaki.

Nowi.ludzie.raz.jeszcze.odgrywali.przed.nim.przedst

awienie.

.Wyczyniali.najdziwniejsze,.bezsenso

wne.rzecz

.wokół.pni..Kilka.zaklinowali.pomiędzy.skałami,.a.na.n

ułożyli.następne..Poryta.ziemia.na.zb

oczu.wiodła.do.teras

co.mogło.znaczyć.tylko.jedno,.że.drugi.wydrążony.pie

ń.

zaciągnęli.aż.do.jaskini..Ten

,.przy.którym.teraz.coś.robili.wystawał.spomiędzy.zaklinowanych.pni.i.skierowan

.by

ł.

w.górę.zbocza..Zwi

sały.z.niego.pasy.grubej,.poskręcanej.skóry..Jakiś.pień.leżał.w.poprzek,.tuż.za.wydrążonym.pniem.i.chwiał.
się.podparty.w.środku,.a.jego.koniec.przechylał.si

ę.

obciążony.okrągłym.kamieniem,.który.lada.chwila.mógł

.si

ę.

potoczyć.w.dół..

Lok

.zauważył,.że.stary.człowiek.pociągnął.za.pas.ze.skręconej.skóry.i.kamień.został.u

wolniony..Uderzył.w.pień.spychając.go.w.dó

.zbocza,.wydrążony.zaś.pień.został.popchnięty.w.przeciwnym

.kierunku,.w.stronę.terasy..Okrągły.kamień.spełnił.swoją.rolę.i.

poturlał

.się.w.dół,.do.lasu..

Tuami

.wcisnął.na

stępny.kamień.za.wydrążony.pień,.rozległ.się.krzyk.ludzi..Już.nie.było.więcej.okrągłych.kamieni.pomiędzy
.pniem.i.terasą,.musieli.je.zastąpić.ludzie..Chwycili.pień.i.unieśli.go.w.górę..Stary.człowiek.stał.obok.nich,.
w.prawej.ręce.zwisał.mu.nieżywy.wąż..Zaczął.krzyczeć.

„a-

ho!",

.a.ludzie.zabrali.się.do.pracy.z.takim.wysiłkiem.i.napięciem,.aż.ich.twarze.pokryły.się.zmarszczkami..

Stary.człowiek.uniósł.w.górę.węża.i.smagnął.ich.po.drżących.plecach..Pień.ruszył.do.przodu.

Po.chwili.Lok.zauważył.też.innych.ludzi..Tłusta.kobieta.nie.pchała.pnia..Stała.z.boku,.pomiędzy.Lo

kiem.a.wydrążonym.pniem,.i.trzymała.nowego..Lok.zrozumiał.teraz,.co.

.miała.na.myśli.mówiąc.o.przer

ażeniu.nowych.ludz

,.ponieważ.tłusta.kobieta.bezustannie.rozglądała.się,.a.je

twarz.wydała.mu.się.je

zcze.

bledsza.niż.na.polanie..Tuż.przy.niej.stała.

Tanakil,

.tylko.częściowo.widoczna,.bo.tłusta.kobieta.ją.zasłaniał

a..Lok.widział,.że.jedynie.paniczny.strach.mógł.dać.tym.ludziom.siłę.do.pracy.w.tak.szalonym.temp

ie.

180

Godzili.się.nawet.na.martwego.węża,.byleby.krzesał.siły.z.ich.

udzonych.ciał,.do.czego.już.sami.ni

e.byli.zdolni..Zarówno.

.zachowaniu.Tuami,.jak.i.wrzaskach.starego.

człowieka

.wyczuwało.się.histeryczny

.pośpiech..Wycofywali.się.wspinając.na.zbocze,.jakby.pędziły.za.nimi.koty.szczerząc.gr

oźnie

.zęby.albo.też.

jakby.rzeka.wystąpiła.z.brzegów.

alewała.zbocze..A.przecież.rzeka.płynęła.w.swoim.korycie,.a.na.zboczu.

nie.było.nikogo.poza.nowymi.ludźmi.

.Boją.się.powietrza.

Sosna.jęknął.i.poślizgnął.się,.a.Tuami.natychmiast.oparł.pień.o.skałę..Wszyscy.otoczyli.Sosnę.trajk

ocząc,.a.stary.człowiek.wciąż.wywijał.wężem..Tuami.wskazywał.na.zbocze.góry..Wtem.schylił.się,.a.kami
eń.uderzył.z.hukiem.w.pień..

Trajkotanie

.przerodziło.się.w.pisk..Tuami,.pochylony.trzymał.z.całych.sił.pas.

ze.skóry.przymocowany.do.pnia,.ale.mimo.to.pień.chwiał.się.na.wszystkie.strony..Przywiązał.pas.do.skały.i
.dopiero.wtedy.wszyscy.ustawili.się.w.szeregu.naprzeciw.góry..Lok.zobaczył.Fa,.małą,.czerwoną.

gurkę.ta

ńczącą.ponad.nimi.na.skale..Zauważył,.że.podniosła.w.górę.rękę,.zamachnęła.się.i.drugi.kamień.przeleciał.
ze.świstem.nad.stojącymi.ludźmi..Mężczyźni.napinali.kije,.które.gwałtownie.się.prostowały..Lok.widział.l
ecące.w.górę.gałęzie,.ale.nim.dosięgły.Fa,.zachwiały.się.i.zawróciły..Następny.kamień.spadł.na.skałę.ko

o.p

nia,.a.wtedy.tłusta.kobieta.popędziła.w.stronę.urwiska,.na.którym.stał.Lok..Zatrzymała.się.jednak.i.odwróci
ła,.ale.Tanakil.podbiegła.do.samej.krawędzi..Na.widok.Loka.krzyknęła..Chwycił.ją.za.ram

ona,.zanim.tłust

a.kobieta.zdążyła.się.odwrócić,.i.spytał.w.ogromnym.pośpiechu:

~.Gdzie.jest.Liku

.Powiedz,.gdzie.jest.Liku

Na.d

ęk.tego.imienia.Tanakil.zaczęła.się.

wyszarpywać.i

.krzyczeć,.jakby.wpadła.w.głęboką.wodę.

.Tłusta.kobieta.r

.zaczęła.krzyczeć,.a.nowy.wygramolił.się.na.jej.ramię..

wędzi.urwiska.pędził.stary.człowiek..Kasztan.

nadbiegł

.od.strony.leżącego.pnia..Ruszył.prosto.na.Loka.

wyszczerzonymi

.zębami..Wrzask.i.zęby.przeraziły.Loka..Puścił

181

Tanakil,

.która.potoczyła.się.do.tyłu..Wpadła.na.Kasztana.uderzając.go.nogą.akurat.w.tym.momenci

e,.kiedy.rzucał.się.na.Loka..Przeleciał.w.powietrzu.obok.Loka.i.z.cichym.jękiem.przetoczył.się.nad.urwiski
em..Spadł.na.niewielki.występ.stromego.zbocza.i.wydawało.się,.że.przez.cały.czas.zsuwał.się.na.brzuchu.
w.odległości.dłoni.od.skały,.której.jednak.ani.razu.nie.dotknął..Zniknął.bez.echa..Stary.człowiek.zamierzył.
się.na.Loka.kijem,.na.którego.końcu.osadzony.był.ostry.kamień,.ale.nie.

dosięgnął

.go,.bo.

Lok.

przemknął.się

.pomiędzy.tłustą.kobietą.stojącą.z.rozdziawionymi.ustami.i.Tanakil.leżącą.na.wznak..Wszyscy.mężczyźni,.
którzy.ciskali.w.stronę.

.gałęzie,.odwrócili.się.i.skupili.teraz.ca

ą.uwagę.na.Loku..Jak.błyskawica.popędzi

ł.na.zbocze,.prosto.do.skórzanego.pasa.przytrzymującego.pień..Przeskoczył.go,.ale.

odwiązując

.pas.zdarł.so

bie.skórę.na.nodze..Pień.zaczął.się.w.końcu.staczać.w.dół..Nowi.ludzie.już.nie.patrzyli.na.Loka,.tylko.na.pi
eń,.a.Lok.pędził.w.górę.i.tylko.od.czasu.do.czasu.odwracał.głowę,.żeby.zobaczyć,.co.się.dzieje..Pień.rozwij
ał.szybkość.tocząc.się.na.dwóch.okrągłych.palach,.które.wkrótce.okazały.się.niepotrzebne..Oderwał.się.od.
zbocza.w.miejscu,.gdzie.zaczynał.się.stromy.spad,.i.leciał.w.powietrzu..Tylnym.końcem.uderzył.o.stercząc
ą.skałę.i.rozłupał.się.wzdłuż.na.pół..Teraz.leciały.w.dół.dwie.części.pnia,.aż.runęły.prosto.w.las..Lok.wpadł.
do.wąwozu.i.stracił.nowych.ludzi.z.oczu.

Fa.podskakiwała.u.wylotu.wąwozu,.popędził.więc.w.tę.stronę.co.sił..Zbliżali.się.do.niej.mężczyźni.

z.wygiętymi.kijami,.jednakże.Lok.dopadł.jej.pierwszy..Tamci.zamierzali.już.wspiąć.się.dalej,.ale.stary.czło
wiek.zaczął.ich.nawoływać..Lok.nawet.nie.musiał.rozumieć.słów,.aby.pojąć.znaczenie.jego.gestów..Mężcz
yźni.rzucili.się.w.dół.i.

zniknęli

.z.oczu.Loka.

Fa.także.szczerzyła.zęby.

Podeszła.do.Loka.wymachując.rękami,.w.jednej.wciąż.jeszcze.trzymała.ostry.kamień.

—.Dlaczego.nie.porwałeś.nowego?

182

Lok.wyciągnął.ręce.w.odruchu.obronnym.

—.Pytałem.o.Liku..Pytałem.Tanakil..Opuściła.powoli.ramiona.

—.Chodźmy!

Słońce.padało.coraz.niżej.ku.przełęczy.rozlewając.migocące.

złocistoczerwone

.barwy..Fa.i.Lok.prze

mykali.się.szlakiem.wiodącym.nad.jaskinią.ku.urwisku,.skąd.mieli.widok.na.nowych.ludzi.miotających.się
.w.popłochu.na.terasie..Przenieśli.wydrążony.pień.na.koniec.terasy.w.górnym.biegu.rzeki.i.usiłowali.go.prz
esunąć.poza.splątane.pnie.drzew,.które.leżały.teraz.w.tym.miejscu,.gdzie.Lok.i.Fa.przedostawali.się.na.wys
pę..Mężczyźni.zsunęli.pień.z.terasy,.leżał.w.wodzie.otoczony.innymi.pniami..Podnosząc.pozostałe.pnie.drz
ew,.próbowali.je.odłączyć.i.przerzucić.na.drugą.stronę.skały,.gdzie.porwałby.je.wodospad..Fa.biegała.niesp
okojnie.po.zboczu.góry.

—.Zabiorą.ze.sobą.nowego.

Kiedy.słońce.skryło.się.za.przełęczą,.Fa.pomknęła.w.dół.po.stromej.skale..Ponad.górami.płonęła.cz

erwień,.lodowe.kobiety.spowite.były.ogniem..Lok.nagle.krzyknął,.Fa.zatrzymała.się.i.spojrzała.na.wodę..D
o.splątanych.pni.zbliżało.się.drzewo;.nie.jakieś.małe.drzewko.czy.odłupany.kawałek,.ale.całe.drzewo.z.lasu
.widniejącego.na.horyzoncie..Płynęło.z.tej.strony.przełęczy,.gęstwina.pokrytych.pąkami.gałązek.i.gałęzi,.o
gromny,.zanurzony.do.połowy.w.wodzie.pień.i.sterczące.wysoko.korzenie,.a.pomiędzy.nimi.tyle.ziemi,.że.s
tarczyłoby.na.zrobienie.paleniska.dla.wszystkich.ludzi.na.świecie..Na.jego.widok.stary.człowiek.zaczął.wy
krzykiwać.i.tańczyć..Kobiety.uniosły.głowy.znad.tobołków,.które.układały.w.wydrążonym.pniu,.a.mężczyź
ni.cofnęli.się.poza.stos.leżących.pni..Korzenie.uderzyły.o.skupisko.pni,.a.rozłupane.kawałki.wzbiły.się.w.p
owietrze.albo.stanęły.na.sztorc..Zaczepiły.się.o.korzenie.i.tak.z.nich.zwisały..Drzewo.przestało.płynąć.i.koł
ysało.się.na.wodzie,.aż.spoczęło.przy

183

urwi

„

;

YLi

.za.terasą..Teraz.pomiędzy.wydrążonym.pniem.i.rozległą.rzeką.leżały.stłoczone.pnie,.które.przypomi

nały.rosnące.w.szeregu.ogromne.cierniste.krzaki..Two

zyły.nieprzebytą.zaporę.

Stary.człowiek.przesta

.krzyczeć..Podbiegł.do.jakiegoś.tobołka.i.zaczął.go.rozwiązywać..Zawoła

}

oś.do.

Tuami,.

który.mknął.po.terasie.trzymając.za.rękę.

Tanakil.

—.Prędko!

.pędziła.zboczem.góry.w.stronę.terasy.i.jaskini,.wołając.po.drodze:

—.Zabierzemy.Tanakil..Wtedy.oddadzą.nowego.

Skała.miała.teraz.inny.wygląd..Barwy,.jakie.spowijały.świat,.kiedy.

Lok

.zbudził.się.ze.snu.upojo

miod

m,.były.teraz.

wyraźniejsze

.i.bardziej.jaskrawe..Wydawało.mu.się,.że.skacze.i.unosi.się.w.strumieniu.

czerwonego.powietrza,.tylko.cienie.poza.skałami.miały.odcień.

fiołkoworóżowy.

.Rzucił.się.w.dół.zbocza.

Zatrzymali.się.oboje.przy.wejściu.na.ter

sę.i.przykucnęli..Rzeka.zabarwiona.purpurą.mieniła.się.zł

cistym.blaskiem..Góry.po.drugiej.stronie.rzeki.pociemniały

.Lok.długo.się.musiał.wpatrywać,.nim.odkrył,.

że.mają.barwę.ciemnoniebieską..Pnie,.drzewo.i.kotłujący.się.lud

ie.na.rzece.byli.czarni..Ale.terasa.i.jaskini

a.wciąż.jeszcze.j

rzyły.się.czerwienią..Jeleń.znowu.rozpoczął.swój.taniec,.tańczył.na.stoku.pokrytym.ziemi

ą,.a.prowadzącym.do.j

skini,.zwrócony.głową.tam,.gdzie.leżał.Mal,.przed.mszą.po.prawej.stronie..Jeleń.by

ł.czarny.na.tle.ognia,.w.którym.za

urzało.się.słońce,.a.kiedy.się.poruszał,.miotał.długimi.promieniami.ośle

piającego.blasku..Tuami.pracował.w.jaskini,.malował.coś,.co.stało.pomiędzy.dwoma.niszami,.wsparte.o.fil
ar.skalny..Była.tam.również.Tanakil,.mała,.drobna,.czar

a.figurka,.która.przycupnęła.na.zgliszczach.paleni

ska.

Z.drugiego.końca.terasy.dochodziło.rytmiczne.ciach!.ciach!.Dwaj.mężczyźni.cięli.pień,.który.Lok.z

aklinował..Słońce.skryło.się.w.chmurze,.czerwień.wznosiła.się.lotem.strzały.ku.niebu,.góry.okryła.już.czer
ń.

184

Ryknął.jeleń..Tuami.wypadł.z.jaskini.i.popędził.w.stronę.stosu.pni,.przy.których.mozolili.się.mężcz

ni..Tanakil.zaczę

a.krzyczeć..Rój.skłębionych.chmur.otoczył.i.przesłonił.s

ońce,.a.przeciskający.się.odbla

sk.czerwieni.zdawał.się.płynąć.po.prze

ęczy.niby.cienka.strużka.wody..Jeleń.skacząc.pędzi

.ku.stłoczonym.

drzewom,.a.mężczy

ni.uwijali.się.przy

pniu.jak.mrówki.przy.martwym.ptaku.

Lok.rzucił.się.do.przodu..Krzyk.Tanakil.przypomniał.mu.krzyk.Liku.przepływającej.rzekę.i.przeraz

ił.się..Stał.w.wejściu.do.jaskini,.drżały.mu.nogi.

—.Gdzie.jest.Liku?.Co.zrobiłaś.z.Liku?

Tanakil.wyprężyła.się.i.odchyliła.do.tyłu.wywracając.oczy..Przestała.krzyczeć,.upadla.na.wznak,.sp

omiędzy.jej.zaciśniętych.zębów.zaczęła.się.sączyć.krew..Fa.i.Lok.przykucnęli.koło.niej.

Jaskinia.zmieniła.się,.podobnie.jak.zmieniło.się.wszystko.

Tuami.zrobił.jakąś.f

gurę.dla.starego.człowieka,.która.sta

a.oparta.o.słup.skalny.i.wpatrywała.się.w.

nich..Widać.było,.że.pracował.przy.niej.w.pośpiechu.i.z.dzikim.zapamiętaniem,.pomalował.ją.bowiem,.ale.
nie.wypchał.należycie,.jak.figurę.na.polanie..Przypomina

a.postać.mężczyzny..Ramiona.i.nogi.miała.przyk

urczone,.jakby.gotowała.się.do.skoku,.i.była.czerwona.jak.woda..Włosy.na.jej.głowie.sterczały.na.wszystki
e.strony,.podobnie.jak.sterczały.włosy.starego.cz

owieka,.kiedy.się.złościł.albo.czegoś.się.bał..Twarz.ulepio

na.była.z.gliny,.oczy,.zrobione.z.okrągłych.kamyków,.patrzyły.

niewidzącym

.wzrokiem..Stary.człowiek.zdją

ł.zęby,.które.miał.zawieszone.na.szyi,.i.wetknął.w.tę.twarz,.a.wykończy

.dwoma.kocimi.zębami,.które.wyją

ł.z.uszu..W.pierś.tego.stwora.wetknięty.był.kij,.zwisał.z.niego.pas.ze.skóry,.którym.przywiązana.została.Ta
nakil.

Fa.robiła.dużo.hałasu,.choć.nic.nie.mówiła.ani.nie.krzyczała..Chwyciła.za.kij,.chcąc.go.wyciągnąć,.

ale.nawet.się.nie.poruszył,.ponieważ.koniec,.który.Tuami.wbił.w.pierś,.owinięty.by

.futrem..Lok.odsunął.ją

.na.bok.i.sam.pociągnął,.ale.kij.nawet.nie.drgnął..Czerwony.blask.podnosił.się.znad

185

wody,.a.jaskinia.pełna.była.cienia,.w.którym.tylko.lśnił

Wyszukiwarka

Podobne podstrony:
Golding William Spadkobiercy
Golding William Spadkobiercy
Golding Wiliam Spadkobircy
Golding William Wladca much
Golding William Trylogia morska 01 Rytuały morza
Golding William Papierowi Ludzie
Golding William Twarza w twarz
Golding William Bóg Skorpion
Golding William Trylogia morska 02 Twarzą w twarz
Golding William Papierowi Ludzie
Golding William Wieza
Golding William Trylogia morska 03 Piekło pod pokładem
Golding William Papierowi ludzie
Golding William Władca Much
Golding William Wieża
Golding William Wieża

więcej podobnych podstron