PREPARATY ZWIĘKSZAJĄCE ODPORNOŚĆ, TONIZUJĄCE
1) Działanie tonizujące powoduje wzmożenie określonych funkcji życiowych komórki, odnosi się do różnych układów (nerwowego, pokarmowego)
2) Działanie wzmacniające odporność powodowane przez substancje:
-immunostymulatory-pobudzają odpornośc układu immunologicznego [odpornościowego] (torf, polisacharydy otrzymywane z grzybów i roślin wyższych)
-immunomodulatory-normalizują zaburzoną funkcję układu odpornościowego, mogą przywracać obniżona odporność lub też ją potęgować ponad normę (jeżówka, torf, mniszek lekarski, kokornak, polisacharydy otrzymywane z grzybów)
3) Działanie adaptogenne (rośliny przeciwstresowe)-rośliny te wykazują właściwości naprawcze w ogranizmie, przeciwdziałają wszystkim niekorzystnym czynnikom natury ...
Jeżówka purpurowa (Echinacea purpurea)-bylina, Astrowate, Am Połudn. Ziele zbiera się w czasie kwitnienia i przerabia na świeżo na soki i intrakty lub suszy w 45*. Korzeń zbiera się jesienią, po oczyszczeniu i umyciu, tnie i suszy w 50*.
Ziele i korzeń jeżówki purpurowej (Echinacea purpurae herba et radix)
Korzeń-pochodne kwasu kawowego (głównie kwas cykoriowy), polisacharydy i glikoproteiny.
Ziele-pochodne kwasu kawowego (małe ilości kwasu cykoriowego), flawonoidy, polisacharydy.
Preparaty: Succus Echinacea Ratiopharm, Echinapur, Echinacin, Immunal, Esberitox, Echinoratio.
Zastosowanie: wewn-w infekcjach, przy osłabionej odporności, w rekonwalescencji; zewn-w przypadku trudno gojących się ran.
Żeń-szeń prawdziwy (Panax Ginseng)-bylina do 70 cm, Araliowate, występuje w cienistych lasach Azji. Korzeń zbiera się z roślin kilkuletnich.
Korzeń rzeń-szenia zwany też ginseg (Ginseng radix)-saponiny triterpenowe zwane ginsenozydami 0,5-12%, olejek ok 0,5%, alkohole, aminokwasy, flawonoidy, cholina.
Preparaty: Geriavit, Ginsana G, Ginsana Vital, Panaxan.
Działanie: w postaci sproszkowanej lub preparatów; działanie wszechstronne (adaptogennie, zwiększa odporność, obniża poziom cholesterolu, przeciwutleniająco). Najwięcej glicerydów-cienkie korzenie boczne.
Elenuterokok kolczysty (Eleutherococcus senticosus)-krzew, Araliowate, Wschodnia Azja.
Kłącze i korzeń (Elentherococci rhizoma et radix)-saponozydy, leluterozydy, kwas chlorgenowy, kumaryny.
Preparaty: Biovital, Siberian Ginseng (ekstrakt w kapsułkach), Vitaltonicum (płyn o charakterze toniku), Vital-Kapselin, Vital-Saft (kapsułki i sok).
Działanie: wyciągi alkoholowe działają pobudzająco na ośrodkowy układ nerwowy, stosowane w celach zwiększenia sprawności fizycznej i umysłowej jako środki wspomagające odporność a także pomocniczo w leczeniu chorób nowotworowych i cukrzycy.
Różeniec górski (Rhodiola rosea)-bylina, Gruboszowate, różany zapach po wysuszeniu kłącza.
Kłącze różeńca (Rhodiolae rhizoma)-glikozydy fenolowe, flawonoidy, olejek lotny, garbniki, fenolokwasy.
Działanie: działa pobudzająco jak korzeń żeńszenia, ułatwia kncentrację, zwiększa sprawność fizyczną, jako środek uspokajający.
Aralia mandżurska (Aralia mandshurica)-krzew, Araliowate, Wsch Azja. Korzeń zbiera się z roślin ok 5letnich, 60* lub w war natur.
Korzeń arali mandżurskiej (Araliae mandshuricae radix)-araliozydy (saponiny triterpenowe).
Preparaty: wyciągi z korzenia oraz wyciąg tabletkowy Saporal.
Działanie: saponiny działają pobudzająco na ośrodkowy układ nerwowy, wyciąg z korzenia działa adaptogennie, tonizująco na układ krążenia, normalizuje ciśnienie. Preparaty zalecane w stanach depresji, obniżonego ciśnienia, obniżonej odporności organizmu.
Cytryniec chiński (Schizandra chinensis)-pnącze, Cytryńcowate, Wsch. Azja. Owoce zbiera się w pełni dojrzałe.
Owoc cytryńca chińskiego (Schizandrae fructus)-wit C 580 mg%, wit E, olejek eteryczny, związki liganowe, kwasy organiczne, cukry, garbniki.
Działanie: nalewkę i proszek z owoców stos jako lek wzmacniający w stanach wyczerpania fizycznego i psychicznego, działają tonizująco na ośrodkowy układ nerwowy, przyspieszają gojenie ran.
Szczodrak krokoszowy, Leuzea krokosowa (Rhaponticum carthamoides)-rośl wieloletnia, Astrowate, Azja Płn.
Kłącze szczodraka (Leureae rhizoma)-triterpenoidy, sterole, poliacetyleny, polisacharydy.
Preparaty: Extractum Leureae fluidum, Tinctura Leureae, Marolan.
Działanie: adaptogennie, pobudza procesy mózgowe, sprawność fizyczną, zwiększa wytrzymałość na zmęczenie, stymuluje odporność.
SUROWCE I PREPARATY PRZECZYSZCZAJĄCE
Działanie przeczyszcaające-powoduje wzmożone działanie ...
Grupy leków:
1) Leki działające fizycznie-osmotyczne leki przeczyszczające (śliwki, rodzynki, owoce bzu czarnego, korzeń selera oraz środki przeczyszczające-nasiona lnu, figi, jabłka)
2) Chemicznie-zawierają substancje drażniące błonę śluzową jelita cienkiego (olej rącznikowy-rycynowy) i grubego (kora kruszyny, liść senesu, aloesu, korzeń rzewienia).
Kruszyna pospolita (Frangula alnus)-krzew lub drzewo, Szakłakowate. Korę zbiera się wczesną wiosną z młodych pni i gałęzi, przechowuje się przez ponad rok lub suszy przez 2 godz w 100*. W świeżej korze znajdują się antranole (działanie drażniące) które utleniają się →antrachinony (związki przeczyszczające).
Kora kruszyny (Frangulae cortex)-antranoidy 2-7%, flawonoidy, saponiny, alkaloidy peptydowe.
Preparaty: Cholangoga I, II, Rectosan, Sclerosan, Normosan, Degrosan, Laxaflos, Metaflos.
Działanie: stos jako łagodny lek przeczyszczający, działa również żółciopędnie.
Szakłak pospolity (Rhamnus carthartica)-krzew, Szakłakowate. Owoc zbiera się po dojrzeniu, suszy na siatkach w przewiewnych miejscach lub w suszarniach w temp do 45*.
Owoc szakłaku (Rhamni cartharticae fructi)-związki antranoidowe ok 1%, flawonoidy, garbniki, pektyny.
Działanie surowca: silnie przeczyszczająco, moczopędnie, żółciopędnie.
Len zwyczajny (Linum usitatissimum)-rośl 1roczna, Lnowate. Zbiera się dojrzałe nasiona, po wymłóceniu suszy w 40*.
Nasienie lnu zwyczajnego (Lini semen)-śluz do 6%, olej do 45%, glikozydy cyjanogenne 1,5%, białko 27%, sterole.
Działanie surowca: zmiękczająco, osłaniająco i lekko przeczyszczająco, stosowany wewnętrznie w postaci maceratów wodnych jako lek przeczyszczający.
Rzewień lekarski (Rheum officinale)-bylina, Rdestowate. Korzeń pozyskiwany jesienią, po oczyszczeniu z części nadziemnych, korzeni bocznych, korzeń okorowuje się i suszy w temp do 35*.
Kłącze rzewienia (Rhei rhizoma)-antrachinony i antranole 3%, garbniki, skrobia.
Preparaty: Laxitab, Tabletki z rzewienia, Betagran, Cholegran, Neonormosan, Normovit.
Zastosowanie: wyciąg z kłacza jest składnikiem preparatów: Betosol, Rhelax, Alax, Tinctura Rhei vinosa.
Działanie surowca: związane z używaną dawką: w małych dawkach-ściągająco i przeciwbiegunkowo, w większych 1,5-5g-przeczyszczająco.
Racznik pospolity (Ricinus communis)-krzew, wilczomleczowate. Nasienie do otrzymania oleju rącznikowego zbiera się dojrzałe, suszy w 30-40*, pozbawia łupiny i tłoczy na zimno, olej oczyszcza się przez wygotowanie z wodą.
Nasienie rącznika (Ricini semen)-olej tłusty 45-55%, toksyczna albumina rycyna, alkaloid rycinina, subst białk 15-25%, śluz, enzymy.
Olej rycynowy zwany rycyną (Ricini oleum)-mieszanina triglicerydów kwasu rycynolowego 80%, olejowego, linolowego, stearynowego, palmitynowego.
Działanie: drażniąco na błonę śluzową jelita cienkiego, rzadko stosowany jako lek przeczyszczający.
ROŚLINY O DZIAŁANIU PRZECIWSKURCZOWYM I PRZECIWASTMATYCZNYM
Leki roślinne o działaniu przeciwskurczowym-hamują skurcze mięśni gładkich i mogą działać: pośrednio przez autonomiczny układ nerwowy (atropina), bezpośrednio na mięśnie gładkie (kofeina, papaweryna).
Grupa leków przeciwastmatycznych-działanie ogranicza się do oskrzeli, stosowane w leczeniu astmy oskrzelowej, którą wywołują skurcze mięśni gładkich oskrzeli.
Glistnik jaskółcze ziele (Chelidonium majus)-bylina, chwast ruderalny. We wszystkich częściach rośliny znajduje się pomarańczowy sok. Ziele zbiera się na początku kwitnienia, suszy w war natur lub w 40*. Korzeń zbiera się w 2 roku wegetacji jesienią i suszy 50-60*.
Ziele glistnika (Chelidonii herba), Korzeń (radix)-alkaloidy izochinolinowe (głównie cheidonina) 0,2-0,6%, aminy biogenne, flawonoidy, fenolokwasy, kwas chelidonowy, jabłkowy, bursztynowy. Korzeń ma więcej alkaloidów do 3%.
Preparaty: Cholagoga II, Pancreflos, Pediflos, Gastrochol, Syligran, Azarina, Sirupus Thymi comp.
Działa: rozkurczająco na mięśnie gładkie przewodu pokarmowego, dróg żółciowych i moczowych oraz oskrzeli.
Kminek zwyczajny (Carum carvi)-2letnia, Selerowate. Zbiera się dojrzałe owoce w 2 roku weget VI-VII, ścięte rośl pozostawia się na polu w celu dosuszenia, młóci i suszy.
Owoc kminku (Carvi fructus), Olejek kminkowy (Carvi oleum)-olejek lotny 2-7%, olej tłusty 22%, związki białkowe, cukry, flawonoidy.
Preparaty: Normosan, Neonormosan, Digestosan, Rectosan, Gastrochol, Rhelax, Tabletki przeciw niestrawności.
Działanie: olejek kmonkowy działa rozkurczająco na mięśnie gładkie jelit oraz przewodu pokarmowego; owoce stosowane w postaci naparu albo jako składnik mieszanek ziołowych.
Pokrzyk wilcza jagoda (Atropa belladonna)-bylina, Psiankowate, trująca. Liść zbieramy w okresie kwitnienia, ziele na początki kwitnienia, suszymy w war natur, zaś korzeń zbieramy jesienią, oczyszczamy i suszymy 50-60*.
Liść pokrzyku (Belladonnae folium), Ziele (herba)-alkaloidy tropanowe (głównie atropina, hioscyjanina) 0,2-1%, kumaryny, flawonoidy.
Preparaty: Tinctura Belladonnae, Extractum Belladonnae, Belergot, Bellacorn.
Korzeń pokrzyku (Belladonnae radix)-alkaloidy tropanowe (gł. Hioscyjamina, atropina) 0,4-1,5%, kumaryny.
Działanie: surowiec obniża napięcie mięśni gładkich przewodu pokarmowego, dróg moczowych i zółciowych, hamuje .... wydzielnicze gruczołów potowych, ślinowych. Atropina-w okulistyce, rozszerzenie źrenic.
Zastosowanie: liście i ziele służą do otrzym nalewki i preparatów, korzeń do otrzym atropiny.
Bieluń dziędzierzawa (Datura Stramonium)-1roczna ruderalna, trująca, Selerowate. Liść zbiera się w okresie kwitnienia i owocowania, suszy w 50-60*. Owce zbiera się przed otwarciem torebek, suszy w 50-60* pękają, nasiona się dosusza.
Liść bielunia (Stromonii folium)-alkaloidy tropanowe (hioscyjamina, apoatropina, beladonina) 0,1-0,6, garbniki, flawonoidy.
Nasienie (semen)
Preparaty: Astmosan, Scopolan, Scopolan compositum, Buscopan, Tinctura Stramonii.
Działanie: alkaloidy działają rozkurczająco, rozszerzają oskrzela, źrenice oka, hamują wydzielanie śliny, potu i soku żołądkowego. Leki otrzym z nasion stosowane są w kolce jelitowej, nerkowej, żółciowej. Liście stosowane są jako lek przeciwastmatyczny.
Lulek czarny (Hyoscyamus niger)-1roczna, trująca. Liśćie zbieramy w okresie kwitnienia, susz w 40-60*.
Liść lulka czarnego (Hyoscyami folium)-alkaloidy tropanowe (głównie hioscyjamina, skopolamina, atropina, apoatropina) do 0,08%.
Działanie: wyciągi z surowca rzadko stosowane jako środki rozkurczowe.
Mak lekarski (Papaver ...)
Opium-stężała na powietrzu substancja mleczna wypływająca ze skórek. Nacina się niedojrzałe owoce, z których wypływa biały sok mleczny, który tężeje na powietrzu i zmienia barwę → opium.
Papaver somniferum, opium-alkaloidy 15-25% (morfina narkotyczna, papaweryna 3-5%, kodeina), subst woskowe i tłuszczowe, kauczuki i żywice, związki pektynowe, związki śluzowe.
Działanie: morfina-przeciwbólowo, kodeina-przeciwbólowo, papaweryna-przeciwskurczowo, uzyskuje się je z surowca naturalnego lub syntetycznego, służy do produkcji preparatów stosowanych jako środki przeciwskurczowe, w kamicy żółciowej i nerkowej, astmie oskrzelowej.
Preparaty: Isalgin, Tolargin, Eucardin, Theopaverin, Spasticol.