WYKŁADY 18.02.2006

SUROWCE I LEKI NATURALNE

Roślinne surowce lecznicze zwane ziołami dzielimy na:

1) Surowce pierwotne-nadziemne i podziemne części rośliny to: Liść (folium), kwiat (flos), kwiatostan (inflorescentia), koszyczek (Anthodium), ziele (herba), owoc (fructus), nasienie (semen), kora (cortex), korzeń (radix), kłącze (rhizoma), cebula (bulbus)

2) Surowce wtórne-otrzymywane za pomocą prostych zabiegów jak destylacja z parą wodną ,(ekstrakcja, wyciskanie, nacinanie),olejki lotne (Olea aethera), oleje tłuste (Olea pinguia), skrobie (Amylae), gumy (Gummi), żywice (Rezini), balsamy (Balsamae)

Stosowanie surowców zielarskich: w postaci całej (totus) np nasiona, owoce, kwiaty; pociętej (concisus); sproszkowanej (pulveratus).

Nazwy surowców dwuwyrazowe: Rosae fructus; jednowyrazowe: Opium-opium, Agar-agar.

Źródłem surowców zielarskich są rośliny lecznicze pozyskiwane z upraw i stanu naturalnego. W Polsce pozyskuje się surowce z ok 100 gat roślin dziko rosnących. Uprawianych jest ok 60 gat roślin leczniczych. Ogólna produkcja ziół w Polsce to ok 20 tys ton rocznie. Z czego 1/5 pochodzi ze stanu naturalnego a 4/5 z upraw. Najważniejszym źródłem są obecnie uprawy polowe, szklarniowe-niewielkie znaczenie np Aloes. Łączna masa surowców pozyskiw z plantacji wynosi ok 17 tys ton. Plantacje zajmują powierzchnię prawie 30 tys ha, a zioła uprawiane są w ponad 20 tys gospodarstw.

Przykłady roślin uprawianych: mięta pieprzowa (Mentha piperita), kminek zwyczajny (Carum carvi), kolendra siewna (Coriandrium sativum), koper włoski (Foeniculum capillaceum), rumianek pospolity (Marticaria chamomilla), szałwia lekarska (Salwia officinalis), tymianek pospolity (Thymus vulgaris), kozłek lekarski (Valeriana officinalis), naparstnica wełnista (Digitalis lanata), majeranek ogrodowy (Majorana hortensis), prawoślaz lekarski (Althea officinalis), mak lekarski (Papaver somniferum).

Uzupełniająco do zbioru ze stanu naturalnego uprawia się: nagietek lekarski (Calendula officinalis), ruta zwyczajna (Ruta graveblens), rumianek szlachetny (Authemis mobilis), dziurawiec zwyczajny, siwiec żółty, glistnik jaskółcze ziele, fiołek trójbarwny, szanta zwyczajna.

W stanie naturalnym rosną: jałowiec pospolity, brzoza (Betula puhescens, B verucosa), pokrzywa zwyczajna, róża dzika, głóg jedni i dwuszyjkowy, lipa (T platlupluyllos, T cordata), borówka czernica, kasztanowiec zwyczajny, dziki bez czarny, krwawnik pospolity, mniszek pospolity, podbiał pospolity.

FITOTERAPIA-leczenie lekiem roślinnym zarówno z zastosowaniem jednorodnych substancji czynnych jak i całych kompleksów związków.

Ok 3000 leków roślinnych wyprodukowanych do obrotu produktów stanowią 10 % wszystkich leków dostępnych na rynku, jednocześnie stanowią 1/3 leków dostępnych bez recepty. Dużą rolę odgrywają mieszanki ziołowe.

Mieszanki wywierają działanie skojarzone dostarczając różnych substancji czynnych, witamin, enzymów, mikroelementów. Stosowanie takich mieszanek jest korzystne dla całego organizmu.

Leki roślinne dają bardzo dobre rezultaty w leczeniu chorób serca i układu krążenia, układu wydalniczego i pokarmowego, chorób skóry.

WYKŁADY 4.III.2006

OCENA JAKOŚCIOWA SUROWCÓW I PREPARATÓW ZIELARSKICH

Ocenę jakości surowca przeprowadza się badaniami: makroskopowe, mikroskopowe, chemiczne, biologiczne.

Badanie makroskopowe- pozwala określić gatunek, zalety i przydatność surowca;

-typ surowca

-potrzeby rośliny

-barwa

-smak i zapach

Używamy zmysłów: smaku, dotyku i wzroku

-Zmysłem wzroku określamy stopień wysuszenia surowca, znaczenie surowca, obecność pleśni, i szkodników, zanieczyszczenia ,domieszek, zafałszowań surowca

-Badanie smaku- dotyczy surowców goryczkowych

-Zapach powinien być swoisty dla danego surowca

Badanie mikroskopowe- są uzupełnieniem badań makroskopowych , prowadzone są przy zastosowaniu mikroskopu optycznego.

Ocena opiera się na tym, że wszystkie ..... w roslinie pełnią funkcję???????

Każdy organ w roślinie ma różnorodna budowę morfologiczną i histologiczną.

Przy badaniu uzyskuje się:

-rodzaj i skład substancji zapasowej

-skład kryształków szczawianu wapnia

-występowanie garbników, barwników, śluzów, błonnik w ściance komórkowej , obecność kutyny, budowę włosków gruczołowych., olejki eteryczne

Badanie chemiczne ma na celu :

-orientacyjne stwierdzenie zawartości określonych grup składników lub pojedynczych, istotnych dla wartości surowca składników

-oznaczenie zawartości tych składników w surowcu

-izolowanie czynnych substancji jednorodnych z surowca, ich identyfikacja, charakterystyka fizyko-chemiczna lub dla całkiem nowych substancji -uzyskanie struktury chemicznej.

Przy tych badaniach wykonuje się reakcje barwne i reakcje strąceniowe. Dotyczy to takich składników jak: flawonoidy, glikozydy, garbniki, saponiny.

Oznaczenia ilościowe najważniejszych składników surowca wykonujemy:

-metodami miareczkowymi

-metodami kolorymetrycznymi oraz spektrofolometrycznymi

• metodami wagowymi lub objętościowymi

• metodami chromotogolicznymi

• metody połączone

Badanie biologiczne -przeprowadza się tylko w niektórych przypadkach

WYKŁAD 18.03.2006

JAKOŚĆ SUROWCÓW ZIELARSKICH

Główne ciało czynne -to główny związek chemiczny w surowcu zielarskim

Zanieczyszczenie organiczne-są wszelkie ciała pochodzenia roślinnego, które nie są częściami tej rośliny i wszystkie inne ciała obce pochodzenia organicznego.

Zanieczyszczenia mineralne- piasek, drobne kamyczki, grudki ziemi, określa się metodami makroskopowymi i dopuszczalna ilość określa się w %.

Domieszki

-rozkurz surowca- to zbyt daleko posunięte rozdrobnienie surowca

-surowce lub jego części o wymiarach niezgodnych z podanymi w monografii szczegółowej

-surowiec lub jego części uszkodzone , niewykształcone albo posiadające cechy wymienione w monografii szczegółowej jako niedopuszczalne lub dopuszczalne tylko w ograniczonej ilości.

-obecne w surowcu inne części tej samej rośliny z której uzyskuje się surowiec.

Dla leków nie zalecanych do dopuszczenia do obrotu stworzono dwa wykazy surowców:

-wykaz zerowy- obejmuje surowce bez ścisłych wskazań terapeutycznych, a nie posiadających żadnego ryzyka przy jego przyjmowaniu lub mających znaczenie dietetyczne.

-wykaz negatywny-dotyczy surowców dla których brak jest uzasadnionych wskazań oraz brak podstaw dla ich stosowania, a istnieje ryzyko związane z przeciwwskazaniem bądź działaniem ubocznym.

Standaryzacja i nowelizacja to podstawowe pojęcia jakości surowca.

Standaryzacja ma zapewnić odpowiednią wartość leczniczą i tylko oparta jest na badaniu cech makroskopowych, mikroskopowych badań czystości, badań zawartości substancji czynnych, rzadziej na badaniach biologicznych.

Standaryzacja zajmuje się wyznaczaniem wskaźników jakościowych, metody badań.

Wynikiem prac standaryzacyjnych są dokumenty zwane normami, w których zawarte są parametry jakościowe przedmiotu badań, normy jakości i metody badań.

Standaryzacja obejmuje:

-określenie tożsamości

-oznaczenie zawartości domieszek i zanieczyszczeń

-oznaczenie zawartości skażeń (metale ciężkie, pestycydy, czystość mikrobiologiczna).

Obowiązuje dopuszczalna max ilość metali ciężkich w ziołach:

-ołów-1mg/kg surowca

-kadm-0,1 mg/kg

-arsen-0,5 mg/kg

-miedź-20mg/kg

-cynk-50mg/kg

Oznacza się również zawartość rtęci.

Kontaminacja -czyli oznaczanie substancji, które znalazła się w surowcu w sposób niezamierzony przez człowieka, a obecna jest na wskutek procesów przetwarzania, obróbki ,pakowania, transportu, przechowywania lub zanieczyszczenia środowiska .

Jako kontaminakty występują najczęściej:

-części innych roślin

-szkodniki, pleśń, bakterie i inne mikroorganizmy

-pestycydy i metale ciężkie

WYKŁAD 1.04.2006

KONTAMINAKTY

Pestycydy są to grupy związków chemicznych pochodzenia naturalnego (roślinne) i syntetycznego stosowanych do niszczenia pasożytów człowieka, zwierząt hodowlanych i roślin. Używane są również do zwalczania chorób roślin, regulacji ich wzrostu i usuwania chwastów.

Metale ciężkie zaliczane są do tych zanieczyszczeń żywności, które stanowią szczególne zagrożenie dla zdrowia człowieka. Są one tym bardziej groźne że skutki ich działania nie są natychmiastowe, ujawniają się po wielu latach, pokoleniach i nie są w pełni poznane.

Źródła zanieczyszczenia surowców drobnoustrojami

-gleba -bogata jest w drobnoustroje z którymi ma kontakt roślina

-związki organiczne i nieorganiczne na których osiadają drobnoustroje, przenoszone są przez ruchy powietrza.

-choroby wywoływane przez bakterie i grzyby patogenne

-niewłaściwe przechowywanie surowca przed ich wysuszeniem(okres wilgotności, podwyższona temperatura0

-magazynowanie wysuszonych surowców w nieodpowiednich warunkach.

Grzyby wywołujące mykotoksyny: Aspergillus, Penicillium i Fusarium.

Grzyby wytwarzające aflatoksyny: Aspergillus flavus i Aspergillus parasiticus.    

Aflatoksyny słabo rozpuszczają się w wodzie.

PRODUKCJA EKSTRAKTÓW ROSLINNYCH

Czynności mechaniczne:

-rozdrabnianie

-tłuczenie

-filtrowanie

-dekantacja(oddzielanie wody od osadu)

-klarowanie

-odwirowanie

Procesy chemiczne:

-destylacja

-rozpuszczanie

-krystalizacja

-sublimacja

-rozcieńczanie

-ekstrakcja

Metody destylacji: destylacja bezpośrednią -zwana prostą i destylacja pośrednią

Destylacja bezpośrednia jest to wyciskanie lub tłoczenie ,które przeprowadza się w specjalnych prasach.(olej wiesiołkowy, olej rycynowy), dodajemy przeciwutleniacze.

-wytłaczanie soku świeżych ziół np. sok z dziurawca, sok z jeżówki, stabilizowane są alkoholem, pasteryzowane, rzadziej konserwowane chemicznie.

Destylacja pośrednia -wyodrębnienie określonych substancji za pomocą rozpuszczalnika zwanego ekstrachentem.

Częściowe lub całkowite rozdzielenie mieszanki stałej lub ciekłej za pomocą rozpuszczalnika, który mieszany wykazuje różna rozpuszczalność. Jako rozpuszczalnik używana jest ciecz, a substrat może być stały lub ciekły.

Jeżeli rozpuszczalnik rozpuszcza jeden lub kilka związków czynnych nazywany jest rozpuszczalnikiem selektywnym.

W czasie ekstrakcji znaczna część substancji przechodzi do rozpuszczalnika i otrzymujemy ekstrakt(wyciąg). Wydajność uzyskania ekstraktu zależy od rozdrobnienia surowca i temperatury.

Do rozpuszczalników należy: woda, alkohol etylowy, benzyna, kwasy organiczne i ich sole, gazy obojętne, oleje roślinne

Dobrze rozpuszczają się w wodzie: antocyjany, cukry, garbniki, glikozydy, kwasy organiczne, saponiny, sole mineralne, związki goryczkowe, witamina C,

Średnio rozpuszczalne w wodzie: alkaloidy(sole), agar, inulina związki kumarynowe, pektyny, śluzy .

Małą rozpuszczalnością odznaczają się: flawonoidy, olejki eteryczne, karetonoidy, rutyna.

Nie rozpuszczają się w wodzie: alkaloidy(woda zasad.), azulen, chlorofil, gumy, karetenoidy, mentol, olejki eteryczne, olejki tłuste, żywice, oleje tłuste.

Alkohole- najpowszechniej stosowany jest etanol.

Oleje roślinne jako rozpuszczalnik do alkaloidów i ???????? rozpuszczalnych w tłuszczach.

Gazy obojętne- używane do ekstrakcji wielu gazów czynnych.

WYKŁAD 22.04.2006

Proces ekstrakcji można przyśpieszyć przez:

-zastosowanie mieszadeł lub przepompowanie rozpuszczalnika do paary

-zastosowanie podwyższonej temperatury i ciśnienia

-zastosowanie wibracji

-zastosowanie ultradźwięków o częstotliwości powyżej 20 kHz(rozluźnienie i rozpadanie ścian komórkowych)

Metody ekstrakcji to:

-maceraty,

-infuzje

-dygertie ?

Perkolgacje- przesączanie w specjalnych pojemnikach (mogą być ze szkła) Rozsypujemy surowiec i zalewamy odpowiednią ilością rozpuszczalnika.

Zagęszczenie ekstraktów jest to przekształcenie surowych wyciągów roślinnych o małym stężeniu w daną postać leku o żądanym?????? stężeniu, przygotowanie wyciągów do suszenia i krystalizacji.

Etapy przygotowania ekstraktu do zagęszczenia:

Ekstrakt surowy

↓

dekantacja

↓

filtrowanie

↓

filtrat

↓

odparowanie

procesy membranowe

↓

ultrafiltry stosowane do oczyszczania soków roślinnych????????????

-odwrócona osmoza stosowana do zagęszczania soków roślinnych.

RECEPTURA I ZASADY DAWKOWANIA LEKÓW ROŚLINNYCH

-preparat powinien być dawkowany w zależności od sposobu działania

silnie działające-jednorazowa max dawka lecznicza

oraz dobowa dawka lecznicza,

max dobowa dawka lecznicza

Z surowych roślin sporządza się proste preparaty.

Preparaty silnie działające zawierają dużo goryczy, stosuje się je w ilości 1-5części surowca na 100 części wody.

słabo działające- stosuje się od 5-10 części surowca na 100 części wody.

W ten sposób dawkowane są maceraty, napary, odwary.

Maceraty- to preparaty z ??? lnianych i prawoślazu.

Napary - z surowców łatwo rozpuszczalnych w wodzie(lekko podgrzewane)

Odwary- z surowców trudno rozpuszczalnych w wodzie(drewno,kora,korzeń) maja twardą, zbitą konsystencję.

Surowce zawierające alkaloidy powinny być zakwaszone przed sporządzeniem odwaru.

Do zakwaszania stosuje się kwas cytrynowy.

Surowce saponinowe lepiej wytwarza się w środowisku zasadowym.

W zależności od sposobu ekstrakcji otrzymujemy leki o różnym działaniu.

Liść szałwi- zawiera dużo garbników, ale pozbawiony jest olejków eterycznych. W tej postaci jest to lek o działaniu ściągającym i przeciwzapalnym.

Wyciągi wodne- mają małą trwałość i należy je zużywać w ciągu 1 dnia.

Objętość wyciągu wodnego do użytku wewnętrznego waha się od 100-500 ml

Wyciągi alkoholowe- przygotowywane są przez laboratoria galenowe

-nalewki - do użytku wewnętrznego dawkuje się kroplami. Słabo działające- od 25-50 kropli.

Silnie działające- 10-25 kropli. Do użytku zewnętrznego stosujemy po rozcieńczeniu wodą.

-intrakta

-ekstrakty

WYKŁADY 13.05.2006

SUBSTANCJE BIOLOGICZNIE CZYNNE

Substancje biologicznie czynne otrzymujemy poprzez:

-izolowanie metodami chemicznymi

-procesy biotechnologiczne (antybiotyki, witaninyB2 i B12),alkaloidy, sporysze, kwasy organiczne, aminokwasy, enzymy)

-procesy biotechnologiczne z użyciem enzymów

-procesy półsyntetyczne

-procesy biosyntetyczne

-metody biotechnologii genowej. Metoda ta polega na wszczepieniu określonych odpowiednio preperatów np. insuliny.

Substancje biologicznie czynne dzielimy na:

1)substancje podstawowe czyli pierwotne, maja charakter metabolitów. Spełniają podstawowe funkcje fizjologiczne w życiu rośliny, stanowią substancje budulcowe, energetyczne lub zapasowe.

Są to cukry proste: skrobia, tłuszcze, chlorofil, aminokwasy, białka, kwasy nukleinowe. Są to substancje niezbędne do życia rośliny.

2)Substancje wtórne są to wytwory wyspecjalizowanej przemiany materii;

-nie można im przypisać podstawowej funkcji w życiu rośliny

-ich występowanie jest ograniczone do niektórych mniejszych lub większych grup systematycznych świata roślinnego.

Są to alkaloidy, garbniki, glikozydy, saponiny, terpeny.

WĘGLOWODANY

Węglowodany należą do najważniejszych substancji roślinnych(stanowia materiał budulcowy(celuloza), energetyczny, zapasowy(skrobia, cukry proste, inulina)

Węglowodany dzielimy na 3 grupy:

- monosacharydy- glukoza, mannoza, galaktoza, fruktoza,

- oligosacharydy -sacharoza, maltoza, laktoza

- polisacharydy- skrobia, celuloza, inulina, kwas pektynowy, agar-agar, śluzy i gumy

Monosacharydy (cukry proste) -ich cząsteczki nie ulegają hydrolizie, są składnikami każdej żywej komórki.

Oligosacharydy (cukry złożone). Rozpadają się pod łatwo na cukry proste pod wpływem hydrolizy kwaśnej.

Polisacharydy (wielocukry). Stanowią główne substancje budulcowe i zapasowe komórek roślinnych i zwierzęcych. Są najbardziej rozpowszechnione.

Rozkładają się na cukry proste pod wpływem hydrolizy kwaśnej. Stosowane szeroko w farmacji.

TŁUSZCZE

-tłuszcze proste stanowią połączenie estrowe glicerolu z wyższymi kwasami tłuszczowymi(triglicerydy)

-tłuszcze złożone o bardziej skomplikowanej strukturze

/olej, kakao, olej lniany, olej wiesiołkowy, olej migdałowy/

AMINOKWASY

Glikol (glicyna) jako środek tonizujący układ mięśniowyw stanach zmęczenia, metionina spełnia funkcje ochronną dla wątroby. Kwas glutaminowy stosowany jest jako lek tonizujący psychicznie. Hydrolizaty białkowe mają znaczenie jako odżywcze nalewki dożylne po zabiegach chirurgicznych.

WYKŁAD 27.05.06

PEPTYDY -stanowią połączenie aminokwasów. Są to produkty pośrednie pomiędzy aminokwasami a białkami.

Wyróżnia się:

- dipeptydy

-oligopeptydy

-polipeptydy

Związki peptydów:

-glutation

-toksyny grzybowe

-antybiotyki grzybowe(penicyliny i inne)

-hormony

BIAŁKA

Białka dzielimy na:

-białka proste, które w wyniku hydrolizy dają aminokwasy. Do białek prostych zaliczamy :prolomin, glutaminy, globuliny.

-białka złożone - w wyniku hydrolizy dają jeszcze inne związki oprócz białka

-glikoproteiny, hromoproteiny, fosfoproteiny, neukloproteiny.

Znaczenie białek w lecznictwie

-składniki komórek żywych

-wykorzystywane w leczeniu chorób(globulina stosowana jest w profilaktyce chorób zakaźnych.

- glikoproteiny z ziela jemioły hamują podział komórek , w leczeniu nowotworów, subst. o charakterze przeciwnowotworowym.

- Chlorofil- o właściwościach przeciw utleniających

- rycyna - białko toksyczne o silnym działaniu w dużych dawkach.. W małych ilościach leczniczo w chorobach nowotworów.

- enzymy- stosowane niekiedy w lecznictwie

-ficyna- stosowana. w leczeniu niestrawności

KWASY ORGANICZNE

Kwasy organiczne charakteryzują się obecnością grupy karboksylowej . Występują w postaci wolnej lub tworzą laktony.

Znaczenie farmakologiczne mają połączenia estrowe kwasów organicznych np. kwas askorbinowy- jest niesytetyzowany przez człowieka, przeciwgnilcowy, substancja witaminowa

-w sokach owocowych;kwasy organiczne, kwasy jabłkowe, cytrynowe. Wykorzystywany jest do produkcji preparatów galenowych.

SUBSTANCJE WTÓRNE -mają mniejsze znaczenie dla roslin a duże w farmkologii.

Glikozydy- są to substancje o charakterze wtórnym , stanowia połączenie składnika cukrowego zwanego glikonem z niecukrową cząstką zwaną aglikonem. Są związkami krystalicznymi, często barwnymi(np.glikozydy flawonowe). Połączenia glikozydowe są nietrwałe, często rozpadają się pod wpływem hydrolizy, przechodzą w amikol i cząsteczkę cukru.

Glikozydy o znaczeniu farmakologicznym:

-glikozydy fenolowe

-glikozydy nasercowe, kardenolidowe, saponinowe

-atraglikozydy

-glikozydy flawonoidowe, antacjonowe, cyjanowe, goryczne

Nazwa glikozydów związana jest z nazwą glikolinu.

Nazwa uwzględnia agrikon jaki znajduje się w cząsteczce.

Glikozydy nasercowe stosuje się w chorobach serca i układu krążenia

Surowce glikolidowe:

-liść naparstnicy wełnistej

-ziele miłka wiosennego

-kwiatostan i owoc głogu

FLAWONOIDY

Wystepują w postaci glikozydów. Są związkami o charakterze barwników roślinnych

Rozpowszechnione wśród roslin;

-brzozowate, jaskrowate, dziurawcowate, rózowate, fiołkowate

Odgrywają rolę jako składniki w licznych surowcach zielarskich/ziele, liście,kwiat/

W lecznictwie mają znaczenie takie flawonoidy:

-rutyna

-kwercetyna

-hesperydyna

Rutynę otrzymuje się z ziela gryki.W lecznictwie/Rutinoscorbin/ Dzieła uszczelniająco na naczynia kapilarne. Ma własnościoksydoredukcyjne. Rutyna hamuje kwasy rutynoskorbinowe.

Kwarcetyna-agikon cytyny, ma właściwości przeciwutleniające, antyagregacyjne.Występuje w kwiatach głogu,w kasztanowcu/

Hesperydyna-występuje w owocniach pomarańczy. Stosowana w lecznictwie w preparatach , przedłuża trwałość wit. C . Działa przeciwwirusowo/przeciwko wirusom grypy/ Stosuje się wtedy np. kwiatostan głogu,

Kwiatostan lipy, koszyczek ruminku, ziele dziurawca, liść brzozy

KUMARYNY

Występuja w roslinach w stanie wolnym i glikozydach

Wyróżniamy; kumaryny, izokumaryny, furanokumaryny, piranokumaryny

Kumaryny występują w roślinach z rodziny :selerowatych, rutowatych, astrowatych.

Kumaryny występują najczęściej w nasionach, owocach i korzeniach.

Właściwości są zróżnicowane:

-niektóre obniżają ciśnienie

-działają uszczelniająco na naczynia włosowate

-uspokajająco

-przeciwskurczowe

-niektóre hamują rozwój bakterii

-mają związki toksycznei o właściwościach fototoksycznych.

WYKŁAD 10.06.2006-

GARBNIKI -

Znaczenie terapeutyczne:

-hydrolizujące

-katechinowe

Garbniki jako leki działaja miejscowo ściągająco .Wiążą się z grupami aminowymi białek. W efekcie tworzą się trwałe, nierozpuszczalne w wodzie połączenia.

Działanie garbników:

-słabo tonizująco

-znieczulająco

-przeciwzapalnie

-przeciwobrzękowo

-denaturują białka krwi, co ułatwi powstawnie skrzepów włóknikowych.

Surowce zawierające garbniki:

-kora dębu, liść szałwi,liść herbaty, liść rozmarynu

OLEJKI ETERYCZNE

Stanowią mieszaninę substancji lotnych/kilku związków/. Charakteryzuje się silnym , przyjemnym zapachem. Olejki sa bardzo rozpowszechnione. Mogą być w częściach podziemnych i nadziemnych rosliny.

Najmniej jest ich w pędach. Gromadzą się w specjalnych gruczołkach olejkowych.

Gdy występują na liściach to mają zbiorniczki zewnątrz tkankowe, a w organach podziemnych są zbiorniczki wewnątrz tkankowe.

Róznica:

-zbiorniki zewnątrz tkankowe narażone są na działanie czynników zewnętrznych takich jak: temper., wiatr, uszkodzenia mechaniczne.

-wewnątrz tkankowe są mniej narażone na uszkodzenia.

Surowce olejkowe suszy się w temperaturze od 30-40st.C.

- Ziele i kwiaty suszy się w temp. 30st.C

- korzenie i kłącza w temp. 40 st.C

Olejki eteryczne wykorzystywane są w przemyśle kosmetycznym i spożywczym.

Działają drażniąco na skórę, sa przeciwbakteryjne, przeciwzapalne

Wykorzystywane w przemyśle kosmetycznym; liść melisy, liść mięty pieprzowe, liść szałwi.

ALKALOIDY

Są to związki organiczne pochodzenia roślinnego. Maja budowę pierścieniową.

Dzielimy je na 2 grupy w zależności od powstawania w roślinie:

-alkaloidy właściwe i protoalkaloidy.

/alkaloidy pirydynowe-nikotyna, indolowe-strychnina, chinalinowe-chinina, tropanowe-

atropina,kokaina, purynowe- kofeina

- pseudoalkloidy powstające w odrębnych procesach biosyntezy

TERPENY

Są to związki organiczne rozpowszechnione w roślinach w postaci węglowodorów lub ich form utlenionych.

Wyrózniamy

-monoterpeny/mentol, kamfora,cyned/

-seskwiterpeny/chamozulen, bisabolal/

-diterpeny/fitol,retinol/

-triterpeny/kwas ursolowy,aleanolowy/

-tetraterpeny/beta-kareton, /

-politerpeny/kauczuk,/

---