WSTĘP
KONSTYTUCJA-
(od łac. constituo,-ere - urządzać, ustanawiać, regulować) - akt prawny, określany także jako ustawa zasadnicza, która zazwyczaj ma najwyższą moc prawną w systemie źródeł prawa w państwie.
W skład materii konstytucyjnej mogą wchodzić różne zagadnienia. Konstytucja może, więc określać: podstawy ustroju społeczno - gospodarczego państwa, ponadto organizację, kompetencje i sposób powoływania najważniejszych organów państwowych, oraz podstawowe prawa, wolności i obowiązki obywatela.
Podręczniki prawnicze określają konstytucję jako ustawę zasadniczą charakteryzującą się specjalnym, wyjątkowym procederem jej zmieniania (wg art 235). Na straży konstytucji stoi głowa państwa, często nad jej przestrzeganiem czuwa specjalny trybunał. Konstytucja jest najwyższym aktem normatywnym. Za pierwszą historycznie uznaje się konstytucję USA (17 września 1787 r.). Za drugą na świecie, a pierwszą w Europie, uznaje się najczęściej polską Konstytucję 3 Maja z 1791 r. Należy zaznaczyć, że czasami za pierwszą na świecie i pierwszą w Europie uznawana jest Konstytucja Korsyki z 1755 r.
Instytucja kontroli konstytucyjności prawa polega na ocenie zgodności z ustawą zasadniczą norm prawnych oraz, ewentualnie, innych działań podejmowanych przez organy państwowe.
Historycznie wykształciły się dwa systemy kontroli konstytucyjności prawa: kontrola parlamentarna (obecnie w zaniku) i pozaparlamentarna.
PARLAMENTARNY SYSTEM KONTROLI
W ramach podziału władzy obowiązuje zasada nadrzędności parlamentu. W jego dominującej pozycji dostrzegano środek najpełniejszego urzeczywistnienia zasady suwerenności ludu. Wykluczało to możliwość kwestionowania zgodności ustaw z konstytucją przez jakikolwiek inny organ państwowy. Implikowało to uznanie dopuszczalności jedynie parlamentarnego systemu kontroli konstytucyjności ustaw. Z czasem wykształciły się dwie jego odmiany:
System kontroli sprawowanej przez parlament in pleno:
Polega on na sprawowaniu kontroli konstytucyjności ustaw przez parlament w ramach procedury ustawodawczej. Kontrola ma charakter samoistny i jej wszczęcie nie zależy od inicjatywy innego podmiotu. Ma charakter jedynie prewencyjny, po uchwaleniu ustawy nie ma prawnych możliwości zakwestionowania jej zgodności z konstytucją. System ten występował w Polsce pod rządami Konstytucji Marcowej i w okresie PRL (wsparty dodatkowo zasadą jedności władzy i uznania Sejmu za najwyższy organ władzy).
System kontroli sprawowanej przez specjalne organy wewnątrz-parlamentarne:
W systemie tym ostateczną decyzję dotyczącą uchwalenia ustawy podejmuje wprawdzie parlament in pleno, ale przedtem powierza on specjalnie w tym celu utworzonemu organowi wewnętrznemu o charakterze opiniodawczym ( z reguły specjalna komisja parlamentarna) zadanie zbadania zgodności projektu ustawy z konstytucją. Organ ten działa z własnej inicjatywy lub na wniosek uprawnionego podmiotu. Formułowane przez niego opinie nie wiążą parlamentu, a sama kontrola ma znaczenie tylko prewencyjne.
ZAKOŃCZENIE
Kontrola konstytucyjności prawa jest logicznym następstwem obowiązku zgodności całego hierarchicznie zbudowanego systemu prawa w państwie z Ustawą zasadniczą. Bez względu na różnice ustrojów poszczególnych państw, kontrola konstytucyjności prawa realizowana może być w formie kontroli politycznej bądź w formie kontroli sądowej. Kontrola polityczna dokonywana jest na podstawie kryteriów celowościowych, bez zachowania szczególnych procedur, i zazwyczaj stanowi tylko jedną z wielu funkcji realizujących ją organów. Kontrolę sądową spełniają sądy lub organy typu sądowego na podstawie modelu postępowania jurysdykcyjnego.
BIBLIOGRAFIA
F. Siemieński, Prawo konstytucyjne, Warszawa-Poznań 1976
www.wse.waw.pl/aa materialy dydaktyczne/TiR Podstawy prawa, Kucinski.pdf
1