1. Proces dziejowy w metaforze procesu abrazji i sedymentacji (Krzysztof Pomian).

I. Abrazja - zmiany, które wnosi przyszłość, gdy staje się teraźniejszością, są zaprzeczeniem przeszłości, przekreślają ją, zostają tylko szczątki bez znaczenia. Takie rozumienie wbudowane jest w różne współczesne odmiany sceptycyzmu i nihilizmu. W teraźniejszości nie ma nic z przeszłości, przyszłość zniszczy teraźniejszość gdy się nią stanie. Wniosek - niszczenie poprzednich teorii.

II. Sedymentacja - przeszłość różni się od teraźniejszości - jest nieuchronnie ułomna, niepełna i wyrwana z kontekstu, pozostaje jednak (choć w innym kształcie) i jest obecna. Jest wbudowana w naszą cielesność, wrażliwość, dążenia, zachowania, nawyki, wierzenia, przekonania, pojęcia, rozumowania, wyobrażenia i wywiera wpływ na teraźniejsze przekonania często nieuświadomiony. Przeszłość uobecnia się w teraźniejszości na różne sposoby, jest w niej czynna.

Przeszłość, teraźniejszość, przyszłość to kolejne warstwy nakładające się na siebie. Teraźniejszość nieco niszczy, ale bierze też coś z przeszłości, w przyszłości będzie coś z teraźniejszości, uboższe, zmienione, wyrwane z kontekstu.

Teorie Wundta i Watsona to sedymentacja. Nie można kształtować świadomie przyszłości negując przeszłość, jej wpływ i jej nie znając.

Świadomość historyczna - przedzałożenie współczesnego myślenia, potrafimy zidentyfikować daną rzecz przez wskazanie szeregu rzeczy, którymi była zanim stała się tym czym jest, a czym niedługo przestanie być.

2. Dlaczego Melanchtona nie można uznać za twórcę nazwy psychologia?

* Po raz pierwszy drukiem w 1590 r. pod redakcją Rodolphusa Gocleniusa (Rudolfa Goeckela), „Psychologia czyli o doskonałości człowieka, o duszy, a przede wszystkim o jej pochodzeniu rozważania i rozprawy tych współczesnych teologów i filozofów, których nazwiska znajdują się na odwrotnej stronie”.

* Od połowy XIX w. rozpowszechniona była opinia, że autorem nazwy „psychologia” był Phillip Schwarzert -Melanchton (Melanthon), „Liber de anima” w której zamierzał położyć podwaliny psychologiczne pod etykę. Volkmann: w „Podręczniku psychologii ze stanowiska realizmu” 1856 r. - Melanchton użył słowa „psychologia” jako tytułu swoich wykładów, nie wskazał źródła, Rudolf Eucken w „Historii terminologii filozoficznej” 1879 powtórzył to, Kreutz - w „Podstawach psychologii” 1949 r. też, Tomaszewski -termin powstał w okresie Odrodzenia i jest przypisywany Melanchtonowi, 1963.

* Andre Lalande - 1923 r. w tym co napisał Melanchton nie pojawia się ani razu słowo „psychologia”. zostało użyte przez Bretschneidera w 1846 w „Korpus Reformatorum” .

* Francis Lapointe -1972 r. polemizuje z opinią, że autorem nazwy psychologia jest Melanchton.

* Nowa nazwa nie przyjęła się od razu i przez cały XVII wiek nauka o duszy była znana jako „pneumatologia”.

* C. Wolff - upowszechnienie nazwy w XVIII w: „Psychologia empiria” 1732 i „Psychologia rationalis” 1734.

* Pierwsza polska publikacja w 1786 r., w której tytule występuje wyraz psychologia - dokonany przez Annę Paulinę Jabłonowską z Sapiehów przekład z języka francuskiego dzieła Joachima Henryka Lampego, „Psychologia albo krotko zebrane lekcye elementarne o naturze i własnościach duszy”.

3. Pytanie o to, kto jest twórcą nazwy psychologia, jest otwarte. Co to znaczy?

* Johannes Thomas Freigius -użył wyrazu psychologia 15 lat przed Gocleniusem w „Catalogus locorum communium” (twierdzi William Hamilton)

* Marko Marulić (1450 - 1524) -użył wyrazu psychologia (pisanego „psichiologia”) w tytule rozprawy 66 lat przed Gocleniusem (stwierdził Kruno Krstić w Zeszytach Naukowych Instytutu Psychologii Uniwersytetu w Zagrzebiu w 1964

* Joseph Broźek - datuje powstanie rozprawy Marulića na lata 1510 - 1519, a więc 70 lat przez Gocleniusem.

4. Podstawowe różnice między Wilhelma Wundta programem heidelberskim i programem lipskim.

Okres heidelberski Wundta -wczesny, program „nowej” psychologii (1857-1874). Wundt przeobraził się z fizjologa w psychologa. Zajmuje się pracą badawczą i prowadzi wykłady z nauk przyrodniczych, medycyny, antropologii oraz psychologii ze stanowiska nauk przyrodniczych. Charakterystyka okresu heidelberskiego:

- kwestia wrażeń zmysłowych

- eksperymenty fizjologiczne i badania anatomiczne nie potrafią wyjaśnić zjawiska zwanego wrażeniem całkowicie. Wyjaśniają jedynie fizyczną stronę rzeczy. Wrażenie należy też badać od strony doświadczającego podmiotu.

- postulowanie doskonalenia metod badania, wprowadzenia eksperymentu do psychologii, objawy duszy objawy czysto przyrodnicze, przedmiotem psychologii jest doświadczenie ogólne bezpośrednie -należy stosować metody używane przez wszystkie nauki empiryczne do ustalania faktów i analizowania związków przyczynowo-skutkowych.

- metoda eksperymentu laboratoryjnego - sposób wspomagania samoobserwacji. Podstawową metodą jej badania jest samoobserwacja - bezpośrednia analiza zjawisk psychicznych, które są złożonymi produktami nieświadomej duszy.

Eksperyment jako sposób sztucznego wytwarzania zjawisk z warunków, którymi się manipuluje, prowadzący do zmiany tego zjawiska w dający się zmierzyć sposób. Eksperyment jest metodą obserwacji, a nie pomiaru.

We wczesnych pracach przyznaje pierwszeństwo eksperymentowi przed statystyką, historią i psychologią społeczną, psychologia jako nauka empiryczna musi opierać się na faktach, a tymi faktami są fakty świadomości, utożsamia życie psychiczne ze świadomością, a zadanie psychologii: analiza i systematyzacja treści świadomych. Powierzchniowa introspekcja - bezpośrednie obserwowanie świadomości jako takiej czyli złożonych zjawisk.

Proste zjawiska są przed nami ukryte - poznajemy je wyłącznie w wyniku rozłożenia złożonych, stanowią w psychologii początek życia psychicznego.

Wszelka aktywność psychiczna to logiczny proces wnioskowania polegający na łączeniu twierdzeń powstałych na podłożu spostrzeżeń w jeden końcowy sąd. Sąd ten ustanawia związek między spostrzeganym przedmiotem a spostrzegającym podmiotem. Jest tożsamy ze świadomością, bo jej istota polega na odróżnieniu naszego ja od zewnętrznego świata. Proces wnioskowania, który doprowadził do sądu dzieje się poza obszarem świadomości. Świadomość obejmuje rezultaty czynności psychicznych, a nie same czynności. Procesów nie możemy bezpośrednio odczuć i dowiadujemy się o nich dzięki naukowej analizie (procesy - świadome czynności duszy = prawa przyrodnicze - rządzone przez nie przyrodnicze zjawiska).

Eksperyment jest - „podstawowym sposobem przechodzenia od faktów świadomości do procesów, które na ciemnym tle naszej duszy przygotowują nam świadome życie”, umożliwia nie tylko wprowadzanie zmian ilościowych w bodźcu, wytwarzających zjawisko podlegające samoobserwacji, ale przede wszystkim dzięki logicznemu kierowaniu analizą genetyczna procesu spostrzegania umożliwia odkrycie jego ukrytej struktury.

Okres lipski Wundta - późny Wundt (1874-1920) - nieeksperymentalna psychologia historyczno-kulturowa, założył laboratorium psychologiczne.

- podsumowanie wyników badań eksperymentalnych na uniwersytecie w Heidelbergu, pożegnanie z fizjologią.

- pierwszy tak obszerny podręcznik psychologii eksperymentalnej

Zdanie sobie sprawy z

- ograniczonego zasięgu eksperymentu jako wspomożenia samoobserwacji

- konieczności otwarcia bogatych, pomocniczych źródeł w rozszerzaniu zakresu badań psychologicznych

Formalnym kryterium wyjaśniania jest stosunek wynikania logicznego łączący eksplanandum z eksplanansem. Eksplanandum - fakt społeczny (np. język), eksplanans - wyłącznie inny fakt społeczny, łączący je stosunek wynikania jest materialny, ponieważ uwzględnia treść (społeczną) eksplanansa. Wyjaśnienie ze stanowiska holizmu (antyindywidualizmu) metodologicznego. Jeśli treść eksplanansa jest nie tylko psychologiczna (nie jest ograniczona wyłącznie do właściwości psychicznych ludzi) to wyjaśnianie jest ze stanowiska neutralnego holizmu metodologicznego.

Program dwóch psychologii:

1. eksperymentalnej (indywidualistycznej) zwanej też fizjologiczną

2. nieeksperymentalnej (neutralnie holistycznej) czyli Volkerpsychologie (Psychologia ludów) czyli psychologia historyczno - kulturowa. Zadaniem „psychologii ludów” mają być zdaniem Wundta wytwory ducha powołane do życia przez ludzką wspólnotę i nie można ich wyjaśniać przez odwoływanie się jedynie do indywidualnej świadomości, gdyż wymagają uwzględniania wzajemnego oddziaływania wielu świadomości.

Występuje tu niespójność postawy metodologicznej wobec dwudzielnej psychologii:

- indywidualizm metodologiczny

- neutralny holizm metodologiczny

Wundt przewidywał, że psychologia historyczno - kulturowa zepchnie psychologię eksperymentalną na drugi plan.

5. Wundtowska zasada przyczynowości psychicznej jako podstawa wyjaśniania zjawisk psychicznych.

Wundt Odrzuca zasadę przyczynowości fizycznej jako podstawę wyjaśniania zjawisk duchowych.

1. materializm psychofizyczny - procesy psychiczne należy opisywać i wyjaśniać w języku procesów fizjologicznych. Cała przyroda ożywiona i nieożywiona jest zamkniętym układem materialnym, w którym obowiązuje zasada zamkniętej przyczynowości fizycznej (każdy proces życiowy można wyjaśnić odwołując się do innego procesu fizycznego, działającego na niego zarówno z zewnątrz jak i wewnątrz organizmu). Wyjaśnianie zjawisk organicznych przez odwołanie się do działania duszy narusza prawo zachowania energii.

2. zasada przyczynowości psychicznej leży u podłoża pojęć: „czysta aktualność”, „synteza twórcza - fundamentalną właściwością zjawisk psychicznych jest to, iż produkt psychiczny jest czymś więcej aniżeli po prostu tylko sumą elementów, a więc jest czymś nowym, czymś nieporównywalnym ze swoimi składnikami pod względem swych właściwości istotnych”, „analiza relacji”, „kontrast”, „heterogeniczność celów”. Stanowi kryterium wyjątkowości życia duchowego nie dającego się zredukować do procesów fizjologicznych i charakteryzuje się trzema właściwościami:

- psychiczne jest światem wartości

- psychiczne jest dziedziną celów

- psychiczne jest dziedziną woli.

przyczynowość fizyczna, ma charakter teoretyczny

synteza twórcza jest aktem naszej świadomości, a jej wynik jest dany w doświadczeniu bezpośrednim.

6. Wprowadzenie eksperymentu laboratoryjnego do psychologii jako jeden z dwóch elementów przełomu w metodzie badania psychologicznego.

Wprowadzenie eksperymentu do psychologii - przedmiotem nie jest konkretna treść doświadczenia, ale doświadczenie ogólne bezpośrednie - dlatego należy stosować metody używane przez wszystkie nauki empiryczne do ustalania faktów i analizowania związków przyczynowo-skutkowych. Psychologia nie abstrahuje od podmiotu - wolno jej modyfikować sposób stosowania tych metod.

- metoda eksperymentu laboratoryjnego jako sposób wspomagania samoobserwacji. Postulowanie metod eksperymentalnych i rozszerzenia zakresu doświadczenia. Psychologia eksperymentalna jest psychologią indywidualistyczną. Jedynym dostępnym do badania eksperymentalnego przedmiotem jest indywidualna świadomość. Podstawową metodą jej badania jest samoobserwacja - bezpośrednia analiza zjawisk psychicznych, które są złożonymi produktami nieświadomej duszy. Metodę samoobserwacji należy dokonywać w warunkach nadzoru eksperymentalnego -zapewnienie możliwości dowolnego wprowadzania zmian w zjawisku psychicznym (zjawisko obiektywne) i powtarzalności. Dzięki temu metoda introspekcji zyskała status metody naukowej.

Wundt: eksperyment to sposób sztucznego wytwarzania zjawisk z warunków, którymi się manipuluje, prowadzący do zmiany tego zjawiska w dający się zmierzyć sposób. Eksperyment metodą obserwacji, a nie pomiaru.

Narodziny psychologii - przez modelowanie przez nauki przyrodnicze.

Dla Wundta metodą jest introspekcja adekwatna do przedmiotu - świadome bezpośrednie doświadczenie.

Eksperyment pozwala powtórzyć zjawisko, aranżować sytuacje, czynniki, które działają.

Natura procesu psychicznego - jednorazowy.

Wiliam James - strumień świadomości (myśl ciągle się zmienia), eksperyment - można powtarzać.

Wundta - to nie ten sam proces psychiczny, ale taki sam (tak sobie poradził z powtarzalnością) bo warunki takie same. Nie uzyskał ideału nauk przyrodniczych i introspekcja upadła.

Trzy główne nurty wyznaczyły drogę psychologii:

- świadomość (Wundt)

- zachowanie (Watson)

- nieświadomość (Freud)

7. Jak rozumiesz stwierdzenie, że wczesny Wundt wprowadził do psychologii eksperyment po to, żeby badać naturę procesów nieświadomych, stanowiących początek życia psychicznego?

Psychologia jako nauka empiryczna musi opierać się na faktach, a tymi faktami są fakty świadomości, utożsamia życie psychiczne ze świadomością, a zadanie psychologii pojął jako analizę i systematyzację treści świadomych. Proste zjawiska są przed nami ukryte - poznajemy je wyłącznie w wyniku rozłożenia złożonych. Proste zjawiska stanowią w psychologii początek życia psychicznego. Wszelka aktywność psychiczna to logiczny proces wnioskowania polegający na łączeniu twierdzeń powstałych na podłożu spostrzeżeń w jeden końcowy sąd. Sąd jest tożsamy ze świadomością . Sam proces wnioskowania, który doprowadził do sądu dzieje się poza obszarem świadomości. Procesów nie możemy bezpośrednio odczuć i dowiadujemy się o nich dzięki naukowej analizie. Każdy proces psychiczny prowadzący do rezultatów, tworzących świadomość, jest nieświadomym logicznym wnioskowaniem.

Wundt przyjmował istnienie nieświadomych procesów psychicznych, stanowiących podłoże tego wszystkiego co dzieje się w świadomości. Pierwotne, nieświadome sądy pozbawione są treści umysłowej, mają treść materialną. Materialne procesy wrażeń - cechy, które odróżniają wrażenia, sądy, z których powstają wnioski, wrażeniami nazywane. Eksperyment pozwala materialne procesy (wrażeń) rozłożyć na ich części składowe i wykryć treść pierwotnych sądów.

Eksperyment umożliwia wnioskowanie o naturze nieświadomych procesów jest w psychologii „podstawowym sposobem przechodzenia od faktów świadomości do procesów, które na ciemnym tle naszej duszy przygotowują nam świadome życie” Eksperyment umożliwia nie tylko wprowadzanie zmian ilościowych w bodźcu, wytwarzających zjawisko podlegające samoobserwacji, ale przede wszystkim dzięki logicznemu kierowaniu analizą genetyczna procesu spostrzegania umożliwia odkrycie jego ukrytej struktury

Dla Wundta eksperyment to sposób prowadzenia introspekcji (powtarzalność, wspomaganie introspekcji).

Eksperyment jest podstawowym sposobem przechodzenia od faktów świadomości do procesów, które przygotowują świadome życie.

Wundt wprowadził eksperyment, żeby zbadać jak procesy nieświadome wyznaczają świadomą treść. Jak dochodzi do produkcji treści świadomych.

8. Metoda eksperymentu laboratoryjnego jako sposób wspomagania samoobserwacji (introspekcji).

Podstawową metodą jej badania jest samoobserwacja - bezpośrednia analiza zjawisk psychicznych, które są złożonymi produktami nieświadomej duszy. Bez eksperymentu metoda introspekcji jest niezdolna do przeprowadzenia bezpośredniej analizy zjawisk psychicznych, które są złożonymi produktami nieświadomej duszy. Metodę samoobserwacji należy dokonywać w warunkach nadzoru eksperymentalnego - przez to zapewnienie możliwości dowolnego wprowadzania zmian w zjawisku psychicznym (zjawisko obiektywne) i powtarzalności.

Wundt - eksperyment to sposób sztucznego wytwarzania zjawisk z warunków, którymi się manipuluje, prowadzący do zmiany tego zjawiska w dający się zmierzyć sposób, jest metodą obserwacji, a nie pomiaru.

9. Co według Wundta było zadaniem jego psychologii historyczno-kulturowej?

nieeksperymentalna psychologia historyczno-kulturowa, „Psychologia ludów”. Zdanie sobie sprawy z

- ograniczonego zasięgu eksperymentu jako wspomożenia samoobserwacji

- konieczności otwarcia bogatych, pomocniczych źródeł w rozszerzaniu zakresu badań psychologicznych Źródła pomocnicze:

1. obraz charakterów, popędów i namiętności ludzkich nakreślony przez historyków;

2. materiał z doświadczeń życia codziennego zebrany przez statystykę;

3. materiał dostarczony przez badania nad rasami i plemionami, nad historią ich religii i obyczajów, nad ich mową i rozwojem ich języków prowadzone z psychologicznego punktu wyjścia.

4. dane wytworów kultury jako przedmiot badania. Zadaniem „psychologii ludów” mają być zdaniem Wundta wytwory ducha powołane do życia przez ludzką wspólnotę i nie można ich wyjaśniać przez odwoływanie się jedynie do indywidualnej świadomości, gdyż wymagają uwzględniania wzajemnego oddziaływania wielu świadomości.

Wundt przewidywał, że psychologia historyczno - kulturowa zepchnie psychologię eksperymentalną na drugi plan.

10. Kontrowersje wokół powtarzalności faktu psychicznego jako charakterystycznej cechy introspekcyjnego eksperymentu psychologicznego.

Wundt: jednym z najważniejszych warunków metodologicznych eksperymentu jest powtarzalność świadomego doświadczenia. Eksperyment w psychologii umożliwia dowolne wytwarzanie procesów psychicznych, powtarzanie ich lub zmienianie w sposób z góry dokładnie określony.

Samoobserwacja psychiczna nie jest możliwa. Możliwe jest jedynie samospostrzeganie. Niedostępną obserwację faktów psychicznych psycholog zastępuje ich rekonstruowaniem na podstawie minionych przelotnych spostrzeżeń (ex post).

Twardowski: Eksperyment psychologiczny pozwala usunąć braki pamięciowej rekonstrukcji faktów psychicznych, płynące z niedokładności ich odtwarzania ponieważ niedokładność jest największa po jednorazowym spostrzeżeniu faktu, a zmniejsza się w miarę powtarzania się spostrzeżeń. Twardowski mówił o powtarzaniu ich spostrzeżeń. Nie można powtarzać tych samych faktów psychicznych, ale można w pewnych przynajmniej granicach dowolnie wywoływać fakty prawie takie same tzn. na tyle podobne, że dla niektórych celów można pominąć różnice. Jeśli możemy prawie taki sam fakt wywołać wielokrotnie - możemy też go wielokrotnie spostrzegać i za każdym razem zauważyć inną jego fazę, inną właściwość.

Witwicki: W psychologii spostrzegany fakt psychiczny jest zrekonstruowany. Świadomości każdego człowieka są dostępne tylko jego własne fakty psychiczne - jeden fakt nie może być przedmiotem doświadczenia dwóch lub więcej osobników. Fakt psychiczny dostępny jest świadomości tego osobnika, w którym zachodzi. Można przeżywać tylko widok podobny do widoku osoby A w chwili t, w najlepszych warunkach może taki sam widok - nigdy ten sam, co osoba A. Introspekcja jest zawsze ograniczona do życia psychicznego posługującego się nią osobnika

Wundt: introspekcja eksperymentalna jest surogatem obserwacji stosowanej w naukach przyrodniczych z taką różnicą, że przyrodnik może powracać do swego przedmiotu badania, kiedy tylko zechce.. Psycholog może wrócić do swego wewnętrznego procesu spostrzegania w pewnych warunkach wtedy tylko, gdy sztucznie odtworzy te same warunki czyli dzięki pomocy metody eksperymentalnej.

heurystyczna zasada paralelizmu psychofizycznego - wszędzie gdzie zachodzą prawidłowe stosunki między zjawiskami psychicznymi a fizycznymi, oba rodzaje zjawisk nie są ani identyczne, ani też jedne nie mogą się przekształcić w drugie, gdyż same w sobie są one nieporównywalne; zjawiska te są w ten sposób do siebie wzajemnie przyporządkowane, że w stanie prawidłowym pewnym psychicznym zjawiskom odpowiadają pewne zjawiska fizyczne, toczą się równolegle do siebie.

Theodore Michel wskazuje na trudności psychologii eksperymentalnej i stawia zarzuty:

- kryterium identyfikacji faktu psychicznego w introspekcyjnym eksperymencie psychologicznym nie mogą stanowić warunki zewnętrzne, ponieważ wówczas należałoby przypisać te same fakty dwóm osobom, co przeczy twierdzeniu, że fakty psychiczne są podmiotowe, subiektywne, dostępne wyłącznie świadomości, introspekcji, doświadczeniu wewnętrznemu tej osoby, w której się dokonują.

- co należy zrobić gdy opisy własnego życia psychicznego dokonane przez dwóch psychologów różnią się. Nie można wskazać przedmiotu obserwacji. Sam opis może być prawdziwy lub nie zatem nie nadaje się do identyfikacji stanów psychicznych.

- Wundt chciał zobiektywizować procesy psychiczne. Nie jest to możliwe gdyż opis treści świadomości to nie opis czegoś odkrytego za pomocą obserwacji, ale opis myśli, uczuć, wyobrażeń, nie są one przedmiotami niezależnej obserwacji i mogą być zidentyfikowane jedynie przez odwołanie się do zewnętrznych okoliczności i do tego jak zostały opisane przez osobę ich doświadczającą.

- Wundt utożsamia psychikę z doświadczeniem subiektywnym. Narusza to związek między procesami wewnętrznymi a warunkami zewnętrznymi i zachowaniem.

11. Spór Wundta z würzburczykami jako spór o metodę badania w psychologii, a nie o jej przedmiot. Zakwestionowanie po raz pierwszy rzetelności i trafności metody introspekcji.

1. Wundt: pewne procesy psychiczne takie jak wrażenia, spostrzeżenia, uwaga, pamięć bezpośrednia należą do zakresu badań psychologii eksperymentalnej, inne - do psychologii historyczno - kulturowej (wszystkie wyższe czynności psychiczne nie poddające się badaniu eksperymentalnemu, w tym myślenie, które wyraża się w mowie i w niej się dokonuje - dlatego należy je badać w procesie rozwoju i zmian języka, a nie metodą eksperymentalną analizowania go na podstawie jednostki).

2. Wundt: świadomość czyli doświadczenie bezpośrednie składa się z rozmaitych, mniej lub bardziej złożonych treści i że mają one charakter oglądowy. Nie ma „czystego” myślenia oderwanego od elementów przedstawieniowych.

3. Wundt sprowadza procesy psychiczne do prostego kojarzenia podmiotowych wrażeń.

Zgadzali się z Wundtem w jednym: „postęp wszelkiej wiedzy wiąże się nierozerwalnie z doskonaleniem metod badawczych”. Zadania eksperymentalne Wundta nie wymagały od nich myślenia. Metoda samoobserwacji eksperymentalnej służyła do prowadzenia analizy psychologicznej struktur psychicznych, (treści zjawisk psychicznych złożonych z pewnej liczby składników na ostatnie składniki psychiczne i do przywrócenia następnie na tej podstawie w teorii naukowej owych złożonych treści psychicznych w poprzedniej postaci). Metoda ta nie nadawała się do badania czynności myślenia.

Szkoła wuirzburska dokonała udoskonalenia metody introspekcji ponieważ wyodrębniła się psychologia myślenia jako odrębna gałąź psychologii eksperymentalnej.

Podstawową metodą badania w szkole wuirzburskiej była: „eksperymentalna introspekcja wyczerpująca”, polegająca na tym, że osoba badana wprowadzona przez eksperymentatora w specjalnie przygotowane warunki, przeżywa pewne zjawiska psychiczne i następnie stara się możliwie wyczerpująco je opisać nie pomijając żadnego szczegółu. Problemy miały wywołać autentyczne myślenie u badanych i dawały się rozwiązać w tak krótkim czasie, aby badany mógł dokonać introspekcji , dopóki przeżycia pozostawały w pamięci. Badany miał opisać świadome przeżycia od momentu postawienia problemu do rozwiązania go.

Oprócz zwykłych świadomych wyobrażeń i uczuć towarzyszących procesowi myślenia w świadomości badanych pojawiały się myśli nieobrazowe (nienaoczne) - przelotne, prawie niewyrażalne świadome stany. Zatem myślenie może być pozbawione wszelkich dodatków wyobrażeniowo-zmysłowych. Myślenie jest w rzeczywistości procesem nieświadomym, którego świadomymi wskaźnikami są nienaoczne składniki myślenia.

Szkoła wuirzburska zakwestionowała model wyjaśniania asocjacjonistów. Samo zadanie jest czynnikiem ukierunkowującym myślenie i działanie człowieka.

Wundt skrytykował metodę eksperymentalną szkoły wuirzburskiej nazywając ją „pseudoeksperymentem” i „grzechem młodości” psychologii eksperymentalnej. Zarzucał jej, że mimo iż jest to eksperyment bez narzędzi, to nie spełnia reguł postępowania badawczego. W niewłaściwy sposób posługują się pojęciem „spostrzegania wewnętrznego” jako metodą introspekcji i głownie nie spełniają warunku powtarzalności. Zarzucał wurzburczykom niespełnienie ważnego postulatu metodologicznego - powtarzalności świadomego doświadczenia (chociaż sam się z tym borykał).

Szkoła wuirzburska popierała swoją krytykę świadomościowej psychologii Wundta argumentem nienaoczności pewnych składników treści świadomości. Poglądy tej szkoły można zaliczyć do klasycznej psychologii elementów, z tą różnicą, że wyróżnione przez nich w introspekcyjnej analizie świadomości elementy miały naturę „całostek” - jeśli nawet składają się z najprostszych elementów to nie są ich prostą sumą.

Spór o nienaoczne myślenie (świadome poczucia, z których składa się świadomość) doprowadził do pojawienia się pierwszych wątpliwości co do rzetelności i trafności metody introspekcji.

Spór Wundta ze szkoła wurzburską był sporem o metodę badania w psychologii, a nie o jej przedmiot.

Obecnie psychologia jest bliższa założeniom szkoły wuirzburskiej Buhlera niż lipskiej. Dane z introspekcji można traktować jako źródło hipotez do sprawdzenia metodami nieintrospekcyjnymi.

Lewicki uważa, że współczesna psychologia powinna podjąć badania nad introspekcją jako zjawiskiem i jej rolą w życiu i funkcjonowaniu człowieka.

12. Aktywne i intencjonalne doświadczenie jako jedyny przedmiot badania psychologii prawdziwie empirycznej w programie psychologii aktów.

Psychologia aktów: przedmiotem psychologii musi być aktywne i intencjonalne doświadczenie.

Akt psychiczny - wyłączny przedmiot spostrzeżenia wewnętrznego.

Brentano zakwestionował związanie się psychologii z fizjologią jako warunek jej naukowości oraz ogłosił, że przedmiotem psychologii prawdziwie empirycznej może być tylko aktywne i intencjonalne doświadczenie.

Podstawę psychologii stanowią stanowią spostrzeżenie i doświadczenie. Pierwszym źródłem doświadczeń jest wewnętrzne spostrzeżenie własnych fenomenów psychicznych. Nie można obserwować przedmiotów spostrzeganych wewnętrznie - nie jesteśmy w stanie skierować naszej uwagi na przedmioty spostrzeżenia wewnętrznego. Wewnętrzne spostrzeżenie nigdy nie może przekształcić się w wewnętrzną obserwację. Tylko spostrzeżenie wewnętrzne może zachodzić przy występujących w nas fenomenach psychicznych.

Brentano - wewnętrzne spostrzeżenie własnych fenomenów psychicznych (nie wewnętrzna obserwacja) jest pierwszym źródłem doświadczeń niezbędnych do badań psychologicznych:

1. to, co obserwowane, musi być ujmowane zawsze jako przedmiot pierwszorzędny

2. zjawiska wewnętrzne są uświadamiane zawsze tylko jako przedmiot wtórny , zatem:

3. zjawiska psychiczne nigdy nie mogą być obserwowane.

Przedmiotem spostrzeżenia wewnętrznego jest fenomen psychiczny = świadomość, akt psychiczny, przedstawienie oraz wszystkie zjawiska, którym przedstawienia służą za podstawę. Przedstawienie = samo przedstawienie, a nie to, co jest przedstawiane. Przedstawienie stanowi podstawę każdego aktu psychicznego.

Przykłady fenomenów (aktów) psychicznych: słyszenie dźwięku, widzenie barwy, odczuwanie ciepła lub zimna, itd.

Czystymi fenomenami są przedmioty tzw. spostrzeżenia zewnętrznego, czyli przedmioty naszych zmysłów w tej postaci, w jakiej ukazują je nam wrażenia, na przykład barwa, dźwięk, ciepło, czy smak.

Przedmioty spostrzeżenia zewnętrznego to znaki czegoś rzeczywistego, co przez swoje oddziaływanie wytwarza ich przedstawienie. Nie są one wiernym obrazem tego rzeczywistego bytu.

Fenomeny spostrzeżenia wewnętrznego - pewność czerpana z bezpośredniej oczywistości, że stan psychiczny, który ktoś sam w sobie spostrzega, istnieje i jest takim, jakim go spostrzega. Oczywistość spostrzegania fenomenów psychicznych świadczy o ty, że forma w jakiej się jawią jest taka jak w rzeczywistości.

Osobliwością aktu psychicznego jest to, że jest on wyłącznym przedmiotem spostrzeżenia wewnętrznego, które ma w sobie jeszcze coś, co je wyróżnia: bezpośrednią, nieomylną oczywistość, która spośród wszystkich rodzajów poznania odnoszących się do przedmiotów empirycznych przysługuje wyłącznie jemu.

Fenomeny psychiczne - ujmuje się przez spostrzeżenie wewnętrzne, ich spostrzeżenie jest bezpośrednio oczywiste. Zatem fenomeny psychiczne mogą być określone jako jedyne, w odniesieniu do których możliwe jest spostrzeżenie we właściwym sensie. Oczywistość poznania aktu psychicznego jest możliwa dlatego, że akt psychiczny i towarzyszące mu przedstawienie tworzą realną jedność, podobnie jak ten akt i spostrzeżenie wewnętrzne.

W psychologii Brentany wewnętrzne spostrzeżenie własnych fenomenów psychicznych jest pierwszym źródłem doświadczeń niezbędnych do badań psychologicznych. Przedmiotem spostrzeżenia wewnętrznego jest zjawisko psychiczne (akt psychiczny). Psychologia jest nauką o aktach (zjawiskach) psychicznych.

Brentana neguje definicję psychologii jako nauki o duszy substancjalnej - nośniku stanów psychicznych. Dusza w tym rozumieniu nie może być przedmiotem nauki. Dusza - substancjalny nośnik przedstawień i innych własności, które są bezpośrednio spostrzegalne tylko w doświadczeniu wewnętrznym i którym przedstawienia służą za podstawę - substancjalny nośnik np. pewnego wrażenia, wyobrażenia, aktu pamięci, nadziei, obawy, pożądania lub odrazy.

Stanowisko Berantany w psychologii jest stanowiskiem empirycznym (Wundt eksperymentalny) - źródłem wiedzy jest tylko doświadczenie czyli ogół zjawisk psychicznych w danym momencie traktowanych tak, jak są one odbierane bezpośrednio przez osobę doznającą.

13. Intencjonalna inegzystencja przedmiotu jako pozytywne kryterium zróżnicowania fenomenów psychicznych i fizycznych.

Brentano przyjmuje, że cały świat naszych zjawisk dzieli się na dwie klasy:

- klasę fenomenów fizycznych i

- klasę fenomenów psychicznych.

Różnicuje:

1. określenie negatywne (cecha negatywna rozróżniania fenomenów) (poprzez zaprzeczenie) - fenomenom fizycznym przysługuje cecha rozciągłości i lokalizacji , której są pozbawione fenomeny psychiczne

2. określenie pozytywne (cecha pozytywna rozróżniania fenomenów) - średniowieczna myśl scholastyczna filozoficzna: „każdy fenomen psychiczny charakteryzuje się intencjonalną (lub też mentalną) inegzystencją pewnego przedmiotu”. Odniesieniem do pewnej treści, skierowaniem na pewien obiekt (przez który nie należy tu rozumieć czegoś realnego) lub immanentną przedmiotowością. Każde zjawisko psychiczne zawiera coś jako obiekt, chociaż nie każde w ten sam sposób.

Immanencja przeciwieństwo transcendencji, (nieodłączne) zawieranie się czegoś w czymś. W szczególności immanentne są treści życia wewnętrznego poznającego podmiotu wobec niego samego.

Immanentyzm - przeświadczenie, że wszelkie doświadczenia to tylko przeżycia wewnętrzne, a nie zmysłowe (realne). Pogląd ten doznania rzeczywiste odrzuca i neguje.

Przedmioty można podzielić na:

- przedmioty prawdziwie rzeczywiste - istniejące w sobie i dla siebie

- przedmioty intencjonalne - przedmioty domniemane w domniemaniu, doświadczane w doświadczaniu i takie o których się sądzi w procesie sądzenia.

Brentano: Życie psychiczne jako świadomość ma w sobie własność odnoszenia się do tego, co przedmiotowe. Przez ideę psychologii opisowej, którą rozumiał naturalistycznie - szukał opisowej zasady rozdziału pomiędzy tym, co fizyczne i psychiczne i pierwszy stwierdził, że intencjonalność jest dającym się ująć opisowo istotnym charakterem tego, co specyficznie psychiczne.

Brentano uważa intencjonalność za najważniejszą cechę odróżniającą klasę zjawisk psychicznych od zjawisk fizycznych (intencjonalność właściwa wyłącznie fenomenom psychicznym i stanowiąca najważniejszą ich cechę). Stanowi również ona podstawę do przeprowadzenia klasyfikacji fenomenów psychicznych.

Brentano -odnoszenia czynności psychicznej do czegoś jako do przedmiotu co oznacza, że czynność psychiczna ≠ odnoszenie się do czegoś jako do przedmiotu, ponieważ każda czynność psychiczna odnosi się do samej siebie jako do przedmiotu, lecz nie w pierwszym rzędzie lecz wtórnie. Przy jednej czynności psychicznej mamy zawsze więcej niż jedno odniesienie i więcej niż jeden przedmiot.

Wspólne właściwości i prawa zjawisk psychicznych bardziej niż z czymkolwiek innym wiążą się z fundamentalnymi różnicami w sposobie odnoszenia się do przedmiotu. U podłoża klasyfikacji fenomenów psychicznych Brentana leżą różnice w sposobie , w jaki coś stanowi przedmiot fenomenów psychicznych.

14. Negatywne i pozytywne kryterium psychiczności. Odpowiedź w punkcie 13.

15. Jak William James charakteryzuje antytezę „strukturalizm - funkcjonalizm”?

Funkcjonalizm jest punktem widzenia.

Wattson: psychologia behawioralna jest jedynym konsekwentnym i logicznym funkcjonalizmem podkreślając biologiczne znaczenie zachowania, a nie świadomości organizmu.

Psychologia funkcjonalna narodziła się w Ameryce w 1900 r.

Przedmiotem psychologii funkcjonalnej - świadomość z punktu widzenia jej biologicznego znaczenia. Psychologia funkcjonalna dualistyczna:

- fizykalistyczna (pochodząca od Wundta, zadaniem jej była analiza introspekcyjna świadomych doświadczeń normalnego osobnika na ich elementarne składniki - psychologia treści)

- genetyczna (oparta na paradygmacie biologii ewolucyjnej, zajmowała się psychika od strony historycznej /diachronicznej/ - psychologia aktów)

Stolicą funkcjonalizmu był Uniwersytet Chicagowski (John Dewey, James Rowland Angell, Harley A.Carr). Inicjatorem idei funkcjonalizmu był William James: dostrzegł antyteczny charakter dwóch stron, z których można patrzeć na każde zjawisko psychiczne:

- strukturalnej

- funkcjonalnej.

James poszukiwał wyjaśnienia fenomenu ciągłości i spoistości ludzkiej wiedzy w płynnej ciągłości strumienia świadomości. W strumieniu świadomości wyróżnił:

- subiektywną strukturę - myśli

- funkcję poznawczą - odczuć.

Gdy myślimy to czujemy, że siedliskiem naszych myśli jest nasze cielesne „ja”. Ale różnica między wiedzą o przedmiocie a odczuciem, że się coś o nim wie, nie jest różnicą między twórczym intelektem a biernym zmysłem; to przeciwieństwo dwóch stron, z jakich można rozpatrywać każde zjawisko psychiczne:

- strukturalnej - bo jest ono subiektywne

- funkcjonalnej - ponieważ jest poznawaniem.

16. Jak Kazimierz Twardowski uzasadnia stwierdzenie, że „nie każda nauka empiryczna jest eksperymentalna”?

Psychologia eksperymentalna (źródłem wiedzy jest w niej doświadczenie) jest empiryczna, ale psychologia empiryczna nie jest tożsama z psychologią eksperymentalną.

Kazimierz Twardowski:

1. występuje niewłaściwe użycie wyrazu „doświadczalny” w rozumieniu „eksperymentalny” np. w wyrażeniu „psychologia doświadczalna”,

2. zadając pytanie czy psychologia empiryczna jest zarazem doświadczalna trudno jest udzielić jednoznacznej odpowiedzi gdyż nie wiadomo czy chodzi o psychologię opartą na doświadczeniu czy o psychologię posługującą się ponadto eksperymentem. Dlatego należy wyraz dwuznaczny zastąpić dwoma jednoznacznymi: „empiryczny” i „eksperymentalny”, a wyraz „doświadczalny” pozostawić w znaczeniu: wszystko to, co jest lub może być dane w doświadczeniu

3. rozdzielenie znaczeń wyrazu „doświadczalny” pozwoli na wyrażenie ważnego ze stanowiska metodologii twierdzenia: nie każda nauka empiryczna jest eksperymentalna;

4. pierwotna psychologia rozdzieliła się z czasem na dwie gałęzie: na psychologię racjonalną i psychologię empiryczną

17. Watson uważał, że fakty behawioralne można włączyć do zakresu badań współczesnej mu psychologii introspekcyjnej pod warunkiem jednak, że ta psychologia zgodzi się na pewien kompromis. Jaki?

Aby fakty behawioralne mogły należeć do królestwa psychologii muszą one mieć „pośredni związek ze świadomością” czyli być przez analogię zinterpretowane w terminach świadomości. Rozwiązaniem tego dylematu może być zdobycie się psychologii na kompromis: zmiana jej punktu widzenia, tak aby objął on fakty behawioralne, bez względu na to, czy mają związek z problemami świadomości. W przeciwnym razie badanie zachowania pozostanie całkowicie wydzieloną i niezależną nauką, a behawioryści będą zmuszeni do przeprowadzania badań z ludźmi i stosowania metod badań, stanowiących odpowiedniki metod, używanych w badaniach nad zwierzętami.

Watson rezygnował z przyjmowania świadomości w sensie psychologicznym, uznawał ją za instrument lub narzędzie, którym posługują się wszyscy naukowcy i że będą bronić psychologii przed zakusami przyrodniczego redukcjonizmu.

18. W jakim sensie watsonowski behawioryzm jest, a w jakim nie jest psychologią?

Watson - psychologia to psychologia, która zmieniła swój punkt widzenia tak, aby objąć fakty behawioralne niezależnie od tego, czy mają one związek z problemami świadomości czy nie. Behawiorystyczne widzenie psychologii (biologiczne) to zakreślenie pola problematyki badawczej, odmiennej od tej, na której tradycyjnie skupiała się fizjologia. „ Psychologia jako nauka o zachowaniu będzie musiała zrezygnować z kilku istotnie ważnych problemów spośród tych, nad którymi pracuje psychologia introspekcyjna. Obserwacja fizyczna zachowania człowieka była dla niego pewniejszym sposobem sprawdzenia leżących u jego podłoża założeń niż opieranie się na zeznaniach introspekcyjnych.

24.02.1913 r. - manifest behawiorystyczny Watsona:

„Psychologia jak widzi ją behawiorysta, jest w pełni obiektywną, eksperymentalną dziedziną nauk przyrodniczych. Jej celem teoretycznym jest przewidywanie i kontrola zachowania. Introspekcja nie jest podstawową spośród jej metod, ani też wartość naukowa jej danych nie zależy od łatwości, z jaką dają się one interpretować w terminach świadomości. Behawiorysta, dążąc do uzyskania jednolitego schematu reakcji zwierząt, nie dostrzega linii oddzielającej człowieka od zwierzęcia.

Koniec z psychologią introspekcyjną. Psychologia bez duszy. Psychologia = nauka o zachowaniu. Nie ma świadomości, psychiki - jest tylko zachowanie. Uznał, że przedmiotem psychologii musi być zachowanie. Człowieka trzeba badać tak jak bada się zwierzęta, które nie mają świadomości, jak szczury w labiryncie - trzeba mówić o jego zachowaniu. Nie uśmierca ontologicznie świadomości, po prostu świadomość nie jest przedmiotem badań psychologicznych.Behawioryzm w tym sensie jest psychologią, że:

- twórcą jest psycholog

- ale Watson postawił psychologii warunki: nie może być przedmiotem psychologii świadomość tylko zachowanie i nie może być metodą introspekcja tylko obiektywna obserwacja zachowania.

19. Behawioryzm metafizyczny (logiczny) albo radykalny i behawioryzm metodologiczny albo empiryczny.

1. Behawioryzm logiczny (metafizyczny) albo radykalny jak badać: eksperyment, obserwacja obiektywna - przedmioty, do których mielibyśmy rzekomo się odwoływać , w ogóle nie istnieją lub istnieją o tyle, o ile przyjmują postać zachowania. Terminy mentalne, takie jak przekonanie, oczekiwanie itd. istnieją tylko w sensie logicznym jako terminy definiowalne w języku zachowania, a zdania orzekające o umyśle są w pełni przekładalne na zdania mówiące o zachowaniu. Przedmioty mentalne istnieją wyłącznie na mocy definicji. Zarzuty:

- behawioryści nigdy nie zdefiniowali precyzyjnie pojęcia „dyspozycja behawioralna” - nie wiadomo jakie poprzedniki powinny występować w owych zdaniach hipotetycznych, by zawierały one adekwatną, dyspozycyjną analizę terminów mentalnych w terminach behawioralnych,

- kolistość analizy przekonań (termin mentalny) w języku zachowania. Polega ona na tym, że chcąc przełożyć zdanie „Jan jest przekonany, że zanosi się na deszcz” na zdanie hipotetyczne „Jan będzie skłonny zrobić to i to” musimy odwołać się do jakiegoś poprzednika mentalnego, na przykład „pragnienia”, chcąc jednak zanalizować pragnienia, musimy ponownie odwołać się do przekonań. Analiza pragnień wymaga odwołania się do przekonań.

- behawioryzm nie bierze pod uwagę związków przyczynowych między stanami mentalnymi a zachowaniem

- niedorzeczność poddawania w wątpliwość istnienia wewnętrznych stanów psychicznych. Behawiorysta zdaje się ignorować właściwe zjawiska mentalne. W tym ujęciu nie pozostaje żaden ślad po subiektywnych przeżyciach myślenia i odczuwania; są one tylko wzorcami obiektywnie obserwowalnych zachowań.

Metafizyczny behawioryzm był głęboko antyfilozoficzny. Nie potrzebuje ani świadomej ani tym bardziej nieświadomej psychiki. Tym samym nie potrzebował pojęcia świadomość, ponieważ wiara w istnienie świadomości sięga czasów zabobonów i magii, ani pojęcia psychika. Watson odłączył psychologię od filozofii.

Behawioryzm radykalny Skinnera - behawioryści nie negują istnienia życia wewnętrznego, zwracają oni jedynie uwagę, że nie reguluje ono działania człowieka. Stany psychiczne jako kategorie wyjaśniające zachowanie człowieka są niemożliwe do przyjęcia, gdyż utrudniają analizę zachowania

2. Behawioryzm metodologiczny albo empiryczny - - zajmuje się istnieniem (ontologią) bytów - na mocy definicji. Świadomość - dziedzina psychiki nie jest dostępna badaniom eksperymentalnym. Psychologii niezbędne jest zrobienie z zachowania, a nie ze świadomości obiektywnego przedmiotu badań. Przedmiotem psychologii ma być wyłącznie zachowanie istoty ludzkiej, a obowiązkiem - stworzenie możliwości przewidywania i panowanie nad ludzką aktywnością.

20. Kolistość analizy terminów mentalnych w języku zachowania.

Kolistość analizy przekonań (termin mentalny) w języku zachowania. Polega ona na tym, że chcąc przełożyć zdanie „x” na zdanie hipotetyczne „y” musimy odwołać się do jakiegoś poprzednika mentalnego, na przykład „pragnienia”, chcąc jednak zanalizować pragnienia, musimy ponownie odwołać się do przekonań. Analiza pragnień wymaga odwołania się do przekonań.

21. Uzasadnij twierdzenie, że przed rokiem 1913 psychologia znajdowała się w okresie przedparadygmatycznym.

Przed rokiem 1913 psychologia była nauką badającą świadomość metodą introspekcji. Ale różniono się w poglądach czym jest świadomość oraz nie było jednomyślności jak należy interpretować wyniki eksperymentu introspekcyjnego:

- James twierdził, że zjawiska psychiczne mają swoje przyczyny w procesach mózgowych i dla ich wyjaśniania nie potrzeba się odwoływać do pośrednictwa innych zjawisk psychicznych.

- Twardowski definiował psychologię jako naukę o faktach psychicznych i dyspozycjach psychicznych, ale przy badaniu dyspozycji psychicznych praca psychologa styka się z praca fizjologa, zwłaszcza neurologa.

- Wundt zakwestionował przydatność introspekcji stosowanej przez filozofów i dla jej unaukowienia wspomógł ja eksperymentalnie,

- szkoła wuirzburska - zgłaszali wątpliwości natury metodologicznej co do wartości tej metody,

- Twardowski introspekcja jest metodą pierwotną i zasadniczą, ale powinna być wspomagana metodą przedmiotowej rekonstrukcji cudzego życia psychicznego (interpretacji psychologicznej),

- Heinrich - ujęcie zadania psychologii, którym ma być: zrozumienie ludzkiego postępowania, poznanie człowieka, a nie odkrywanie jego świadomości. Człowiek musi poznać świat i ludzi jako osoby aktywne, działające. Podkreśla znaczenie obserwacji - wyprzedzając Watsona.

Występujące różnice w poglądach są charakterystyczne dla fazy przedparadygmatycznej w Kuhnowskim modelu rewolucji naukowych, a nie dla nauki normalnej. Nie można zatem mówić o jakimś jednolitym paradygmatycznym „starym ładzie” mentalizmu przed rokiem 1913, który behawioryzm miałby obalić.

Czy behawioryzm był rewolucją światową?

Behawioryzm był fenomenem wybitnie amerykańskim. Psychologia introspekcyjna nie tworzyła paradygmatu, który by określał „to, co wspólne jest wszystkim członkom danej wspólnoty naukowej i tylko im” i choć co prawda zmieniła się zasadniczo przed rokiem 1913, to zmiany nie były ani raptowne, ani radykalne. Dokonując się niemal niepostrzeżenie, nie były też one odpowiedzią na anomalie empiryczne, domagające się radykalnego rozwiązania. Psychologia behawiorystyczna wyłaniała się stopniowo z psychologii introspekcyjnej, a tak zwana rewolucja behawiorystyczna sprowadzała się nie tyle do wprowadzenia zmiany, ile do jej dostrzeżenia.

22. Operacjonizm etapem historycznie koniecznym w rozwoju psychologii jako nauki empirycznej.

Bridgman wprowadził pojęcie definicji operacyjnych. Powiązanie terminów teoretycznych z terminami obserwacyjnymi (terminy teoretyczne umożliwiają wyjaśnianie opisywanych faktów, dopełniając ich opis) przez odwołanie się do konkretnych operacji pomiarowych; Operacjonizm przychodził w sukurs neopozytywistom z ich kryterium empirycznego definiowania znaczenia terminów: fizykalizmem. Zgodnie z tym, wszystkie terminy języków rozmaitych dyscyplin naukowych należy definiować przez odwołanie się do intersubiektywnie obserwowalnych przedmiotów i zdarzeń fizycznych.

Neopozytywizm - stanowisko metafizyczności, wyrażającym się w kryterium sensowności: twierdzenie, którego nie można sprawdzić empirycznie jest pozbawione sensu. Metoda operacyjnego definiowania pojęć (metoda neopozytywizmu) nakazywała definiować byty intersubiektywnie nieobserwowalne przez odniesienie ich do bytów intersubiektywnie obserwowalnych. Nacisk na fizykalny obiektywizm.

Tolman -w behawioryzmie celowościowym idea operacjonalizmu znalazła wyraz w jego zmiennej pośredniczącej, której znaczenie jest określone przez dającą się empirycznie stwierdzić zależność między zmiennymi poprzedzającymi i reakcją organizmu.

Z historycznego punktu widzenia operacjonizm był etapem koniecznym w rozwoju psychologii jako nauki empirycznej. Watson w procesie obiektywizacji psychologii poszedł za daleko wskutek czego psychologia musiała zrezygnować z kilku problemów, nad którymi pracowała psychologia introspekcyjna.

Neopozytywizm pod postacią metodologicznej dyrektywy operacjonalizacji zmiennych psychologicznych stał się w psychologii jej oficjalną filozofią nauki (zbratanie się psychologii z filozofią).

Neopozytywistyczna dyrektywa operacjonalizacji odnosi się do faktów czyli pierwszego elementu struktury nauki empirycznej, od którego musi ona wychodzić i na którym musi się kończyć. Drugim elementem nauki empirycznej jest teoria, która te fakty ze sobą wiąże.

Watson opierał swój system teoretyczny na pozytywistycznym (Comte'a) modelu nauki: technika eksperymentalna, gromadzenie faktów dzięki tej technice, sporadyczne, tymczasowe ich łączenie w teorię lub hipotezę opisują postępowanie w nauce.

Hull - największy neopozytywista w psychologii, swój system teoretyczny oparł na modelu hipotetyczno-dedukcyjnym, który pozwala w sposób racjonalny skonstruować teorię naukową (punktem wyjścia - hipotezy formułowane w postaci podstawowych praw zachowania, z których za pomocą reguł logicznych i matematycznych uczony wyprowadza dedukcyjnie twierdzenia złożone z terminów zdefiniowanych operacyjnie, będące następnie przedmiotem weryfikacji eksperymentalnej).

23. Co dla Freuda jest wystarczającym dowodem istnienia nieświadomych stanów psychicznych?

Wystarczającym dowodem istnienia takich nieświadomych stanów psychicznych jest dla niego to, że większa część tego, co nazywamy wiedzą świadomą, przez większą część czasu musi się znajdować w stanie latencji tzn. w stanie psychicznej nieświadomości np. nabyta przez nas świadomie wiedza nie znajduje się przez większą część naszego życia w naszej świadomości. Freud wiedział, że nie jest możliwe bezpośrednie doświadczenie nieświadomych stanów psychicznych, ale nie o wszystkich aktach psychicznych musimy się dowiadywać za pośrednictwem świadomości, a codzienne doświadczenie ujawnia nam przypadki myślami, których źródła nie znamy. Dlatego należy dokonać interpolacji aktów świadomych przez akty nieświadome by dostrzec istnienie zorganizowanego związku między tymi przypadkami, których pochodzenia nie znamy i uczynić je przez to bardziej zrozumiałymi. I to jest dla Freuda powód przekroczenia bariery bezpośredniego doświadczenia. Interpolować - szacować na podstawie dwóch znanych wartości zmiennej inną wartość, leżącą między nimi; interpolacje oparte są na założeniu, że punkty pośrednie przyjmują wartości zgodne z ogólnymi, już obserwowanymi tendencjami.

24. Co to znaczy, że freudowska psychiczna nieświadomość istnieje na mocy założenia?

Psychoanalityczna hipoteza nieświadomej aktywności psychicznej - każdemu z nas świadomość dostarcza jedynie wiedzy o jego własnych stanach psychicznych. O tym, że drugi człowiek ma świadomość możemy dowiedzieć się tylko dzięki wnioskowaniu, którego dokonujemy per analogiam na podstawie dających się spostrzec ekspresji i działań tego człowieka w celu uczynienia jego zachowania zrozumiałym.

Psychiczna nieświadomość istnieje zatem na mocy założenia: mianem nieświadomego określamy proces psychiczny, którego istnienie musimy założyć, ponieważ wnioskujemy o nim na podstawie skutków, jakie powoduje, nie wiemy jednak niczego na jego temat. Odnosimy się wówczas do niego w podobny sposób, jak do procesu psychicznego zachodzącego w innym człowieku, tyle że w tym wypadku chodzi proces zachodzący w nasz samych.

Freud przyjmuje istnienie psychicznej nieświadomości.

Kreutz - nie można nazwać zjawiskiem czegoś, co się nigdy nie zjawia, nie jest dane w doświadczeniu, nie można opisać tylko można wnioskować , że istnieje. Nie należy zatem mówić o zjawiskach psychicznych nieświadomych tylko o przedmiotach posiadających takie same właściwości i taką samą naturę co zjawiska psychiczne tylko, że nie dane nam bezpośrednio w doświadczeniu, że są nieświadome.

Freud twierdził, że psychika jest sama w sobie nieświadoma. Istnieją akty psychiczne, które pozbawione są świadomości. Żeby móc uznać procesy psychiczne jako takie za nieświadome, Freud musiał przyjąć, że to co psychiczne nie musi być w rzeczywistości takie, jakie się nam przedstawia i tym samym przeciwstawił się stanowisku krytyków takich jak Brentano.

Freud twierdził, że istnieją utajone stany psychiczne co do swych właściwości fizycznych dla nas zupełnie niedostępne, a żadne pojęcie fizjologiczne, żaden proces chemiczny nie może nam dostarczyć nawet mglistego wyobrażenia ich istoty.

25. Kolistość freudowskiego wyjaśniania roli dziedzictwa archaicznego w przebiegu życia jednostki.

reakcje na dziecięce urazy nie trzymają się ściśle rzeczywistych przeżyć, lecz bardziej pasują do filogenetycznego wzorca wydarzenia i można je wyjaśnić samym jego wpływem. w psychicznym życiu jednostki mogą brać udział nie tylko treści osobiście przeżyte, lecz także treści przyniesione wraz z urodzeniem, elementy pochodzenia genetycznego, dziedzictwo archaiczne, które obejmuje nie tylko dyspozycje, lecz także pewne treści, ślady wspomnień przeżyć dawniejszych pokoleń. Dowodem na istnienie w archaicznym dziedzictwie owych śladów wspomnień są dla Freuda resztkowe zjawiska pracy analitycznej, które trzeba wywodzić aż z filogenezy. Tym samym przyjmuje odrzucony przez współczesną mu biologię Lamarckowski postulat dziedziczenia cech nabytych.

Freud jest zdania, że odkrycie wzorca filogenetycznego, którego przewadze ulec musi każde przypadkowe, osobiste przeżycie, stanowi wartościową zdobycz ludzkości. U jej podłoża leży determinizm psychiczny.

Psychoanaliza mimo wysokich aspiracji naukowych, zawsze miała domieszkę spekulatywnych tendencji, a potem coraz bardziej odchodziła od nauki w kierunku mitu.

26. Co to znaczy, że freudowska teoria marzeń sennych nie dysponuje bilingue czyli dwujęzyczną wersją tego samego tekstu?

Freud twierdził, że rezultatem marzeń sennych jest przekład myśli marzenia sennego na prymitywny sposób wyrażania się, podobny do pisma obrazkowego. Nasza mowa myślowa zamienia się w materiał surowy dzięki pracy marzeń sennych, nie stosującej się i nie uwzględniającej wyrażenia związków logicznych czyli reguł syntaktycznych (gramatycznych).

Praca marzenia sennego przeistacza myśli w obrazy czyli tłumaczy (przekłada) ukryte myśli senne jakby na inny język lub pismo. Ten przekład zostaje pracą marzenia sennego dokonany tak, żeby pozostać niezrozumiałym. Aby uczynić go zrozumiałym należy dokonać ponownego przekładu jego treści na język myśli sennych. Są zatem dwa przekłady:

1. przekład I (Transl1) jako wynik pracy marzenia sennego - to prymitywny sposób wyrażania się, podobny do pisma obrazkowego

2. przekład II (Transl2) jako wynik odcyfrowania przez psychoanalityka elementów przypomnianego (zrelacjonowanego) przez pacjenta czy samego Freuda marzenia sennego, dostarczonych mu za pośrednictwem metod swobodnych skojarzeń - w całej pełni analogiczny do czynności odcyfrowania antycznego pisma obrazkowego w rodzaju egipskiego pisma hieroglificznego.

Występuje tu brak konsekwencji Freuda, który wynik pracy marzenia sennego porównuje do prymitywnego sposobu wyrażania się w piśmie obrazkowym, ale już tłumaczenie w taki sposób powstałego marzenia sennego uważa za w pełni analogiczne również do pisma obrazkowego, lecz tym razem egipskiego.

Freud w tłumaczeniu marzeń sennych (Transl2) nie posiadał takiego onirycznego kamienia z Rosetty. Nie miał owego bilingue, będącego warunkiem koniecznym odczytania pisma hieroglificznego. U niego ów drugi język, w którym został wyrażony przekład jest odkryta dzięki zastosowaniu metody swobodnych skojarzeń utajona treść lub myśl senna. Przed dokonaniem przekładu nie było drugiej inskrypcji myśli sennych, czyli dwujęzycznej wersji tego samego tekstu, tak jak istniał już język i pismo greckie, zanim został w nich wyrażony oryginalny tekst w języku egipskim (w piśmie hieroglificznym i demotycznym). Freud miał więc do rozwiązania nierozwiązalne równanie z dwiema niewiadomymi. Tym samym nie została spełniona podstawowa zasada odcyfrowywania, mówiąca, że każde pismo fonetyczne może zostać odcyfrowane jeśli będzie znany leżący u jego podłoża język. Nie mając dwujęzycznej inskrypcji, nie można przełożyć treści jawnego marzenia sennego na myśli senne.

27. Podstawowe twierdzenie Freuda uwiedzeniowej teorii histerii (UTH) jako caput Nili.

Freud: „ u podstaw każdego przypadku histerii legło - dające się odtworzyć dzięki pracy analitycznej, i to mimo upływu czasu - jedno przeżycie czy kilka przeżyć przedwczesnego doświadczenia seksualnego; przeżycia te wywodzą się z okresu najwcześniejszej młodości. Uważam, że jest to ważne odkrycie - ujawnienie caput Nili w neuropatologii”. Freud stwierdził występowanie takich przeżyć seksualnych z okresu dzieciństwa w 18 przypadkach czystej histerii połączonej z wyobrażeniami natrętnymi. W zależności od tego, skąd pochodziło pobudzenie seksualne (kim byli uwodziciele) Freud podzielił te przypadki na trzy grupy:

1. dojrzałe, obce indywidua

2. niańka, mama, guwernantka, nauczyciel, bliski powinowaty

3. dzieci obojga płci, najczęściej rodzeństwo.

Freud uznał tę teorię za uwiedzeniową teorię histerii (UTH).

28. W jakich okolicznościach Freud odwołuje swoją UTH i jakie podaje tego powody?

UTH Freud odwołuje najpierw prywatnie siedemnaście miesięcy później w 1897 r w liście do Fliessa „Już nie wierzę w moją neurotica”. Wśród powodów wymienia niepowodzenie w doprowadzeniu do końca analiz: albo tracił pacjentów w połowie drogi, albo odnosił połowiczny sukces, ale na podstawie innych przesłanek. Poza tym przekonał się, że przyjęty przez niego schemat etiologii psychonerwicy jest nadmiernie uproszczony: skoro histeria jest zjawiskiem tak powszechnym, to we wszystkich wypadkach należałoby oskarżyć ojca, z moim włącznie, o perwersję.

Publicznie tę zmianę poglądu na etiologię psychonerwic Freud ujawnia w trzech artykułach w roku 1906. Jednak podane tam powody są sprzeczne: w pierwszym artykule pisze, że przeceniał wówczas tj. w 1896 r. częstotliwość tych aktów wczesnodziecięcych uwiedzenia seksualnego, w drugim, że nie może tu powiedzieć, iż je przeceniał. Freud był raczej skłonny uznać za realne i za doniosłe pod względem etiologicznym relacje pacjentów, sprowadzające objawy chorobowe do biernych przeżyć seksualnych wczesnego dzieciństwa - do uwiedzenia. Ta etiologia rozbiła się o własne nieprawdopodobieństwo i o sprzeczność z okolicznościami, stwierdzonymi ponad wszelką wątpliwość. Analiza doprowadziła w sposób poprawny do takich seksualnych urazów dziecięcych, a jednak były one nieprawdziwe. Freud dwa lata później stwierdza, że odkrycie to nadaje się do zdyskredytowania bądź analizy, bądź też chorych, na których zeznaniach zbudowana jest analiza i zrozumienie nerwic. Freud wybiera to drugie. Stwierdza, że sceny uwiedzenia to tylko fantazje, które stworzyli pacjenci lub które im Freud narzucił, wydobyte za pomocą techniki wolnych skojarzeń, a ich treść niewątpliwie związana jest z objawami. Objawy neurotyczne nie nawiązują bezpośrednio do przeżyć rzeczywistych, ale do fantazji życzeniowych oraz, że więcej znaczy dla psychonerwicy rzeczywistość psychiczna niż materialna. Freud nie wierzy, że sam zasugerował pacjentom te fantazje. W ten sposób rodzi się przekonanie Freuda o kompleksie Edypa.

powodem porzucenia pierwotnej teorii miało być przekonanie, że jego pacjentki reprodukowały swoje nieświadome fantazję erotyczne z okresu wczesnego dzieciństwa, a nie prawdziwe sceny uwiedzenia, którego były ofiarami. Freud stwierdził, że uwierzywszy ich doniesieniom popełnił błąd i dlatego był zmuszony porzucić poprzednią teorię.

Masson Twierdzi on, że Freud naprawdę odkrył zjawisko wczesnodziecięcego uwiedzenia jako realnego źródła histerii, ale nie chcąc się narazić na ostracyzm wiedeńskiego środowiska medycznego oraz społeczeństwa epoki wiktoriańskiej, porzucił swoją teorię, okazując się przez to moralnym tchórzem. Żeby ratować zagrożoną zdyskredytowaną własną metodę psychoanalityczną, którą uważał za trafną, Freud zarzucił pacjentom oszustwo, a opierając teorię psychoanalityczną na fundamencie rzeczywistości psychicznej (życie fantazyjne, kompleks Edypa), tak naprawdę uśmiercił psychoanalizę.

Oficjalne stawisko jest takie, że psychoanalizę zapoczątkowało odwołanie przez Freuda jego UTH z roku 1896 („przededypalnej” - „Freud przez Freudem”) na rzecz teorii uwiedzenia wyimaginowanego („teoria edypalna” - „Freud po Freudzie”) miejsce prawdy historycznej życia pacjenta zajęła prawda narracyjna wykreowana w procesie terapii psychoanalitycznej. Freud wycofuje się prywatnie z teorii uwiedzenia zastępując ja kompleksem Edypa. Freud stwierdził, że to co opowiadały pacjentki to były fantazje.

29. Prawda historyczna i prawda narracyjna w psychoanalizie freudowskiej.

Miejsce rzeczywistości historycznej (materialnej) zajmie teraz rzeczywistość psychiczna (narracyjna), której Freud przyzna odtąd decydującą rolę w etiologii psychonerwic. Nie zmienia w swojej nowej teorii seksualnego charakteru etiologii histerii, przeżycia dziecięce, skonstruowane lub przypomniane w analizie, są raz bezspornie fałszywe, innym razem jednak przedstawiają przeżycia rzeczywiste. To w większości przypadków mieszanina prawdy i fałszu. I mimo, że w świecie nerwic decydująca jest realność psychiczna nie udało się wykazać różnicy w skutkach zależnie od tego, czy fantazja czy rzeczywistość biorą większy udział w tych zdarzeniach z dzieciństwa.

30. Ruch feministyczny w Stanach Zjednoczonych a powstanie Terapii Odzyskanej Pamięci w ostatnim dziesięcioleciu XX wieku w Stanach Zjednoczonych.

Badania nad urazem w życiu seksualnym i rodzinnym można prowadzić tylko pod takim warunkiem, że zakwestionowana zostanie zasada, iż kobiety i dzieci znajdują się na pozycji podporządkowanej. (Ogłoszona przez Sandora Ferencziego w roku 1932 identyczna jak Massona teza nie znalazła oddźwięku bo nie miała poparcia politycznego).

Praktycznym następstwem ogłoszonego przez amerykański ruch feministyczny (Susan Brownmiller, Judith Herman, Florence Rush, Louise Armstrong i inne) powrotu do freudowskiej uwiedzeniowej teorii histerii było pojawienie się tzw. Ruchu Odzyskanej Pamięci (Recovered Memory Movement). Pacjentom (pacjentkom), nieświadomym wczesnodziecięcego uwiedzenia „pomagali” odzyskać wyparte do nieświadomości wspomnienia owych rzekomych scen.

W 1992 narodził się w Stanach Zjednoczonych kontrruch pod nazwą “Ruch Fałszywych Wspomnień” (False Memory Movement), przeciwstawiający się fałszywym oskarżeniom (1985 - 1995 przez USA przetoczyła się fala procesów sądowych) o kazdirodztwo i rytualne (satanistyczne) wykorzystywanie seksualne i służący pomocą rodzicom i nieletnim ofiarom syndromu fałszywych wspomnień czyli stanu, w którym tożsamość osoby i jej stosunki interpersonalne koncentrują się wokół obiektywnie nieprawdziwych wspomnień o traumatycznym wydarzeniu, o których prawdziwości osoba jest przekonana. Jedno z twierdzeń RFW głosi, że uraz nie powoduje wyparcia wspomnień, lecz przeciwnie: nie można go zapomnieć. RFW otrzymał wsparcie ze strony nauki w postaci wyników badań nad psychologicznymi mechanizmami zapominania, prowadzonymi głównie przez Elizabeth Lotus. Odpowiedzią przedstawicieli Terapii Odzyskanej Pamięci na krytykę było wprowadzenie pojęcia dysocjacji na miejsce klasycznego freudowskiego pojęcia wyparcia.

31. Czy stawiając sobie za cel badanie ludzkiej świadomości psychologia transpersonalna powraca do wundtowskiej koncepcji psychologii jako nauki o świadomości?

Psychologia transpersonalna czwartą siłą w psychologii.

„czwarta” psychologia - międzyosobowej, ześrodkowanej raczej na kosmosie niż na ludzkich potrzebach i zainteresowaniach, wykraczającej poza społeczeństwo, tożsamość, samourzeczywistnienie. Psychologia ta obiecywała, że rozwinie się w filozofię życia, namiastkę religii, system wartości i program życiowy.

Psychologia transpersonalna (zwana także Ruchem Ludzkiego Potencjału, którego odpowiednikiem jest Ruch Nowej Ery - New Age) miała stać się w przyszłości istotnym czynnikiem w kształtowaniu współczesnej społecznej i religijnej świadomości.

Przyjmuje ona za swój przedmiot duchowe, mistyczne i religijne aspekty funkcjonowania człowieka, lekceważone dotychczas przez naukę.

Suticha: „ psychologia transhumanistyczna (lub czwarta siła) jest nazwą nadaną sile powstającej na polu psychologii przez grupę psychologów i fachowców z innych dziedzin, którzy zainteresowani są tymi najwyższymi ludzkimi zdolnościami i możliwościami oraz ich realizacją, jakie nie znalazły stałego miejsca ani w „pierwszej sile” ani w „drugiej sile” ani w „trzeciej sile”. „czwarta siła” szczególnie zainteresowana jest studiowaniem, zrozumieniem i odpowiedzialna realizacją takich stanów jak: bycie, stawanie się, samorealizacja, wyrażanie i spełnianie metapotrzeb (indywidualnych i powszechnych), wartości ostateczne, przekraczanie „ja”, świadomość jednocząca, doświadczenie szczytowe, ekstaza, doświadczenie mistyczne, groza, zdumienie, ostateczne znaczenie, przekształcenie jaźni, duch, przekształcenie powszechne, jedność, świadomość kosmiczna, najwyższa wrażliwość sensoryczna, kosmiczna gra, indywidualne i powszechne współdziałanie, optymalne i maksymalne interpersonalne spotkanie, realizacja i wyrażanie transpersonalnego i transcendentalnego potencjału oraz pokrewne im koncepcje, doświadczenia i aktywności.”

Maslow uznał wyrażenie „transpersonalna” jako określające psychologię zajmującą się rozwojem ludzkości. Twierdził, że nadchodziła nowa nauka mająca studiować rzeczywiste głębie ludzkiej natury i rokująca nadzieje na cudowną syntezę wiedzy dotyczącej interpersonalnych związków, samorealizacji i transcendentalnego potencjału.

Gnoza jest istotnym elementem nowej psychologii.

Stawiając sobie za cel badanie ludzkiej świadomości, psychologia transpersonalna tylko pozornie powraca do historycznych korzeni myśli psychologicznej. Jest to bowiem inny rodzaj świadomości, nazwanej przez Maslowa „świadomością wewnętrzną”, opartą na nieświadomej i przedświadomej percepcji naszej własnej natury, naszego własnego przeznaczenia lub naszych własnych zdolności i naszego własnego powołania życiowego. Wprawdzie punktem wyjścia musi być nasza świadomość, a szerzej osobiste doświadczenie, jednakże jest to świadomość poszerzona o jej mityczne wymiary i badana w odmiennych stanach, w których mają się ujawniać ludzkie możliwości zwłaszcza w odniesieniu do duchowych archetypów umysłu. Ta poszerzona świadomość jest, jak powie Carl Gustav Jung, funkcją stosunku do świata rzeczy, prowadząc jednostkę ku absolutnej, wiążącej i nierozerwalnej łączności z całym światem.

Nie jest zatem to ta świadomość, która była przedmiotem psychologii Wundta, a której istota polegała na odróżnieniu naszego ja od zewnętrznego świata. Dzięki temu przeciwstawieniu zapobiega się bowiem takiemu rozszerzeniu ja na cały świat, w wyniku którego tworzyłoby ono ze światem jedność. W przeciwnym razie po co badać świat, wystarczyłoby zajmować się własnym ja (Wundt).

Nowa świadomość jest przede wszystkim przygoda przekształcania jaźni, która ostatecznie przenosi nas poza jaźń. Jest to poszukiwanie, które zaczyna przekraczać ramy religii i sięga do najdalszych krańców psychologii - integrując fizyczne, umysłowe i duchowe aspekty naszego istnienia, aby posiąść uniwersalną, świętą gnozę.

32. Co przesądziło o swoistym charakterze Psychologicznej Szkoły Lwowskiej?

Twórcą filozoficznej szkoły lwowsko-warszawskiej był Twardowski. Jego uczniami byli: Witwicki, Baley, Błachowski, Kreutz.

Psychologiczna szkoła lwowska - formacja naukowo-badawcza powstała za przyczyna Twardowskiego, charakteryzująca się następującymi cechami:

1. wspólna genealogia - psychologiczny warsztat naukowy Twardowskiego, koncentrujący się na problemie rozwiązywanym wyłącznie metodami teoretycznymi i nie odwołujący się do praktyki psychologicznej,

2. położenie geograficzne: Lwów,

3. umiejscowienie w czasie: lata 1898 - 1919

4. wspólne idee psychologiczne (rozumienie przedmiotu psychologii: podmiotowe i niepowtarzalne życie psychiczne; wyróżniki metodologiczne: introspekcja jako podstawowe narzędzie badawcze psychologa, obserwacja życiowa i interpretacja wytworów oraz negatywna postawa wobec testów psychologicznych).

Osiągnięcia teoretyczne szkoły lwowskiej:

- Witwickiego teoria kratyzmu wraz z jego propozycjami wyjaśniania zjawiska komizmu i genezy uczuć,

- teoria czynności i wytworów Twardowskiego -uzupełnił Brentanowski podział zjawiska psychicznego na przedmiot i akt o nowy składnik: treść przedstawienia lub sądu, czyli psychiczny odpowiednik przedmiotu, jawiący się w przedstawieniu lub w sądzie. Relację aktu psychicznego do treści Twardowski pojmował jako stosunek czynności do jej wytworu. Czynności i wytwory dzielą się na fizyczne (biegać - bieg) i psychiczne (myśleć - myśl). W klasie wytworów i czynności fizycznych Twardowski wyróżnił czynności i wytwory psychofizyczne będące zewnętrznym wyrazem (znakiem) wytworów psychicznych, które są ich znaczeniem. Wśród wytworów psychofizycznych najważniejszą klasę tworzą wyrazy mowy, dokładniej niż inne wytwory psychofizyczne reprezentujące wytwory psychiczne.

Psychologia lwowska to psychologia zmarnowanej szansy ponieważ mimo, że uczniowie Twardowskiego objęli niemal wszystkie (z wyjątkiem krakowskiej, którą kierował Heinrich) katedry psychologiczne w Polsce to jej teoretyczny program nie został rozpowszechniony poza granicami kraju.

O swoistym charakterze szkoły lwowskiej przesądza nie oryginalność teorii psychologicznych, lecz stosowana w niej metodologia psychologii - prekursorka, zaproponowana przez Witwickiego, humanistyczna metoda interpretacji wytworów i obserwacji życiowej, oparta na Twardowskiego teorii czynności i wytworów, a wynikająca z przeprowadzonej przez Kreutza obrony naukowości introspekcji.

Według Witwickiego, dokonać trafnej interpretacji wytworu, czyli zrozumieć go, to odnaleźć związek łączący ów wytwór z jego źródłem, czyli określonym zjawiskiem psychologicznym.

33. W jakim sensie można uznać Władysława Heinricha za prekursora behawioryzmu?

Paralelizm psychofizyczny i przyczynowość psychiczna.

Krakowska Pracownia Psychologii Doświadczalnej, miała od samego początku charakter eksperymentalny, ukierunkowany na problematykę psychofizyczną i psychofizjologiczną. Pojmował zadania psychologii jako zrozumienie zachowania człowieka, a nie odkrywanie jego świadomości. Człowiek przeciwstawiony światu i innym ludziom musi poznać świat i tych ludzi jako osoby aktywne, działające. W ten sposób stawał się Heinrich najwyższej teoretycznej rangi prekursorem behawioryzmu.

Heinrich metoda badania psychologii, zależy od stanowiska psychologa wobec problemu psychologii, którym jest paralelizm psychofizyczny czyli stosunku jaki zachodzi pomiędzy zmianami mechanicznymi, ewentualnie fizjologicznymi w jednostce ludzkiej, a zjawiskami jej świadomości. Nie ma uzasadnienia dla przyjmowania przyczynowości psychicznej. Na przykład wartościowości wyobrażeń przeczy zwykła zależność nastrojów od ogólnego stanu zdrowia (zwłaszcza w stanach patologicznych).

34. Co to znaczy, że psychologia poznawcza jest umiarkowanym behawioryzmem?

Psychologowie poznawczy zajmują sceptyczne stanowisko wobec zdolności ludzi do dokonywania introspekcji swych procesów poznawczych, a nawet dyskredytują sprawozdania introspekcyjne, ponieważ introspekcyjna świadomość to złudzenie.

Watson - samoobserwacja jest niemożliwa, introspekcja niepotrzebna, zaś obowiązkiem psychologii jest stworzenie możliwości przewidywania i kontroli ludzkiej aktywności.

Reakcja, dąży się do dokładnego zrozumienia mechanizmów i wewnętrznej struktury procesów poznawczych wytwarzających te związki. Watson - wykształcony behawiorysta tylko wtedy może przewidzieć, jaka nastąpi reakcja, gdy zna bodziec; albo gdy zna reakcję, wtedy może ustalić, jaka sytuacja czy bodźce ją spowodowały. Nie mam bezpośredniego dostępu do twojego doświadczenia wewnętrznego. Natomiast mam bezpośredni dostęp do twojego zachowania. W tym sensie jestem behawiorystą.

Nadejście psychologii poznawczej - pojawienie się nowej formy behawioryzmu na podłożu nowej techniki komputerowej. Istnienie sztucznej inteligencji umocniło wiarę ludzi w mediacyjne procesy mentalne, które teraz można było umieszczać w materialnych urządzeniach, a nie w niematerialnych duszach.

35. Paradygmat eksperymentalny psychologii poznawczej a pogląd wczesnego Wundta na proces psychiczny jako nieświadome wnioskowanie.

Nie jesteśmy świadomi działania procesów pamięciowych.

Nisbett i Wilson -Bezpośredni dostęp do procesów psychicznych wyższego rzędu za pomocą introspekcji może być niewielki lub może go nie być wcale, twierdzą, że kiedy ludzie składają sprawozdanie ze swych procesów poznawczych tzn. z procesów pośredniczących w oddziaływaniu bodźca na reakcję, nie robią tego na podstawie prawdziwej introspekcji, ale opierają się na przyjętych a priori ukrytych teoriach przyczynowych czyli sądach o tym, w jakiej mierze określony bodziec jest prawdopodobną przyczyną danej reakcji.

ludzie nie mają bezpośredniego dostępu do procesów wyższego rzędu, takich jak myślenie, ocena afektywna oraz system działania. Na przykład:

- George Miller - samorzutnie w świadomości pojawia się wynik myślenia, a nie proces myślenia,

- Ulric Neisser - w świadomości pojawiają się wytwory procesów konstruktywnych np. kodowania wrażeń percepcyjnych,

- George Mandler - analiza sytuacji i ocena otoczenia przebiegają głównie na poziomie nieświadomym (większość systemów analizujących otoczenie). Jedynie wytwory czynności poznawczych i psychicznych (mental) są dostępne do świadomości. Do nieświadomych procesów - niedostępnych świadomemu doświadczeniu należą: analizatory cech, głębokie struktury syntaktyczne, oceny afektywne, procesy obliczeniowe, system wytwarzania mowy, systemy działania wielu rodzajów.

Powyższe stanowi tak naprawdę myśl wczesnego Wundta wyrażoną współczesnym językiem. Paradygmat informacyjny we współczesnej psychologii poznawczej nie jest nowy.

20

---