Z. Nałkowska: Romans Teresy Hennert. BN
jako młoda dziewczyna wyróżniała się dojrzałością wśród rówieśniczek,
buntowała się przeciw etosowi naukowej pracy i heroizmowi znoszenia opłakanych warunków materialnych,
ojciec - ateista, antyklerykał, światopogląd naukowy - ewolucjonizm i autorytet nauk przyrodniczych,
atak na Sienkiewicza (na reakcyjność kulturalną i społeczną, brak zrozumienia dla duchowej problematyki modernizmu, pochwałę szlachetczyzny),
uczucia do pierwszego męża - Leona Rygiera (ślub - 11.02.1904) + fascynacja Stanisławem Mędrzeckim,
nie była feministyczną działaczką,
jej powieści o kobietach podważają stereotypy polskiego dziewczęcia, żony i matki z Sienkiewicza i „siłaczek” z Żeromskiego,
dandys - reżyseruje i stylizuje estetycznie życie według dekadenckich zasad piękna,
pierwsza „prawdziwa” powieść Nałkowskiej - Narcyza,
29.01.1911 - zmarł jej ojciec, Wacław,
wojna i Polska stają się przedmiotem jej twórczości,
w 1916 roku poznała drugiego męża - Jana Gorzechowskiego (ślub - 25.06.1922),
s. XXIV odcinała pępowinę łączącą sztukę z feminizmem,
twórczość międzywojenna - nie indywidualistyczny bunt, a próby przedstawienia charakterów,
jest twórczynią polskiej nowoczesnej powieści psychologicznej,
podejmuje proustowskie rozumienie miłości, której istotą jest cierpienie powodowane zazdrością,
chce pogodzenia z przemijaniem - stąd tematy - 1) niedobrej miłości i 2) starzenia się,
autocenzura ze strachu przed mężem (Gorzechowskim) w opowiadaniach więziennych Ściany świata z 1931 roku (Nałkowska pracowała jako kuratorka w Towarzystwie Opieki nad Więźniami),
w latach okupacji prowadziła z siostrą sklep tytoniowy,
zmarła w Warszawie 17.12.1954
Romans Teresy Hennert:
akcja powieści - w stolicy, wiosną 1922 roku (prawdopodobnie),
zaczęła Nałkowska ją pisać we wrześniu 1922,
nie powieść polityczna, bo Nałkowską interesuje obyczajowo-psychologiczny aspekt politycznych przemian,
3 kwestie - 1) kształtowanie się nowych elit i sposobów robienia kariery, 2) rozgoryczenie piłsudczyków odsuwanych od władzy, 3) sytuacja mniejszości narodowych, podatnych na komunistyczną agitację (XLVI),
zdarzenia składają się ze spotkań bohaterów,
promotorzy akcji - 1) mąż Teresy - obrazuje sposób robienia kariery. Początek - dzięki wątpliwemu moralnie posagowi żony - odszkodowaniu za jej przedmałżeński romans z młodym paniczem. Spekulacje, inflacha, korumpowanie administracji wojskowej. 2) komunista Andrzej Laterna - wykorzystuje naiwność idealisty - Lina, czyni z niego informatora przekazującego tajemnice wojskowe,
chcą pozyskać (i Hennert i Laterna) pułkownika Omskiego (entuzjasta militarnej organizacji, honorowy),
kobiety - zasada kontrastu. Basia Olinowska - osierocona, pozbawiona domu, niezależna. Teresa - wyzwolona, ale pozycję społeczną zyskuje dzięki mężczyznom,
rozwiązanie - Gondziłł - aresztowany za finansowe malwersacje, Lin próbuje popełnić samobójstwo, Laterna ucieka z kraju,
retardacja, opóźnianie akcji - przyszli kochankowie spotykają się pierwszy raz w ósmym rozdziale na zawodach hippicznych,
romans kończy się zabójstwem kochanki i samobójstwem kochanka,
w Omskim - kompleks Edypa (z nienawiści do sadystycznego ojca, który maltretował matkę i z miłości do matki i pretensji, że pozwalała sobą pomiatać). W Basi kochał socjalną wyższość i rodzinny egoizm. Teresę utożsamiał z matką, panującą nad mężczyzną. Po odkryciu, że jest mu uległa ze strachu - postanowił się zemścić (a raczej: kierowały nim nieświadome popędy),
nieobecność głównej bohaterki (jej istnienie przedmiotowe), jest ona stroną bierną,
żona Gondziłła - kocha go i nie upokorzy. Wanda Hennertówna - miłość rozsądna i opiekuńcza. Elżbieta Sasinówna - romansami zmierza ku karierze małżeńskiej. Andrzej Laterna kocha siostrę,
powiązanie wątków publicznych i prywatnych - wiosna niepodległości - zaprzeczenie romantycznych ideałów, Teresa to zaprzeczenie ideału matki-Polki,
ideologia i psychologia motywują i symbolizują się wzajemnie. Ludzie idei - Omski, Lin, Andrzej Laterna. Ludzie kariery: Teresa, Gondziłł, Sasinówna. Ludzie miłości ale nie idei: Hennertówna i Binia Gondziłłowa,
rozwiązanie wątku publicznego - charakter otwarty, symbolizuje niepodległe życie. Rozwiązanie wątku prywatnego - zamknięte (koniec życia bohaterów i tekstu powieści),
tragizm ludzkiego losu symbolizują u Nałkowskiej opisy cierpienia i śmierci zwierząt,
antycypacje tragicznych wydarzeń,
teoria plotki jako narzędzia poznania międzyludzkich stosunków (LIX) - stworzyła ją Nałkowska i wykorzystała w narracji,
plotka - 1) wprowadza narrację personalną - postacie przekazują sobie wiedzę ułomną i wątpliwą niedomówienia fabuła niejednoznaczna. Ważne są interpretacje faktów, a nie fakty, 2) sposób opisu postaci - konstruuje wieloznaczność bohaterów,
mało dialogów, mowa pozornie zależna,
nazwiska bohaterów - dyskretnie znaczące (socjalne i geograficzne pochodzenie ujawniają),
aluzyjność jest osiągana przez niedopowiedzenia i eufemizmy,
tekst powieści - nasycony ironią,
dyskusje bohaterów wprowadzają spory ideowe i światopogląd,
profesor Laterna - rezoner, ma godzić sprzeczne stanowiska,
powieść - dyskusja. Zakłada niejednoznaczność.