Henri Bergson (1859 - 1941 r.; Paryż)
Filozof francuski; rodzina żydowska
1914 - czlonek Akademii Francuskiej
1927 - Nobel w dziedzinie literatury
pod koniec życia zbliżyl się do katolicyzmu, ale nie przyjąl chrztu
„O bezpośrednich danych świadomości”, „Materia i pamięć”, „Ewolucja twórcza”, „Dwa źródla moralności i religii”, „Studium o komunizmie”
krytyka rozumu naukowego była punktem wyjścia jego filozofii; za pomocą rozumu nie możemy poznać natury rzeczywistości, ponieważ rzeczywistość jest zbyt zlożona (zakladal ograniczenie poznania w ramach nauk przyrodzniczych)
ludzki intelekt posluguje się pojęciami i kategoriami w poznawaniu rzeczywistości zamykając ją w schematy, ograniczając ją; za pomocą poznania dokonujemy uprzedmiotowienia rzeczywistości; pomaga nam to jednak w funkcjonowaniu
dzielil poznanie na dwa typy: rozumowe i intuicyjne; intuicyjne jest wg Bergsona ważniejsze, ponieważ jest poznaniem bezpośrednim, jest to poznanie prawie mistyczne; literatura czy sztuka pomaga osiągnąć ten rodzaj poznania, którego nie da się ująć rozumowo; intuicja lączy nas z fenomenem życia, życie to ewolucja - ciągly pęd do rozwoju, pokonywanie materii; nie jesteśmy w stanie przewidzieć ewolucji życia; tylko intuicja może uchwycić fenomen życia; bieg ewolucji jest spontaniczny, życie jest procesem twórczym; każdy czlowiek może używać intuicji
czlowiek to nie tylko materia, ale również duch; przekracza to, co materialne; funkcjonowania dusza nie można zredukować do czynności mózgu; czlowiek jest jednością; nasze cialo jest uduchowione, ale za pomocą ciala istniejemy w świecie
dzięki intuicji czlowiek zdobywa mądrość - uchwytując dynamizm życia, wie czym jest życie
rozróżnienie między moralnością i religią statyczną a moralnością i religią dynamiczną; statyczna to to, co nakazuje nam spoleczeństwo, kościól, to gotowe dogmaty - jak wierzyć, w kogo; moralność i religia dynamiczna wyplywa z wnętrza czlowieka, opiera się na indywidualnym wyborze wartości, bez narzucania ze strony spoleczeństwa, kultury czy kościola, bez podporządkowywania się instytucjom; taka religia udoskonala ludzkość, ma znamiona mistyczne
podzial na dwa „ja”: powierzchowne (to maska, którą przybieramy dla innych; aby ukryć prawdę o sobie) i glębokie (prawdziwe oblicze, pokazuje kim jesteśmy naprawdę, wyraża nasze trwanie, niezmienną naturę); czlowiek jest wolny tylko wtedy, kiedy jego czyny wyplywają z „ja” glębokiego, kiedy sami decydujemy, bez podporządkowywania się - kiedy jesteśmy sobą
Franz Brentano (1838 - 1917 r.)
filozof oraz psycholog wiedeński
jego poglądy mialy wplyw na fenomenologię Husserla, który studiowal u Brenteno
był duchownym katolickim, ale wystąpil z kościola i ożenil się
„Psychologia z empirycznego punktu widzenia”
dążyl do zbudowania filozofii jako nauki ścislej; chcial przywrócić wiarę w możliwości uprawiania filozofii, kiedy w Europie panowalo zniechęcenie do filozofii
odrzucal sceptycyzm, który był wg niego wrogiem ludzkiego rozumu; odrzucal również idealizm niemiecki, który, jak twierdzil, był patologią umyslu
wylonil cztery powody zniechęcające do filozofii:
sprzeczność i wielość poglądów filozoów; filozofowie na przestrzeni wieków nie zgadzali się ze sobą nawet w kwestiach podstawowych
brak ciąglości w rozwoju myśli filozoficznej
nieosiągalność celów poznawczych - filozofowie stawiali sobie cele, które były niemozliwe do osiągnięcia, poznania
filozofia jest dziedziną nieużyteczną - niepotrzebną praktycznie
pragnąl wobec tego ukazać sens praktyczny uprawiania filozofii
w każdej epoce filozofia przechodzila przez 4 uniwersalne stadia rozwojowe:
teoretyczny rozkwit problemów filozoficznych
zainteresowanie sprawami praktycznymi
sceptycyzm wobec rozwiązań teoretycznych i praktycznych
mistycyzm - powrót do Boga i religii, kiedy wszystko inne zawiedzie
aby zagwarantować wiedzę pewną potrzebna jest odpowiednia metoda, której do tej pory nie odnaleziono
nawiązując do Arystotelesa dzielil filozofię na praktyczną (logikę, etykę i estetykę) i teoretyczną (psychologię i metafizykę); centralną nauką u Brentano była sychologia, ponieważ znajduje się ona u podstaw wszystkich dyscyplin teoretycznych i praktycznych - wg niego
tylko psychologia gwarantujeobiektywną wartość poznania, filozofię jako naukę ścislą; dla Brentano psychologia to nie nauka o duszy, a nauka o fenomenach psychiczncyh; pojęcie duszy jest obarczone konotacjami metafizycznymi, zaś przeżycie psychiczne już nie, można je badać empirycznie
wyróżnia psychologię genetyczną (nauka empiryczna; jej celem jest ustalenie praw jakim podlega ludzka psychika; postępuje się w niej jak w naukach przyrodniczych, w których również ustala się prawa rządzące dziedziną) i opisową (najważniejsza dziedzina - psychologia deskryptywna, od deskriptio - opisywać; poprzedza ona psychologię genetyczną i jest ważniejsza - na jej podstawie dziala psychologia genetyczna - np. ustala czym jest zjawisko psychiczne, aby psychologia genetyczna mogla ustalić jego prawa; dotyczy fenomenów psychicznych, które poznajemy w doświadczeniu wewnętrznym, które jest źródlem wiedzy o zjawiskach psychicznych; doświadczenie wewnętrzne jest pewnym źródlem wiedzy - nie możemy w nie wątpić, jest oczywiste i niepowątpiewalne)
ontologia: rzeczywistość dzieli na dwie kategorie bytu - zjawiska fizyczne (doświadczenia zewnętrzne; rozciągle i przestrzenne) i psychiczne (wewnętrzne; nie są rozciągle, ani przestrzenne; są intencjonalne - to je odróżnia przede wszystkim od fizycznych; intencjonalność to skierowanie na jakis przedmiot lub osobę - kochamy kogoś, pragniemy czegoś - przeżycia kierujemy w jakimś kierunku; zjawiska psychiczne dzielil na: przedstawienia, sądy i uczucia)
dla rozwoju fenomenologii ważne jest pierwszeństwo badań opisowaych nad genetycznymi; zostanie to wykorzystane przez Husserla w „Badaniach logicznych”; Husserl przed pojęciem fenomenologii używal pojęcia psychologii opisowej
Husserl przejąl do Brentano również antynaturalizm - ludzkiej świadomości nie da się zredukować do czynników biologicznych, materialnych, spolecznych czy kulturowych
Husserl nie podzielal poglądu o budowaniu filozofii na bazie psychologii - Brentano nie do końca zrealizowal swój postulat filozofii jako nauki ścislej; Husserl będzie się staral przekroczyć psychologię, która jest niewystarczająca
Fenomenologia; Edmund Husserl
Ruch filozoficzny, który powstal w XX w. (umownie w roku 1900) zainicjowany przez Husserla; gr. Fenomen - zjawisko, logos - myśl, slowo, ale należy odróżnić fenomenologię od fenomenalizmu (wg którego czlowiek może poznawać tylko zjawiska, nie ma dostępu do rzeczywistości samej w sobie, jak u Kanta); celem fenomenologii jest uchwycenie istoty badanych zjawisk
Dążyl do zrealizowania filozofii jako nauki ścislej, niepowątpiewalnej, pewnego poznania
Aby filozofia stala się dziedziną ścislą potrzebna jest nowa metoda (nie można korzystać z metod innych nauk), ma ona być samouzasadniającym się systemem, filozofia ma być bezzalożeniowa
Odrzucenie naturalizmu, psychologizmu (w logice i matematyce), historyzmu (filzofii światopoglądowej) - chcial filozofii jako fundamentu wszelkiej wiedzy, potocznej i naukowej; celem filozofii jest dotarcie do niepowątpiewalnych źródel wiedzy, absolutnej pewności - ma to uratować kulturę europejską, która oparta jest na ludzkim rozumie; kultura nie może się wznosić na sceptycyzmie, relatywizmie czy bylejakości
Wierzyl w możliwości rozumu ludzkiego; żyjąc w epoce kryzysu wartości i nauki; chcial alternatywy, którą widzial w filozofii budowanej przez ludzki pewny rozum; czlowiek potrzebuje sensu, pewności, nie można bez końca żyć w kryzysie; pewna filozofia miala pokazać czlowiekowi drogę; Husserl miał być filozofem radykalnego początku - filozofia musi być radykalna, aby można było dojść do radykalnego punktu, osiągnąć absolutną pewność
Punktem wyjścia jest doświadczenie bezpośrednie - „z powrotem do rzeczy” - do doświadczenia fenomenu; teorie nie są ważne, najwazniejsze jest bezpośrednie doświadczenie, naoczne; chcial zerwać z filozofią pustych pojęć, abstrakcją, która ogranicza się do spekulacji, a nie ma związku z doświadczeniem; filozofia musi wychodzić z doświadczenia
Doświadczenie nie jest proste, wymaga przygotowania (można patrzeć, ale nie widzieć); trzeba zająć odpowiednią postawę do tego, co doświadczamy - nieuprzedzoną; należy dokonać redukcji fenomenologicznej: czyli osiągnąć epoche - należy zawiesić przesądy, stereotypy, teorie, to, co podsuwa kultura; trzeba odrzucić to przed dośwadczeniem - tylko osiągnięcie epoche umożliwia poznanie; a aby poznanie było pewne, należy zawiesić nawet istnienie świata, nie może nas on interesować; mamy się zająć sposobem poznawania świata, co prowadzi do refleksji transcendentalnej - mamy się zastanowić nad poznaniem, nie istnieniem świata; mamy się skoncentrować na tym, w jaki sposób świat się nam uobecnia, trzeba zapomnieć o świecie - o wszystkim; badamy świadomość, to, w jaki sposób jawi się nam świat zewnętrzny; świat nie istnieje bez naszej świadomości - wiemy jaki jest, kiedy go poznajemy; po redukcji fenomenologicznej dochodzimy do czystej świadomości, która jest niepowątpiewalnym punktem wyjścia filozofii
Czysta świadomość to byt absolutny, nieredukowalny; jest kresem wszelkiej redukcji; potem następuje etap badania genetycznego - odslonięcie czystej świadomości pozwala na odkrycie genezy konstytuowania się świata w naszej świadomości
Kolakowski określa tą czystą świadomość jak najbardziej powątpiewalny punkt filozofii Husserla