„Komunikowanie ma miejsce wtedy, gdy jeden umysł działając na swoje otoczenie wpływa na inny

umysł i to tak, że w tym drugim umyśle pojawi się takie samo doznanie jak w umyśle pierwszym,

częściowo przez to pierwsze doznanie spowodowane”

(1928 r., J.A. Richards, angielski krytyk literacki)

(wyobrażenie)

(myśl własna wyobrażenia)

NADAWCA

PRZEKAZ

ODBIORCA

KOMUNIKACJA DWUSTRONNA, SYMETRYCZNA, DIALOG

1.

UMYSŁ

Intrakomunikacja

DEKODOWANIE

2.

KODOWANIE

3.

DZIAŁANIE (to co słyszymy)

DZIAŁANIE

KOMUNIKACJA INTERPERSONALNA

„Przez komunikowanie rozumie się w socjologii i psychologii społecznej proces przekazywania z

centrum, określonego źródła, treści zawartych w symbolicznej postaci, skierowanych do odbiorców

posiadających zdolności do ich przyjęcia”

(wg A. Kłosowskiej)

„Komunikacja społeczna jest to proces wytwarzania, przekształcania i przekazywania informacji

pomiędzy jednostkami, grupami i organizacjami społecznymi.

Celem komunikacji jest stałe i dynamiczne kształtowanie, modyfikacja bądź zmiana wiedzy, postaw i

zachowań, w kierunku zgodnym z wartościami i interesami oddziałujących na siebie podmiotów.”

(wg B. Sobkowiak)

KOMUNIKOWANIE:

Według nauk filozoficznych komunikowanie to dzielenie się pewnym oglądem rzeczywistości i

określonym rozumieniem świata oraz partycypacją w tym oglądzie i rozumowaniem.

Według nauk psychologicznych komunikowanie to porozumiewanie się ludzi, którzy wchodzą ze

sobą w bezpośredni kontakt poprzez rozmowę.

Według nauk socjologii komunikowanie to proces oddziaływania na publiczność za pomocą mass

mediów, w których urzeczywistnia się przekaz - odbiór treści.

Według nauk teologicznych komunikowanie jest takim przekazem osoby, który prowadzi do

wspólnoty osób.

Według słownika wyrazów obcych komunikowanie to podawanie coś do wiadomości, przekazywanie

jakiejś informacji, zawiadamianie o czymś; łączenie się, bycie połączonym.

SIEDEM TRADYCJI W DZIEDZINIE TEORII KOMUNIKACJI WG ROBERTA CRAIGA

1.

SOCJOPSYCHOLOGICZNA – komunikacja jako wpływ interpersonalny – „kto mówi?, „co?”,

„komu?”, z „jakim skutkiem?” (Carl

Norland

?)

2.

CYBERNETYCZNA – komunikacja jest przepływem informacji, komunikat to przetwarzanie

informacji, zaś informacja odnosi się do redukcji niepewności (Norbert Wiener, Claude

Schannon)

3.

RETORYCZNA – komunikacja jako kunsztowne przemówienie publiczne (Arystoteles)

4.

SEMIOTYCZNA – komunikacja jako proces dzielenia się znaczeniem poprzez znaki (J.A.

Richards)

5.

SOCJOKULTUROWA – komunikacja jako tworzenie i odgrywanie rzeczywistości społecznej (E.

Sapir, B.A. Whorf)

6.

KRYTYCZNA – komunikacja jako refleksyjne wyzwanie, rzucenie niesprawiedliwemu

dyskrusowi (M. Horkheimer, T. Adorno, H. Morcus)

7.

FENOMENOLOGICZNA – komunikacja jako doświadczenie siebie i innych poprzez dialog (C.

Rogers)

DWA PODEJŚCIA DO KOMUNIKACJI:

1.

OBIEKTYWNE – oparte na badaniach, eksperymentach, doświadczeniach, obserwacjach.

Osoby zajmujące się komunikacją w podejściu obiektywnym to eksperymentatorzy:

Psychologii;

Socjologii;

Ekonomii;

Zarządzania;

Organizacji;

Fizyki

Komunikologia obiektywna jest nauką behawioralną zajmującą się ustaleniem odpowiedzi jak

komunikaty przekazywane w mass mediach wpływają na ludzkie myśli, wartości, uczucia, stanowiska,

postawy, zachowania.

2.

INTERPRETACYJNE – oparte na analizach tekstu, badaniach etnograficznych. Osoby

zajmujące się komunikacją w podejściu interpretacyjnym to głównie krytycy zajmujący

się analizą tekstów. Sami określają siebie jako:

Humaniści;

Hermenauci;

Postsruktualiści;

Fenomenolodzy;

Badacze kultury;

Teoretycy działań społecznych.

Komunikacja interpretacyjna jest nauką humanistyczną, zajmuje się interpretacją tekstów, retoryką.

PIĘĆ AKSJOMATÓW KOMUNIKOWANIA SIĘ:

1.

NIEUCHRONNOŚĆ KOMUNIKOWANIA SIĘ – każdy musi się komunikować.

2.

METAKOMUNIKOWANIE = ZAWARTOŚĆ + RELACJE – każde komunikowanie ma treść

werbalną i niewerbalną oraz aspekt relacji, które występują równocześnie i tworzą meta

komunikowanie.

3.

PROCES KOMUNIKACJI PODZIELONY NA SEKFENCJE, które są oddzielone i występują w

określonej kolejności, należy je jednak rozpatrywać jako całość, a nie jako odizolowane

elementy.

4.

KOMUNIKATY CYFROWE (werbalne) i ANALOGICZNA (niewerbalne) – kodowanie cyfrowe

jest arbitralne i dokonuje się za pomocą dźwięków, słów, zdań. Kodowanie analogiczne jest

niearbitralne, dyskretne i odnosi się najczęściej do znaków niewerbalnych.

5.

KOMUNIKOWANIE SYMETRYCZNE i NIESYMETRYCZNE – komunikowanie jest symetryczne

kiedy strony uczestników procesu są równorzędne/partnerskie. Komunikowanie jest

niesymetryczne (komplementarne), kiedy relacje między nimi są nierówne i występuje

stosunek podrzędności.

NADAWCA

ODBIORCA

Dorosły

dorosły

Dziecko

dziecko

Rodzic

rodzic

Źródła konfliktu

CECHY PROCESU KOMUNIKACJI:

1.

Komunikacja jest specyficznym procesem społecznym, ponieważ odnosi się przynajmniej do

dwóch jednostek i przebiega zawsze w środowisku społecznym.

2.

Komunikacja zachodzi w określonym kontekście społecznym, determinowanym przez liczbę

i charakter uczestników procesu. Może to być kontekst interpersonalny, grupowy, intuicyjny,

publiczny, masowy lub międzykulturowy.

3.

Komunikacja jest to proces kreatywny polegający na budowaniu nowych pojęć i

przyswajaniu wiedzy w otaczającym świecie.

4.

Komunikacja ma charakter dynamiczny, bo polega na przyjmowaniu, rozumieniu i

interpretowaniu informacji.

5.

Komunikacja jest to proces ciągły trwa bowiem od narodzenia do śmierci.

6.

Komunikacja jest procesem symbolicznym, bo posługuje się symbolami i znakami.

Wspólnota semiotyczna czyli operowanie tymi samymi znakami i symbolami uczestników

procesu jest niezbędnym warunkiem osiągnięcia porozumienia.

7.

Komunikacja jest to proces interakcyjny, to znaczy, że między uczestnikami wytwarzają się

określone stosunki, które mogą mieć charakter partnerski (komunikowanie się symetryczne)

lub opierać się na stosunku dominacji i podporządkowania (komunikowanie niesymetryczna

lub komplementarne). Charakter interakcji decyduje o tym, czy jest to komunikowanie

formalne czy nieformalne.

8.

Komunikowanie jest celowe i świadome, ponieważ działaniem każdego uczestnika procesu

kierują określone motywy i chęć osiągnięcia wyznaczonego sobie celu.

9.

Komunikowanie jest nieuchronne – „…nikt nie może się nie komunikować…”, ludzie zawsze i

wszędzie będą się ze sobą komunikować.

10.

Komunikowanie się jest procesem złożonym – jest wieloelementowe i wielofazowe. Może

mieć charakter dwustronny lub jednostronny, werbalny lub niewerbalny, pośredni lub

bezpośredni.

11.

Komunikowanie się jest nieodwracalne.

KOMUNIKAT/PRZEKAZ KOMUNIKACYJNY – to kompleksowa struktura, na którą składają się znaki,

znaczenia, symbole, kodowanie i dekodowanie, forma i organizacja.

REDUNDANCJA – zoptymalizowana wartość przekazu.

FORMY KOMUNIKACJI:

1.

KOMUNIAKCJA BEZPOŚREDNIA I OSOBISTA – nie ma dystansu czasowego i przestrzennego

pomiędzy nadawcą i odbiorcą; np. rozmowa w cztery oczy

2.

KOMUNIAKCJA BEZPOŚREDNIA I NIEOSOBISTA – istnieje dystans przestrzenny pomiędzy

nadawcą i odbiorcą; np. przekaz radiowy, wideokonferencja

3.

KOMUNIKACJA POŚREDNIA – nadawca i odbiorca nie znajdują się w tym samym czasie i

przestrzeni; np. listy, broszura etc

4.

KOMUNIKACJA DWUSTRONNA – nadawca informacji przekazuję ją do ostatecznego

odbiorcy dwu-stopniowo – najpierw drogą komunikacji masowej do pośrednika, a następnie

drogą komunikacji osobistej pośrednicy przekazują odbiorcy.

PRZEKAZ (wiarygodność)

TREŚĆ

FORMA

INFORMACJA

PERSFAZJA

WERBALNA

NIEWERBALNA

ELEMENTY WPŁYWAJĄCE NA WARTOŚĆ KOMUNIKACYJNĄ W KOMUNIKOWANIU SIĘ

(wg treści przekazu):

1.

INFORMACYJNYM:

Nadawca ma na celu wyłącznie przekazanie informacji i wyjaśnień

Nie jest jego intencją wpływanie na postawy i zadowolenie odbiorców

Formy komunikowania się informacyjnego:

o

Opis (np. przedmiotu)

o

Narracja – rozbudowany, całościowy opis wydarzenia uwzględniający

jego przebieg, źródło, chronologię.

o

Definiowanie – wyjaśnienie i klasyfikacja pojęć etymologii, znaczeń

o

Demonstracja – przekaz werbalny + informacje

2.

PERSFAZYJNYM:

Nadawca usiłuje nakłonić odbiorcę do zaakceptowania i przyjęcia przekonań, postaw

i zachowań zgodnych z intencją nadawcy

Jest to proces dwukierunkowy i symetryczny

Wykorzystywana jest komunikacja werbalna i niewerbalna

Perswazja ma charakter przekonywania (jest to dwustronna, dobrowolna transakcja),

nakłaniania (pozytywna, negatywna), pobudzający.

ELEMENTY WPŁYWAJĄCE NA WARTOŚĆ KOMUNIKACYJNĄ W KOMUNIKOWANIU SIĘ

(wg formy przekazu):

1.

WERBALNYM:

Podstawowym środkiem komunikowania się jest „język”

Przejawia się w formie ustnej i pisemnej

Zdeterminowane czynnikami kulturowymi i demograficznymi. Np. w kulturach

wschodnich naznaczone jest wieloznacznością; w kulturach zachodu dominuje

jednoznaczność wypowiedzi

Rdzeniem komunikacji werbalnej jest komunikacja „mówiona” odpowiadająca

zasadom:

o

Należy używać słów jednoznacznych

o

Należy stosować język niewykluczający i pełen

o

Należy poszerzać i ubogacać swoje słownictwo

o

Otaczającą rzeczywistość, zmieniającą się starać się określać jednoznacznie i

zrozumiale dla odbiorcy

2.

NIEWERBALNYM:

Jest to „język ciała” lub „mowa gestów”

Dziedziny zachowań niewerbalnych:

1)

Kinetyka (mimika twarzy, gestów, typów spojrzenia)

2)

Parajęzyk (woklaika, barwa głosu, tempo mowy, pauzy, milczenie, drżenie)

3)

Okulestyka (oczy, spojrzenie, mruganie)

4)

Autoprezentacja (budowa ciała, postawa fizyczna, sylwetka, makijaż)

5)

Proksemika (dystans intymy 10-15 cm, indywidualny 45 – 120 cm, społeczny

120 – 560 cm, publiczny 560 – 750 cm)

6)

Haptyka (dotyk)

7)

Chronemika (oczekiwanie, spóźnienie, punktualność)

8)

Elementy otoczenia (oświetlenie, kolor, wyposażenie pomieszczenia)

3/33 ( 3 pozytywne opinie public relasion -> 33 negatywne społeczeństwa

8/22 (8 opinii zadowolonego klienta, 22 niezadowolonego)

110-130 słów/minutę, aby słuchacz osiągnął 4 poziom słuchania-najbardziej optymalny

CZYNNIKI WARUNKUJĄCE SPRAWNE KOMUNIKOWANIE:

1.

Sposób przekazywania informacji:

a.

Ustny:

Rozmowa w cztery oczy ( dialog)

Rozmowa w grupie (odprawy, team grupa)

Rozmowa między grupami ( zebrania, konferencje)

Rozmowa podczas szkolenia

Rozmowa przez telefon

Wideokonferencja

Spotkania członków kół wysokiej jakości

b.

Pisemny – list, ulotka etc

c.

Wizualny – rysunki, tabele etc

2.

Czynniki psychologiczne:

Sytuacje

Motyw pracowników

3.

Czynniki sytuacyjne:

Rodzaj struktury (droga informacji, struktura władzy, specjalizacja zadań, posiadanie

informacji na własność)

Pozycja jaką zajmuje pracownik w strukturze organizacyjnej

Kultura organizacyjna (całokształt założeń, wartość norm, wzorców, zachowań

członków organizacji)

PIRAMIDA Mc QUAILA – POZIOMY KOMUNIKOWANIA SIĘ W SPOŁECZEŃSTWIE:

Komunikowanie

masowe

Komunikowanie

organizacyjne/instytucjonalne

(np. komunikowanie polityczne,

komunikowanie w przedsiębiorstwie)

Komunikowanie między grupami ( np. społeczeństwo lokalne)

Komunikowanie grupowe (np. rodzina, grupa rówieśnicza)

Komunikowanie interpersonalne (np. między dwiema jednostkami)

Komunikowanie itrapersonalne (np. komunikowanie człowieka z własnym organizmem)

Komunikacja itrapersonalna – odbieranie i reakcje centralnego ośrodka nerwowego na bodźce

płynące z organizmu (np. głód, ból). Proces biologiczny i psychologiczny a nie społeczny.

Komunikacja interpersonalna - minimum dwie osoby.

„To co jest pewne to to, że jutro jest niepewne” Decker

Komunikowanie publiczne. Komunikowanie formalne zachodzące w określonej przestrzeni

komunikacyjnej (informacja), mające na celu przekazywanie i wymianę informacji o publicznym

zastosowaniu i podtrzymywaniu więzi społecznych przez odpowiedzialne za ten proces instytucje

publiczne.

STRATEGIE RETORYCZNEJ SPRAWNOŚCI:

MONOLOG/EXPOSE

DIALOG

REFERATOWE

WYSTĄPIENIA

KRÓTKIE PRZEMÓWIENIA

PERORA:

- konkludować,

mówić na końcu;

- uroczysta

przemowa z

ostentacyjnym

przypomnieniem;

- określenie dla

nudnego

przemówienia

DYSKRUS:

- rozmowa,

dyskusja biegnąca

z różne strony;

- przemówienie

oparte na

spójności

logicznej

DYSKUSJA:

- badanie,

wyjaśnienie;

- wymiana zdań

na jakiś temat;

- wspólne

rozstrzygnięcie

sprawy

DYSPUTA:

- badanie

spieranie się;

- słowna

wymiana

poglądów;

- polemika,

spór

erystyczny

POLEMIKA:

- wojenny,

wojowniczy

spór;

- kontrowersja

w słowie

POP – Prawda (i) Otwartość (i) Partnerstwo

RODZAJE DIALOGU:

1.

Przedmiot dialogu:

dialogi doktrynalne (treści światopoglądowe)

dialogi praktyczne

2.

sposób prowadzenia dialogu:

dialog publiczny

dialog symulacyjny

3.

racja partnera:

dialog oficjalny

dialog spontaniczny

4.

złożoność rzeczywistości dialogu:

dialog potencjalny

dialog wirtualny

dialog introspekulacyjny

dialog strukturalny

FAZY DIALOGU:

1.

Faza wstępna – wytyczanie tematu

2.

Faza samookreślenia partnerów

3.

Faza oceny poglądów i postaw współpartnerów

4.

Faza poszukiwania punktów wspólnych w poglądach i postawach

5.

Faza wytyczania płaszczyzn współdziałania

ETAPY DIALOGU:

I FAZA

II FAZA

III FAZA

IV FAZA

V FAZA

Dialogenny

dialogenny

dialogenny

dialogenny

dialogenny

Dyskrus,

prezentacja własnych

wizji problemu

część deliberatywna (rozważanie kwestii)

część konkluzywna (sformułowanie

ostatecznych wniosków)

Replika – odpowiedzi

na przedstawiony pogląd

część

kwestionalna

(rozwiązanie

do

przedstawionego problemu)

część represjonalna (komentarz rzeczowy i

właściwa odpowiedź: negacja, akceptacja lub

postulacja

PARTYTURY KRÓTKICH PRZEMÓWIEŃ DIALOGICZNYCH:

Z chronologicznym następstwem członów:

1.

Sądzę, że propozycja jest ryzykowna…

?

2.

Trzeba się zastanowić czy nie…

?

3.

Wydaje mi się, że będzie korzystniej jeśli…

?

4.

Wówczas oczywiście możemy…

?

5.

Musimy jednak rozstrzygnąć czy…

Z zachowaniem logicznego podziału:

1.

Chciałbym podziękować przedmówcy, że…

2.

Powiedział on między innymi, że…

3.

Trzeba jednak przyjąć iż…

4.

Gdy zestawimy ze sobą te dwa poglądy, to…

5.

Dlatego proponuję…

1.

2. 3.

4.

5.

Postać dedukcyjna (od ogółu do szczegółu):

1.

Powszechnie sądzi się, że…

2.

Jednakże z naszego doświadczenia wynika…

3.

Ponieważ, po pierwsze…

4.

Po za tym, po drugie…

5.

A więc…

Postać indukcyjna (poprzez porównanie):

1.

X prezentuje następujący punkt widzenia…

2.

I tak go uzasadnia…

3.

Y przedstawia pogląd przeciwny….

4.

Uzasadnia go następująco…

5.

Nie mogę opowiedzieć się za jednym i drugim poglądem, lecz…

Postać osiągania kompromisu:

1.

X twierdził…

2.

Y oponował wskazując na…

3.

Wydaje mi się, że oba stanowiska mają punkt styczny…

4.

Być może w tym jest rozwiązanie…

5.

W tym kierunku winny iść poszukiwania…

Dyskrus polityczny:

1.

Uczestnicy – konkurencja o wpływy strony

2.

Równość uczestników

3.

Kierowany przez media

4.

Liczy się język polityczny (erystyka, sofistyka)

5.

Efektem jest uzyskanie przewagi przez jedną ze stron

Dyskrus inteligencki:

1.

Otwartość dla wszystkich członków kręgu

2.

Równość uczestników

3.

Przebieg – kierowany indywidualnymi ekspresjami – co komu w duszy gra

4.

Liczy się retoryka, wywód a nie wymowa faktów

5.

Uczestnicy przyjmują postawy otwarte na krytykę (krytycyzm) oraz postawy partnerskie

6.

Obowiązują zasady prawdy, otwartości, partnerstwa

Dyskrus akademicki – toczy się w kręgu specjalistów. Nie każdy ma prawo w nim uczestniczyć i nie

każdy ma równy głos. Logika rozumowania i znajomość faktów są w nim zasadnicze. Dyskrus

akademicki nie zakłada wniosków, impulsem do niego jest ciekawość problemu, a celem osiągnięcie

1.

?

2.

3. 4.

5.

1.

?

2. 3.

4.

5.

1. 2.

3.

4.

5.

zgody na wnioski do granic ich intelektualnej poprawności. Można go sprowadzić do następujących

czynników:

1.

Selekcja uczestników według kompetencji

2.

Nierówność uczestników

3.

Przebieg kierowany logiką rozumowania

4.

Liczą się fakty naukowe, które wyznaczają granice dyskusji

5.

Neutralność wniosków – efektem reasumpcja wiedzy.

Dyskrus menedżerski – służy celem poprawy sposobów zarządzania przedsiębiorstwem. Może

dotyczyć zarówno spraw ogólnych – strategii działania, jaki i szczegółowych. Pozycje uczestników są

w nim nierówne. Im szerszy ogląd i lepsza znajomość sprawy tym pozycja w tym dyskrusie jest

wyższa. Jego przebieg kierowany jest szerokością poglądów najwyższego pozycją menedżera.

Przedmiotem dyskursu są fakty i narzędzia działania. Wnioski mają ułatwić procesy podejmowania

decyzji.

Cechy dyskursu menedżerskiego:

1.

Selekcja uczestników według kompetencji i władzy

2.

Nierówność uczestników

3.

Przebieg kierowany optyką głównego menedżera

4.

Liczą się fakty i narzędzia o wartości użytecznej

5.

Wnioski związane ze sferą decyzji

Dyskrus urzędniczy gromadzi wykonawców działań. Ich pozycje są nierówne. Jego przebieg wyznacza

osoba najwyższa w hierarchii. Liczy się w nim znajomość przepisów określających swobodę działania

oraz rutyna organizacji. Jego celem jest lepsze zarządzanie instytucją.

Cechy dyskursu urzędniczego:

1.

Uczestnicy ograniczeni od wykonawców

2.

Nierówność uczestników

3.

Przebieg kierowany przez najwyższego w hierarchii

4.

Liczą się przepisy i rutyna

5.

Związek z działaniem operacyjnym instytucji

MANIPULATOR – CECHY:

Szczególny sposób komunikacji:

1.

Nie mówi wprost, wypowiada się w sposób mętny, wieloznaczny

2.

Lubi plotki (wręcz uwielbia)

3.

Głośno mówi o sprawach, które na ogół zachowuje się w dyskrecji

4.

Wypowiada się tylko ogólnie

5.

Nie potrafi słuchać

6.

Nie lubi jasnych, bezpośrednich wypowiedzi

Rodzaj manipulowanych relacji:

1.

Deprecjonuje i deprawuje

2.

Nie interesuje go drugi człowiek, interesuje się tylko sobą

3.

Otacza się ludźmi żyjącymi w lękach, którzy boją się rozmawiać

4.

Sieje zamęt i ferment

Postawa moralna:

1.

Nadużywa swojego autorytetu

2.

Jest uparty, kłamie, oszukuje

3.

Nie przyznaje się do błędów

4.

Jest niezdolny do zmian

Sposób w jaki wykorzystuje swoją władzę:

1.

Jest opętany potrzebą kontrolowania wszystkich i wszystkiego

2.

Władzę sprawuje jak tyran, wykorzystując ją często do zniszczenia nawet tego co funkcjonuje

prawidłowo

3.

Nadużywanie władzy

4.

Zręcznie obraca wszystko na swoją korzyść

Cztery cechy manipulatora:

1.

Czarujący - stawia na swój urok, którym posługuje się by lepiej go wykorzystać

2.

Obwiniający - stosuje zasadę wzajemności, a następnie liczy na to, że zmusi nas do

zaspokojenia swoich potrzeb

3.

Szacowny – wykorzystuje naturalna uległość w stosunku do wiedzy i władzy

4.

Autorytarny – narzuca swoją władzę, siejąc strach i terror, które budzi w otoczeniu.