Polski przyrodnik prof. Wojciech Bogumił Jastrzębowski (1799 - 1882) jako pierwszy nazwę ergonomia użył i określił potrzebę rozwijania tej nauki w 1857 roku w serii artykułów w czasopiśmie "Przyroda i przemysł" pod tytułem: "Rys ergonomii, czyli nauki o pracy, opartej na prawach poczerpniętych z nauki przyrody”.

Według Jastrzębowskiego: ergonomia to nauka o używaniu nadanych człowiekowi od Stwórcy sił i zdolności.

Według Polskiego Towarzystwa Ergonomicznego (1983):

ergonomia to nauka stosowana zmierzająca do optymalnego dostosowania narzędzi, maszyn, urządzeń, technologii, organizacji i materialnego środowiska pracy oraz przedmiotów powszechnego użytku do wymagań i potrzeb fizjologicznych psychicznych i społecznych człowieka.

Według Międzynarodowego Towarzystwa Ergonomicznego ang. IEA - International Ergonomics Association (2000):

ergonomia to dziedzina naukowa zajmująca się wyjaśnianiem wzajemnego oddziaływania pomiędzy ludźmi i innymi elementami systemu oraz profesja, w której wykorzystuje się teorie, zasady, dane i metody do projektowania, w celu optymalizacji działania systemu jako całości i dla dobra człowieka.

Można wyróżnić następujące elementy pojawiające się w różnych definicjach ergonomii: jest to nauka stosowana (w odróżnieniu od nauk teoretycznych) dlatego, że tematyka badań wynika z zapotrzebowania praktycznego, a dorobek naukowy może i powinien być weryfikowany przez zaprojektowanie i zrealizowanie zmian w zastanej rzeczywistości charakteryzuje się humanocentryzmem, tzn. ocena rozwiązań technicznych i organizacyjnych, związanych ze współdziałaniem człowieka i środków technicznych, dokonywana jest przy założeniu, że dobro (dobrostan) człowieka musi być traktowane priorytetowo w stosunku do kryteriów technicznych lub ekonomicznych, co w kontekście inżynierskim przekłada się na zasadę, zgodnie z którą technikę należy dostosować (doprojektować, dopasować) do człowieka, a człowieka do techniki - jedynie w ograniczonym zakresie akcentowana jest konieczność harmonijnego, efektywnego współdziałania człowieka i środków technicznych zainteresowania ergonomii dotyczą określonego systemu działania, złożonego z podsystemu ludzkiego i podsystemu technicznego zainteresowania ergonomii rozciągają się na wszystkie przejawy kontaktów człowieka ze środkami technicznymi, mające miejsce podczas pracy, nauki, rekreacji, sportu, podróży, zajęć domowych, leczenia, rehabilitacji, wspomagania niepełnosprawności itd. Dążenie do podwyższania ergonomicznej jakości obiektów technicznych nie ma nic wspólnego z działalnością idealistyczną i charytatywną. Wręcz przeciwnie - celem działalności ergonomicznej jest zwiększenie efektywności działań ludzkich, w tym: pracy zawodowej, lecz nie kosztem zwiększonego wysiłku czy innych obciążeń człowieka. Wyższa jakość ergonomiczna (ergonomiczność) urządzeń technicznych, którymi posługuje się człowiek w procesie pracy, sprzyja: lepszej i wydajniejszej pracy zmniejszeniu biologicznych kosztów pracy zmniejszeniu liczby i kosztów braków oraz błędów popełnianych w pracy zwiększeniu bezpieczeństwa pracy i eliminacji chorób zawodowych lepszemu wykorzystaniu czasu pracy ograniczeniu absencji chorobowej zwiększeniu satysfakcji z pracy oraz pozytywnej motywacji odczuwaniu zadowolenia i przyjemności z kontaktu z urządzeniami technicznymi. Zbyt niski poziom ergonomicznej jakości obiektów technicznych (w stosunku do oczekiwań użytkowników) jest źródłem wielu dodatkowych kosztów i strat - zarówno ekonomicznych, jak i społecznych. Można je podzielić na trzy kategorie: straty ekonomiczne bezpośrednie, których wielkość możliwa jest do oszacowania (np.: mała wydajność i produkcja braków spowodowana przemęczeniem, nadmiernym hałasem, złym oświetleniem, wysoką temperaturą, skutki wypadków przy pracy, choroby zawodowe, zwolnienia lekarskie) straty ekonomiczne pośrednie, których wielkości nie można w prosty sposób oszacować (np. utrata zdrowia, duża płynność kadr, niszczenie materiałów, narzędzi i maszyn wskutek niedbalstwa i nielubienia swojej pracy) straty moralne, nie poddające się ekonomicznej wycenie (np. cierpienie, złe samopoczucie spowodowane przemęczeniem, niski etos pracy, brak poczucia podmiotowości, wzrost bierności i apatii, zanik potrzeby wartości wyższych). Ergonomiczność ma więc ścisły związek z ekonomiką ludzkich działań. Jako składnik ogólnej jakości urządzeń technicznych musi być też traktowana jako czynnik kosztotwórczy; uzyskanie wyższej jakości ergonomicznej musi więcej kosztować w pierwszych fazach istnienia wyrobu: procesach koncepcyjno-projektowych i wykonawczych. Przede wszystkim niezbędna jest większa wiedza z zakresu techniki, poszerzona o wiedzę o człowieku. Często konieczne jest stosowanie droższych materiałów i droższych metod obróbki lub innych sposobów wytwarzania. Koszty powyższe są ponoszone tylko podczas konceptualnego i fizycznego tworzenia obiektów technicznych, a więc w stosunkowo krótkim czasie. Podczas użytkowania obiektu technicznego o odpowiednio wysokim poziomie ergonomicznej jakości, który często rozciąga się na wiele lat i obejmuje wielu ludzi, odbierane zyski prawdopodobnie wielokrotnie przewyższają poniesione wcześniej nakłady. Niestety, trudno przedstawić rachunek ekonomiczny, ujmujący wszystkie składniki kosztów i przychodów, gdyż brak pełnych i obiektywnych danych obecnie to uniemożliwia. Interdyscyplinarność ergonomii związana jest z wzajemnym uzupełnianiem się (komplementarnością) zagadnień z różnych obszarów nauki, co pozwala na kompleksowe podejście do układu człowiek - praca - środowisko, niemożliwe do zrealizowania na gruncie poszczególnych nauk wyizolowanych. Dyscypliny składowe ergonomii, traktowane równorzędnie, można podzielić na 3 grupy: Biologiczne antropometria (mierzenie parametrów człowieka, np. zasięgu kończyn), higiena pracy (tworzy zasady ochrony zdrowia w miejscu pracy), medycyna pracy, fizjologia pracy (badanie reakcji organizmu podczas pracy), psychologia, socjologia, pedagogika, biologia, biochemia, biomechanika. Badają one właściwości człowieka i gromadzą o nim dane, na podstawie których podejmowane są działania koncepcyjne i korekcyjne, dotyczące dostosowania urządzeń do człowieka, za które to dostosowanie odpowiadają dyscypliny, Techniczne urbanistyka, architektura, inżynieria maszyn, inżynieria obiektów, inżynieria transportu, technologia, organizacja, bezpieczeństwo pracy, prawo; Są one odpowiedzią na potrzeby wyspecyfikowane przy pomocy nauk z grupy A, kształtujące stanowisko pracy - narzędzia, maszyny, siedziska, budynki. Organizacyjne Dopełniają dwa poprzednie obszary, podejmując zagadnienia kształtowania warunków pracy, wpływające na funkcjonowanie maszyn i ludzi. Bez rozwiązań organizacyjnych niemożliwe jest dostosowanie warunków technicznych do organizmu człowieka. Obszarem zainteresowań są tu zagadnienia przerw w pracy, systemu zmian, itp. Pomiędzy subdyscyplinami ergonomii istnieją różnorodne i liczne powiązania. Badania nauk podstawowych są podstawą praktycznych zastosowań, i odwrotnie, potrzeby praktycznych rozwiązań ukierunkowują badania nauk podstawowych. Ergonomia, właśnie dzięki takiemu syntetycznemu ujęciu problemu optymalnego ukształtowania relacji człowieka z miejscem pracy i środowiskiem, pozwala na rozwiązywanie problemów optymalnego dopasowania człowieka i pracy. Kodeks pracy - akt normatywny stanowiący zbiór przepisów regulujących prawa i obowiązki objęte stosunkiem pracy w odniesieniu do wszystkich pracowników, bez względu na podstawę prawną ich zatrudnienia (w niektórych przypadkach tylko w zakresie nieuregulowanym przez ustawodawstwo szczególne, np. ustawa o służbie cywilnej) oraz pracodawców. Obecnie w Polsce obowiązuje ustawa z dnia 26 czerwca 1974 r. - Kodeks pracy (Dz. U. z 1998 r. Nr 21, poz. 94). Zgodnie z jego artykułem 1. - "Kodeks pracy określa prawa i obowiązki pracowników i pracodawców". Kodeks pracy składa się z 15 działów: dział pierwszy: Przepisy ogólne dział drugi: Stosunek pracy dział trzeci: Wynagrodzenie za pracę i inne świadczenia dział czwarty: Obowiązki pracodawcy i pracownika dział piąty: Odpowiedzialność materialna pracowników dział szósty: Czas pracy dział siódmy: Urlopy pracownicze dział ósmy: Uprawnienia pracowników związane z rodzicielstwem dział dziewiąty: Zatrudnianie młodocianych dział dziesiąty: Bezpieczeństwo i higiena pracy dział jedenasty: Układy zbiorowe pracy dział dwunasty: Rozpatrywanie sporów o roszczenia ze stosunku pracy dział trzynasty: Odpowiedzialność za wykroczenia przeciwko prawom pracownika dział czternasty: Przedawnienie roszczeń dział piętnasty: Przepisy końcowe Działy dzielą się na rozdziały, a niektóre rozdziały dzielą się na oddziały. Do obowiązków spoczywających na pracodawcy zgodnie z obowiązującym Kodeksem Pracy zaliczyć możemy: zatrudnienie pracownika za odpowiednim wynagrodzeniem, które powinno odpowiadać zarówno posiadanemu przez pracownika wykształceniu jak również zakresowi nałożonych na niego obowiązków i odpowiedzialności, sporządzenie umowy o prace w formie pisemnej, poszanowanie godności jak też dóbr osobistych pracownika, poinstruowanie pracowników z obowiązującym ich zakresem obowiązków, sposobem ich wypełniania oraz przysługujących uprawnieniach, zorganizowanie procesu pracy w sposób umożliwiający pełne wykorzystywanie kwalifikacji kadry pracowniczej oraz zapobiegający długim przestojom, zapewnienie możliwie jak najmniejszego stopnia uciążliwości pracy, przeciwdziałanie wszelkim przejawom dyskryminacji w zatrudnianiu, zwłaszcza z powodu płci / wyznania / niepełnosprawności / poglądów / wieku / wykształcenia, terminowość wypłacania wynagrodzenia, wsparcie pracowników, którzy zdecydowali się podnosić posiadane przez siebie wykształcenie. Pracodawca może na przykład opłacić koszty czesnego, pomocy dydaktycznych, dojazdy na zajęcia i egzaminy, udzielać dodatkowego płatnego urlopu na potrzeby związane z edukacją, zapewnienie bezpiecznych i higienicznych warunków pracy oraz cyklicznych szkoleń, bezstronność ocen, zaspokajanie potrzeb socjalnych pracowników stosownie do posiadanych przez pracodawcę możliwości, przeciwdziałanie mobbingowi w pracy. Pod pojęciem mobbingu rozumieć należy każde uporczywe i długotrwałe nękanie bądź zastraszanie pracownika prowadzące do obniżenia oceny przydatności w pracy. Niestety, takie zjawisko jest ujawniane  coraz częściej. Obowiązki pracownika Pracownik jest obowiązany wykonywać p racę sumiennie i starannie oraz stosować się do poleceń przełożonych, które dotyczą pracy. Pracownik jest zobowiązany w szczególności: a) przestrzegać czasu pracy ustalonego w zakładzie, b) przestrzegać regulaminu pracy, c) przestrzegać przepisów oraz zasad bezpieczeństwa i higieny pracy, a także przepisów przeciwpożarowych, d) dbać o dobro zakładu pracy, chronić jego mienie oraz zachować w tajemnicy informacje, których ujawnienie mogłoby narazić pracodawcę na szkodę, e) przestrzegać tajemnicy określonej w odrębnych przepisach, f) przestrzegać w zakładzie pracy zasad współżycia społecznego. Pracownik ma obowiązek powstrzymania się od prowadzenia działalności konkurencyjnej, jeżeli zawarł z pracodawcą tzw. umowę o zakazie konkurencji. Umowy takie wymagają formy pisemne i mogą być zawarte na czas trwania stosunku pracy a także po jego ustaniu. Za nieprzestrzeganie przez pracownika ustalonej organizacji i porządku w procesie pracy, przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy, przepisów przeciwpożarowych, a także przyjętego sposobu potwierdzenia przybycia i obecności w pracy oraz usprawiedliwiania nieobecności w pracy, pracodawca może stosować karę upomnienia lub nagany. Pracodawca może stosować również karę pieniężną w przypadku gdy pracownik nieprzestrzegania przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy lub przepisów przeciwpożarowych, opuszcza pracę bez usprawiedliwienia, stawia się do pracy w stanie nietrzeźwości lub gdy spożywa alkohol w czasie pracy. Kar nie można stosować łącznie. BIBLIOGRAFIA: Kodeks pracy (Dz. U. z 1998 r. Nr 21, poz. 94). Kowal E., Egronomia w zarządzaniu warunkami pracy, Oficyna Wydawnictwa Uniwersytetu Zielonogórskiego, Zielona Góra 2008. Wieczorek S., Ergonomia, TARBONUS, Kraków 2008. Wykowska M., Ergonomia jako nauka stosowana, Uczelniane Wydawnictwo Naukowo- Dydaktyczne AGH im. S. Staszica, Kraków 2009. POLITECHNIKA CZĘSTOCHOWSKA WYDZIAŁ ZARZĄDZANIA ERGONOMIA JAKO NAUKA INTERDYSCYPLINARNA KODEKS PRACY- OBOWIĄZKI PRACODAWCY I PRACOWNIKA Paulina Mikołajczyk Patrycja Smoleń Zarządzanie SUM sem. I

---