Odsyłacze:

Historia powstania Unii Europejskiej

Państwa członkowskie i stowarzyszone z Unią Europejską

Prawo i procesy decyzyjne w Unii Europejskiej

Organa Unii Europejskiej

• Rada Europejska

• Rada (Unii Europejskiej)

• Parlament Europejski

• Komisja Europejska

• Trybunał Sprawiedliwości

• Trybunał Rewidentów Księgowych

• Trybunał Rewidentów Księgowych

• Komitet Ekonomiczno-Społeczny

• Komitet Regionów

• Europejski Bank Centralny

• Europejski Bank Inwestycyjny

Jednolity rynek finansowy Unii Europejskiej

Budżet Unii Europejskiej

Powstanie unii gospodarczej i walutowej

Wspólna polityka rolna Unii Europejskiej (Common Agricultural Policy CAP)

Jakość życia w Unii Europejskiej

• Polityka społeczna i zatrudnienia

• Zdrowie publiczne

• Ochrona konsumentów

• Ochrona środowiska naturalnego

• Edukacja i kształcenie zawodowe

Integracja Polski z Unią Europejską

WYKŁAD 1 (02.10.2001)

Unia Europejska - dr Bożena Ryszawska-Grzeszczak.

Historia powstania Unii Europejskiej

Powodem była szczególna sytuacja na świecie po II wojnie światowej. Z jednej strony komunistyczny Związek Radziecki, z drugiej zwycięskie Stany Zjednoczone i przegrane Niemcy.

Dużą rolę w powstaniu Unii odegrała Francja - sposobem na „uziemienie” Niemiec była nie walka z nimi ale właśnie zjednoczenie, integracja.

Z tego też względu uznano w 1948 r. (np. Churchill), że należy budować pokój i jedność państw europejskich poprzez handel. Właśnie na tym polu było przecież najprościej się porozumieć zniszczonym w czasie wojny krajom, które musiały odbudować swoją gospodarkę. Docelowo miała być to próba liberalizacji handlu poprzez zniesienie ceł i limitów w handlu zagranicznym.

Pierwszy z taką propozycją (w stosunku do Francji) wyszedł w 1950 roku Robert Schumann. Powstała więc współpraca wymiany węgla i stali (górnictwo i hutnictwo stało się po wojnie najważniejszymi gałęziami rozwoju państw). Do tego porozumienia stopniowo dołączano inne państwa.

Ta więc na mocy Układu Paryskiego (18 kwietnia 1951) powstała Europejska Wspólnota Węgla i Stali.

Należały do niej: Niemcy, Francja, Włochy, Belgia, Holandia, Luksemburg.

Równocześnie zaczęły się pojawiać inne dziedziny, w których można było współpracować. W tym czasie na świecie pojawiła się fascynacja energią atomową, stąd 25 marca 1957 roku utworzono Europejską Wspólnotę Energii Jądrowej (EURATOM) oraz na podstawie Traktatu Rzymskiego Europejską Wspólnotę Gospodarczą.

Dzięki postulatom, jakie pojawiały się na przełomie lat 50-tych i 60-tych (obniżenie ceł i ograniczeń w handlu), te 3 organizacje utworzyły w 1965 roku Wspólnoty Europejskie.

Początek lat 70-tych to ogólnoświatowy kryzys naftowy, który spowolnił procesy integracyjne. Uzależnienie się od państw arabskich na dostawę ropy naftowej spowodował z jednej strony poszukiwania złóż tego surowca w innych miejscach (np. na Morzu Północnym), z drugiej zaś pogłębił kryzys gospodarczy w krajach europejskich. Spowodowało to, że każdy kraj ratował się osobno, co dalej jeszcze pogłębiało recesję, bezrobocie i spadek globalnego popytu.

Dlatego też w 1985 roku powstała Biała Księga, w której zbierano wszelkie przeszkody i bariery, które utrudniały integrację, a które jak najszybciej należało znieść. Dlatego też szef Komisji Europejskiej w latach 1985-90 Francuz Jacques Delordes przedstawił w 1989 roku raport, w którym zaproponował powstanie Unii Europejskiej - walutowej i gospodarczej w 3 etapach. Były to pierwsze kroki w kierunku pełnej integracji.

W 1992 roku w holenderskim mieście Maastricht podpisano traktat o utworzeniu Unii Europejskiej, organizacji nie mającej osobowości prawnej.

4 zasady integracji Unii Europejskiej:

• swoboda przepływu towarów

• swoboda przepływu osób

• swoboda przepływu kapitału

• swoboda przepływu usług

Forma integracji	Klub handlu preferencyjnego	Obszar wolnego handlu	Unia celna	Wspólny rynek	Unia ekonomiczna
Redukcja wzajemnych ceł
Wzajemne zniesienie podatków (ceł) importowych
Ustanowienie wspólnych taryf celnych i importowych w stosunku do państw trzecich
Swobodny przepływ czynników produkcji miedzy państwami należącymi do Unii
Unifikacja polityki fiskalnej, monetarnej i społeczno-ekonomicznej

WYKŁAD 2 (09.10.2001)

Państwa członkowskie i stowarzyszone z Unią Europejską

Od 1952 roku Wspólnoty Europejskie składały się z 6 państw: Niemcy, Francja, Włochy, Belgia, Holandia Luksemburg.

Następny etap rozszerzenia Unii rozpoczął się w zasadzie w 1972 roku ale wszedł w życie od 1 stycznia 1973. Składał się wówczas z 9 państw: doszły Dania, Irlandia i Wielka Brytania. W tym też roku pretendowała Norwegia ale nigdy nie weszła do Unii.

W 1981 roku dołącza się Grecja.

1986 - Hiszpania i Portugalia - mamy 12 państw. Był to moment przełomowy - doszły państwa słabiej rozwinięte.

W międzyczasie dołączono w 1990 roku landy wschodnich Niemiec.

Ostatnim rokiem rozszerzania Unii jest rok 1995 - pretendowały: Austria, Finlandia, Szwecja i Norwegia, która znów nie weszła do Unii (referendum).

W Europie zachodniej poza Unią pozostały więc: Szwajcaria, Islandia i Norwegia.

Członkostwo z Unią od 1964 roku ma podpisana Turcja ale ze względów politycznych i gospodarczych wciąż czeka na wejście. Od 1970 roku stowarzyszona jest Malta, od 1972 Cypr, w 1991 umowy stowarzyszeniowe podpisały: Polska, Węgry i Czechosłowacja, z której po rozpadzie pretendują tylko Czechy. W 1993 Rumunia i Bułgaria, w 1995 Estonia, Litwa, Łotwa i od 1996 Słowenia. Słowenia czeka najkrócej a jest w grupie państw, które w pierwszej kolejności są brane pod uwagę w kolejnym etapie rozszerzania.

Prawo i procesy decyzyjne w Unii Europejskiej

1. Prawo pierwotne w Unii Europejskiej:

• traktaty założycielskie;

• traktaty modyfikujące, rozszerzające, uściślające, kasujące treści traktatów założycielskich (np. Traktat rzymski został zmodyfikowany przez traktat z Maastricht);

• umowy międzynarodowe unii ratyfikowane przez kraje członkowskie

2. Prawo wtórne

Realizowany przez poszczególne organa Unii Europejskiej: Parlament Europejski, Radę Unii, Komisję Europejską. Źródła:

• rozporządzenia (regulacje) - najwyższy rodzaj decyzji prawnych; ma zasięg ogólny, jest obligatoryjne we wszystkich swoich elementach w każdym kraju członkowskim;

• dyrektywa - jest trochę niższą formę, przeznaczona może być dla danego państwa lub grupy państw i dla nich jest obligatoryjna, pozwala władzom krajowym na wybór formy i środków jej realizacji;

• decyzja - dotyczy spraw szczegółowych i indywidualnych może być skierowana do dowolnego podmiotu Unii: regionu, przedsiębiorstwa, jest obligatoryjna dla adresatów

• rekomendacja (opinia) - nie jest wiążaca dla adresata ale nie oznacza to dowolności w ich zastosowaniu

Podstawowe procedury decyzyjne:

• podejmowane jednomyślnie - najważniejsze decyzje, np. o przyjęciu nowego członka, o rozszerzeniu, o zmianach traktatów itp.

• na bazie konsensusu - dochodzi się do zgody rezygnując z pewnych postulatów.

• większością kwalifikowaną - Unia może podejmować decyzje nawet gdy niektóre państwa się nie zgadzają; każdy z krajów ma określoną liczbę głosów w organach Unii, np. w najważniejszej - Radzie; w niektórych sprawach oprócz tej większości co najmniej 10 państw musi być „za”

• większością zwykłą

• procedura konsultacji - Rad Unii czy Komisja ma obowiązek konsultować niektóre decyzje np. z Parlamentem Europejskim w niektórych sprawach, czy też z Komitetem Ekonomicznym, Komitetem Regionów;

• procedura kodecyzyjna (współdecyzyjna) - jest złożona ponieważ włącza do współdecydowania różne inne oprócz Rady organa.

WYKŁAD 3 (16.10.2001)

Organa Unii Europejskiej

Każda instytucja prowadzi swoją politykę poprzez swoje organy. Są organy wykonawcze, ustawodawcze i sądownicze. Taki podział występuje również w Unii Europejskiej. Jednak jest tu pewne zamieszanie, gdyż Rada Unii i Parlament pełnią podobne funkcje.

(w każdym zestawie egzaminacyjnym jest pytanie o jakiś organ i trzeba koniecznie najpierw podać czy jest to organ wykonawczy, polityczny, ustawodawczy czy sądowniczy)

Rada Europejska

Jest to organ polityczno-decyzyjny. Znaczy to, że jest to organ sprawujący władzę, pokazujący kierunki rozwoju polityki unijnej, a nie wykonawczy, ustawodawczy czy sądowniczy. Składa się z szefów rządów (premier, kanclerz) państw Unii. Nie jest do końca sformalizowaną instytucją. Działa w formie „spotkania na szczycie”, odbywa się 2 razy w roku. Pod tą nazwą funkcjonuje od 1974 roku, wcześniej dosyć nieregularne spotkania rządów EWG. Potwierdzenie polityczne i prawne istnienia Rady Europejskiej zostało zawarte w traktacie z Maastricht. Tam jej rola została precyzyjnie określona, jak również to, że będzie się spotykać dwa razy do roku (minimum). W Unii co pół roku zmienia się przywództwo, więc jest to również z tym związane.

Kompetencje Rady Europejskiej:

• określenie kierunków rozwoju Unii,

• przygotowanie dyrektyw w sprawie wspólnych akcji i kooperacji politycznej,

• wyrażanie wspólnego stanowiska w sprawach zagranicznych i bezpieczeństwa,

• nadawanie impulsu różnym działaniom Unii, inicjowanie przedsięwzięć, otwieranie nowych obszarów działań.

Na obradach Rady Europejskiej szefom rządów towarzyszą ministrowie spraw zagranicznych tych państw oraz jeden członek Komisji Europejskiej. W ten sposób próbuje się budować więź między Radą Europejską jako organem politycznym a organem wykonawczym, jakim jest Komisja Europejska.

Wszystkie decyzje są podejmowane przez Radę Europejską jednomyślnie. Jest to organ całkowicie niezależny od pozostałych organów Unii. Po każdym posiedzeniu składa Parlamentowi Europejskiemu sprawozdanie z niego, raz w roku roczne sprawozdanie o postępach osiągniętych przez Unię w różnych dziedzinach w danym roku. Parlament Europejski nie ma formalnego wpływu na działania Rady Europejskiej, może wyrazić tylko opinię o sprawozdaniu składanym przez Radę.

Obszary działania Rady:

• polityka zagraniczna i bezpieczeństwo (stosunki z Rosją, USA, konflikty)

• rozszerzanie Unii

• reformy instytucjonalne Unii

Rada (Unii Europejskiej)

Mówi się czasem o Radzie Ministrów, gdyż w jej skład wchodzą różni ministrowie (z różnych resortów) z poszczególnych państw Unii. Rada jest organem ustawodawczym.

Kompetencje Rady:

• koordynacja ogólnej polityki gospodarczej państw członkowskich,

• podejmowanie decyzji i tworzenie prawa unijnego,

• reprezentuje wspólnoty europejskie (a nie Unię, gdyż ta nie ma osobowości prawnej) przy zawieraniu umów międzynarodowych,

• przekazuje Komisji Europejskiej uprawnienia do realizacji przepisów, które wydaje, decyzji przez nią podjętych.

Skład Rady

Radę tworzą ministrowie 15 państw członkowskich (po jednym), skład Rady jest zmienny. Podstawowy skład rady to ministrowie spraw zagranicznych, który spotyka się regularnie około 100 razy w roku. Jednak od czasu do czasu, kiedy są sprawy dotyczące jakiejś dziedziny, to wówczas spotykają się odpowiedzialni za te dziedziny ministrowie (np. rolnictwa czy przemysłu). Wówczas Rada, składająca się z kompletnie innych 15 osób, ma te same uprawnienia. Przewodnictwo w Radzie ma charakter rotacyjny. Przewodniczący zmienia się co 6 miesięcy według alfabetycznego porządku państw. Funkcje przewodniczącego: głównie organizowanie i prowadzenie posiedzeń Rady, wypracowywanie kompromisów i poszukiwanie pragmatycznych rozwiązań problemów przedstawionych Radzie.

Obrady odbywają się w Brukseli. Rada przyjmuje w ciągu roku około 300 rozporządzeń, 50 dyrektyw i 200 decyzji. Podejmowanie odbywa się albo jednomyślnie albo zwykłą albo kwalifikowaną większością głosów, często z uwzględnieniem stanowiska Parlamentu Europejskiego (w ramach procedury kodecyzyjnej).

Zwykłą większością - mniej ważne sprawy, nie związane z traktatami.

Kwalifikowaną większością - głosy są różnie podzielone w 15 krajach: Francja, Niemcy, Wielka Brytania - po 10 głosów, Hiszpania - 8, Portugalia, Grecja, Holandia - po 5, Austria, Szwecja po 4, Dania, Finlandia - po 3, Luksemburg - 2. 62 głosy minimum muszą być za aby decyzja została przyjęta. W niektórych przypadkach musi być obecnych minimum 10 państw unijnych.

Komitet stałych przedstawicieli - ministrowie, którzy mają zadania w swoich krajach, wyznaczają urzędników, którzy tworzą stały komitet obsługujący obrady Rady, przygotowują dla ministrów dokumenty itp.

WYKŁAD 4 (23.10.2001)

Organa Unii Europejskiej - c.d.

Parlament Europejski

Parlament Europejski jest drugim organem ustawodawczym w Unii. Jest największym wielonarodowym parlamentem na świecie - liczy 626 deputowanych, którzy reprezentują 370 milionów mieszkańców Unii (podział poniżej na rysunku). Wybierany jest na 5 lat, ostatnie były w 1999 roku. Przewodniczący i wiceprzewodniczący parlamentu wybierani są na 2,5 roku. Jest jedynym parlamentem na świecie, w którym co trzecim parlamentarzystą jest kobieta (zagwarantowane miejsca dla kobiet).

Funkcje Parlamentu Europejskiego:

1. Ustawodawcza (legislacyjna, prawodawcza) - dzielona jest z Radą Unii.

2. Kontrolna (nadzorcza) - głównie w odniesieniu do administracji unijnej - Komisji:

• prawo zatwierdzania kandydata na przewodniczącego i członków Komisji,

• prawo dymisji przewodniczącego i członków Komisji

3. Budżetowa:

• nadzór nad wydatkami nieobligatoryjnymi (fundusze strukturalne, wydatki na administracje, badania)

• prawo odrzucenia budżetu, wnoszenia do niego poprawek,

• przewodniczący Parlamentu podpisuje budżet.

Poza tym funkcją Parlamentu jest powoływanie Rzecznika Praw Obywatelskich.

Parlament Europejski ma 3 siedziby:

• Strasbourg - symbol pojednania niemiecko-francuskiego,

• Luksemburg - miejsce, gdzie miały swoje siedziby organa Europejskiej Wspólnoty Węgla i Stali, Euratomu, EWG,

• Bruksela - tam pracuje Komisja Europejska (czyli rząd Unii).

Skład polityczny Parlamentu Europejskiego po 1999 roku:

......(z wykładu naszego)

Komisja Europejska

Komisja Europejska:

• jest organem wykonawczym Unii,

• zarządza działalnością Unii,

• proponuje wspólną politykę w różnych szczegółowych sprawach,

• ma inicjatywę ustawodawczą,

• wydaje samodzielne akty prawne (dyrektywy, decyzje),

• czuwa nad przestrzeganiem prawa Unii,

• może wszczynać działania prawne przeciwko podmiotom Unii (państwom, firmom, osobom fizycznym),

• wciela w życie politykę Unii,

• zarządza budżetem Unii i funduszami strukturalnymi

Komisja Europejska składa się z 20 komisarzy - po jednym z każdego państwa z tym, że duże państwa: Włochy, Francja, Wielka Brytania, Hiszpania, Niemcy - mają po 2 komisarzy. Komisarze są proponowani przez państwa członkowskie ale podlegają zatwierdzeniu przez Parlament Europejski. Przewodniczący Komisji jest wybierany przez przywódców państw Unii i zatwierdzany przez Parlament Europejski.

Komisja jest największą z instytucji europejskich. Pracuje w niej 16 tys. ludzi, z czego ponad 3000 zajmuje się tłumaczeniami. Komisja zbiera się raz w tygodniu - w środę (ze względów medialnych). Decyzje zapadają większością głosów - każdy komisarz ma 1 głos. Komisja odpowiada przed Parlamentem Europejskim, składa mu sprawozdania ze swojej działalności, Parlament posiada prawo votum nieufności dla Komisji. Komisja działa w 26 dyrekcjach generalnych (ministerstwa). Komisarze z tych dyrekcji działają w odpowiadających im komisjach parlamentarnych. Każdy komisarz jest odpowiedzialny za swój obszar działalności.

Trybunał Sprawiedliwości

Trybunał Sprawiedliwości został utworzony w 1953 roku jako organ orzekający Europejskiej Wspólnoty Węgla i Stali. Z czasem stał się organem wszystkich wspólnot Europejskich.

Funkcje:

• dokonuje wykładni prawa Europejskiego, interpretacji traktatów,

• rozstrzyga spory pomiędzy państwami Unii,

• rozstrzyga spory między Unią a państwami do niej nie należącymi,

• rozstrzyga spory między instytucjami Unii

• rozstrzyga spory między osobami prywatnymi a Unią,

• wydaje decyzje uprzedzające w zakresie jednolitej interpretacji prawa wspólnotowego

Trybunał jest ostatnią instancją odwoławczą we wspólnocie. Jego wyroki są niepodważalne i wiążące dla sądów państw członkowskich. Ma siedzibę w Luksemburgu.

W skład Trybunału wchodzi 15 sędziów - po jednym z każdego kraju oraz 8 adwokatów (rzeczników general nych podmiotów, które wnoszą sprawy), którzy są wybierani spośród osób dających gwarancje niezależności, odpowiadające wszystkim wymaganiom stawianym urzędnikom na najwyższych stanowiskach unijnych. Są mianowani na 6 lat przez rządy państw członkowskich. Co 3 lata połowa składu jest zmieniana, jak również co 3 lata zmienia się przewodniczący.

Trybunał zbiera się na sesjach plenarnych (wszyscy) na wniosek jakiegoś państwa lub organu Unii lub na wokandach (4-5 sędziów).

Ponieważ Trybunał Sprawiedliwości był obciążony bardzo dużą ilością spraw, więc od 1989 roku powołano sąd pierwszej instancji, który również składa się z 15 sędziów, nie ma adwokatów. Zajmuje się sprawami niższego rzędu:

• skargami osób fizycznych i prawnych przeciwko instytucjom unijnym,

• sporami między Unią a jej funkcjonariuszami,

• skargami przeciwko Komisji Europejskiej wnoszonymi przez przedsiębiorstwa,

• sprawami związanymi z zaniechaniem albo anulowaniem odszkodowań przeciwko wspólnocie wnoszonym przez osoby fizyczne i prawne.

Odwołanie od decyzji następuje w Trybunale Sprawiedliwości. Od 1953 roku Trybunał rozpatrzył ponad 9000 spraw. Wyrok zapada większością głosów, firmują go wszyscy sędziowie. Wszystkie wyroki są publikowane w dzienniku urzędowym Trybunału Sprawiedliwości.

WYKŁAD 5 (30.10.2001)

Organa Unii Europejskiej - c.d.

Trybunał Rewidentów Księgowych

Trybunał Rewidentów Księgowych - naczelny organ kontrolny Unii Europejskiej, odpowiednik polskiej NIK. Kontrola dotyczy głównie finansów, spraw rachunkowych, wykonania budżetu, prawidłowości wydatków, kontroli wpływów.

Powstał w 1977 roku na jednym ze spotkań Rady - na mocy traktatu brukselskiego. Pełnię swoich praw uzyskał dopiero po traktacie w Maastricht - dopiero wówczas (od 1 stycznia 1993) stał się samodzielną niezależną instytucją kontrolną Unii.

Składa się z 15 rewidentów, każdy z innego kraju. Rewidenci są delegowani przez państwa członkowskie a zatwierdzane przez Radę Unii. Muszą to być fachowcy, nie mogą pełnić żadnych innych funkcji. Są wybierani na 6 lat, na czele stoi przewodniczący wybierany na 3 lata.

Zadania:

• kontroluje finanse Unii

• nadzoruje wykorzystanie budżetu

• bada zgodność z prawem i prawidłowość wszystkich dochodów i wydatków unijnych

• wspiera Parlament Europejski i Radę Unii w sprawie kontroli budżetu

Co roku rewidenci księgowi przedstawiają sprawozdanie z kontroli budżetu instytucji europejskich. Sprawozdanie jest publikowane w dzienniku urzędowym - czyli jest powszechne i jawne.

Komitet Ekonomiczno-Społeczny

Komitet Ekonomiczno-Społeczny jest organem doradczym Unii. Powstał w 1957 roku po traktacie rzymskim. Składa się z 222 osób, mianowanych przez wszystkie kraje według klucza wielkości kraju: po 24 osoby mają Niemcy, Francja, Włochy, Wielka Brytania, 21 ma Hiszpania, po 12 mają pozostałe, 9 Luksemburg.

Kadencja trwa 4 lata ale członkowie mogą raz kadencję powtarzać. Skład Komitetu zatwierdza Rada Europejska. Członkowie są zebrani w 3 grupach: pracodawców, pracowników i przedstawicieli różnych środowisk, np. wolnych zawodów. Reprezentują więc interesy różnych grup obywateli Unii. Funkcje:

• konsultacje dla 3 głównych organów: Parlamentu, Rady i Komisji; część tych konsultacji jest obligatoryjna;

• wpływanie na lepsze więzi obywateli z władzami Unii i wpływ społeczeństwa na projekty europejskie

• dialog z państwami pozaunijnymi

Ważnymi obszarami, które interesują Komitet, są te związane z obywatelami:

• swobodny przepływ ludzi,

• swoboda osiedlania się,

• sprawy socjalne,

• oświata,

• ochrona zdrowia,

• polityka zatrudnienia,

• ustawodawstwo społeczne

• równouprawnienie płci.

Komitet Regionów

Również składa się z 222 osób. Ma bardzo podobną genezę. Jego głównym przedmiotem zainteresowania jest rozwój regionalny i realizacja zasady subsydiarności - mówi o rozdziale kompetencji organów naczelnych Unii i lokalnych organów samorządowych; jakby zasada „nie wtrącania się” władz Unii w działania, które mogą być lepiej wykonane na szczeblu społeczności lokalnych, regionalnych, a także wykonywanie tych zadań przez organy Unii, które lepiej mogą być wykonane na szczeblu całej Unii. Komitet Regionów interesuje zapewnienie zbieżności interesów, oczekiwań lokalnych z polityką Unii. Kadencja również trwa 4 lata.

Obszary konsultacji Komitetu Regionów:

• spójność ekonomiczna i społeczna (w tym fundusze strukturalne, np. fundusz spójności przeznaczony na wyrównywanie rozwoju biedniejszych regionów Unii)

• sieci transeuropejskie - program Unii, związany a rozwojem sieci transportowych, telekomunikacyjnych i energetycznych, czyli budowa autostrad, linii kolejowych, lotnisk, linii energetycznych itd.

• zdrowie, edukacja, młodzież

Europejski Bank Centralny

Europejski Bank Centralny jest instytucją młodą, związaną z powstaniem unii gospodarczo-walutowej i wprowadzeniem nowej waluty. Powstał w 1998 roku, we Frankfurcie nad Menem ma siedzibę.

Kieruje polityką pieniężną państw Unii, w których obowiązuje waluta Euro (Euroland). Do Eurolandu nie weszły: Wielka Brytania (władze nie chciały od początku), Dania (chciała ale w referendum nie zgodzili się obywatele), Szwecja (podobnie jak Dania).

Zadania:

• zarządza rezerwami walutowymi 12 państw członkowskich

• ustala poziom stóp procentowych w strefie Euro,

• przeprowadza operacje dewizowe

• dba o sprawne działania systemów płatniczych

• decyduje o emisji banknotów Euro,

• pełni funkcje doradcze wobec organów Unii.

Europejski Bank Centralny razem z narodowymi bankami centralnymi tworzy Europejski System Banków Centralnych. Europejskim Bankiem Centralnym rządzi rada, w skład której wchodzi prezes, 4 członków zarządu i prezesi 12 banków narodowych. Prezes wybierany jest na 8 lat, a prezesów narodowych banków centralnych wybiera się na 5 lat. Decyzje zapadają zwykłą większością głosów (każdy członek ma 1 głos). W przypadku głosowania w sprawie rezerw walutowych - liczba głosów danego prezesa banku narodowego jest związana z udziałem w kapitale założycielskim Europejskiego Banku Centralnego (który wynosi 5 miliardów Euro).

Europejski Bank Inwestycyjny

Europejski Bank Inwestycyjny został utworzony na mocy traktatu rzymskiego i działa od 1958 roku. Siedzibę ma w Luksemburgu.

Zadania:

• głównym zadaniem tego banku jest finansowanie inwestycji wspierających rozwój Unii,

• współfinansowanie projektów Unii, które mają na celu rozwój regionów gospodarczo opóźnionych,

• poprawa infrastruktury transportowej i telekomunikacyjnej,

• ochrona środowiska naturalnego i jakości życia,

• zmniejszenie zużycia energii,

• poprawienie konkurencji międzynarodowej przemysłu Unii,

• wspieranie aktywności małych i średnich przedsiębiorstw.

Kredyty mogą otrzymać przedsiębiorstwa państwowe i prywatne ze wszystkich państw Unii. Spłata trwa od 7 do 12 lat, bank finansuje nawet do 50% wartości projektu i tylko projekty duże powyżej 25 milionów Euro. Najwięcej kredytów wzięły takie kraje jak Hiszpania, Portugalia, także Niemcy po włączeniu landów wschodnich.

Europejski Bank Inwestycyjny działa poprzez emisję obligacji i ponieważ jest bankiem o jednej z najwyższych pozycji na świecie (tzw. bankiem A), może emitować obligacje najniższym kosztem i dlatego są one tak korzystne dla ich odbiorców. Bank ten obok Banku Światowego zajmuje najwyższą pozycję finansową na świecie.

Emisja Obligacji EBI w e porównaniu z emisją obligacji Banku Światowego (w milionach dolarów):

WYKŁAD 6 (06.11.2001)

Jednolity rynek finansowy Unii Europejskiej

Jest sporo pytań egzaminacyjnych z tego tematu, np. „liberalizacja przepływu kapitału” czy „dyrektywy bankowe”!!!!

Jednolity rynek finansowy jest jakby pewną konsekwencją integracji gospodarczej Unii. Jest to po prostu rynek, na którym swobodnie przepływają płatności, kapitał, na którym można emitować papiery wartościowe i świadczyć swobodnie usługi kapitałowe na terenie całej Unii.

Punktem wyjścia do stworzenia jednolitego rynku finansowego Unii są 4 zasady:

• swobodny przepływ towaru

• swobodny przepływ płatności

• swobodny przepływ usług

• swobodny przepływ osób

Jednolity rynek finansowy powstał na pograniczu integracji gospodarczej i walutowej. Integracja gospodarcza stworzyła wielki rynek towarów i usług, otworzyła granice i zezwoliła na swobodny przepływ towarów, wreszcie stworzyła wielki rynek konsumencki. Do tego dołączyły próby zbudowania jednolitego systemu walutowego. Ta integracja gospodarczo-walutowa skłoniła przedsiębiorstwa do myślenia innymi kategoriami o swojej działalności.

Efekty integracji gospodarczo-walutowej:

• przede wszystkim nastawienie na eksport

• strategia rozwojowa przedsiębiorstwa na całą Unię

• ujednolicenie przepisów prawnych umożliwiło podmiotom z jednego kraju inwestowanie na terenie innego kraju na takich samych zasadach jak podmioty i obywatele tego kraju

• również pojawiła się możliwość uzyskiwania kredytów i innych usług finansowych w różnych krajach.

Cele jednolitego rynku finansowego:

• lepsza alokacja zasobów kapitałowych

• dywersyfikacja źródeł i form kredytów - dla podmiotów gospodarczych i obywateli zróżnicowane zostały źródła i formy kredytów - dopasowane do tych podmiotów, źródła we wszystkich krajach

• większe zróżnicowanie usług finansowych - na terenie danego kraju pojawiały się usługi, których tam wcześniej nie było, np. Grecy mogli sięgnąć do zaawansowanych usług finansowych firm brytyjskich, których to usług w Grecji nie było

• obniżenie kosztów funduszy pozyskiwanych przez osoby / podmioty gospodarcze.

Etapy liberalizacji przepływu kapitału:

1. 1960-62 - zniesiono ograniczenia w płatnościach między krajami (towary, płace, ubezpieczenia) i liberalizacją objęto:

• płatności,

• kredyty krótko- i średniookresowe,

• zakup papierów wartościowych (akcji, obligacji).

Nie objęto liberalizacją:

• emisji papierów wartościowych na rynkach zagranicznych,

• otwierania i prowadzenia rachunków bieżących i terminowych przez banki danego kraju dla nierezydentów.

2. 1973-85 - okres kryzysu naftowego, recesja i zahamowanie procesu liberalizacji i przepływu kapitału.

3. 1985 - wznowienie procesu liberalizacji (biała księga - jednolity akt europejski). Biała księga wciąż wskazywała na ogromne rozbieżności między krajami i potrzebę ujednolicenia przepisów.

4. 1987 - dyrektywa Rady Europejskiej w sprawie zniesienia ograniczeń stosowanych wobec:

• długoterminowych kredytów handlowych,

• emisji papierów wartościowych notowanych na giełdzie przez przedsiębiorstwo danego kraju na rynku drugiego.

5. 1988 - Dyrektywa wprowadzająca pełną swobodę przepływu kapitału od 1990 roku (z wyjątkiem Grecji, Hiszpanii, Irlandii i Portugalii - w tych krajach od 1992), również w przepływie tzw. „gorącego pieniądza”. Również zaproponowano przepływ kapitału między Unią a krajami trzecimi.

6. Traktat z Maastricht - podsumowanie (zamknięcie) procesu tworzenia unii gospodarczo-walutowej:

• swobodny przepływ kapitału jest warunkiem przyszłej unii walutowo-gospodarczej

• zabronione są jakiekolwiek restrykcje w ruchu kapitałów między krajami członkowskimi oraz krajami trzecimi a Unią

• nieodwracalny charakter liberalizacji

Jednolity rynek usług finansowych

1. Swoboda osiedlania się dała prawo do podejmowania działalności gospodarczej na własny rachunek przez osoby z jednych krajów Unii w innych krajach na zasadach określonych przez ustawodawstwo tych ostatnich.

2. Instytucje finansowe uzyskały prawo nieskrępowanego świadczenia usług ponad granicami na rzecz rezydentów z całej Unii, możliwość „eksportowania” usług bez konieczności zakładania oddziałów oraz korespondencyjną sprzedaż produktów oszczędnościowych i ubezpieczeniowych.

Liberalizacja usług bankowych

Pierwsza dyrektywa bankowa (1977) - ustalono minimalne wymagania dla instytucji kredytowych by mogły działać w krajach członkowskich (kapitał kwalifikacyjny kierownictwa), uprawniały one do zakładania oddziałów w innych państwach po uzyskaniu pozwolenia ich władz ale było to czasochłonne i utrudniało proces, także ogromne koszty ze względu na wymóg kapitału założycielskiego w każdym z państw, w którym powstawał oddział. Dlatego też w końcu powstała Biała Księga (1985):

• zaproponowano wzajemne uznawanie przepisów narodowych (a nie ich ujednolicanie)

• założono, że we wszystkich sektorach rynku finansowego przepisy narodowe mają na celu ochronę konsumenta i bezpieczeństwo należności

• stwierdzono, że można zaufać przepisom danego kraju

Druga dyrektywa bankowa (1989) jest kluczowym aktem prawnym dla instytucji kredytowych. Umożliwia wydawanie jednolitej licencji bankowej, która pozwala na zakładanie oddziałów w innych krajach bez konieczności uzyskiwania pozwoleń poszczególnych krajów. Zniesiono też wymóg kapitału założycielskiego.

WYKŁAD 7 (13.11.2001)

Budżet Unii Europejskiej

1. Procedura uchwalania budżetu

2 Zasady budżetu

3. Wpływy do budżetu

4. Wydatki budżetu

Procedura uchwalania budżetu

Projekt budżetu tworzy Rząd - Komisja Europejska. Zbiera budżety poszczególnych organów.

Rada Unii - wprowadza poprawki, zmiany

↓

Parlament - też wprowadza poprawki, zmiany

↓

Rada Unii II czytanie - negocjacje, porozumienia między organami, grudzień

↓

Przewodniczący Rady - w grudniu podpisuje budżet

Budżet jest badany w następnym roku przez zespół biegłych rewidentów

Zasady budżetowe:

1. jedność - wszystkie przychody i wydatki wspólnoty wybrane w formie jednego dokumentu

2. uniwersalność - poszczególne kategorie przychodów nie mogą być przypisane konkretnym wydatkom. Są one potem rozliczane

3. jednoroczność - poszczególne operacje budżetowe odnoszą się do konkretnego roku budżetowego.

4. równowaga - zrównoważenie wydatków i przychodów

5. szczegółowość - każdy wydatek jest przypisany konkretnemu celowi

6. walutą budżetu jest EURO

Wpływy do budżetu:

1953 - 70 - wpłaty własne państw członkowskich

1970 - 79 - wprowadzono tzw. System zasobów własnych. Obowiązywała w latach 1970-79 uzupełniany wpłatami własnymi (zasoby własne):

• opłaty rolne (wyrównawcze) od importowanych towarów od krajów trzecich,

• składki cukrowe - opłaty z produkcji i od magazynowania cukru,

• cła - pobierane przez UE na produkty sprowadzane z zewnątrz na podstawie wspólnej taryfy rolnej.

1979 - wprowadzono dodatkowo podatek VAT ( w 1979 tylko 1% od wspólnej podstawy naliczania)

do 1988 - tylko wpłaty własne, 1988 - dołączone bezpośrednie wpłaty własne krajów członkowskich.

Wydatki budżetu UE

1. obligatoryjne - wynikające z traktatów, które UE podpisała, głównie na rolnictwo, realizowane przez Europejski Fundusz Orientacji i Gwarancji Rolnictwa (FEOGN). To Unia prowadzi politykę rolną, a nie kraje członkowskie. Nawet 75% (1985 r.) na rolnictwo - polityka totalnie protekcjonistyczna, centralnie sterowana i zarządzana.

FEON dzieli się na:

• sekcje gwarancji - dopłaty do nadwyżek rolnych

• sekcja orientacji - wydatki nieobligatoryjne !!!!!

decydujący głos w wydatkach obligatoryjnych ma Rada UE

2. nieobligatoryjne ok. 55% budżetu

decydujący głos ma Parlament UE

• fundusze strukturalne (ok. 34 - 35% budżetu)

• Europejski Fundusz Socjalny - pomoc społeczna, zatrudnienie

• Sekcja orientacji FEOGN - rozszerzenie funkcji gospodarstw rolnych, przekształcenie gospodarstw rolnych w gospodarstwa agroturystyczne itp.

• Fundusz spójności - przyznawany na wyrównanie regionów słabiej rozwiniętych (np. Hiszpania, Portugalia)

• Instrument Finansowej Orientacji Rybołówstwa - dofinansowanie połowów

• Badanie i rozwój technologii (ok. 6,5% budżetu)

• Energia

• Ochrona środowiska

• Edukacja, kultura, ochrona zdrowia {polityka wewnętrzna UE}

• Polityka zewnętrzna UE (ok. 3,5% budżetu) - pomoc dla krajów trzecich, pomoc humanitarna

• Administracja UE (ok. 5% budżetu)

WYKŁAD 8 (20.11.2001)

Powstanie unii gospodarczej i walutowej

Europejski system walutowy

Powstał decyzją Rady Europejskiej. Decyzja o jego powstaniu zapadła w 1978, wszedł w życie od marca 1979. Celem powstania tego systemu było osiągnięcie stabilizacji walutowej. Ponieważ istniała już swoboda przepływu towarów, częściowo osób i kapitału, jedynym problemem, który blokował integrację i powodował ogromne koszty związane z wymianą walut i ryzykiem kursowym. Dążono więc do:

• stabilizacji walutowej wśród krajów Wspólnoty

• zredukowania fluktuacji kursów pomiędzy walutami krajowymi.

Aby osiągnąć te dwa cele, europejski system walutowy opiera się na 3 elementach:

1. jednostka rozrachunkowa ECU (Europeanian Currency Unit)

2. mechanizm kursów walutowych (usztywnienie kursów - wąż walutowy)

3. mechanizm interwencyjny (kredytowy)

ECU - traktowana jako obca waluta, obliczano jej kurs na podstawie koszyka walut. W 1979 było to 8 walut: Marka (33%), Funt (13%), Frank francuski (20%) i Lir (9,8%), Gulden Holenderski (10,4%), Frank belgijski i luksemburski (10,5%), Korona duńska (3%), Funt irlandzki (0,1%). Udział tych poszczególnych walut był związany z sytuacją gospodarczą danego kraju, określaną często przez PKB.

W 1984 roku rozszerzył się o Drachmę grecką (ok. 1,3%). W 1989 doszły Peseta hiszpańska i Escudo portugalskie). Ten udział się zmieniał ale zawsze Marka i Frank francuski miały dominującą pozycją w koszyku.

Organem, który miał kierować europejskim systemem walutowym był Europejski Fundusz Współpracy Walutowej. Potem przekształcił się w Europejski Instytut Monetarny, a następnie w Europejski Bank Centralny.

Europejski Fundusz Współpracy Walutowej powstał poprzez przekazanie przez państwa członkowskie 20% swoich złota i 20% rezerw dolarów amerykańskich. Ten fundusz służył do utrzymania równowagi w systemie walutowym. Na samym początku ten fundusz wynosił równowartość 334 miliardów dolarów.

Mechanizm kursów walutowych zakładał, że wahania kursów nie będą dowolne, zostaną usztywnione. W pierwszym okresie postanowiono, że kurs będzie się wahał +- 2,25% od ustalonej wartości. Udało się to utrzymać przez kilka lat. W latach 80-tych ze względu na zmieniającą się sytuację gospodarczą w takich krajach jak Grecja czy Włochy, musiano zawieszać czasowo notowania tych walut w koszyku i zwiększono te wahania do 6%. W 1992 roku ze względu na problemy gospodarcze niektórych krajów i kłopoty z utrzymaniem tych wahań, zwiększono te wahania do 15%. Wąż walutowy: na czerwono w 1979, na niebiesko w 1985, na zielono w 1992.

Mechanizm interwencyjny polegał na tym, że Fundusz mógł udzielać państwom kredytów na stabilizowanie waluty.

• Krótkoterminowe (3 - 6 miesięcy) były na stabilizowanie kursów walut poprzez interwencję na rynku pieniężnym - skup waluty czy też sprzedaż

• Średnioterminowe (2 - 5 lat) przeznaczone były na stabilizację w bilansie płatniczym.

• Długoterminowe (ponad 5 lat) - zmiana całej infrastruktury gospodarki

Czynniki wpływające na sytuację w europejskim systemie walutowym:

• od sytuacji gospodarczej danych krajów

• różnego typu spekulacji walutowych

• polityki Bundesbanku (Niemcy ponad 30% udziału w koszyku), szczególnie restrykcyjna po roku 1990 po włączeniu landów wschodnich - wysokie stopy procentowe aby chronić własną gospodarkę.

Rola Europejskiego systemu walutowego w procesie integracji rynku finansowego i Unii w ogóle:

• stworzenie strefy monetarnej, państwa musiały trzymać swoje waluty w określonych widełkach,

• zbliżenie się polityk gospodarczych państw członkowskich - utrzymywanie podobnej inflacji itd.

System ten istniał do 1996 roku kiedy postanowiono wprowadzić nową, wspólną walutę Euro. W traktacie w Maastricht (1992) postanowiono, że proces integracji walutowej ma trwać 10 lat i właśnie obecnie ten proces się kończy.

Etapy wprowadzania unii walutowej:

1. 1990 - 93 - zaraz po raporcie Delorsa a przed traktatem z Maastricht, ujednolicenie rynku wewnętrznego, szczególnie jeśli chodzi o usługi finansowe, przepływy kapitałowe oraz koordynacja polityki gospodarczej, szczególnie finansów publicznych.

2. Lata 1994 - 1998 - utworzono Europejski Instytut monetarny. Na jego czele stanął obecny prezes Europejskiego Banku Centralnego. Powstał we Frankfurcie i w 1998 został przekształcony właśnie w EBC.

3. 1998 - 2002 - wprowadzanie Euro i dalsza koordynacja polityki pieniężnej krajów Unii.

Kryteria konwergencji z Maastricht, inaczej kryteria spójności, zbieżności. Są to kryteria dotyczące długu publicznego, deficytu budżetowego, inflacji, długoterminowych stóp procentowych oraz uczestnictwa w Europejskim Systemie Walutowym, które muszą być spełnione przez państwa biorące udział w tworzeniu Unii Gospodarczej i Walutowej w Unii Europejskiej.

Szczegółowe warunki określone są następująco:

• inflacja - średnia stopa inflacji w roku poprzedzającym badanie nie powinna być wyższa niż 1,5 punktu procentowego średniej inflacji w trzech najlepszych pod tym względem krajach UE,

• deficyt budżetowy - udział deficytu w Produkcie Krajowym Brutto (PKB), w roku poprzedzającym badanie, nie powinien przekroczyć 3%,

• dług publiczny - nie może przekraczać 60% PKB w roku poprzedzającym badanie,

• stopy procentowe - średnia stopa procentowa nie powinna być wyższa niż o 2% w stosunku do średniej stopy procentowej liczonej w trzech krajach UE o najniższej inflacji w roku poprzedzającym badanie, udział w mechanizmie kursowym ESW - kraj członkowski powinien respektować normalny przedział wahań kursów walut przewidziany w ramach mechanizmu kursowego przynajmniej w ciągu 2 ostatnich lat przed badaniem. Dewaluacja może być dokonana tylko w razie konieczności i za zgodą pozostałych państw członkowskich.

Harmonogram wprowadzania Euro

I ETAP (1990) - liberalizacja przepływu kapitału w UE, wzmocnienie koordynacji polityki gospodarczej.

II ETAP (1994) - powstanie Europejskiego Instytutu Walutowego we Frankfurcie, dalsza koordynacja wspólnej polityki gospodarczej. Państwa członkowskie starają się wypełnić kryteria zbieżności.

III ETAP (1998) - powstanie Europejskiego Systemu Banków Centralnych z Europejskim Bankiem Centralnym na czele. Rozpoczęcie trój-fazowego procesu wprowadzania euro.

A. Okres przygotowawczy: początek 1998 roku - 31 grudnia 1998

• ogłoszenie listy krajów zakwalifikowanych do UGW,

• przyjęcie prawodawstwa niezbędnego do wprowadzenia euro,

• przygotowanie systemu finansowego do przyjęcia nowej waluty.

B. Okres przejściowy: 1 stycznia 1999 - 31 grudnia 2001

• euro samodzielną walutą,

• nieodwołalne usztywnienie kursów walut państw UGW względem euro,

• rozpoczęcie działalności przez Europejski Bank Centralny,

• euro używane tylko w rozliczeniach bezgotówkowych,

• nowe emisje instrumentów finansowych - wyłącznie w euro,

• osoby prywatne i przedsiębiorstwa mogą mieć rachunek bankowy w euro.

C. Okres końcowy: 1 stycznia - 31 lipca 2002

• banknoty i monety euro wprowadzone do obiegu,

• narodowe banknoty i monety stopniowo wycofywane z obiegu,

• płace, świadczenia socjalne i transakcje detaliczne dokonywane w euro,

• zakończenie procesów dostosowawczych w instytucjach publicznych i jednostkach usługowych, narodowe waluty przestają być prawnym środkiem płatniczym,

• od 1 sierpnia 2002 euro jednym środkiem płatniczym w UGW.

Koszty i korzyści związane z wprowadzeniem Euro

Jest to pierwszy tego typu eksperyment na świecie, wymagający złamania oporu przed zmianami i ogromnych nakładów finansowych potrzebnych do wdrożenia Euro. Na pewno skorzystają z tego podmioty gospodarcze, skończy się przeliczanie walut, wymiana i związane z tym koszty (prowizje). Jeden z dziennikarzy niemieckich wziął 1000 marek i podróżując po Europie w każdym z krajów wymieniał je na tamtejszą walutę, ostatniej wymiany dokonał po powrocie do Niemiec z powrotem na marki i okazało się, że zostało mu 500 marek. Korzyścią z wprowadzenia Euro jest właśnie wyeliminowanie takich strat.

Jest też bardzo wiele obaw związanych z nową walutą. Euro ma być walutą mocną, przeciwwagą do dolara ale ta pozycja wobec waluty amerykańskiej nie jest ostatnio taka mocna. Sam pieniądz jest również kojarzony z tradycją i nie jest łatwo ludziom rozstać się z walutą swojego kraju, na której widniały symbole narodowe - problem psychologiczny.

Różne informacje o Euro na stronie http://www.euroinfo.org.pl/index.php?group=6

WYKŁAD 9 (27.11.2001)

Wspólna polityka rolna Unii Europejskiej (Common Agricultural Policy CAP)

Polityka rolna pochłania ponad połowę budżetu Unii. Jest to pierwsza wprowadzona wspólna polityka Unii. Znalazła się już w traktacie Rzymskim dzięki naciskom Francji, która była bardzo zainteresowana ochroną własnego rynku rolnego. Państwa zrzekły się swojej samodzielności w zakresie podejmowania decyzji dotyczących produkcji rolnej i oddały te kompetencje organom unijnym. Jest przykładem polityki całkowicie opartej na interwencjonizmie państwowym, a więc przeczy regułom i zasadom Unii o uwolnieniu rynku finansowego, handlowego, swobody wymiany towarów itd.

Krótko po drugiej wojnie światowej w krajach europejskich pojawił się problem niedoboru żywności, strach uzależnienia się od rynku krajów trzecich (USA). Chęć odbudowania własnego rynku rolnego i dążenia do jego niezależności doprowadziła do wykształcenia się wspólnego stanowiska kilku krajów w zakresie wspólnej polityki rolnej.

Podstawowe zasady polityki rolnej:

1. wspólny rynek rolny

2. wspólnotowe preferencje - pierwszeństwo mają produkty z Unii

3. finansowa solidarność w ramach polityki rolnej

W celu wprowadzenia wspólnej polityki rolnej w 1962 roku został powołany Europejski Fundusz Orientacji i Gwarancji Rolnictwa (była mowa o nim przy budżecie Unii), który dzieli się na sekcje gwarancji (91% - zajmuje się dopłatami dla rolników i skupem ich produkcji) i orientacji (9% - zajmuje się zmianami i rozwojem strukturalnym w rolnictwie).

Cele wspólnej polityki rolnej (z traktatu rzymskiego):

1. podnoszenie produkcyjności rolnictwa (postęp techniczny i kwalifikacje siły roboczej)

2. zapewnienie ludności rolniczej godziwego poziomu życia

3. stabilizacja rynków rolnych (rynków wybranych produktów rolnych)

4. zapewnienie zaopatrzenia w produkty rolne

5. zapewnienie rozsądnych cen dla konsumentów.

Sposoby organizacji wspólnego rynku rolnego:

• zniesienie ograniczeń w handlu produktami gleby, lasu i morza

• wspólne ceny na produkty rolne

• wspólne reguły konkurencji

• zbliżenie przepisów administracyjnych, weterynaryjnych i sanitarnych

• uprzywilejowanie produktów krajów członkowskich

• ograniczenie importu tańszych artykułów rolnych spoza krajów Unii (cła i opłaty wyrównawcze)

• dotacje do artykułów rolnych eksportowanych za granicę

4 typy organizacji rynków rolnych:

1. wewnętrznej interwencji i zewnętrznej ochrony (pełna ochrona) - państwo prowadzi pełny skup i magazynowanie tego, co rolnicy produkują oraz nakłada cła i opłaty wyrównawcze na import - 70% rynku (zboże, masło, mleko, cukier, wołowina, wina stołowe)

2. zewnętrznej ochrony bez interwencji wewnętrznej - tylko opłaty i cła wyrównawcze - 25% rynku (jaja, drób, wina markowe, kwiaty, owoce i warzywa)

3. dopłaty do cen produktów przetworzonych dla przetwórców za to, że przetwarzali produkty od unijnych rolników - 4% rynku (rzepak, słonecznik, bawełna, groch, orzeszki ziemne i in.)

4. inne formy pomocy - okresowe bezpośrednie finansowe wsparcie dla rolników - 1% rynku (len, konopie, chmiel, jedwabniki)

Wspólnorynkowy system cen.

• Cena wskaźnikowa (bazowa, orientacyjna), ustalana raz w roku. Na jej podstawie ustalano ceny skupu. Dochodziło więc do takich sytuacji, że np. po ustaleniu w marcu cen wskaźnikowych były przypadki, że rolnicy zaorywali pola obsadzone już zbożem ozimym aby posiać zboże jare, bo jego cena dawała wyższe dochody.

• Cena interwencyjna - cena skupu, gwarantowana, ok. 70% ceny wskaźnikowej

• Cena eksportowa - cena z dopłatami wyrównawczymi aby producenci po niskich cenach mogli wyeksportować swoje produkty.

Kryzys wspólnej polityki rolnej

Ta polityka jest polityką dosyć konfliktogenną. W 15 krajach Unii jest 10 milionów gospodarstw o różnej tradycji, warunkach klimatycznych produkcji itp. Dochodziło do wielu nadużyć. Np. rolnicy muszą zgłaszać ile mają bydła, ile posiali zboża, warzyw, całą dokładną wielkość produkcji itp. i w zależności od tego dostają odpowiednie dopłaty z Unii. Rolnicy włoscy zgłaszali np. założenie nowej plantacji oliwek w miejscach, gdzie te drzewa oliwkowe już dawno rosły. Były przypadki, że farmerzy z Belgii sprzedawali bydło do Holandii otrzymując dotacje do eksportu, a następnie to bydło wracało z powrotem do właściciela.

Wspólna polityka rolna doprowadziła do olbrzymiej nadprodukcji żywności. Okazało się, ze produkcja rolna rosła rocznie o 2%, a konsumpcja w Unii rosła o 1,5%. Doprowadziło to do magazynowania ogromnych ilości żywności i wzrostu kosztów z tym związanych. Nawet Unia sprzedała Rosji wołowinę po cenach dumpingowych tylko po to, aby uniknąć dalszego składowania.

To wszystko doprowadziło do kryzysu wspólnej polityki rolnej. Unia robiła wszystko, aby produkcja była większa (specjalne pasze, badania naukowców, karmienie zwierząt odżywkami wysokobiałkowymi, mączką kostną). Zmniejszyła się jakość tej żywności (BSE, pryszczyca itp.) i mieszkańcy Unii stracili do niej zaufanie, stracili zaufanie do standardów weterynaryjnych. Spróbowano więc zreformować wspólną politykę rolną.

Reforma wspólnej polityki rolnej

1. obniżono ceny skupu najpierw na mleko, później na mięso, zboża

2. wprowadzono współodpowiedzialność rolników za przechowywanie nadwyżek produkcji

3. zaproponowanie rolnikom pozostawienie 25% pól odłogiem na 5 lat; w zamian obiecano premię i możliwość przejścia na emeryturę w wieku 55 lat

4. ustalono limity ziemi uprawnej oraz ilości zwierząt hodowlanych na jedno gospodarstwo

5. dodatkową produkcję wysoko opodatkowano

6. zachęcono rolników do mniejszej produkcji z hektara niż średnia w regionie - dostawali za to pomoc

7. zmniejszono tempo wzrostu funduszu na rolnictwo

8. wspieranie projektów rozwoju rolnictwa ekologicznego

(kury chodziły po ziemi, gryzły trawę i jadły robaki - ona tak powiedziała!)

WYKŁAD 10 (4.12.2001)

Jakość życia w Unii Europejskiej

Zagadnienia związane z tym tematem:

1. polityka społeczna i zatrudnienia

2. zdrowie publiczne

3. ochrona konsumentów

4. ochrona środowiska naturalnego

5. edukacja i kształcenie zawodowe

6. kultura

Polityka społeczna i zatrudnienia

Polityka społeczna i zatrudnienia pojawiła się w Unii dość wcześnie. Już w momencie powstania Europejskiej Wspólnoty Węgla i Stali pojawiła się konieczność restrukturyzacji górnictwa i hutnictwa. Wówczas okazało się konieczne stworzenie funduszu socjalnego, który by pomagał pracownikom tych branż w przypadku utraty pracy czy przekwalifikowania się. Ten fundusz zaczął działalność na początku lat 60-tych i od razu stał się jakby polem doświadczalnym dla całej Unii w wypracowaniu różnych rozwiązań związanych z polityką społeczną, socjalną, w radzeniu sobie z bezrobociem.

Drugi etap to lata 70-te - recesja, bezrobocie, kryzys naftowy. Państwa stanęły wobec faktu, że tempo rozwoju gospodarczego spadła, a nawet zahamowało. Prawie 12% ludności było bezrobotnych i podjęcie przez państwa Unii działań w sprawie wsparcia tych osób - przekwalifikowania, zmiany miejsca zamieszkania - było głównym zadaniem Wspólnoty. Ciągle jednak pojawiające się rozwiązania były tylko częściowe, nie obejmowały całości problemu polityki społecznej. Taką przymiarką do tego aby ten problem w całości uregulować, aby stał się prawem i żeby był nawet w zakresie prawa pierwotnego w Unii, było podpisanie Europejskiej Karty Praw Socjalnych w 1989 roku. Było to trudne porozumienie, gdyż wszystkie państwa (wówczas 12) musiały się zgodzić co do wspólnych praw socjalnych wszystkich swoich obywateli we wszystkich krajach. Państwem, które blokowało to porozumienie, nie było w stanie spełnić wymogów postanowienia, była Wielka Brytania. W związku z tym ta karta nie weszła do traktatu z Maastricht jako jego integralna część, tylko jako aneks.

Europejska Karta Praw Socjalnych:

• regulowała wszystkie sprawy dotyczące bezpieczeństwa i ochrony zdrowia w pracy

• dotyczyła swobody przemieszczania się i zatrudniania obywateli Unii w różnych krajach Wspólnoty

• gwarantowała równouprawnienie kobiet i mężczyzn na rynku pracy

• uregulowała sprawy dotyczące pracy dzieci i młodzieży, ich ochrony w miejscach pracy

• uregulowanie pracy osób niepełnosprawnych

W ślad za tą kartą utworzono w niedługim czasie Europejski Fundusz Socjalny, jeden z funduszy strukturalnych. Finansuje on:

• przekwalifikowanie zawodowe

• zmianę miejsca zamieszkania związaną ze zmianą miejsca pracy

• podnoszenie umiejętności zawodowych (szkolenia i kursy)

• zdobycie nowego zawodu

• pomoc w zatrudnianiu młodzieży

Fundusz ten wynosi rocznie ok. 6 miliardów Euro i stanowi ok. 7% wydatków Unii.

Bardzo wyraźnie uregulowane są w Karcie sprawy związane z bezpieczeństwem pracy, zapobieganiu wypadkom, a także sprawy dotyczące zrzeszania się pracowników, zakładania związków zawodowych.

Zdrowie publiczne

Prowadzenie polityki zdrowotnej jest w tej chwili w świecie trudnym zagadnieniem dla wielu państw. Państwo czuje się odpowiedzialne za zdrowie obywateli i chce podejmować w związku z tym jak najwięcej działań. Badania naukowe prowadzone w Wielkiej Brytanii od 40 lat pokazują, że wpływ czynników decydujących o zdrowiu obywateli procentowo jest następujący:

• genetyka, dziedziczenie - 16%

• środowisko naturalne (zanieczyszczenia) - 21%

• styl życia (odżywiania, ruch, radzenie sobie ze stresem, używki) - 10%

• służba zdrowia (ilość szpitali, urządzenia, ilość lekarzy itp.) - 53%

Okazuje się więc, że bez względu na to ile państwo inwestuje w służbę zdrowia, ma to niewielki wpływ na zdrowie obywateli. Najważniejszy jest styl życia, który nie zależy od państwa tylko indywidualnego obywatela. Wszystkie programy ochrony zdrowia promują więc zdrowy tryb życia i zwiększanie indywidualnej odpowiedzialności obywateli za zdrowie. Dopiero na dalszych miejscach są sprawy związane z pozostałymi czynnikami.

W traktacie amsterdamskim z 1996 roku zawarto właśnie, że najważniejszym celem w polityce zdrowotnej Unii jest promocja zdrowia, profilaktyka zdrowotna i wzmacnianie indywidualnej kontroli jednostki nad swoim zdrowiem. Najważniejsze problemy zdrowotne w Unii:

1. nowotwory - każdego roku umiera w Unii na nowotwory 840 tys. osób, z czego na nowotwór płuc 250 tys.,

2. rak piersi - pierwsza przyczyna umieralności u kobiet między 35 a 60 rokiem życia; jest duży program zwalczenie raka piersi w Unii, na który w latach 1996-2000 przeznaczono 64 miliony Euro - głównie dla służby zdrowia i organizacji pozarządowych; w tej chwili jest już 4 edycja tego programu,

3. AIDS - w Unii jest ponad 120 tys. chorych i ponad 500 tys. nosicieli HIV; program działań zapobiegających AIDS miał budżet ok. 50 mln Euro, również tym programem zajmują się organizacje pozarządowe

4. narkotyki - w ciągu ostatnich 5 lat sprzedaż heroiny wzrosła od 1,9 do 5,2 ton, kokainy od 3,5 do 17 ton.; od 1996 roku był organizowany pierwszy program pomocy uzależnionym od narkotyków, w tej chwili organizowany jest drugi, również przez organizacje pozarządowe Unii,

5. choroby psychiczne i umysłowe - depresje, choroby lękowe, choroba Alzheimera (8 mln ludzi w Unii jest chorych na tę chorobę)

6. choroby zakaźne - rośnie zachorowanie na gruźlicę.

Mimo rozpoznania problemów zdrowotnych, wciąż pojawiają się niespodzianki związane z żywnością: BSE, pryszczyca.

Jest w tej chwili w Unii wiele pomysłów na strategie związane z poprawą zdrowia obywateli, m.in. lepsze informowanie społeczeństwa o zagrożeniach zdrowotnych, próba rozdzielenia funkcji doradczych, inspekcyjnych i tych, które tworzą prawodawstwo w zakresie zdrowia. Również chodzi o to aby zbudować mechanizm szybkiego reagowania na zagrożenia zdrowia (okazało się to potrzebne przy odkryciu BSE).

Ochrona konsumentów

Przez ostatnie trzy lata większość wypowiedzi dotyczących ochrony konsumentów dotyczyło problemów związanych z żywnością, jej jakości, utraty zaufania obywateli do żywności unijnej i w ogóle do polityki unijnej.

Ochrona konsumentów jest od początku istnienia Unii sprawą bardzo ważną - w Unii żyje przecież ok. 370 milionów konsumentów. W 1975 roku Unia przyjęła program dotyczący ochrony i informowania konsumentów. Powstało też bardzo wiele niezależnych, pozarządowych organizacji konsumenckich.

W ramach tego programu zagwarantowano konsumentom następujące prawa:

• do bezpieczeństwa i ochrony zdrowia (związane z produktami, które muszą być bezpieczne i zdrowe),

• do ochrony interesów ekonomicznych konsumentów (formy sprzedaży, oszukiwanie, naciąganie klientów),

• do pełnej informacji o produkcie (skład, ważność itp.)

• dostępu do wymiaru sprawiedliwości jeśli chodzi o prawa konsumenckie

• do zrzeszania się organizacji konsumenckich.

W latach 70-tych zostały też unormowane takie sprawy jak:

• bezpieczeństwo kosmetyków i środków piorących,

• oznakowanie żywności - składniki, dodatki, konserwanty, wartość kaloryczne, czy żywność jest zmieniona genetycznie itd.

• sprawa mylącej reklamy, wprowadzenie w błąd konsumentów

• sprzedaż domowa

• bezpieczeństwo zabawek

• sprzedaż wysyłkowa

Okazało się, że jednym z najważniejszym problemem konsumentów ostatnich lat są problemy bezpieczeństwa żywności. To spowodowało, że organizacje konsumenckie zmusiły władze unijne do zmiany polityki w tej sprawie. Komisarz unijny odpowiedzialny za ochronę konsumenta i za zdrowie na konferencji w europejskim dniu konsumenta mówił, że konsumenci oczekują, aby pożywienie było bezpieczne, ale także zawierało składniki odżywcze, aby było pełnowartościowe i smaczne, chcą wybierać z dużej różnorodności produktów, chcą aby było produkowane z wykorzystaniem dobrych praktyk rolniczych z szacunkiem dla środowiska i dobra zwierząt. Powiedział również, że ważna jest nie tylko sama żywność, ale cały przebieg jej produkcji.

WYKŁAD 11 (11.12.2001)

Jakość życia w Unii Europejskiej c.d.

Ochrona środowiska naturalnego

Temat ochrony środowiska był podejmowany w Unii już dosyć wcześnie. Pierwsze zorganizowane i powiązane działania i programy na rzecz ochrony środowiska rozpoczęto już w 1972 roku. Unia była wówczas bardzo krytykowana za preferowanie modelu rozwoju gospodarczego, który nastawiony jest na efektywność, wydajność, maksymalizację produkcji, zysku, że ten model jest destrukcyjny dla środowiska naturalnego. Na szczęście w Unii było bardzo wiele organizacji pozarządowych, podmiotów czy obywateli, którzy protestowali przeciwko zbyt agresywnym formom gospodarowania i dzięki temu na ten problem ochrony środowiska zaczęto zwracać większą uwagę.

Można powiedzieć, że dotychczasowy rozwój Unii opierał się na takim modelu, który zużywał zasoby naturalne i zakłócał równowagę ekosystemu. Również była duża fascynacja energią atomową. Od 1972 roku Unia zaczęła realizować programy ochrony środowiska. Do 1991 roku zorganizowano 4 takie programy. Były one skupione głównie na:

• redukcji zanieczyszczeń

• zapobieganiu tworzeniu zanieczyszczeń

• ustanowieniu surowych norm ekologicznych

• włączono problemy ochrony środowiska do wszystkich innych sektorów działalności Unii (rolnictwa, transportu, przemysłu, energetyki, zdrowia), nawet w każdej dyrekcji generalnej powołano jedną osobę odpowiedzialną za ochronę środowiska.

W tym czasie wydano około 300 aktów prawnych dotyczących ochrony środowiska. Przykładowo uregulowano w nich problemy dotyczące:

• zanieczyszczeń wody - ustalono normy jakościowe dla wód słodkich, słonych, powierzchniowych i głębinowych, także limity metali ciężkich w wodzie, normy jakościowe dla wód w kąpieliskach

• zanieczyszczeń atmosfery - ustalono dopuszczalną zawartość ołowiu w paliwie, emisję dwutlenku siarki, chlorofluorowęglanów w aerozolach

• hałasu - ustalono dopuszczalny poziom hałasu samochodów osobowych, ciężarowych, motocykli, ciągników, samolotów ponaddźwiękowych, a także kosiarek do trawy i sprzętu domowego

• produktów chemicznych - standardy pakowania i etykietowania niebezpiecznych substancji, obowiązek informowania władz o miejscach, zakładach prowadzących niebezpieczną produkcję

• zagospodarowania odpadów - odzysk odpadów, recykling, minimalizowanie składowania odpadów, zwiększenie trwałości wyrobów (dłuższe użytkowanie, nie wyrzucanie po jednym użyciu)

• ochrony przyrody - ograniczenie badań naukowych prowadzonych na zwierzętach

Panuje przekonanie w Unii, że ta polityka ochrony środowiska nie miała by sensu gdyby nie bardzo świadome ekologicznie społeczeństwo Unii (np. segregowanie śmieci przez obywateli).

Zwieńczeniem tej polityki ochrony środowiska był traktat z Maastricht. W artykule 130 wpisane są cele tej polityki - zachowanie, ochrona i poprawa środowiska naturalnego, ochrona zdrowia człowieka i rozważne korzystanie z zasobów naturalnych.

Piąty program działania w ochronie środowiska w Unii rozpoczął się w 1992 roku i był zaplanowany na 8 lat. Jest on obecnie kontynuowany pod hasłem „Ku zrównoważonemu rozwojowi”. Jest on jakby jakościowo odmienny, gdyż te pierwsze programy nie zwracały uwagi na zmianę modelu gospodarowania, natomiast w tym odchodzi się od zapobiegania i redukcji zanieczyszczeń przechodząc do takiego modelu rozwoju cywilizacyjnego, w którym środowisko naturalne (ekosystem) traktowane jest jako wartość, w którym świat człowieka i świat przyrody są całością. W tym programie zasadą etyczną staje się zachowanie zasobów naturalnych dla przyszłych pokoleń (międzygeneracyjna sprawiedliwość). Przyczyn degradacji środowiska należy szukać w różnych obszarach, nie tylko w produkcji (energetyka, transport, rolnictwo, turystyka itd.).Poszukiwany jest nowy model rozwoju gospodarczego wspierającego ochronę środowiska.

Aktualnie istnieją 4 programy (posiadające własne fundusze):

• „Live”, przeznaczony na inwestycje wspierające ochronę środowiska,

• „Envire” - usuwanie zanieczyszczeń w rejonach przybżeżnych, ochrona wybrzeży,

• „Altener” - rozwój odnawialnych źródeł energii (wiatr, woda energia słoneczna),

• „Save” - podnoszenie wydajności energetycznej - ograniczenie zużycia energii.

Edukacja i kształcenie zawodowe

Traktaty z Maastricht i z Amsterdamu wymagają aby organa Unii współdziałały w:

• wzroście poziomu edukacji z pełnym poszanowaniem dla kulturowej i językowej różnorodności państw członkowskich,

• prowadzeniu polityki szkolenia zawodowego.

Uważa się, że inwestowanie w edukację i kształcenie zawodowe są jednym z najważniejszych elementów tzw. inwestowania w ludzi - zwiększanie kwalifikacji, kreatywności i zdolności adaptowania się do zmian - człowiek mający większą wiedzę jest bardziej elastyczny, mobilny w zmienianiu swoich kwalifikacji, aktywności zawodowej, miejsca pobytu i pracy, radzi sobie lepiej ze zmianami cywilizacyjnymi (komputeryzacja, Internet).

Komisja Europejska przygotowała w 1995 roku białą księgę w sprawie edukacji pod nazwą „Nauczanie i uczenie się - ku społeczeństwu uczącemu się”. Prezentowała wyzwania, które stoją przed edukacją XXI wieku, opracowane nowe programy, które mają popierać dalsze i dłuższe kształcenie. Efektem bezpośrednim tej białej księgi było umożliwienie młodym ludziom, którzy przerwali edukację, powrotu do kontynuowania edukacji.

Edukacja w Unii prowadzona jest w oparciu o kilka programów:

• „Sokrates”

• I faza (1994-99), 850 mln Euro - dla studentów i nauczycieli na studiowanie w innych krajach Europy, udzielono pomocy 1500 uniwersytetom, 8000 szkół, pomagano w dokształcaniu się szczególnie w zakresie języków obcych,

• II faza (1999 -2006), 1 850 mln Euro - otworzono na kraje EFTA, centralną Europę, Cypr i Maltę, kontynuacja pierwszej fazy

• „Leonardo da Vinci”

• I faza (1995-99), 730 mln Euro - związany z przygotowaniem zawodowym w Europie, sfinansowano około 300 projektów, 130 tys. młodych ludzi zmieniło miejsce pracy i stanowisko w następstwie douczenia i zmiany kwalifikacji

• II faza (2000 - 2006), 1 150 mln Euro - poprawa wiedzy i umiejętności, promocja i umacnianie udziału kształcenia zawodowego w procesie innowacji i tworzeniu społeczeństwa informacyjnego.

• „Youth” - kontynuacja wcześniejszych programów (młodzi dla Europy) - kierowany na edukację poza systemem szkolnym (wolontariat, kluby, świetlice, domu kultury itp.), w latach 95-99 wzięło udział ok. 120 tys. osób, budżet ok. 126 mln Euro.

• „Tempus” - Polska również miała w nim udział, przeznaczony na wspieranie systemu szkolnictwa wyższego w Europie Środkowowschodniej i WNP, finansowano projekty dotyczące współpracy w tym zakresie z państwami Unii

Najnowszy program jeśli chodzi o edukację z 2001 roku występuje pod nazwą e-Europa i ma na celu edukację w zakresie Internetu, w jego ramach organizowany będzie program e-learning.

Kultura

Nie zdążyła...

WYKŁAD 12 (18.12.2001)

Integracja Polski z Unią Europejską

W latach 80-tych Polska nie utrzymywała żadnych stosunków ze Wspólnotami Europejskimi, gdyż nie pozwalał na to Związek Radziecki. Pierwszą taką zgodę na dał ostatni sekretarz komunistycznej partii Związku Radzieckiego Michaił Gorbaczow w 1986 roku. Po wstępnych negocjacjach Wspólnoty Europejskie doszły do wniosku, że postępy w reformach gospodarczych i politycznych w krajach bloku wschodniego są niedostateczne i nie doszło do podpisania żadnej umowy.

Nawiązanie stosunków dyplomatycznych między Polską a Wspólnotami udało się w 1988 roku, kiedy to wynegocjowano umowę o handlu i współpracy. Ten okres był przełomowy w rozwoju Polski (pierwsze wolne wybory, rząd Mazowieckiego itd.). W 1989 roku zostało utworzone w Brukseli przedstawicielstwo Polski przy Wspólnotach Europejskich i pierwszym ambasadorem został Jan Kołakowski. Był to też okres przygotowań do powstania Unii Europejskiej i już w tym okresie państwa bloku wschodniego zaczynają pretendować do wejścia do tej Unii. Traktat z Maastricht nie poruszał jeszcze spraw rozszerzania.

Następnym krokiem było rozpoczęcie negocjacji stowarzyszeniowych Polski z Unią. Powstał fundusz Phare w 1990 roku - fundusz pomocy w przekształceniach gospodarczych Polski i Węgier.

Przełomowym okresem był tzw. układ europejski (16 grudnia 1991) - pakt o stowarzyszeniu Polski, Węgier i Czechosłowacji z Unią i otworzył drogę do szerszej pomocy tym państwom w celu rozwoju gospodarczego.

Cele tego układu:

• nakreślił ramy dialogu politycznego między wspólnotami a Polską

• stworzył regulacje dotyczące swobodnego przepływu towarów, osób, płatności i kapitału

• uregulował współpracę gospodarczą, kulturalną i finansową

Kolejnym krokiem był szczyt Unii w Kopenhadze. Tam zostało, ze członkami Unii Europejskiej zostaną tylko te państwa, które spełnią kryteria kopenhaskie, głównie polityczne:

• posiadanie stabilnych instytucji gwarantujących demokrację

• zbudowanie państwa prawa

• przestrzeganie praw człowieka i mniejszości narodowych

• istnienie gospodarki rynkowej

• zdolność do podjęcia zobowiązań wynikających z członkostwa w unii politycznej, gospodarczej i walutowej

Postanowienia Układu Europejskiego weszły dopiero w 1994 roku.

W 1995 roku odbył się szczyt w Madrycie, tam ustalono orientacyjny kalendarz rozszerzenia Unii. Ustalono, że negocjacje można rozpocząć na przełomie 1997/98 roku.

Faktycznie negocjacje z pierwszą grupą państw rozpoczęto w marcu 1998 roku. Były to Polska, Węgry, Czechy, Słowenia, Estonia i Cypr.

Wcześniej w Polsce (1993) powstał Komitet Integracji Europejskiej. W 1998 roku na jego czele stanął sam premier RP (Jerzy Buzek wówczas) i Komitetowi przez to nadano większą rangę.

W marcu 1998 roku powołano polski zespół negocjacyjny z Janem Kołakowskim na czele.

W tym samym roku odbyło się pierwsze inauguracyjne spotkanie międzyrządowej konferencji akcesyjnej. Jest to główne forum instytucjonalne, które prowadzi negocjacje z Unią.

W listopadzie 1998 roku pierwszy raport Komisji Europejskiej o przygotowaniu Polski do członkostwa. W tym raporcie potwierdzono, że Polska spełnia wszystkie kryteria polityczne, gorzej było w postępach w przystosowaniu prawa i niektórych instytucji do norm Unii.

Drugi raport był opublikowany w 1999 roku. Oceniał on, że dostosowanie prawa jest zbyt wolne i umieszczał Polskę na jednym z ostatnich miejsc wśród państw kandydujących.

Bardzo istotnym elementem w procesie integracji Polski z Unią był traktat w Nicei (grudzień 2000). Był poświęcony głównie reformom w Unii w obliczu rozszerzenia. Powiedziano tam również, że jeżeli państwa kandydujące zakończą negocjacje do końca 2002 roku, do 2003 będzie rokiem ratyfikacji i od 2004 kraje te mogą być członkami. Traktat akcesyjny musi być podpisany przez prezydenta za zgodą parlamentu bądź obywateli w referendum. W najnowszych badaniach w Polsce podano, że wśród tych, którzy pójdą na referendum (ok. 66%) 74% obywateli daje poparcie dla wejścia do Unii.

Więcej można znaleźć na stronach www.negocjacje.gov.pl

WYKŁAD 13 (08.01.2002)

Integracja Polski z Unią Europejską c.d.

Negocjacje akcesyjne są procesem unikalnym w Unii - nigdy 12 państw na raz nie negocjowało na temat wstąpienia. Są to: Cypr, Czechy, Estonia, Polska, Słowenia, Węgry w pierwszej grupie oraz Bułgaria, Rumunia, Słowacja, Malta, Litwa, Łotwa w drugiej. Każdy z krajów kandydujących negocjuje osobna, ma swoich negocjatorów. Natomiast ze strony Unii negocjatorem są wszystkie państwa Unii, których reprezentantem jest Komisja Europejska. Negocjacje odbywają się w ramach tzw. Międzyrządowej Konferencji Akcesyjnej jaku forum tego dialogu.

Zasady negocjacji (określone w 1998 roku w Brukseli):

1. stanowiska stron wobec problemu negocjacyjnego w jednym obszarze nie wpływają na stanowiska stron w innych obszarach negocjacyjnych,

2. uzgodnienia częściowe osiągnięte podczas negocjacji nie są traktowane jako ostateczne dopóki umowa nie zostanie uzgodniona w całości, czyli do momentu ustalenia tekstu traktatu akcesyjnego,

3. państwo kandydujące na wstępie negocjacji deklaruje wolę przyjęcia całego dorobku prawnego Unii,

4. propozycje okresów przejściowych może zgłosić zarówno państwo kandydująca jak i Unia, pozwalają one przystosować się obu stronom do sytuacji wynikającej z rozszerzenia.

Cechy charakterystyczne dla negocjacji członkowskich (w przeciwieństwie do handlowych):

Obie strony biorące udział w negocjacjach jest wspólny cel - wzmocnienie państwa kandydującego tak, aby najlepiej mogło korzystać z praw oraz wywiązywać się z obowiązków wynikających z członkostwa w Unii.

Państwo kandydujące negocjuje jednocześnie z 15 państwami Unii i dlatego podkreśla się ogromną wagę lobbingu i dyplomacji w sprawach postępu w negocjacjach.

Przyjęcie niektórych elementów dorobku prawnego Unii wiąże się z ogromnymi kosztami, stąd też okresy przejściowe.

Sekwencja działań mających na celu wstąpienie państwa kandydującego do UE:

1. Złożenie wniosku przez kraj kandydujący w Radzie Unii Europejskiej

2. Wniosek Rady o przygotowanie opinii (avis) przez Komisję Europejską

3. Obrady Rady UE na temat avis i podjęcie decyzji o rozpoczęciu rokowań z kandydatem

4. Otwarcie negocjacji w sprawie członkostwa

5. Zakończenie negocjacji

6. Wydanie zgody na członkostwo przez Parlament Europejski

7. Podpisanie traktatu w sprawie akcesji

8. Ratyfikacja traktatu członkostwa przez parlamenty krajowe i parlament Unii Europejskiej

9. Przyjęcie kraju aplikującego w poczet członków Unii Europejskiej

Struktura negocjacyjna ze strony Polski:

Prezes Rady Ministrów

w porozumieniu z:

Ministerstwem Spraw Zagranicznych

Głównym Negocjatorem

Sekretarzem Komitetu Integracji Europejskiej

Podejmuje kierunkowe decyzje związane z procesem

Rada Ministrów

Zatwierdza strategię negocjacyjną, stan negocjacji i zmiany w stanowiskach

negocjacyjnych

Komitet Integracji Europejskiej

Rekomenduje stanowiska negocjacyjne i ich zmiany w Radzie Ministrów

Zespół negocjacyjny

Odpowiada za opracowanie i realizację strategii negocjacyjnych, opracowania

stanowisk negocjacyjnych i innych dokumentów negocjacyjnych

Podzespoły zadaniowe międzyresortowego zespołu ds. przygotowania negocjacji

akcesyjnych z Unią Europejską

Przygotowują projekty stanowisk negocjacyjnych UE

Struktura negocjacyjna ze stron Unii Europejskiej

Komisja Europejska

Pośredniczy między państwami Unii (jest ich reprezentantem) a krajem kandydującym do Unii (Guinter Verheugen z Polską)

Dyrekcja Generalna do spraw rozszerzenia

Powołana jest w ramach Komisji Europejskiej (coś takiego jak ministerstwo w rządzie) - Landaburu z Polską

Zespół negocjacyjny

W Dyrekcji Generalnej do spraw rozszerzenia jest 12 zespołów negocjacyjnych, każdy dla każdego państwa kandydującego

Dyrektor zespołu negocjacyjnego

Każdy zespół ma swojego dyrektora, jest on jednocześnie głównym negocjatorem z danym krajem (z Polską Francoise Gaudenzi).

Koszty i korzyści przystąpienia Polski do Unii Europejskiej

Korzyści

• polityczne - zwiększenie bezpieczeństwa Polski i Polaków, możliwość odwołania się do organów i prawa unijnego sprawach zagrożeń,

• społeczne - karta praw socjalnych pracowników - korzyści związane z systemem emerytalnym i rentowym, świadczeniami socjalnymi, opieką zdrowotną itd.,

• swoboda przemieszczania się - zakup mieszkania, praca w całej Unii,

• środowisko naturalne - rygorystyczne normy UE spowodują poprawę środowiska w Polsce

• gospodarcze - restrukturyzacja gospodarki, napływ kapitału i stworzenie nowych miejsc pracy, wzrośnie przedsiębiorczość zostaną wprowadzone nowe technologie, bezzwrotne kredyty i pożyczki

• wzrośnie aktywność placówek kulturalnych naukowych, wzrośnie wartość wykształcenia, awans cywilizacyjny

Koszty

• polityczne - utrata suwerenności w sprawie polityki bezpieczeństwa, zagranicznej, ingerencja państw Unii w naszą politykę, utrata polskiej waluty, napływ emigrantów, odpływ specjalistów,

• społeczne - zmiany w funkcji opiekuńczej państwa, szerzenie się patologii społecznych

• gospodarcze - spadek eksportu, wzrost importu, rozpad monopolistycznych zakładów, wykup ziemi, masowe zwolnienia, wzrost bezrobocia, bankructwa, problemy z uzyskaniem pożyczek i kredytów, konkurencja dużych koncernów

• napływ obcej kultury, upodobnienie kultury, upadek tradycyjnych polskich wartości - znaczenia rodziny i religijności.

Parlament RP

Sprawuje polityczną kontrolę nad procesem negocjacji akcesyjnych oraz dokonuje implementacji zobowiązań akcesyjnych

Najwyższy organ polityczno-decyzyjny

RADA EUROPEJSKA

Organy ustawodawcze

PARLAMENT EUROPEJSKI

FRAKCJE PARLAMENTARNE

KOMISJE PARLAMENTARNE

RADA (UNII EUROPEJSKIEJ)

KOMITET STAŁYCH PRZEDSTAWICIELI

Organ

wykonawczy

KOMISJA EUROPEJSKA (20 KOMISARZY)

Organy sądownicze i kontrolne

Organa

doradcze

TRYBUNAŁY SPRAWIEDLIWOŚCI

TRYBUNAŁY REWIDENTÓW KSIĘGOWYCH

KOMITET REGIONÓW

KOMITET EKONOMICZNO-SPOŁECZNY

EUROPEJSKI BANK INWESTYCYJNY

EUROPEJSKI BANK CENTRALNY

Banki

Prezydium Parlamentu Europejskiego

Sekretariat Generalny

Luksemburg

Stałe komisje

Bruksela

Plenum

Strasbourg / Bruksela

Funkcje polityczne

626 deputowanych: Austria - 21, Belgia - 25, Dania - 16, Finlandia - 16, Francja - 87, Grecja - 25, Hiszpania - 64, Holandia - 31, Irlandia - 15, Luksemburg - 6, Niemcy - 99, Portugalia - 25,

Szwecja - 22, Wielka Brytania - 87, Włochy - 87 (miejsca dzielone proporcjonalnie do liczby mieszkańców)

---