Czesław Miłosz
Czesław Miłosz (ur. 30 czerwca 1911 w Szetejniach na Litwie - zm. 14 sierpnia 2004 w Krakowie), polski oraz litewski poeta, laureat literackiej nagrody Nobla w 1980 roku. Otrzymał tytuł Sprawiedliwy wśród Narodów Świata.
ŻYCIORYS:
-Wielkie Księstwo Litewskie, na terenach którego wychował się Miłosz, wraz ze swą wielokulturową, tolerancyjną atmosferą, wywarło decydujący wpływ na jego twórczość. Poeta odwoływał się często do wspomnień z dzieciństwa. Inspirację stanowiło dla Miłosza zarówno spokojne życie na wsi (jego rodzina pięczętowała się herbem Lubicz), jak i szalone podróże z ojcem. Ogromny wpływ na poetę wywarły historyczne wydarzenia, których stał się świadkiem. Jako młody chłopiec obserwował rewolucję październikową oraz wojnę polsko-bolszewicką. Miłosz studiował na Uniwersytecie Stefana Batorego w Wilnie, najpierw polonistykę na Wydziale Humanistycznym, po krótkim czasie przeniósł się na prawo Nauk Społecznych.
-Zadebiutował w 1930 roku na łamach uniwersyteckiego pisma "Alma MaterVilnensis" wierszami Kompozycja i Podróż. Był członkiem grupy poetów Żagary i współtwórcą pisma o tej samej nazwie. Pracował w radiu w Wilnie, skąd zwolniono go za bycie zwolennikiem niepodległej Litwy nadmierne lansowanie kultury białoruskiej, później w Warszawie.
-Po rozpoczętej 1 września 1939 roku niemieckiej agresji na Polskę, Miłosz udał się na południe kraju. Kiedy 17 września na mocy paktu Ribbentrop-Mołotow wojska Armii Czerwonej rozpoczęły inwazję na granicy wschodniej Rzeczpospolitej poeta znajdował się już w Rumunii. Wojska ZSSR zajęły Wilno a potem przekazały je Litwinom. Miłosz powrócił do rodzinnego miasta. Jednak już 14 czerwca 1940 150 tys. żołnierzy ZSRR wkroczyło na teren Litwy i rozpoczęła się sowiecka okupacja. Poetą bardzo wstrząsnęły te wydarzenia, co znalazło odzwierciedlenie w jego poezji. Opuścił Wilno i przeniósł się do okupowanej przez Niemców Warszawy. Miłosz pod pseudonimem Jan Syruć opublikował w roku 1940 tom Wiersze. W Warszawie poeta uczestniczył w podziemnym życiu literackim. Po upadku 2 października 1944 roku powstania warszawskiego Miłosz wyjechał do Krakowa. Miasto zostało wyzwolone przez Armię Czerwoną w 1945, a poeta pozostał tam aż do końca tego roku.
-Początkowo Miłosz był bardzo entuzjastycznie nastawiony do nowej władzy. Miał lewicowe poglądy, które ujawnił jeszcze przed wojną. Sądził, że ma obowiązek zaangażować się w budowę nowego porządku społecznego i politycznego. Podjął pracę w dyplomacji w Stanach Zjednoczonych oraz Paryżu, jako attaché kulturalny. Do 1951 roku Miłosz zdał sobie jednak sprawę, że stalinowski komunizm oznaczał terror i prześladowania setek tysięcy polskich patriotów. Poeta zdecydował się zerwać z władzami i poprosił o azyl polityczny we Francji.
W 1960 roku przeprowadził się do Stanów Zjednoczonych, gdzie wykładał literaturę słowiańską na Uniwersytecie Kalifornijskim w Berkeley, oraz na Harvardzie. Za granicą tworzył głównie poezję, bardzo różnorodną, choć największe uznanie zyskały jego wiersze polityczne (np. Który skrzywdziłeś). W Polsce oficjalnie uznany za zdrajcę i renegata, został uroczyście potępiony przez Związek Literatów Polskich oraz niektórych autorów (Konstantego Ildefonsa Gałczyńskiego, Mariana Brandysa, Jarosława Iwaszkiewicza i Antoniego Słonimskiego). Do 1980 istniał zapis cenzorski, zakazujący nie tylko publikować jego utwory, ale nawet wspominać jego nazwisko w publikacjach. Książki Miłosza były drukowane w podziemu, przemycane z zagranicy, a dla nielicznych dostępne w działach prohibitów bibliotek uniwersyteckich. Miłosza odrzucała również część polskiej emigracji, zarzucającej mu początkowe poparcie dla przemian w Polsce i "bolszewizm". Znalazł natomiast oparcie na emigracji w osobie Jerzego Giedroycia i środowisku jego paryskiej "Kultury".
-Stosunek władz i środowiska emigracyjnego do Miłosza zaczął się zmieniać po 1980 roku, kiedy poeta otrzymał literacką nagrodę Nobla za całokształt twórczości. Rok później przyjechał do kraju, gdzie jego utwory zostały już oficjalnie wydane (choć część z nich ocenzurowano, a część mogła się nadal ukazywać tylko w wydaniach podziemnych). Stały się one natchnieniem dla rozwijającej opozycji politycznej. W czasie pobytu w kraju otrzymał doktorat honoris causa Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego (promotorka: I. Sławińska).
-W 1990 roku Miłosz został członkiem PAU (Polskiej Akademii Umiejętności). Miłosz był też autorem przekładów W. Szekspira, Biblii (Księga Psalmów, Księga Hioba, Pieśń nad Pieśniami, Ewangelia według św. Marka) oraz tłumaczeń polskich poezji na język angielski.
-W 1993 roku poeta definitywnie przeprowadził się do Polski, gdzie jako miejsce pobytu wybrał Kraków, jak twierdził "najbardziej zbliżony do Wilna".
-Miłosz zmarł 14 sierpnia 2004 roku, w Krakowie mając 93 lata. Został pochowany w Krypcie Zasłużonych na Skałce.
POEZJA:
-Wiersze Czesława Miłosza są głęboko intelektualne, a metafory jakich używa - sugestywne. Jego twórczość z lat 30, przed II wojną światową jest przesycona katastrofizmem. Dominuje w niej rozmach, metaforyczność, rytmiczność, wizje apokalipsy.
-Wiersze pisane podczas wojny nie mają już w sobie tyle patosu. Są znacznie mniej ozdobne. Poeta stawia na komunikatywność wiersza - na zrozumiałość zawartych w nim treści filozoficznych i intelektualnych. Część z tych wierszy poświęca Miłosz okupowanej Warszawie, w której spędził prawie cały okres wojny (Miasto, Błądząc). W twórczości Miłosza przypadającej na okres wojny da się również zauważyć świadome odchodzenie od tematyki wojennej. Znajdziemy wiersze opisujące zwykłe piękno świata, który - mogłoby się wydawać - nigdy nie zaznał wojny. Tak jest w wierszach Piosenka pasterska, czy Świat - poema naiwne z 1943 roku.
-Po wojnie poeta podjął tematykę bardziej filozoficzną. Szczególnie upodobał sobie formę traktatu. W wydanym w tomie Światło dzienne Traktacie moralnym piętnuje zanik wartości, krytykuje brak moralności i wskazuje na to, co jego zdaniem, należałoby zmienić w ludzkiej mentalności. W 1957 roku napisał Traktat poetycki pokazujący polską historię, kulturę i mentalność ludzi z czasów Młodej Polski. W tomie Druga przestrzeń (2002 r.) znalazł się traktat teologiczny, w którym Miłosz rozważa problem tajemnicy wiary.
-Oprócz wielu poezji Czesław Miłosz wydał także eseje (Rodzinna Europa, Zniewolony Umysł, Ziemia Ulro, Ogród nauk), powieści (Dolina Issy) oraz dziennik (Rok myśliwego).
Miłosz po zerwaniu swoich związków z komunistycznymi władzami wyrażał w swej twórczości niechęć i krytykę w stosunku do PRL, często piętnował polski nacjonalizm, krytykował tradycyjny polski katolicyzm - określany przez siebie ciemnogrodem.
Jan Majda (b. pracownik Uniwersytetu Jagiellońskiego) niedługo po śmierci Miłosza w wywiadzie dla "Naszego Dziennika" zatytułowanym Antypolskie oblicze Czesława Miłosza zarzucił Miłoszowi "antypolskość". Zarzuty zawarte w tym wywiadzie pochodzą z jego książki Wisława Szymborska, Karol Wojtyła, Czesław Miłosz (Wyd. i Poligrafia Zakonu Pijarów, 2002). Rozdział poświęcony Miłoszowi składa się głównie ze sfałszowanych cytatów z jego książek. Majda również z niechęcią opisuje krytyczny stosunek Miłosza do władz komunistycznych.
Skandal wyszedł na jaw dopiero po publikacji Naszego Dziennika, gdyż książka została wydrukowana za fundusze Uniwersytetu Jagiellońskiego, ale bez wiedzy tej instytucji. Zarzuty zawarte w książce Majdy (m.in. potępienie niechęci Miłosza do zawłaszczania przez komunistów obchodów rocznicy Grunwaldu w 1988 r.) powtórzył w książce Salon. Rzeczpospolita kłamców Waldemar Łysiak oraz Jerzy Robert Nowak. Ewa Polak-Pałkiewicz oskarżyła Miłosza o "neomarksizm". Zarzuty poecie stawiały również inne osoby związane z Radiem Maryja i Naszym Dziennikiem. Krytykują one Miłosza oskarżając poetę o "antypolskość" i "antykatolicyzm". W obronie Miłosza wypowiadali się przedstawiciele wielu polskich mediów i liczne środowiska literacko-kulturalne twierdząc, że krytyka opiera się na wyrwanych z kontekstu cytatach (czasem 3-4 słów z długiego zdania krytykującego właśnie ten wyrażony kilkoma słowami pogląd) i brakuje w niej głębszej analizy twórczości artysty.
DZIEŁA (chronologicznie):
Obrachunki
Książki Czesława Miłosza:
Abecadło Wydawnictwo Literackie,
Dolina Issy (z komentarzem Marka Zalewskiego) Wydawnictwo Literackie
Gdzie słońce wschodzi i kędy zapada Słowo/Obraz Terytoria
Prywatne obowiązki Wydawnictwo Literackie
Przygody młodego umysłu. Publicystyka i proza 1931-1939 Znak
Rodzinna Europa Wydawnictwo Literackie
Rok myśliwego Znak
Spiżarnia literacka Wydawnictwo Literackie
Świadectwo poezji. Sześć wykładów o dotkliwości naszego wieku Wydawnictwo Literackie
Świat. Poema naiwne Wydawnictwo Literackie
Szukanie ojczyzny Znak
To Znak 2001
Wiersze - tom 4. Czesław Miłosz
1