Calvin Pryluck
„Kiedy znak nie jest znakiem”
wielu badaczy próbowało przystosować terminologię językowych części mowy do badań nad filmem - zaproponowane koncepcje w poważnym stopniu zniekształcały podstawowe zjawisko
wielce doskonała wymyślność modeli lingwistycznych może maskować przeszkody w naszych dążeniach do zrozumienia szeroko pojętych podstaw filmu
FILM NIE JEST JĘZYKIEM
ale czy może być badany jak gdyby był językiem? (Christian Metz)
filmu nie można rozpatrywać tak, jak gdyby był językiem, bez ryzyka popełnienia poważnego błędu
podstawowa różnica pomiędzy językiem a filmem wyklucza możliwość zastosowania modelu językowego do zbadania kwestii: jakie są charakterystyczne właściwości ogólnego systemu znaków filmowych, które umożliwiają rozumienie filmu przez odbiorców
co znajduje się na ekranie?
Logiczne systemy:
język = system dedukcyjny
film = system indukcyjny
oba typy systemów podporządkowane są odmiennym rodzajom reguł
Podstawowe zmienne kodujące obu systemów znakowych:
fundament języka = dźwięk głosu
ludzki głos może wytworzyć tysiące dźwięków, ale tylko 40-50 z nich ma specyficzne znaczenie w każdym języku - FONEMY
wokół każdego fonemu - szereg wymiennych i możliwych do zaakceptowania dźwięków - ALOFONY
pomiędzy fonemami istnieje linia granicząca - różna w różnych językach; fonetyczne granice w szeregach językowych dźwięków stanowią część systemu, a zarazem są jednym z czynników powodujących jego działanie
film = obrazy fotograficzne i dźwięki
do zakodowania obrazu fotograficznego wystarczą takie środki jak: kąt widzenia, oświetlenie, rodzaj obiektywu
specyficzne zmienne czynniki: wielkość obrazu, układ przedmiotów w obrębie kadru, poziom i kąt oświetlenia, perspektywa obiektywu, głębia pola
wszystkie kategorie wpływają na przekazywanie znaczenia i dzięki nim powstają potencjalnie niezliczone możliwości obrazowania
w szeregach tych zmiennych kodujących brak jest wyraźnych granic
jedną z konsekwencji wynikających z fotograficznego uwarunkowania filmu jest to, że pierwotnie obraz jest w specyficzny sposób wierny wobec przedmiotu = różnica w porównaniu z językiem słowo jest zawsze mniej lub bardziej nacechowane ogólnością; obrazy = konkretność, słowa = ogólność
słowa można uszeregować od najbardziej abstrakcyjnych do całkiem konkretnych
obraz - specyficzność obrazu przedmiotu może być osłabiona poprzez redukcję jego cech charakterystycznych i zaakcentowaniu właściwości klasy przedmiotów, do których należy - dokonuje się tego dzięki umiejętnemu manipulowaniu zmiennymi kodującymi
z jednostek takich jak słowa czy ujęcia konstruuje się według odpowiednich wzorów
jednostki bardziej złożone
w języku werbalnym występują własności znamienne dla składni - wszystkie są ściśle regulowane przez prawa (np. stały szyk wyrazów)
właściwości językowe funkcjonują jako środki sygnalizujące specyficzne współzależności semantyczne niezależne od znaczenia pojedynczych wyrazów; właściwości te są częścią logicznej struktury języka, a także jej specyficznymi oznacznikami
wypowiedź słowną pojmuje się w kategoriach rozumienia reguł, według których jest ona konstruowana
język stanowi system dedukcyjny i jego reguły, którymi się rządzi są uzależnione od
istnienia granic
użycie systemu wymaga znajomości reguł, które można zastosować po każdej stronie linii granicznej
w dziedzinie FILMU nie ma podobnych właściwości zależnych od stałych granic,
ponieważ brak jest granic w filmowych zmiennych kodujących
nie wiemy gdzie znajduje się kraniec jakiegoś kolejnego rodzaju ujęcia umieszczonego wewnątrz sekwencji
brak jest ustalonych środków służących zasygnalizowaniu charakteru wzajemnych relacji pomiędzy ujęciami
wszelkie konwencje mają charakter płynny, można je określić tylko w przybliżeniu
proces osłabienia sztywnych konwencji może mieć swe źródła w intencjach oraz ostatecznym celu jaki chce osiągnąć realizator, bądź też w swobodzie z jaką traktuje on swych odbiorców
te quasi-konwencje traktuje się jak przypuszczenia, a nie jak rzeczy pewne => określa się je w kategoriach systemu indukcyjnego
systemy indukcyjne mają charakter probabilistyczny, a ich zawartość posiada swoje znaczenie =>
logiczne oznaczniki w filmie mają przede wszystkim znaczenie relacyjne, w tym sensie w jakim działają one pomiędzy poszczególnymi ujęciami
pojedyncze oznaczniki cechuje prostota, ale ich zbiór tworzy już złożony splot
ikoniczne techniki obrazowania to niektóre z logicznych oznaczników filmu
ikoniczność zależy nie tylko od owych technik, ale także od wydarzeń, które są przedmiotem obrazowania = zarówno wydarzenie jak i obrazowanie wzajemnie na siebie oddziaływują
niektóre z różnorodnych kodów filmowych uważane są za wydarzenia ekranowe; np. sposób ubierania się, architektura, zachowanie postaci − mogą mieć charakter dedukcyjny
jednakże w ramach obrazowania kody oddziaływują na siebie, co doprowadza do ich zmian i modyfikacji
wskutek interakcji - kody nawet dedukcyjne - stają się elementami syst. indukcyjnego
ponieważ nie ma w obrazowaniu stałych granic i oznaczniki są uzależnione od wydarzeń reprodukowanych - ich znaczenie ustawicznie się zmienia; całość tego systemu ma charakter indukcyjny, zależny nie od reguł, ale od kontekstu, od konkretnych wydarzeń danej sytuacji
kiedy zaczynamy uważać film za system indukcyjny, wówczas zaczynamy go traktować w kategoriach reguł, które mają odmienny charakter niż reguły systemu dedukcyjnego; jednym z celów współczesnej lingwistyki jest opis gramatyk języka w taki sposób, aby mogły one generować wszystkie wypowiedzi akceptowane - w przypadku filmu rozpatrywanie kwestii poprawności byłoby zamierzeniem bezsensownym
reguły filmowe mają charakter procesualny i wyznaczają możliwości, w ramach których nie ma formuł niemożliwych do przyjęcia
reguły języka werbalnego mają charakter operacyjny, określają nam sposób działania systemu
chociaż żadne elementy filmu nie odpowiadają operacyjnym regułom systemu językowego, to jednak istnieje pewna ilość elementów nieprocesualnych uwarunkowanych zasadami fizjologii percepcji
w odróżnieniu od przeciętnego punktu widzenia, percepcja obrazu nie odbywa się w sposób natychmiastowy - kompletny obraz jest postrzegany jako całość w sposób pobieżny, natomiast szczegółowa percepcja tworzy się w procesie postrzegania składającego się z serii szybkich ruchów gałek ocznych
różnica istniejąca między logiką dedukcyjną a indukcyjną, jaką zastosowaliśmy w naszej analizie faktu filmowego, kwestionuje strukturalny sposób podejścia zorientowany na badanie kodów (czego zwolennikiem był Metz)
indukcyjny sposób podejścia kładzie nacisk na interakcje wszystkich składników kodowych wewnątrz struktury