WIELKA BRYTANIA
I KONSTYTUCJA
A) wielka karta swobód 1215:
To właśnie Wielka Rada, w składzie, której od 1215 roku zasiadali biskupi, opaci, baronowie
i hrabiowie, [8] a od 1265 kiedy to przestała być zjazdem feudałów, a stała się organem reprezentacji również rycerstwa oraz mieszczan stała się Parlamentem i tą datę przyjmuję się jako rok jego powstania.
Sama nazwa parlament, czyli parlamentum została zastosowana w tym samym czasie, czyli za panowania Henryka III (1216-1272). Była tłumaczona jako sklep z gadaniną lub konferowanie. Oczywiście nie było to zgromadzenie w żaden sposób podobne do dzisiejszego. Była to ciągle rada królewska, ale rozszerzona o głos przede wszystkim mieszczan - „ciało to było na równi ciałem ustawodawczym i administracyjnym, finansowym i sądowym”.
Największym osiągnięciem tego okresu jest uchwalenie w 1215 r. Wielkiej Karty Wolności (Magna Charta Liberatum), która to wciąż stanowi część prawodawstwa składającego się na Konstytucję WB, o której będzie mowa w dalszej części pracy. Karta:
Dawała okrojoną niezależność Rady w sprawach finansowych i sądowych,
Zabraniała ściągania podatków bez jej zgody,
Była zalążkiem sądów przysięgłych, czyli sądzenia równych przez równych (czyli szlachtę przez szlachtę, inne równości w tym momencie historycznym nie wchodziły w grę),
Regulowała kary majątkowe,
Stanowiła prawo oporu, czyli możliwość legalnego wystąpienia przeciw królowi
w razie łamania postanowień Karty.
B) konstytucja
Zacznijmy od terminologii: „konstytucja (od łac constituo,-ere - urządzać, ustanawiać, regulować) to ustawa zasadnicza wyposażona w najwyższą moc prawną, regulująca podstawy ustroju państw., określająca zasady organizacji i powoływania najważniejszych ogniw aparatu państw. oraz normująca podstawowe prawa i obowiązki obywatela. Konstytucja jest aktem nadrzędnym w stosunku do całości porządku prawnego, normy konstytucji stanowią podstawę i punkt wyjścia pozostałych norm w państwie, które powinny konkretyzować normy konstytucji i nie mogą być z konstytucją sprzeczne. Konstytucję cechuje specyficzna forma: jest to dokument traktujący o specjalnym sposobie uchwalania konstytucji, dokonywania w niej zmian i o jej szczególnej strukturze wewnętrznej”.
Taką definicję podają współczesne encyklopedie i słowniki. W myśl tego W. Brytania „konstytucji jako ustawy zasadniczej nie posiada”. [29] Jako monarchia konstytucyjna
o systemie politycznym definiowanym jako parlamentarno gabinetowy ma cały zbiór aktów, które to składają się na Konstytucję materialną złożoną [30] nieskodyfikowaną. Brak Konstytucji jako ustawy jest specyficzną cechą ustroju WB. Podobne zjawisko obserwujemy w Izraelu i Nowej Zelandii, czyli zaskakująco skutecznie działających państwach, które mogą poszczycić się bardzo wysokim PKB na jednego mieszkańca.
Na prawo konstytucyjne WB składają się następujące źródła prawa:
Prawo zwyczajowe - tzw. prawo powszechne (common law), w którym zawiera się wiele zasad; na ogół uwidaczniane (rejestrowane) w wyrokach sądów powołanych do orzekania na podstawie tego prawa (sądy powszechne). W działalności tych sądów, rozpatrywanej w perspektywie historycznej, zaciera się różnica między stosowaniem a tworzeniem prawa.
Prawo Stanowione (statute law) - należą do niego podstawowe akty państwowe przyjęte przez parlament:
Magna Charta Liberatum - 1215 r.
Petycja Prawa - 1626 r.
Habeas Corpus Act - r.1679 r.
Bill of Rights - 1689
Ustawa Sukcesyjna - 1701 r.
Ustawy o funkcjonowaniu parlamentu - z lat 1911 i 1949 r.
Ustawy określające prawa wyborcze - z lat 1872, 1868, 1883, 1970, 1975,
1983, 1985, 1987 r.
Ustawy o ustroju organów sprawiedliwości - 1971 r.
Ustawy o ustroju samorządu lokalnego - 1972 r.
The Life Peerage Act - 1958 r. - reforma Izby Lordów
Ustawa o prawie wyborczym lordów - 1963 r.
Ustawa o Izbie Lordów (The House of Lords Act) - 1999 r.
Ustawy o ministrach Korony - 1937 i 1964 r.
Prawo Precedensowe (case law), czyli orzecznictwo sądowe. Wyroki stanowią precedensy, które stają się częścią prawa. Najwyżej ceni się wyroki
i rozstrzygnięcia Izby Lordów.
Konwenanse Konstytucyjne (convetions of the constitution) - są to zwyczaje i praktyki, które z czasem stały się prawem przez włączenie do ustaw. Konwenans może się przeterminować i wyjść z użycia. Taki proces to desuetudo. Wywody takich brytyjskich autorów jak: A.V.Dicey, W.Bagehot, I.Jennings, E.Wade i inni służą jako autorytatywne źródło ustalania treści konstytucyjnych. Najważniejsze konwenanse regulujące zasady systemu parlamentarno - gabinetowego to:
obowiązek rezygnacji rządu, który stracił zaufanie Izby Gmin;
kolegialna odpowiedzialność gabinetu przed Izbą Gmin za ogólna politykę
i działalność poszczególnych resortów administracji;
powierzenie funkcji i misji tworzenia rządu przez monarchę liderowi partii
posiadającej większość mandatów w Izbie Gmin;
rezygnacja premiera jako szefa rządu równoznaczna jest z dymisją
wszystkich członków rządu;
złożenie rezygnacji przez premiera, jeśli jego partia w wyniku wyborów
parlamentarnych utraciła większość w Izbie Gmin;
zasada, że premier musi być członkiem Izby Gmin;
zmiany w prawie wyborczym oraz ustroju parlamentu uzgadniane są przez
obie partie polityczne na konferencji pod przewodnictwem spikera;
instytucje premiera, gabinetu, opozycji JKMmości
zwoływanie sesji parlamentu, co roku.
Dzieła, Traktaty i Podręczniki Prawnicze to zbiór nakazów i dyrektyw, które interpretuje się w sytuacji wykładni stosowania prawa.
Możemy podsumować: „tak szeroki system źródeł, ich niekonwencjonalny charakter, wyróżniający się w ich jednakowej mocy prawnej, brak sądowej kontroli konstytucyjności ustaw powoduje, że konstytucja ta ma charakter elastyczny. Niemniej obowiązujące konwenanse nakazują, aby propozycja konstytucji przedstawiona była suwerenowi politycznemu - narodowi - w trakcie wyborów powszechnych.”
Biorąc pod uwagę duże znaczenie niepisanych praktyk i ważność procesów, które je regulują trzeba przyznać, że Brytyjczycy to bardzo zdyscyplinowany naród, jeśli można nazwać ich oczywiście narodem. Uważam, że taka budowa ustawy zasadniczej i wzorowa efektywność ustroju, WB świadczy o wysokiej kulturze politycznej i prawnej panującej w tym kraju, a także o tradycjach w poszanowaniu prawa.
II SYSTEM PARTYJNY
Największe partie Wielkiej Brytanii:
Warto wspomnieć, że w Wielkiej Brytanii obowiązuje system dwupartyjny. Na scenie politycznej można zauważyć kilka ugrupowań, ale tak naprawdę poważną grę polityczną toczą ze sobą 2 najsilniejsze. Są to: Partia Pracy (ang. Labour Party) i Partia Konserwatywna (ang. Conservative Party). Z pozostałych, dostrzegalnych na scenie politycznej, warto wymienić jeszcze Liberalnych Demokratów oraz Partię Liberalną. System ten jest możliwy dzięki obowiązującemu w Anglii systemowi jednomandatowych okręgów wyborczych, który skutecznie eliminuje drobniejsze partie.
Obecnie u władzy znajduje się Partia Pracy, a premierem (ang. prime minister) jest jej lider: Tony Blair.
Najważniejsze partie:
- Partia Pracy;
- Partia Konserwatywna;
- Liberalni Demokraci;
- Szkocka Partia Narodowa;
- Walijska Partia Narodowa.
W Zjednoczonym Królestwie działają także inne partie, z racji jednak niewielkiej liczebności nie odgrywają one znaczącej roli politycznej:
lewicowe - Communist Party, Socialist Workers' Party i Workers' Revolutionary Party
nacjonalistyczne - Szkocja - Scottish National Party; Walia - Welsh Nationalist Party, Plaid Cymru; Irlandia Północna - Ulster Unionist Party, Ulster Democratic Unionist Party, Social Democratic and Labour Party.
III IZBA GMIN
Izba Gmin / Izba Niższa - (House of Commons) - jest wybierana w wyborach powszechnych na 5 lat. Czynne prawo wyborcze maja obywatele brytyjscy którzy ukończyli 18 lat, bierne - osoby posiadające czynne prawo wyborcze i 21 lat. Posiedzeniami Izby Gmin przewodniczy Speaker ( wybierany spośród deputowanych, bezpartyjny, nie uczestniczy w głosowaniach, chyba ze jego głos jest decydujący. Deputowani tworzą komisje trzech rodzajów : komisje całej Izby , komisje stałe, komisje wyspecjalizowane
W latach 1995-2000 Izba Gmin liczyła 659 deputowanych (posłów), z czego na Anglię przypada 529, na Szkocję 72, na Walię 40 i 18 na Północną Irlandię. Obecnie liczy 646 członków wybieranych według ordynacji większościowej, w jednomandatowych okręgach.
Ostatnie wybory parlamentarne w Wielkiej Brytanii odbyły się 5 maja 2005r , na terenie Zjednoczonego Królestwa Wielkiej Brytanii i Irlandii Północnej. Wybory zostały rozpisane przez królową Elżbietę II 11 kwietnia 2005 roku na prośbę premiera Tony'ego Blaira. Wybory wygrała rządząca Brytyjska Partia Pracy premiera Tony'ego Blaira.
Do wygranej potrzebna jest zwykła większość głosów. Aby uniknąć długów i tłoków na listach wyborczych, kandydat musi wpłacić 500 funtów kaucji zwrotnej, jeśli uzyska więcej niż 5 % głosów. Musi również posiadać poparcie 10 obywateli. Mandatu Izby Gmin nie mogą piastować urzędnicy służby cywilnej (słynnej brytyjskiej Civil Service), osoby służące w siłach zbrojnych, policjanci i sędziowie.
Co ciekawe Izba Gmin nie jest objęta kadencją! W WB systemie istnieje termin „pełnomocnictwa” i tak parlament może skrócić kadencję lub ją wydłużyć, co miało miejsce, np.: podczas obu światowych wojen. Jest to charakterystyczna cecha parlamentu angielskiego.
Podobnie jak polski sejm, posiada marszałka, WB posiada speakera, który jest odpowiedzialny za pracę parlamentu, przebieg sesji i czuwanie nad regulaminem i dyscypliną Izby.
Miejscem posiedzeń parlamentu jest Pałac Westminster w Londynie. Izba Gmin dekorowana jest na zielono i jej wystrój jest raczej skromny w porównaniu z Izbą Lordów. Składają się nań dwa rzędy ław przedzielonych po środku przejściem. Ze względów historycznych, przejście to ma zawsze szerokość "dwóch i pół długości miecza". Spiker zajmuje miejsce na końcu sali, członkowie rządu po jego prawej stronie, a opozycja - po lewej.
Od niedawna Izba Gmin spotyka się też w sali Westminster Hall, choć na razie jest to eksperyment i dyskutuje się tam jedynie na nie kontrowersyjne tematy. Spotkania odbywają się w poniedziałki, wtorki, środy, czwartki i niektóre piątki. Sesje sobotnie odbywają się tylko w wyjątkowych wypadkach; ostatni taki przypadek miał miejsce podczas wojny
o Falklandy/Malwiny.
IV IZBA LORDÓW
Izba Lordów - Izba Wyższa - (House of Lords)
Pełna, oficjalna nazwa Izby Lordów to: "The Right Honourable The Lords Spiritual and Temporal of the United Kingdom of Great Britain and Northern Ireland in Parliament Assembled". Izba Lordów, podobnie jak Izba Gmin spotyka się w Pałacu Westminsterskim. Jej obrady plenarne odbywają się w tzw. czerwonej sali, obrady Izby Gmin odbywają się w sali zielonej.
Izba ta nie jest organem objętym kadencją. Jej skład jest wyłaniany na podstawie zasad dziedziczenia i mianowania. Pod koniec 1999 roku prawo do zasiadania w niej miało 670 członków:
525 lordów dożywotnich, mianowanych przez monarchę, osoby zasłużone
w życiu publicznym państwa,
26 lordów duchownych - hierarchowie Kościoła anglikańskiego: arcybiskupi Canterbury i Yorku, biskupi Londynu, Dhruam i Winchesteru, oraz innych 21 z urzędu,
27 lordów prawa, dożywotnio mianowani przez monarchę, tworzą trzon władzy sądowniczej,
92 lordów dziedzicznych.
Izba przechodziła szereg reform, ale ta najbardziej aktualna z 1999 roku stanowiła, że posiadanie tytułu lorda dziedzicznego nie obliguje do automatycznego zsiadania w Izbie Lordów. 410 lordów wybrało z pośród siebie 75.
Na czele Izby stoi lord kanclerz, który ma mniejsze uprawnienia niż speaker, ale jest jednocześnie ministrem sprawiedliwości i najwyższym funkcjonariuszem państwowym angielskiego sądownictwa.
Izba Lordów pełni funkcję najwyższego sądu apelacyjnego dla całej Wielkiej Brytanii z zakresu prawa cywilnego oraz w sprawach karnych dla Anglii, Irlandii Północnej i Walii (Szkoci mają osobny sąd). Sąd Izby Lordów działa jako Komisja Apelacyjna Izby, a jej orzeczenia zawiera cała Izba.
V ROLA I ZNACZENIE MONARCHY
Dziedzicznym władcą Wielkiej Brytanii jest monarcha. Król to przede wszystkim reprezentant „Korony”, czyli uosobienie władztwa państwowego. Należy jednak pamiętać, że - zgodnie z uznaną maksymą - król panuje, a rząd rządzi. Władza królewska została w całości przeniesiona na parlament, gabinet i sądy. Pozostałe uprawnienia (tak zwane prerogatywy królewskie) mają formalnie dosyć szeroki zakres: król jest zwierzchnikiem i naczelnym wodzem sił zbrojnych, ma prawo wypowiadania wojny i zawierania pokoju, może zwoływać i rozwiązywać parlament, ma prawo sankcji ustaw, oraz prawo łaski, ponadto mianuje wszystkich wyższych urzędników (w tym członków rządu). W praktyce, wszystkie decyzje królewskie wymagają ministerialnej kontrasygnaty, co oznacza, że król nie podejmuje decyzji, a tylko je uprawomocnia (z drugiej strony, król nie ponosi również za żadną decyzję odpowiedzialności, zgodnie z maksymą: Król nie może czynić źle). „Król nie może działać sam” - obowiązek działania jedynie za radą i zgodą swych doradców.
VI RZĄD
Rząd oraz gabinet.
W ustroju Wielkiej Brytanii mamy do czynienia z dwoma ciałami politycznymi, które należałoby odróżniać. Pierwszym z nich jest rząd, w którego skład wchodzą ministrowie będący uprzednio powołanymi bądź przez premiera bądź przez władcę. Jest ich obecnie około 100. Drugim ciałem jest tzw. gabinet, ciało znacznie mniejsze objętościowo od rządu i będące właściwym ośrodkiem władzy. Jego członkowie zbierają się na posiedzeniach.
Członkowie Rządu to: sekretarze stanu (9), ministrowie stanu (19), sekretarze w Ministerstwie Skarbu (2), sekretarze parlamentarni (36), „ministrowie” z nazwa resortu, „Lord Przewodniczący Rady Przybocznej i Leader Izby Gmin”, „Lord Kanclerz”, „Kanclerz Szachownicy” (oficjalny tytuł ministra finansów) „sekretarze” resortowi, „Lord Osobistej Pieczęci i Leader Izby Lordów”, „Kanclerz Księstwa Lancaster” (minister bez teki), „Generalny Płatnik” (minister bez teki) „Generalny Pocztmistrz”, „Najwyższy Pełnomocnik Prawny”, „Najwyższy Doradca Prawny”, „Lord Adwokat” i inni. Tworzenie stanowisk ministerialnych wymaga zarządzenia monarchy. W sumie liczba członków rządu może sięgnąć nawet 100 osób, lecz najwyżej 91 z nich może być członkami Izby Gmin - pozostali musza być członkami Izby Lordów.
Przywódca partii, która wygrała wybory do Izby Gmin jest desygnowany przez monarchę na stanowisko premiera oraz zostaje mu powierzona misja tworzenia rządu. Przywódca najsilniejszej partii będącej w opozycji uzyskuje pozycję Lidera Opozycji Jej Królewskiej Mości. Zazwyczaj dzieje się tak, że członkowie partii opozycyjnej formują swój własny rząd zwany ,,gabinetem cieni". Każdy minister w prawowitym rządzie ma swój odpowiednik w ,,gabinecie cieni". Dzięki tej praktyce partia opozycyjna jest stuprocentowo przygotowana na ewentualne przejęcie władzy.
Rząd dzieli się na senior ministers (ministrowie właściwi lub ministrowie Korony), kierujących pracą poszczególnych resortów, oraz podporządkowanych im junior ministers (ministrowie młodsi), zadaniem których jest przede wszystkim zapewnianie łączności pomiędzy rządem a Izbą Gmin. Rząd w całości ponosi solidarną odpowiedzialność polityczną przed Izbami. Rząd jest odpowiedzialny przed Izbą Gmin, a ministrowie przed Gabinetem i Premierem.
VII BUDOWA PARLAMENTU
Parlament WB składa się formalnie z monarchy, Izby Lordów i Izby Gmin. Są to dwie izby i monarcha w parlamencie, a nie 3 izby. W gestii parlamentu leży:
Władza ustawodawcza. Teoretycznie, wszystkie trzy człony parlamentu muszą zgodzić się na wprowadzenie nowego prawa; natomiast Izba Lordów posiada jedynie prawo veta zawieszającego, które w dodatku nie ma zastosowania przy uchwalaniu budżetu.
Nadzór nad pracą rządu. Izba Gmin oraz Izba Lordów nadzorują prace rządu poprzez system debat, interpelacji oraz powoływanie specjalnych komisji.
Kontrola finansów państwa. Ustalanie podatków oraz stanowienie budżetu należy do obowiązków Izby Gmin.
Obrona praw jednostki. Każdy obywatel, który czuje, że został potraktowany niesprawiedliwie może zwrócić się o pomoc do swojego przedstawiciela w Izbie Gmin lub sądu apelacyjnego.
Wdrażanie dyrektyw Unii Europejskiej. W obydwu Izbach działają specjalne komisje których zadaniem jest dokładne badanie unijnych dyrektyw przed wprowadzeniem ich jako praw.
Parlament wprowadza również niezbędne zmiany w przepisach prawnych dostosowując je do wymogów prawa europejskiego.
Dyskusja nad aktualnymi problemami. Obydwie izby Parlamentu debatują nad kwestiami o istotnym znaczeniu dla społeczeństwa brytyjskiego oraz nad ważnymi wydarzeniami międzynarodowymi. Tematyka tego rodzaju debat nie jest niczym ograniczona.
To parlament ma bardzo ważne prawo, chodzi mianowicie o zasadę suwerenności, która to sprawia, że absolutnie nikt nie może podważyć woli parlamentu i unieważniać jego ustaw i decyzji.
Jednakże rząd może ograniczyć to prawo w fazie procedury ustawodawczej przez:
1. Zamknięcie dyskusji
2. Gilotyny
3. Kangura
Przykłady ustaw:
Projekty ustaw publicznych (public bills)
Projekty rządowe (government bills)'
Prywatne projekty ustaw (private member's bills)
Projekty ustaw prywatnych (private bills)
Projekty ustaw finansowych (money bills)
Projekty ustaw mieszanych (hybryd bills).
Komisje Izby Lordów: jedyna Komisja Projektów Ustaw Publicznych - do rozpatrywania projektów ustaw publicznych, komisje dla ustaw oprotestowanych - do projektów ustaw prywatnych, Komisja Całej Izby, Komisja do spraw Wspólnot Europejskich. Izba Lordów nie posiada kompetencji kontrolnych wobec Rządu. Komisje specjalne - Komisja do spraw Nauki i Techniki. Przewodniczy im wszystkim ta sama osoba mianowicie Lord Przewodniczący Komisji z wyjątkiem Komisji do spraw Wspólnot Europejskich, której przewodniczy Główny Zastępca Przewodniczącego. Lord Przewodniczący komisji jest zastępca Lorda Kanclerza w funkcji przewodniczącego obrad Izby, wybierany na każdą sesję odrębnie. Funkcjonują frakcje partyjne, z podziałem na frakcję rządzącą i opozycyjną.
VIII PROCES USTAWODAWCZY
System aktów prawnych.
W Wielkiej Brytanii można wyróżnić ustawodawstwo zajmujące się sferą publiczną jak i ustawodawstwo zajmujące się sferą prywatną. Wyróżnia się ustawy publiczne i prywatne, finansowe i inne.Usta wodawstwo publiczne reguluje kwestie związane ze społeczeństwem oraz władzami. Ustawy prywatne dotyczą sfery podmiotów prywatnych. Ustawy publiczne - dotyczące ogółu obywateli i władz publicznych. Ustawy prywatne - dotyczące konkretnie wskazanych podmiotów (przedsiębiorstwa, organizacje, osoby).
Projekty ustaw rozpatrywane są w III czytaniach. Pierwsze czytanie odbywa się w Izbie Lordów lub izbie niższej parlamentu. Na tym etapie nie przeprowadza się dyskusji nad projektem, jest on drukowany oraz przekazany członkom danej Izby (I czytanie w Izbie Gmin lub w Izbie Lordów, bez dyskusji, drukowany i dostarczany posłom). Po II czytaniu następuje wymiana poglądów, możliwe jest wprowadzanie zmian do projektu oraz czas na prace w różnych komisjach. Potem następuje sprawozdanie możliwość wprowadzenia poprawek. Następnie odbywa się III czytanie oraz głosowanie nad projektem. Potem tak spreparowany dokument trafia do drugiej Izby, gdzie poddawany jest podobnym zabiegom jak w pierwszej Izbie. Jeśli druga Izba będzie miała jakieś uwagi (wprowadzenie poprawek itp.), projekt wraca do tej Izby która go uchwaliła.
Szczególnym rodzajem ustawy publicznej z dziedziny ustaw finansowych jest ustawa budżetowa. W tym wypadku jedynie rząd posiada inicjatywę ustawodawczą. Cała procedura jej uchwalania zaczyna się od Izby Gmin. Tutaj swoje expose wygłasza Kanclerz Skarbu. Następnie, pozostawiony jest pewien czas na przedyskutowanie sytuacji i rozpoczynają się prace w komisjach resortowych. Prace te trwają około trzech dni. Po wszystkich czytaniach, projekt trafia do Izby Lordów, która nie ma możliwości wprowadzania zmian do ustawy finansowej. Jedyne co może zrobić to odraczać termin jej przyjęcia. Na koniec taka ustawa wędruje do podpisu przez króla, obecnie - szefa rządu.
Jedynie rząd ma inicjatywę ustawodawczą, postępowanie rozpoczyna się w Izbie Gmin od expose Kanclerza Skarbu, kilka dni dyskusji: projekt do II czytania opracowują komisje specjalne (resortowe) - 3 dni, III czytanie, przekazywany do Izby Lordów, gdzie odbywa się krótka dyskusja podczas II czytania, Izba Lordów nie posiada prawa wprowadzania poprawek do ustaw finansowych, może zwlekać z ich przyjęciem, jest miesiąc na skierowanie ustawy finansowej do podpisu króla - od 1854r. podpisuje premier.
Finance Act - zapotrzebowanie na kredyt
Appropriation Act - przeznaczenie kredytu
Consolidated Fund Act - wydatki ze Skarbu Państwa
Projekty wnoszą promotorzy w ciągu kilku dni sesji przeznaczonych dla tych projektów, Jeśli w czasie wniesienia projektu nikt nie zgłasza sprzeciwu, projekt rozpatrywany jest w specjalnych komisjach dla ustaw prywatnych; jeśli zgłoszone zostały sprzeciwy, projekt trafia do komisji pod przewodnictwem Przewodniczącego Komisji Budżetowej o szerszych kompetencjach. Komisja przeprowadza kontrolę, na podstawie sprawozdań komisyjnych prowadzone jest w Izbie czytanie projektu, z możliwością zgłaszania poprawek oraz głosowania, powtarza się w drugiej Izbie; nie są objęte zasadą dyskontynuacji, w celu przyspieszenia mogą być powoływane wspólne komisje obu Izb.
X SĄDOWNICTWO
W Wielkiej Brytanii obowiązuje klasyczny Monteskiuszowski trójpodział władzy. Tak więc, mamy władzę ustawodawczą, którą pełni parlament. Władzę wykonawczą sprawowaną przez władcę oraz gabinet oraz władzę sądowniczą. Ta ostatnia sprawowana jest przez niezawisłe sądy. Struktura sądownictwa w Wielkiej Brytanii jest względnie prosta. Najniższy szczebel stanowią sądy pokoju, w których orzekają (bezpłatnie) niezawodowi sędziowie pokoju. Kadra sędziów zawodowych jest bardzo nieliczna, a większość spraw sądowych załatwiana jest w sądach pokoju. Wyższą instancję stanowią sądy hrabstw (county courts). Sądem Najwyższym jest Supreme Court w Londynie, a trybunałem apelacyjnym - Sąd Izby Lordów. W sądownictwie brytyjskim nie funkcjonuje instytucja sądów administracyjnych - ich funkcję pełnią sądy hrabstw i sądy pokoju.
Sąd Apelacyjny :
Wydział karny - któremu przewodniczy Lord Naczelny Sędzia („Lord Chief Justice”), rozpoznaje odwołania od skazań i wyroków wniesione przez osoby, w stosunku do których Sąd Koronny wydał skazanie lub wyrok. Sąd może unieważnić lub utrzymać skazanie, bądź też zarządzić ponowny proces, a w przypadku odwołań od wyroków, zmienić wyrok. Jednakże po skierowaniu do Sądu Apelacyjnego przez prokuratora generalnego, sąd jest uprawniony do zwiększenia wymiaru kary, którą uważa za zbyt łagodną. Zwykle w Wydziale Karnym Sądu Apelacyjnego zasiada razem trzech sędziów, ale wydaje się tylko jeden wyrok.
Wydział cywilny - któremu przewodniczy „Master of the Rolls”, rozpoznaje odwołania głównie od orzeczeń Wysokiego Trybunału oraz sądów okręgowych. W czasie takiego rozpoznania, sędziowie tego sądu mogą wydać dowolne orzeczenie, które, ich zdaniem, powinno było zostać wydane w sądzie niższej instancji. W niektórych przypadkach zarządza się ponowny proces. W Sądzie Apelacyjnym rzadko przesłuchuje się świadków. Orzeczenia opierają się zwykle na dokumentach, protokołach wcześniejszych rozpraw oraz argumentacji adwokatów występujących w imieniu stron. Zwykle w Sądzie Apelacyjnym zasiada razem trzech sędziów, każdy z nich może wydać wyrok, a orzeczenie sądu zapada większością głosów).
Sąd Sprawiedliwości - zawiera trzy tzw. „division”, czyli podziały: Sąd Lorda Kanclerza (Chancery Division. Zajmuje się w szczególności sprawami majątkowymi, w tym zarządzaniem majątkiem osób zmarłych, interpretacją testamentów, niewypłacalnością oraz sporami dotyczącymi spółek kapitałowych i osobowych). “Ławka Królowej” (Queen`s Bench jest największym z trzech Wydziałów i zajmuje się szerokim zakresem spraw cywilnych, w tym powództwami o odszkodowanie wynikającymi z niedotrzymania umów oraz czynów niedozwolonych, sprawami o zniesławienie, sporami o charakterze handlowym oraz sprawami z zakresu prawa morskiego (sprawami cywilnymi związanymi z okrętami, np. zderzenie, uszkodzenie ładunku oraz ratunek). Sąd Rodzinny (Family Division, który powstał w 1970r. z połączenia trzech różnych sądów: Probate, Divorce i Admiralty) Przed połączeniem Sądów Najwyższych zastanawiano się również nad przyłączeniem „House of Lords” (Izba Lordów) w skład Sądów. Jednak to się nie stało i do dnia dzisiejszego Izba Lordów pozostaje Sądem, który ma największa władzę w sprawach cywilnych i kryminalnych.
Crown Court
W 1972 r. powstał kolejny oddział Sądu Najwyższego zwany „Crown Court”. Zwołany został przez Parlament brytyjski by zajmował się najpoważniejszymi przestępstwami kryminalnymi. Od początku istnienia Sądów Wielkiej Brytanii przyjęło się, ze wszyscy obecni na Sali sądowej pracownicy, tj. sędziowie, prawnicy, przysięgli itd. mają określony „Dress Code”, czyli ubiór, który określa ich pozycje i zadania; „Robes”, czyli szaty dzięki, którym możemy rozpoznać kto jest kim w sądzie. Pracownicy „Queen`s Bench” mają 5 rodzajów, a na przykład pracownicy Sądu Lorda Kanclerza trzy (purpurowy, z czarnego jedwabiu i z futra gronostaja). Innymi dodatkami są szale, peleryny, szaty z kapturami, białe rękawiczki, imitacje spodni do jazdy konnej oraz buty ze stalowymi sprzączkami. Perulki, które są ikona brytyjskiego sądu są produkowane za naturalnych włosów ludzkich. W 1834 roku Humphrey Ravenscroft opatentował pomysł, który przetrwał do dziś. Zaczął używać do produkcji perulek włosów końskich. Perulki te okazały się niezawodną i nieodłączną częścią tradycji sądownictwa. Były bardzo lekkie i wygodne a ich konstrukcja pozostawała niezmienna, co okazało się równie bardzo wygodne. Humphrey był wnukiem założyciela sklepu, którego rodzina sławiła się w tworzeniu perulek dla prawników. Rodzinny sklep istnieje po dziś dzień i jest największą firma na świecie produkującą perulki dla pracowników sądu w Wielkiej Brytanii. W rzeczywistości większość pracowników sądu ubrana jest w proste, dobrze skrojone garnitury, a peruki adwokackie są zakładane tylko na specjalne okazje.
W Royal Court of Justice mieści się całe sądownictwo Zjednoczonego Królestwa. Są tam między innymi oddziały sądu:
- Crown Court (zajmuje się sprawami większej wagi kryminalnej i jest odpowiedzialny za poprawność i przestrzeganie zasad i procedur postępowania i składania aplikacji sądowych)
- County Court Civil (Sądy okręgowe) ustanowiono po raz pierwszy w połowie dziewiętnastego wieku; zajmują się one większością spraw cywilnych w Anglii i Walii. Mówiąc najprościej, mniej skomplikowane sprawy cywilne rozpoznają sądy okręgowe, natomiast bardziej złożone sprawy rozstrzyga Wysoki Trybunał. Najwięcej spraw rozpatrywanych przez sądy okręgowe dotyczy odzyskiwania należności, jednakże sprawy o przywrócenie posiadania majątku (np. w przypadku niepłacenia rat kredytu hipotecznego), sprawy rodzinne, związane z przysposobieniem i upadłością rozpoznają również sądy okręgowe. Sprawami rozwodowymi w Centralnym Londynie zajmuje się Główny Urząd Sądu Rodzinnego, a nie sądy okręgowe.
- County Court Family (sąd ten zajmuje się dwoma typami spraw. Pierwsze to dotyczące rodziców i ich dzieci, a drugi to podejmuje akcje o odebraniu praw rodzicielskich gdy dzieci były źle traktowane) - Tribunals (zajmuje się sprawami na forum, które można obejrzeć na Sali. Rozprawy takie są dostępne dla „widza”. Sąd ten zajmuje się prawami emigracyjnymi czy prawem pracy). Siedząc na Sali sądowej przyglądając się rozprawie można dostrzec znak (Royal Coat of Arms. Zdjęcie obok), który jest nad podium, na którym zasiada ława przysięgłych. Jest symbolem władzy i autorytetu jaki posiada Sąd Wielkiej Brytanii.
Lord Naczelny Sędzia
W 2006 roku na mocy aktu konstytucyjnego z 2005 roku ustanowiono nowa „głowę” Sądu brytyjskiego. Jest to tzw. „Lord Chief Justice”(Lord Naczelny Sędzia). Jest nim Nicholas Addison Phillips, Baron Phillips of Worth Matravers urodzony 21 January 1938r. Sprawuje on najwyższą władzę sądownicza. Ma on ok 400 ustalonych obowiązków łącznie z reprezentowaniem sądownictwa Anglii i Walii w Parlamencie i Rządzie brytyjskim. Przydziela stanowiska i lokalizacje sędziom. Również jest obecny na najważniejszych sprawach cywilnych, karnych i rodzinnych. Na każdym posiedzeniu nosi płaszcz i kamizelkę, a także krótka perulke.
Zakres orzecznictwa i praktyka
Sądownictwo w Anglii obejmuje dość szeroki zasięg, od małych spraw na przykład odzyskiwanie długów czy niszczenie dóbr materialnych (rozwiązywane są szybkim i tanim sposobem) do spraw bardziej skomplikowanych związanych z problemami w korporacjach międzynarodowych. Większość spraw cywilnych nie kończy się w sądzie jak i również często nie dochodzi do pełnego procesu. Zakańczane są za pośrednictwem lub przez użycie ustalonych procedur składania skarg, a jeśli jednak sprawy idą przez sąd, celem jest rozwiazanie jej najprostszymi i najszybszymi środkami. Sąd nie ma mocy i prawa w sprawach cywilnych do karania strony przegranej wiezieniem. Zazwyczaj strona wygrana otrzymuje rekompensatę w postaci pieniężnej.
Izba Lordów
„House of Lord”, czyli Izba Lordów jest nie tylko jedną z Izb Parlamentu, ale również ostatecznym sądem apelacyjnym w Wielkiej Brytanii, zarówno w sprawach karnych jak i cywilnych. Pozwolenia na skierowanie odwołania do Izby Lordów musi udzielić Sąd Apelacyjny lub Komisja Odwoławcza Izby Lordów i zwykle udziela się takiego pozwolenia, jeżeli ze sprawami wiążą się kwestie prawne o znaczeniu społecznym. Sprawy rozpoznają członkowie Izby Lordów wyznaczeni na sędziów apelacyjnych zwani „Lords of Appeal in Ordinary” lub „Law Lords”. Sędziowie ci rozpatrują zwykle sprawy w składzie pięcioosobowym. Wysoki Trybunał („High Court”) ma siedzibę w Londynie, choć sprawy mogą być rozpoznawane w innych miejscach Anglii i Walii. Wysoki Trybunał może rozpatrywać prawie wszystkie sprawy cywilne, choć w praktyce zajmuje się głównie sprawami bardziej złożonymi i o większym ciężarze gatunkowym. Jest podzielony na trzy wydziały, odpowiadające niektórym z dawnych sądów, które zastąpił w dziewiętnastym wieku. Istnieje wiele Trybunałów rozpoznających rozmaite kwestie, np. imigrację, podatki, zdrowie psychiczne, grunty i nieruchomości, zasiłki z opieki społecznej, transport oraz zatrudnienie. Postępowanie przed trybunałami jest mniej formalne niż przed innymi sądami. W skład członków trybunałów mogą wchodzić specjaliści w innych dziedzinach niż prawo, np. lekarze, oraz osoby bez wykształcenia prawniczego, choć przewodniczącym takiego trybunału prawie zawsze jest osoba o wykształceniu prawniczym. W zależności od rodzaju trybunału, odwołania od decyzji trybunału można składać do trybunału wyższej instancji, Wysokiego Trybunału lub Sądu Apelacyjnego. Za pośrednictwem Sądu Administracyjnego Wysoki Trybunał pełni również funkcję nadzorczą nad licznymi sądami, trybunałami oraz organami i osobami prywatnymi pełniącymi funkcje publiczne
XI FORMA PAŃSTWA
WB to państwo unitarne, ale bardziej dąży do systemu kanclerskiego niż gabinetowego. Dewolucja - przejęcie sprawy do załatwienia lub określonego zadania do wykonania przez organ wyższego stopnia od organu niższego stopnia (instytucja dewolucji istnieje m.in. w kodeksie postępowania administracyjnego oraz w ordynacji podatkowej).