Architektura bazyliki mariackiej w Gdańsku
FAZY BUDOWLANE
1343-1361 Powstał wtedy kościół, który mieścił się w obrębie dzisiejszego korpusu
zachodniego. Była to bazylika z wieżą od zachodu, nawy oddzielone masywnymi filarami, po bokach wieży kaplice boczne, nawa środkowa przykryta stropem, boczne stropem bądź sklepieniem krzyżowo-żebrowym. Ówczesny kościół należał do tradycji architektury cysterskiej. Pilecka sytuuje ten kościół w większej rodzinie far miejskich nadbałtyckich centr handlowych (hanzeatyckich). Taki wzór stał się już w połowie XIV wieku mało atrakcyjny.
W 1379 umowa z Mistrzem Henrykiem, zw. Underagin, na dalsze prace budowlane. W roku tym Gdańsk uzyskał pełnię praw chełmińskich. Ambicje mieszczan sięgały dalej niż bazylika typu krzyżackiego. We wschodniej części zaczęto wznosić transept i prezbiterium w układzie halowym (nieregularność północnego skrzydła transeptu - dwa zamiast trzech przęseł - wynika z wcześniejszego zlokalizowania tam plebanii).
1454-1466 prace przy podwyższaniu wieży. Intensywne wyposażanie kościoła.
Prace przy przebudowie korpusu z bazylikowego na halowy i przesklepianie całego kościoła.
Wymiary: dł. 105,5 m, szer. korpusu 41, szer. w transepcie 66, szer.prezb. 35, sklepienie na wys. 28-30.
Kościół ceglany o wątku polskim, trójnawowa hala na rzucie krzyża łacińskiego, z wieżą na osi od zach. Od zewnątrz mury objęte kamiennym cokołem, na wys.okien kamienny gzyms, zwieńczenie w postaci blend i ozdobnego krenelażu. Szczyty murów dwu- i trójdzielne, zdobione pinaklami, laskowaniami i blendami wieńczonymi wimpergami, zewn.strony szczytów ujęte wieżami iglicznymi bądź ceramicznymi. Każda nawa przykryta oddzielnym dwuspadowym dachem (cecha charakt.dla arch.sakral. Gdańska), 37 okien 18x4,5 m; największe we wsch.ścianie prezb.ma ok.130 m2, do wnętrza prowadzi 7 bram-każda od innej uliczki.
Dominującym elementem jest wieża, wys.ok. 80 m, u podstawy 15x16 m, wsparta z 4 stron przyporami, przykryta dwoma 4-spadowymi dachami.
Bazylika to trójnawowa hala, otoczona wieńcem kaplic między wewnętrznymi przyporami (kaplic jest 31), korpus trójnawowy, 6-przęsłowy, nawa poprzeczna 7-przęsłowa (ramię północne dwu-, południowe 3-nawowe), prezbiterium trójnawowe, trójprzęsłowe, o ściętych narożach zewn. Pod wieżą od zachodu dwuprzęsłowa kruchta, ujęta od pn. i pd.przez dwuprzęsłowe aneksy. Przy zach.przęśle prezb. jest dwuprzęsłowa, dwukondygnacyjna zakrystia.
Nawa gł., transept oraz prezb..sklepione gwiaździście, w nawach bocznych sklepienia kryształowe, w kaplicach bocznych krzyżowo-żebrowe, gwiaździste, sieciowe i kryształowe, w zakrystii - krzyżowe na wspornikach, na piętrze kryształowe. Wsporniki geometryczne, w formie masek lub maswerkowe. Filary międzynawowe ośmioboczne, w prezbiterium i nawie poprzecznej o zmniejszonej średnicy i wklęsłych bokach, w transepcie w zarysie krzyżowe. Przy ścianie zach.półfilary.