Natura języka

Nadawanie znaczenia

1

Rodzaje kodów

• Kod analogowy – wskazuje znaczenie przez

podobieństwo do tego, co jest wskazywane,

np. ruchy aktorów mają na celu wyrażenie

odczuć granych bohaterów, linie obrazu

odzwierciedlają formę reprezentowanego

obiektu – informuje o relacji i doraźnych

stanach emocjonalnych.

• Kod cyfrowy – przenosi znaczenie w sposób

symboliczny. Symbole to jednostki

znaczeniowe o charakterze arbitralnym i

konwencjonalnym. Kod werbalny przenosi

znaczenia o charakterze abstrakcyjnym.

2

Charakterystyka kodu

werbalnego

• Składa się z wydzielonych części, co nadaje językowi

olbrzymią elastyczność. Słowa i dźwięki mogą być

modyfikowane poprzez wchodzenie w unikalne

kombinacje i przechowywane, odzyskiwane oraz

przekazywane w czasie i przestrzeni

• Język umożliwia kreowanie nowej rzeczywistości –

możemy rozmawiać o tym, co nie istnieje (także kłamać).

• Język stwarza możliwość myślenia w nowy i złożony

sposób (abstrakcyjne przymiotniki, słowa logiczne takie

jak i, lub, wszystko, żaden).

• Kod werbalny jest auto-refleksyjny: „język może czynić

komentarze na swój własny temat; pozwala nam

rozmawiać o sposobie w jaki rozmawiamy” (T.i J.).

3

KREATYWNOŚĆ –

CECHA JĘZYKA LUDZKIEGO

4

Przeczysty śnieg spadł na domek

ZDANIE

FRAZY

WYRAZY

MORFEMY

FONEMY

Przeczysty śnieg

ł

czysty

śnieg

Przeczysty

Prze

śnieg

spadł

spadł na domek

pad

s

domek

na

ek

na dom

p š e

č

t y

s

y

s’n’ e k

p

s

ų

a d

a

n

d o m e k

George Miller definiuje język na

dwa sposoby:

„Każdy kto usiłuje zrozumieć zawiłości ludzkiego myślenia,

musi zrozumieć najpierw zawiłości systemów

symbolicznych, poprzez które się ono manifestuje”.

1. Język jest przyjętym społecznie środkiem wyrażania

myśli – określenie funkcjonalne, ujmujące język w

kategoriach spełnianej przezeń funkcji (czemu zdanie

służy?)

2. Język stanowią wszelkie możliwe zdania generowane

przez reguły jego gramatyki – określenie formalne,

ujmujące język w kategoriach formy zdań (jak

decydować, czy dana wypowiedź jest zdaniem języka?)

5

FUNKCJE JĘZYKA

• symboliczna – reprezentacja rzeczy

oznaczanej

• ekspresywna – symptom stanu nadawcy

• apelu – sygnał wywołujący reakcję

odbiorcy

6

Funkcje języka – Trenholm,

Jensen

Język:
• jako narzędzie kontroli rzeczywistości – to, co nie nazwane jest

zagrażające;

• pozwala na wyrażanie i kontrolowanie emocji;

• pozwala na ujawnienie lub ukrycie myśli i motywów;

• umożliwia nawiązywanie kontaktu i jego unikanie (np. kompulsywny

mówca);

• umożliwia wyrażanie indywidualnej i społecznej tożsamości (style,

slang, żargon, podzielane gry językowe);

• wykorzystywany jako narzędzie przekazywania i gromadzenia

informacji (redukcja niepewności);

• jest środkiem kontrolowania innych i podlegania kontroli. Język to

władza (koordynowanie wrażenia, kontrola sposobu, w jaki inni

spostrzegają rzeczywistość i o niej myślą);

• jest narzędziem metakomunikacji – monitorowanie procesu

komunikacji.

7

Struktura języka: trzy poziomy

znaczenia

• Semantyka – znaczenie na poziomie słów

(morfemów – lingwistyczne jednostki
znaczeń).

• Syntaktyka – znaczenie na poziomie zdań;

proces budowania, porządkowania słów w
sekwencje gramatyczne.

• Pragmatyka – znaczenie na poziomie aktów

mowy; używanie języka w interakcji.

8

George Miller: chcąc efektywnie

używać języka musimy:

• Znać jego gramatykę (u dzieci wiedza ta ma charakter

ukryty);

• Mieć informację fonologiczną o dźwiękach danego

języka;

• Dysponować informacją syntaktyczną o formowaniu

zdań;

• Dysponować informacją leksykalną o znaczeniu słów i ich

kombinacji;

• Potrzebna jest pewna pojęciowa wiedza o świecie, w

którym żyjemy i o którym mówimy;

• Musimy mieć system przekonań, by ocenić to, co

słyszymy („Gdy Jan i Marta lecieli do Włoch, widzieli

góry”, „Gdy góry leciały do Włoch, Jan i Marta wiedzieli

je”)

9

Źródło nieporozumień?

Większość nieporozumień nie wynika z

tego, że nie słyszymy wypowiedzi lub
nie potrafimy dokonać rozbioru zdań,
albo też nie rozumiemy słów. Ich
powodem jest to, że nie rozumiemy
intencji rozmówców, szczególnie jeśli
zawodzi kontekst społeczny.

10

Nadawanie znaczenia – George Herbert

Mead (1)

Założenia

• Badanie procesu języka, mowy (jego powstania i

rozwoju) – nie z punktu widzenia wewnętrznych

znaczeń, które mają być wyrażone, ale w szerszym

kontekście współdziałania powstającego za pomocą

znaków i gestów.

• Obiekt społeczny odpowiada wszystkim częściom

złożonego działania, chociaż te części odnajduje się w

postępowaniu różnych jednostek.

• Pojęciu przypisujemy cechy. Myślenie o każdej z nich

wiąże się z odmiennymi procesami realizacji czynności

i występuje gotowość do działania związanego z tym

pojęciem.

• Język organizuje zawartość doświadczeń jednostek.

11

Język, myśl, działanie (1)

• Poprzez nazywanie określonych aspektów

rzeczywistości język „wskazuje” to, co istotne a

poprzez nienazywanie – „każe” nam ignorować

inne aspekty (hipoteza Sapir-Whorf – determinizm

lingwistycznym).

• Słowo nie tylko „mówi” nam, że coś istnieje, ale

sugeruje też co o tym myśleć i co z tym zrobić.

• Język jest ważny nie dlatego, że jest niezwykle

złożonym abstrakcyjnym systemem, ale dlatego,

że ludzie używają go dla kształtowania więzi

interpersonalnych.

12

Język, myśl, działanie (2)

• Nawyki językowe wpływają na to, jak

spostrzegamy siebie (Basil Bernstein:

związek przynależności klasowej z kodem

językowym – ograniczony i rozbudowany).

• Kontrola języka jest równoznaczna z

kontrolą myślenia i działania (teoretycy

krytyczni), np.

„Fala imigrantów zalała miasto”
„Sąsiedzi z drugiej strony granicy włączają

się w lokalny biznes”

13

Język, myśl i działanie (3)

• Jedną z konsekwencji kontroli języka przez

daną grupę jest ignorowanie lub

dewaluacja doświadczeń innych grup.

Przykład: feministki twierdzą, że tradycyjny

dyskurs akademicki za wartość uznaje

logikę, abstrakcyjne myślenie, złożone

procesy rozwiązywania problemów,

niedoceniając znaczenia ekspresji

emocjonalnej, koncentracji na procesie,

skromności i troski.

14

Nadawanie znaczenia (2) -

BARNETT PEARCE I VERNON CRONEN (Skoordynowane

gospodarowanie znaczeniem)

15

Model atomistycznej serpentyny.

AKTY MOWY: PODEJŚCIE

KLASYCZNE: J.AUSTIN, J.SEARLE

• akt mowy występuje wtedy, gdy za pomocą

swoich słów mówiący pragnie coś uczynić lub
coś osiągnąć (Austin).

• akty mowy są częścią składową dyskursu, który

zachodzi w określonej sytuacji społecznej,
stanowi zorganizowaną całość z początkiem,
końcem i wewnętrzną strukturą; może być
dialogiem lub monologiem; może mieć formę
mówioną i pisaną; podlega regułom
socjolingwistycznym i stylistycznym.

16

TRZY ASPERTY AKTU MOWY

(AUSTIN)

• illokucyjny – wyraża intencję mówiącego (to,

co chce osiągnąć swoją wypowiedzią)

poprzez użycie czasownika

performatywnego (np. mówić, informować,

stwierdzać, rozkazywać, gratulować itp.).

• lokucyjny – treść wyrażanego sądu.
• perlokucyjny – skutek, jaki dana wypowiedź

rzeczywiście wywarła na odbiorcy.

17

RAMY WYZNACZAJĄCE SENS

AKTU MOWY (2)

• EPIZOD – komunikacyjna procedura o wyznaczonych granicach

i ustalonych regułach; powtarzająca się gra językowa.

• RELACJA INTERPERSONALNA – wzajemny stosunek

rozmawiających osób (neutralność, życzliwość, wrogość).

• SAMOWIEDZA – zdefiniowanie własnej roli w akcie mowy.

• KULTURA – podzielany z grupą zestaw praktyk, wartości i

interpretacji.

18

Nadawanie znaczenia (2)

Sytuacja 1 Sytuacja 2 Sytuacja 3

Kultura

(do jakiej

grupy należę?)

Ja

(kim jestem?)

Relacja

(kim

jesteśmy dla

siebie?)

Epizod

(w co

jesteśmy

zaangażowani?

Akt mowy

(co on

chce mi

powiedzieć?)

Klasa średnia

Osoba na

poziomie

Lekarz/pacjent

Badanie

medyczne

Diagnoza

Klasa średnia

Luzak

Kumple

Wspólna zabawa

Żart

Klasa średnia

Osoba

niezależna

Rywale

Spotkanie

biznesowe

Dominacja

Zawartość: „Fatalnie dzisiaj wyglądasz”

19

Model kategorii lingwistycznych –

Gun Semin, Klaus Fiedler

• odnosi się do stosowanego poziomu opisu

zachowań lub cech ludzkich, np.: a/ A
mówi do B, b/ A pomaga B, c/ A lubi B, d/ A
jest osobą ekstrawertywną

• Poznawcze funkcje kategorii

lingwistycznych (jak język pośredniczy
pomiędzy poznaniem społecznym, a
społeczną rzeczywistością

20

Model kategorii lingwistycznych –

Gun Semin, Klaus Fiedler

KATEGORIA

KRYTERIA

PRZYKŁADY

Czasowniki

deskryptywne (DAV)

Odnoszą się do pojedynczych

czynności i przynajmniej jednej

niezmiennej właściwości

działania, ma wyraźny początek i

koniec i zwykle pozbawione poz.

lub neg. konotacji, łatwo

weryfikowalne

uderzyć, mówić,

dzwonić, całować się,

rozmawiać

Czasowniki

interpretacyjne (IAV)

Odnoszą się do klasy zachowań,

działanie jest zdefiniowane,

wyraźny początek i koniec, poz.

lub neg. konotacje semantyczne

skrzywdzić, pomagać,

oszukiwać, imitowac,

powstrzymywać

Czasowniki opisujące

stany (SV)

Odnoszą się do stanów

umysłowych i emocjonalnych, bez

wyraźnego początku i końca,

rzadko przyjmują formę

progresywną oraz nakazową

nienawidzić, lubić,

zauważyć, zazdrościć

Przymiotniki (A)

Odnoszą się do cech

agresywny,

ekstrawertywny

21

Kategorie lingwistyczne -

konsekwencje

• I

m wyższy poziom w modelu, tym

wyższy poziom abstrakcji (słowa

uwolnione z kontekstu) – większa

stabilność, więcej informacji o

obiekcie (P), mniejsza

weryfikowalność, silniejsza

kontrowersja

• Umiejscowienie kontroli – CI –

podmiot, CS – obiekt,

• CI uaktywnia perspektywę

obserwatora (atrybucje

dyspozycyjne), a CS – aktora

(atrybucje sytuacyjne)

• CI – zachowania wolicjonalne,

kontrolowalne,

CS – niekontrolowanalne emocje

lub stany poznawcze

Im wyższy poziom abstrakcji, tym

silniej aktywizowane relacje

abstrakcyjne, logiczne,

semantyczne, a tym słabszy

wpływ specyficznych

właściwości sytuacji.

22

Kategorie lingwistyczne -

konsekwencje

• Różnice międzykulturowe w reprezentacji osoby

(Mass, Karasawa, Politi, Suga): Włosi w większym

stopniu korzystają z przymiotników, Japończycy z

czasowników

• Pożądane zachowania grupy własnej i

niepożądane zachowania grupy obcej są

kodowane i komunikowane bardziej abstrakcyjnie

niż niepożądane grupy własnej i pożądane grupy

obcej (Maas, salvi, Arcuri, Semin).

• Związek pomiędzy używanymi dla opisu innych

osób słowami (bardziej abstrakcyjne – bardziej

oporne na dyskonfirmację i zmianę) a

utrzymywaniem się stereotypów.

23

STOSUNEK DO SŁOWA -

V.Satir - 1

Nadmierne generalizowanie – błędne wnioski:
a.

jeden przypadek ilustruje wszystkie inne (niejasny przekaz
dotyczący tego co, kto, gdzie i kiedy).

„To mi się zawsze przydarza.”

b.

ludzie podzielają odczucia, myśli, spostrzeżenia nadawcy.

„Dlaczego nie zrobiłeś tego we właściwy sposób?”

24

słowa jako narzędzia vs słowa jako opis

elastyczność

nadmierne generalizowanie

STOSUNEK DO SŁOWA 2

c.

spostrzeżenia lub obserwacje są pełne.

„Tak, już wcześniej o tym wiedziałem.”

d.

spostrzeżenia i oceny są niezmienne.

„Ona już taka jest.”

e.

istnieją tylko dwie kategorie w ocenie sądów lub spostrzeżeń.

„To go albo postawi na nogi albo zrujnuje.”

f.

cechy przypisywane rzeczom lub ludziom są ich częścią.

„Ten obraz jest brzydki.”

g.

można stwierdzić bez zadawania pytań, co myśli druga osoba.

„Wiem, co myślisz.”
„Wiesz, co naprawdę chciałem przez to
powiedzieć.”

25

FORMALNY MODEL

KOMPETENCJI JĘZYKOWEJ

26

Reguły transformacyjne

Reguły frazowe + Leksykon

Reguły fonologiczne

Reguły semantyczne

Forma fonetyczna

Forma logiczna (sądy)

Struktura semantyczna

Struktura fonologiczna

Struktura powierzchniowa

Struktura głęboka

A

B

C

META - MODEL – NADAWANIE SŁOWOM

ZNACZEŃ

JAK ZADAWAĆ PYTANIA

- Ale "chwała" nie ma nic wspólnego z "nokautującym

argumentem" - zaprotestowała Alicja.

- Gdy ja używam jakiegoś słowa - powiedział Humpty

Dumpty z przekąsem - oznacza ono dokładnie to, co mu

każę oznaczać... ni mniej, ni więcej.

- Pozostaje pytanie - powiedziała Alicja - czy potrafisz

nadawać słowom tak wiele rozmaitych znaczeń?

- Pozostaje pytanie - powiedział Humpty Dumpty - kto ma

być panem... to wszystko.

Lewis Carroll, Przygody Alicji

27

Założenia:

• Dobry rozmówca eksploatuje siłę i słabość języka.
• Zdolność do precyzyjnego użycia języka jest podstawą

profesjonalnej komunikacji. Użycie precyzyjnych słów,

które mają swoje znaczenie w mapie drugiej osoby, oraz

definiowanie, co ktoś ma na myśli, wypowiadając

określone słowa, są bezcenną umiejętnością w

komunikacji.

• Meta – model to mapa języka, obrazująca jak język

działa. Metamodel proponuje serię pytań, które mają na

celu odwrócenie i rozwikłanie dokonanych w języku

usunięć, zniekształceń i generalizacji. Informacje zdobyte

dzięki tym pytaniom pozwalają na odwrócenie struktury i

wydobycie ukrytego sensu komunikacji.

28

STRUKTURA GŁĘBOKA I STRUKTURA

POWIERZCHNIOWA

• Struktura Głęboka - głęboki poziom

systemu nerwowego (nie uświadamiany)

• Struktura Powierzchniowa - uproszczony

sposób mówienia.

• Transformacja - droga ze struktury głębokiej

do struktury powierzchniowej:

- usuwanie
- zniekształcanie
- generalizacja

29

NIEDOOKREŚLONE

RZECZOWNIKI:

• określenie niespecyficzne - „Dziecko miało

wypadek" (Jakie dziecko?)

• użycie strony biernej: - „Dom został zbudowany"

(Przez kogo?)

Inne przykłady:
• „Ludzie tak zwykle robią." (Jacy ludzie?)
• „Są tam żeby mnie dostać." (Kto jest?)
• „Jest to sprawa opinii”. (Co jest?)
• „Okolica obraca się w ruinę”. (Kto ją rujnuje?)
• „Zwierzaki są dokuczliwe”. (Jakie zwierzaki?)
Niedookreślone rzeczowniki precyzujemy,

pytając: "Kto lub co dokładnie...?"

30

NIEDOOKREŚLONE

CZASOWNIKI

• On podróżował do Paryża. (Jak on podróżował?)
• Ona się zraniła. (Jak ona się zraniła?)
• Ona mi pomogła. (Jak ci pomogła?)
• Staram się to zapamiętać. (Jak starasz się to

zapamiętać?)

• Idź już i naucz się tego na następny tydzień. (Jak mam

się tego nauczyć?)

• Niedookreślone czasowniki precyzujemy, pytając:

"Jak dokładnie...?"

31

PORÓWNANIA

• "Nowy, udoskonalony proszek do prania jest lepszy"

(Lepszy w porównaniu z czym?)

• "Kiepsko poradziłem sobie z tym spotkaniem" (Kiepsko w

porównaniu z czym? Jak mógłbyś sobie z nim poradzić?

Jak zrobiłby to X? Jak zachowałby się twój przełożony?)

• "Pana wyniki są wyraźnie gorsze." (W porównaniu z

poprzednimi, czy z wynikami innych?)

• ""To był najlepszy wybór." (W porównaniu do czego?)

• "Zawsze zostawia dla mnie trudniejszą pracę"

(Trudniejszą porównując z jaką pracą?)

• Porównania wyjaśniamy, pytając: "W porównaniu z

czym...?"

32

SĄDY:

• "Jestem nieefektywnym pracownikiem" (Kto tak twierdzi?

Na jakiej podstawie tak twierdzisz?)

• "Niewątpliwie ten człowiek jest idealnym kandydatem"

(Dla kogo jest to niewątpliwe?)

• „Agresywni ludzie dostają to czego chcą"

• "Nigdy nie widziałem gorszego klienta"

Sądy są blisko spokrewnione z porównaniami. Nie muszą

ich uwzględniać, choć często tak się zdarza. Sądy często

zaczynają się przysłówkami: niewątpliwie, oczywiście.

Sądy wyjaśniamy, pytając: "Kto wydaje ten sąd i na

jakiej podstawie?"

33

NOMINALIZACJE:

Ten wzorzec ma miejsce, gdy czasownik opisujący

zachodzący proces przekształcony zostanie w

rzeczownik:

• "Rozwód jest dla mnie bolesny"
• "Śmiech mojego szefa wywołuje we mnie wściekłość"
• "Twoja percepcja jest całkowicie nietrafiona"
• "Jego intuicje są niezwykle interesujące."
• "Porażka przeraża mnie."
Nominalizacje możemy wyjaśnić, przekształcając je w

czasowniki i pytając o brakujące informacje: "Kto

dokonuje nominalizacji, o czym i jak to robi."

34

MODALNE OPERATORY

MOŻLIWOŚCI

Wyrażenia takie jak "nie mogę" i "nie powinienem" znane są w lingwistyce jako

modalne operatory możliwości - określają granice ustanawiane przez

niewypowiedziane reguły. Rozróżniamy dwa główne typy takich operatorów:

modalny operator konieczności i modalny operator możliwości.

•

"Nie można powiedzieć im prawdy ." (Co cię powstrzymuje?)

•

"Powinno się mieć na względzie uczucia innych ludzi." (Co może się stać w

przeciwnym wypadku?)

•

"Nikt nie jest w stanie mnie zrozumieć" (Co powstrzymuje ich od zrozumienia

cię?)

•

"Nie mogę zrozumieć swojego zastępcy." (Co cię powstrzymuje przed

zrozumieniem go?)

•

"Należy się poprawnie zachowywać w towarzystwie innych ludzi" (Co by się

stało, gdyby ci się to nie udało?)

Modalny operator możliwości "nie mogę" określamy, pytając: "Co cię

powstrzymuje?"

Modalny operator konieczności "nie trzeba/"muszę" wyjaśniamy , pytając:

"Co by się stało, gdybyś to zrobił/tego nie zrobił?"

35

KWANTYFIKATORY

OGÓLNE

Z generalizacją mamy do czynienia wtedy, gdy jeden przykład

traktowany jest jako reprezentatywny dla wielu możliwości.

Generalizacje zazwyczaj są wyrażane takimi słowami, jak:

"wszystko", "każdy", "zawsze", "nigdy", "żaden".

Przykłady:

"Ludzie są tu do niczego."

• "Myślę, że komputery to strata czasu."

• "Wszystkie generalizacje są błędne".

• "Domy są zbyt drogie."

• "Aktorzy to interesujący ludzie".

• "Nie można nikomu ufać".

Kwantyfikatory ogólne podważamy, pytając o przeciwne

doświadczenia: "Czy kiedykolwiek zdarzyło się, że...?"

36

ZŁOŻONA

RÓWNOWAŻNOŚĆ

ZŁOŻONA RÓWNOWAŻNOŚĆ

Złożona równoważność zachodzi, gdy dwie wypowiedzi

połączone są w sposób sugerujący, że znaczą dokładnie

to samo. Przykłady:

• "Nie jesteś zadowolony, bo się nie uśmiechasz".
• "Nie słuchasz mnie, bo na mnie nie patrzysz."

Złożoną równoważnośc możemy zakwestionować,

pytając" "W jaki sposób jedno ma znaczyć drugie?"

37

PRESUPOZYCJE

Zdania zawierające słowa "ponieważ", "skoro", "jeśli" zazwyczaj

zawierają założenia, podobnie jak i te, które następują po

"zastanów się", "pomyśl", "zignoruj" itp. Przykłady:

"Zastanów się, dlaczego poświęcamy tyle uwagi jednostkom."

• "Jak zmądrzejesz, zrozumiesz to". (Nie jesteś mądry.)

• "Widzę, że znowu masz zamiar skłamać" .(Już wcześniej

kłamałeś)

• "Dlaczego nie śmiejesz się więcej?" (Nie śmiejesz się

wystarczająco.)

• "Jesteś tak głupi jak twój ojciec".(Twój ojciec jest głupi)
Presupozycje możemy odczytać, pytając "Co skłania cię do

tego, aby wierzyć, że...?" i uzupełniając brakujące

przeświadczenia.

38

PRZYCZYNA I SKUTEK -

POPRAWNOŚĆ SEMANTYCZNA

„Po prostu doprowadzasz mnie do szału; nic na to nie poradzę". Wiele

wyrażeń językowych zachęca do myślenia w kategoriach

przyczynowo-skutkowych. Aktywny podmiot zazwyczaj wykonuje

działanie na pasywnym przedmiocie, lecz jest to duże uproszczenie.

Przykłady:

• "Nudzisz mnie."

• "Zmuszasz mnie do takiego postępowania".

• "Ten człowiek mnie dołuje."

• "Jego zamiary obrażają mnie".
Przyczynę i skutek możemny badać, pytając:"Jak dokładnie jedno

powoduje drugie?" lub "Co musiałoby się z tym stać, aby nie

było powodowane przez tamto?"

Wiarę w przyczynę i skutek możemy zakwestionować, pytając" "

Jak to robisz, że czujesz się lub reagujesz w ten sposób w

odpowiedzi na to, co słyszysz i widzisz?"

39

CZYTANIE W MYŚLACH

Istnieją dwa sposoby czytania w myślach. W pierwszym przypadku osoba zakłada,

że wie, co drugi myśli. Rozważ przykłady:

•

"Jerzy jest nieszczęśliwy"

•

"Jestem pewien, że nie podobał jej się prezent, który ode mnie dostała".

•

"Wiem, za co ją zbeształ".

•

"Był wściekły, ale nie chciał tego okazać".

Drugi rodzaj czytania w myślach jest przyznaniem innym zdolności do czytania w

twoich myślach. Może to być wykorzystywane do oskarżania innych o brak

zrozumienia, gdyż - jak uważasz rozumieć powinni. Na przykład:

•

"Gdybyś mnie kochał, wiedziałbyś czego potrzebuję".

•

"Czy nie widzisz jak ja się czuję".

•

"Dotknęło mnie to, że nie masz szacunku dla moich uczuć".

•

"Powinieneś wiedzieć, że to lubię"

Czytanie w myślach podajemy w wątpliwość, pytając: "W jaki dokładnie

sposób wiesz, że...?"

40

Wzorce metamodelu

Usunięcia

• niedookreślone rzeczowniki,niedookreślone

czasowniki, porównania, sądy, nominalizacje

Generalizacje

• modalny operator możliwości, modalny

operator konieczności, kwantyfikator ogólny

Zniekształcenia

• złożona równoważność, presupozycje,

przyczyna i skutek, czytanie w myślach

41