WOJENKA średniowiecze cz II


mgr Wojenka

ĆWICZENIA ZE ŚREDNIOWIECZA CZ.II

Wczesnośredniowieczna ceramika Krakowska

Grupa I - biała. Glina ilasta, mocno zażelaziona. Białawe zabarwienie dzięki mieliwa wapiennego. Duży odsetek ceramiki bez domieszki, w młodszych etapach rozwoju piasek drobnoziarnisty.

Grupa II - gliny chude, średnioplastyczne, słabiej zażelazione. Domieszka ziaren kwarcowych, kwarcyty, gnejsy (0,2-0,5 mm). Kolor szaro-ceglasty, brunatno-ceglasty.

Grupa III - glinka żelazista, silnie plastyczna, z pelitem kwarcowym (mocno zapiaszczona). Naczynia kruche (wypał 700 st). Barwa czarnawa, ciemnobrunatna, brunatno-brązowa.

Grupa IV - średnioplastyczna glina, duża domieszka elementu ziarnistego, słaby wypał w 700 st, powierzchnia naczyń szorstka lub twarda. Kruche przełomy

Grupa V - grafitowa. Ok 45-65% ziaren grafitu. Masa garncarska podobna do III, IV i VI grupy, występuje jednak grafit. Barwa czarna, połyskliwa

Grupa VI - glina plastyczna, temperatura wypału ok 750 st, ziarna wyselekcjonowane - piasek dość drobny, obtoczony

Grupa VII - przejściowa. Schyłkowa faza średniowiecza. Masa surowcowa podobna do późnośredniowiecznej. Zmniejszanie ilości drobnego piasku i wprowadzenie pelitu kwarcowego właściwego dla średniowiecznych mas garncarskich.

Wiek IX-IX/X - ogromna przewaga I grupy (80-97%), reszta to III i IV. Brak II (prawie zupełnie) i VI

Wiek IX/X - I poł.X - dominuje I, pojawia się II (2%), jej udział stale rośnie (2 poł X - 28%, w XI od 21 do 50%)

2 poł. X w - spadek udziału I grupy, dominuje VI (do 69%)

Wiek XI - rośnie VI, spada I. Grupy III i IV znowu obecne, ale słabo zaznaczone. Ostateczny zanik II

XIII - ujednolicenie. Głównie VI (do 97%), I, II, IV, V śladowo.

II poł XIII spada VI, bo wchodzi VII

„ceramika archaiczna” - starsza faza wczesnego średniowiecza. Niezbyt liczne przykłady w materiałach krakowskich. Spotykana jeszcze w IX,X wieku; w warstwach późniejszych na wtórnym złożu. Analogie małopolskie VII-VIII, w Krakowie przed poł.IX

Naczynie lepione w ręce, linie ryte. Ornamentyka podobna we wszystkich typach:

Typ I - szerokootworowe, smukłe, kształt jajowaty lub baniasty, obtaczane górą. Poł IX-poł. X

Typ II - maxymalna wydętość brzuśca nie w 2/3 tylko niżej. Poł IX - XI

Typ III - szerokootworowy. Poł X-poł XI

Typ IV - szerokootworowy. Poł IX-poł. X z możliwością przesunięcia na pocz. XI

Typ V - duże wymiary. II poł X - pocz.XI

Typ VI - mocno baniaste brzuśce, duże rozmiary. X/XI - XI

Typ VII - nieliczne. Wazowato-baniaste o przewężonej górnej części. 25% grupy VI. 2 poł.X-XI

Typ VIII - szyjka przewężona, grupa surowcowa VI. X/XI - poł. XVIII

Typ IX - szerokootworowe, silnie baniaste w górnej części, wyłącznie VI gr surowcowa. Intensywne obtaczanie. XI - poł. XIII

Typ X - zdecydowana większość z VI grupy surowcowej, cylindryczna szyjka, bogata ornamentyka. 2 poł XI-2 poł.XIII

Formy brzegów - łagodne wychylenie, potem coraz bardziej zróżnicowane i skomplikowane

Ceramika typu Feldberg - studia S.Brathera, bardziej rozwinięta od Sukow, późniejsza, choć u schyłku Sukow pojawiają się już naczynia Feldberg. Otaczanie na wolnoobrotowym kole. Bogaty ornament strefowy. Naczynia przeważnie krępe, brzegi wychylone. Brather uważa, że ceramika ta nie wyrasta genetycznie z Sukow. Słowiańska ceramika z czasów karolińskich, impulsy naczyń Badorf i Tatingen, a nie z Sukow (ale brak prototypów naczyń Feldberg u Karolingów /Dulnicz/. Głównie VIII i IX wiek.

Ceramika Menkendorf - E.Schuldt (1954) - ręcznie lepione, zdobione ale odznaczają się słabym wypałem, domieszka gruboziarnista, często rozrywająca ścianki naczynia. Starsza sugestia o początku w VII wieku. Znaleziska z grupy Menkendorf nie wcześniej jak z II poł VIII, powszechne po poł. IX. W Wielkopolsce IX-X

Ceramika typu Tornow - starannie wykonane naczynia dwustożkowate, robione na kole, bardzo zaawansowana technika. Żłobki-listwy.

Uzbrojenie we wczesnym średniowieczu

Bardzo rzadkie przykłady uzbrojenia w fazie wczesnosłowiańskiej.

Prokopusz z Cezarei - De bello Gothico, ks. III: Stając do walki na ogół pieszo idą na nieprzyjaciela, mając w ręku tarczę i dzidę, pancerza natomiast nigdy nie wdziewają. Niektórzy nie mają ani koszuli, ani płaszcza, lecz jedynie długie spodnie podkasane aż do kroku i tak stają do walki z wrogiem.

- kwestia interpretacji - tarcza i dzida

- sztuka oblężnicza - kontakty z Awarami (głównie VI/VII w), zdobywanie miast greckich

- monoksylony-jednodrewki - wydrążone pnie drzew stylizowane na czółna, pokonywano w nich dość duże odległości

- Pseud-Maurycy (dzieło przypisywane cesarzowi Maurycemu „Taktika” z VI/VII) - Jako broń każdy nosi 2 krótkie włócznie, a niektórzy również tarcze dobre, lecz niewygodne w noszeniu. Używają też drewnianych łuków i drobnych strzał pokrywanych trującą substancją o niebezbiecznym działaniu.

- trzcina w ustach do przebywania pod wodą

- jednosieczne noże (Kraków-Zakrzówek, Żukowice)

Uzbrojenie ochronne

- ikonografia - pancerz kolczy dwuczęściowy bez rękawów

- pancerz spleciony z niewielkich drucianych kółeczek, każde kółeczko połączone z 4 sąsiednimi. Kształt tuniki. Częste nitowanie i zgrzewanie

- zgrzewanie kółek kolczych, tzw. kolców do k.XIV, potem w Europie nitowanie

- zalety: przewiewność i elastyczność. Słabe strony: ciosy toporem. Dodatkowa odzież ochronna (przeszywanice - tzw.odzież pikowana)

- odrdzewianie

Ruś - wpływ Bizancjum. Ogromne nagromadzenie kolczug, groby skandynawskie (Gnezdowo, Czernigov, Kijów). Technika lutowania (spawania), następnie nitowanie. Kółka 7-9 mm, do 2 mm grubości. Dekoracja - powlekanie miedzią. Rozcięcie pod szyją. Od XIII spodnie, ale sporadycznie. Mniej doskonała niż kolczugi zachodnie.

Europa - poł. XII-poł.XIII szczytowy rozwój. Długość, rękawy, kolcze rękawice (kształt i forma), kolcze kaptury zakładane na czepki filcowe i płócienne. Kolcze nogawice (wysoka cena), przymocowywanie do pasa pod kaftanem kolczym.

Polska - niedostatek materiału arche. Wolin, Raszew, Kostomłoty. Ikonografia i źródła historyczne. Termin „pancerz”. Gall Anonim o wojskach Chrobrego - np. z Poznania 1300 pancernych i 4000 tarczowników, ale dyskusja: w grę wchodzi jeszcze tzw. pancerz łuskowy

Gotlandia - bitwa pod Wisby 1361, Waldemar król Danii i chłopstwo, zbiorowe pochówki

- segmentowy - VI wiek, nie ma ich w Polsce. Łączony nitami. Geneza germańska

- szyszak wielkopolski - geneza ruska. W Polsce spotykane 2 formy

- forma wschodnia - dzwon 2stożkowaty lub półkulisty, czasem w konstrukcji segmentowej. Blachy nitowane (kłopoty z wykonaniem jednolitego hełmu?). brak nosala, pozłacane blachy dzwonu. Tulejka na szczycie - do osadzenia kity? Egzemplarz z Gniezna - czepiec kolczy. Znaleziska przypadkowe (Giecz, Gorzuchy k. Kalisza, Olszówka k. Konina, okolice Gniezna, tereny Pruskie, Pécs na Węgrzech, Ruś X-XIII w - prześledzony ciąg ewolucyjny - wg wzorów sasanidzkich?). Interpretacja znalezisk Wlkp - warsztaty po wyprawie kijowskiej? Ruś-Koldewino k.Tahańczy - z nosalem (wpływ E)

- normański - stożkowaty hełm z nosalem z jednego lub 2 kawałków. Stożkowatość pod wpływem E? Technologia zachodu europejskiego. Otworki po bokach do mocowania wyściółki hełmu, a nie do czepca kolczego. Egzemplarz z Ostrowa Lednickiego wykuty z jednego kęsa żelaza, nosal na końcu z haczykien do mocowania kaptura kolczego (XI-XII, ale prawdopodobnie raczej wczesna chronologia). Jezioro Orchowskie (okol.Bydgoszczy), hełm św. Wita w Pradze (dzwon XV, nosal i obręcz VII lub pocz. IX).

- jednosieczne typu Sax - Petersen wiązał je z ludnością germańską z OWL, Kostrzewski - przeciwnik wiązania Saxów z VI-VIII. Luźny charakter zabytków przeszkodą w datowaniu. Badania W.Hűbnera (im sax dłuższy tym młodszy) i T. Makiewicza. Znaleziska polskie: rzeki Noteć, Piana. Krótkie, wczesne saxy podobne do długich noży. Najwięcej VI-VIII, do pocz.IX

- miecz typu karolińskiego - VIII-poł.X czasy karolińskie, rozprzestrzenienie się w Europie. Zatraca luksusowy wystrój (źródła z 1000 - niezdobione miecze w rękach władców). Jeszcze bez możliwości szermierki, ale ciężka głowica, jelec wydłużony, zbrocza (lekkość miecza). Długość 80-100 cm. Inaczej „miecze wikińskie” (nagromadzenie w Skandynawii), ale błędnie, bo imienne znaki np. na głowniach mają kontynentalny, germański charakter. Ruś - wg Kirpiexnikowa 60% materiału ruskiego. IX-XI w zachodniej europie

Typologia - norweg J. Petersen (1919) dla materiałów wczesnośredniowiecznych na podstawie kryterium - kształtu rękojeści, zupełne pominięcie głowni. Jego pracę kontynuowała A.Bruhn-Hoffmeyer (miecze 1050-1550) - normańskie (grupy I, II, IIIa-d) i gotyckie (IVa-e, Va-e, VI i VIIa-c). Klasyfikacja Petersena uznana za dość skomplikowaną. Wheeler i Oakeshoft - redukcja typów do 9, oznaczane cyframi rzymskimi. Zostaje jeszcze typ X (iks) Petersena, datowany na k.IX (wcześniej datowany na 100 lat później).

Jan Petersen:

- W Polsce IX-X przewaga miecza interregionalnego typu B, D, H, I, I1, K, M i R

- X-XI typy S, T, X, Y, Z

- najpopularniejszy typ X (iks) - oprawa zawsze żelazna, słabo zdobiona, głowica półkolista lub soczewkowata, jelec wydłużony, dobrze wyważony. Postawa do dalszej ewolucji, chętnie używany w Polsce

Oakeshoft - 23 podstawowe typy dla XI-XV w. Elementem zasadniczym odmienność głowni, jelce u głownie elementami pomocniczymi. Typy oznaczane cyframi rzymskimi, podtypy małymi literami łacińskimi. 37 typów głowic (duże litery łacińskie), 13 typów jelców (cyfry arabskie) - numeracja kończy się na typie 12, bo istnieje typ Ia

- typ I-IX miecze tzw. wikińskie. Wheeler wydzielił 7 pierwszych, Oakeshoft dodaje typ VIII i IX. Dla Wheelera ważny kształt jelca i głowicy oraz grubość rękojeści. Od X do XI w, choć też w XII.

- typ X-XIV 1050-1350 (I grupa)

- typ X - głownia płaska i szeroka, przeciętna długość 80 cm. Jelce głównie typu 1, 1a; głowice A i B. 950 - 1100 r. Większość mieczy w Polsce to właśnie typ X. Na większości polskich ziem brak nadreńskich i jakichkolwiek innych sygnatur - dopuszczalna rodzima produkcja

- typ XI - głownia węższa i dłuższa, zbrocze wąskie i wyraźnie zaznaczone, krótka rękojeść. Jelce 1 i 3, głowice A i B. 1120-1220 r

- XIa i XIb - głowica węższa niż w klasycznym XI, sztych słabo wyodrębniony

- typ XII - głowica płaska, szeroka. Sztych dobrze wyodrębniony, zbrocze 1, sporadycznie 2 lub 3. Jelec 1, głowice I i H. 1170-1330 r.

- typ XIII - głowica szeroka, masywna, szerokość głowni zbliżona tak przy sztychu jak i przy zastawie. Zbrocze 1, sporadycznie 2 lub 3, sięgające połowy długości głowni. Jelce 1, 1a, 2 i 11.

- XIIIa - głownia podobna ale dłuższa 90-100 cm. Rękojeść dwuręczna (do 25 cm trzon). Jelec 1, 2 lub 3.

- XIIIb - rękojeść jednoręczna

- typ XIV - głownia krótka, szeroka z wyraźnie zaznaczonym sztychem. Zbrocze 1 wyraźne, często przekracza połowę długości głowni, rękojeść jednoręczna. Jelce 6 i 7, Głowice I i K. 1270-1340 r

- typ XV-XX 1350-1550 (II grupa)

Napisy na mieczach - związane ze znakami warsztatowymi. Litery wyryte na głowni, inkrustowane żelazem. Zanik tych napisów w XI w, kiedy upowszechniają się napisy o głównie dewocyjnym charakterze. Najstarsze to HILTIPRECHT, następnie ULFBEHRT, INGELRID.

- Ludosza (Ljudota) - Koval (Ukraina) XI w - miejscowość produkująca miecze k. Połtawy (Foszczevataja)

Napisy dewocyjne upowszechniają się w XII w - technika jeszcze wczesnośredniowieczna, potem inkrustacja metalami nieżelaznymi. XIII efektowne, długie inskrypcje. Inicjały, DIC, INIOINI

Kapitularz Karola Wielkiego z Diedenfen 805 r - Co się tyczy kupców, którzy zmierzają w stronę Słowian i Awarów (...) niech nie wiodą broni ani zbroi na sprzedaż. Bo jeśli znajdzie się u nich przewożoną, to niech będzie mu zabrany cały dobytek i niech połowa przypadnie na skarb pałacowy a druga zostanie podzielona między znalazce....

Oszczep - broń pociskowa, groty zawsze niewielkich rozmiarów.

Wczesne typy stosunkowo rzadkie.

- 11 egzemplarzy z Karpnik (Krzyża Góra) k.Jeleniej Góry.

- Szerokie datowanie VII-IX, ale raczej lepsze VIII-poł. IX (Wielkie Morawy, obecność w skarbach żelaznych, groty z poprzeczką i o wielobocznym przekroju).

- Szeligi VIII w.

- Militaria w Zimnem, nie później niż poł. VII

- Gródek Nadbużny - import. Zabytek wczesnomorawski VI lub VI/VII, żelazny, inkrustacja złotą folią

- jez. Nętno (poj. Drawskie) - grot znaleziony w pobliżu mostu prowadzącego do grodu, typu I lub II, zdobiony intarsjami, srebrem, długa tuleja. Związany z symboliką chrześcijańską - Drzewo Życia w 2 postaciach (realistyczna i schematyczna). Depozyt kultowy? Analogia: grot z Budapesztu

Typologia Andrzeja Nadolskiego (typy I-IX)

Typ I - długi, wąski liść o czworokątnym przekroju o rozmaitej długości. Możliwość intarsji (miedź) - grot ze Szczecina (wtedy najpewniej import). Kłopoty z datowaniem. Szczeciński X w, pozostałe raczej XI

Typ II - długi liść, ale u dołu wyraźnie rozszerzający się w kierunku tulejki. XI wiek

Typ III - duże groty o deltoidalnym kształcie. Przekrój liścia płasko-soczewkowaty. Możliwość intarsji, okazy najpewniej skandynawskie. XI w.

Typ IV - średniej wielkości, krępe, liść w kształcie wydłużonego serca. Tuleja długa. Do walki z przeciwnikiem (nie?) chronionym pancerzem. Raczej walka wręcz. XI w

Typ V - lancetowaty kształt (w kształcie liścia wierzby). Różna wielkość (od 15 do 45 cm), stosunkowo długa tuleja. Najczęściej spotykane. XI w

Typ VI - groty średniej lub dużej wielkości, liściowate, dwa symetryczne wyrostki - skrzydełka. Import z W. Możliwa funkcja insygnialna (np.grot Włóczni św. Maurycego). XI w

Typ VII - oszczepowy. małe wymiary, liście lancetowate lub w przybliżeniu deltoidalne. Wąskie tulejki, a więc jedynie bardzo cienkie drzewce. Do miotania. XI w

Typ VIII - oszczepowy. Z zadziorem, do rzutu. X w

Typ IX - liście bardzo krępe, w przekroju romboidalne. Wyraźnie odgraniczone liście od tulejki. Bardzo rzadkie

- odmiana prosta tzw. równikowa - forma europejska, z terenu ziem polskich najpewniej nie były dłuższe niż 100 cm (łęczyska)

- odmiana złożona (refleksyjna lub azjatycka) - sklejane z kilku warstw tworzywa. Wschód, ale też na Oponie z Bayeaux

Typologia strzał:

Typ I - groty z tulejką i strzały z zadziorami. Nie używają ich Skandynawowie ani Stepowcy

Typ II - groty z tulejką, brak zadziorów. Słowiańszczyzna W, kraje bałtyjskie

Typ III - z trzpieniem i liściem nierozdzielonym. Liść lancetowaty, romboidalny, sercowaty. Forma rodzima, ale nieco starsza (p. Czerchów)

Typ IV - z trzpieniem i liściem rozwidlonym. Forma obca w Europie (stepy Eurazji)

Typologia bełtów Andrzeja Nadolskiego (XII-XVI w)

Typ I - groty z tulejką

Typ II - groty z trzpieniem

Czekany - topory o obuchu ukształtowanym w gorzej lub lepiej wyodrębniony młotek, jest to broń o genezie azjatyckiej (wg Poulsena Powołże i Bułgarzy).

Typologia toporów wg Andrzeja Nadolskiego (VI typów):

Typ I - w zasadzie czekany. Przekroje zwykle czworokątne. Niekiedy okazy „guziczkowato zgrubiałe”. Odmiany o ostrzu: szerokim wyciągniętym w brodę; symetrycznym, wachlarzowatym; wąskim; wąskim o młotku czworobocznym tępo naciętym

Typ II - topory o ostrzu symetrycznym wachlarzowato rozszerzonym. XI w, możliwa proweniencja skandynawska

Typ III - topory o bardzo szerokim, niemal prostym ostrzu, asymetrycznym. Obuch płasko ścięty, lekko zaznaczony młotek. Osada z silnym wąsami. Możliwa inkrustacja. XI w.

Typ IV - topory o ostrzu wąskim, symetrycznym lub nieznacznie rozszerzonym ku dołowi. Obuch zwykle zaokrąglony. X, XI w, może też XI (np. odmiana e)

Typ V - topory z brodą, możliwa inkrustacja. Najliczniejszy typ. X-XI w

tzw. Bradatice - w zasadzie tożsamy z wydzielonym przez Nadolskiego typem V. środowisko Wielkomorawskie, ale też czasy późniejsze.

Buławy gwiaździste - proweniencja ruska. Na Rusi głównie XI w, Kijów ośrodkiem produkcji. Radymno, Czermno nad Huczwą. XII-XIII i czasy późniejsze.

- zagadnienie tzw. ostróg haczykowatych z zaczepami zagiętymi do wewnątrz. Z czasem wydłuża się kabłąk oraz bodziec. Połowa VII-IX w, nieczułe chronologicznie

- ostrogi z zaczepami oczkowatymi - bardzo rzadkie w Polsce. Wpływy zachodnie, karolińskie. Chodlik, Trepcza.VIII w

- ostrogi płytkowo-nitowe (tzw. wielkomorawskie) - Millieu karolińskie, ale u nas niezbyt ściśle „w typie wielkomorawskim”. Kraków-NH-Mogiła, Szczawowyż, Naszacowice, Zawada k.Tarnowa. Także sprzączki i przewleczki do ostróg tego typu (np. Stradów). IX w z możliwością przedłużenia do I poł X

- ostrogi typu I wg Hilczerówny (z bodźcem długim) - pocz. X- poł. XI, choć możliwe, że Hilczerówna zostanie zweryfikowana. Najpewniej geneza W (może Niemcy), choć są spore wątpliwości. Głównie żelazo, choć zdarzają się okazy brązowe. Inkrustacja oraz pokrywanie całej ostrogi warstwą metalu kolorowego. Odkrycia na Ostrówku w Opolu - 107 ostróg z fazy państwowej opracowanych przez K.Wachowskiego, zastrzeżęnia Świętosławskiego i Poleskiego. Metoda badań. Te same uwagi odnośnie typu II.

- ostrogi typu II wg Hilczerówny (z bodźcem kolcowym) - XI-poł.XIII

- ostrogi typu III wg Hilczerówny (z bodźcem gwiaździstym) - poł lub 3 ćw. XIII, bardziej humanitarne

Typologia strzemion wczesnośredniowiecznych Świętosławskiego:

Typ I - pętlicowato ukształtowana górna część kabłąka. W Polsce znane jedynie z terenów bałtyjskich. IX z możliwością przedłużenia do X

Typ II - obecność wyraźnie wyodrębnionych zawieszek. 4 odmiany. U nas datowane X-XII w, choć na stepach od IX i X. Niektóre datyowania mogą być z k.X-pocz.XI jak na cmentarzysku w Lutomiersku (odmiana D)

Typ III - wyodrębnione prostokątne zawieszki. U nas Przemyśl-Zasanie ul.Rycerska - cmentarzysko staromadziarskie. X w, potem znowu kilka okazów z Lutomierska (k.X - pocz XI)

Typ IV - brak wyodrębnionej zawieszki, którą zastąpiono otworem na puślisko w górnej części kabłąka. X-XI pierwsza odmiana, niektóre okazy do XIII w. odmiany (np B: XI-XIII, C egz ruskie XII-XIII i później). Przemyśl-Zasanie

typy V, VI, VII, VIII - od XIV w

- uzda z wodzami

- siodło - wg danych archeologicznych należało raczej do typu wschodniego. Drewniany szkielet (terlica). Okucia łęku np.brązowe, pod siodłem caprak (warstwa izolacyjna). 2 siodła z Lutomierska pod Lodzią (efektowne okucia brązowe).

- różnego typu rozdzielacze do popręgów

- metalowe sprzączki - identyczna funcja

- wędzidła wraz z ....

- podkowy - na ziemiach Pl brak podków sprzed poł. X, w Europie W (we Francji) już w IX. Rama wąska, płaska, często falista linia brzegowa, wyraźne gniazda na podkowiaki. Kaźmierczyk J - „Podkowy na Śląsku X-XIV”

Lutomiersk - cmentarzysko k.X- pocz.XI pod Lodzią. 77 grobów szkieletowych, 12 ciałopalnych, ponad 40 nieokreślonych. Gdzieniegdzie obstawy kamienne. Rząd koński, broń (włócznie). Teren Rusi Kijowskiej, elementy wareskie.

Kultura awarska

Periodyzacja w oparciu o analizę zabytków ruchomych (zwłaszcza ozdób i okuć końca pasa) - Kovrig:

- okres wczesnoawarski poł.VI-poł.VII

- okres środkowoawarski poł.VII-k.VII

- okres późnoawarski VII/VIII - pocz.IX

Genealogia: siedziby odległe, bo w 557 awarzy byli nieznani w Bizancjum. Zbiegli poddani tureccy?

- teoria żou-żan: mongolska. Znaleziska tuwińskie, warkocze w źródłach chińskich

- teoria heftalicka - tereny na E od jez. Aralskiego. Żółta ceramika sogdyjska od poł.VII

- hipoteza 3: grupy plemion i ludów?

Dzieje:

557/8 Awarzy pojawiają się na N przedpolu Kaukazu. Poselstwo do Konstantynopola wg Menandra

- ujarzmienie Kutrigurów i Utigurów oraz Antów

562 - I wyprawa Franków, raczej zwiadowcza (porażka Awarów)

566-567 - II wyprawa Franków. Awarzy zwyciężaą i biorą do niewoli króla Austrazji Sigiberta (żądanie prowiantu na drogę)

567 Awarzy ingerują w konflikt gepidzko-longobardzki

568 zajęcie Kotliny Karpackiej

Walki z Bizancjum - 582 pada Sirmium nad Sawą. Wykorzystanie wielkiej migracji Słowian

586 oblężenie Salonik, „interwencja św. Demetriosa” (epidemia)

600 kontrofensywa grecka pod wodzą Priskosa (po raz pierwszy wejście na teren Awarów)

610 zerwanie sojuszu Awarsko-Longobardzkiego. Ogniskiem zapalnym Friul

626 nieudane wielkie oblężenie Konstantynopola. Posiłki Słowian, Bułgarów i Gepidów. Użycie monoksylonów (łodzie z 1 pnia). Potem początek kryzysu u Awarów

678 kagan zabiega o pokój z Bizancjum (po ich zwycięstwie nad Arabami). Bułgarzy wkraczają na Bałkany

k. VIII państwo Longobardów wcielone do państwa Franków

791 Frankowie pustoszą Kaganat

792-795 wojna domowa w Kaganacie (kagan i jugurra). Stronnictwo profrankijskie - nieznany z imienia .... chrzci się w Akwizgranie. 3 powstania antyfrankijskie w kaganacie

805 Awarzy skarżą się na Słowian

822 Sejm Rzeszy we Frankfurcie - ostatnia wzmianka o Awarach

- Awarzy, Kutrigurowie, Utigurowie, Słowianie, Gepidzi, Longobardowie, Sabirowie, Barsilowie (zlepek bułgarski)

- osady otwarte - stare i nowe koncepcje. Autostrady i badania osad.

- Kölked-Feketekapu, Budapest-Filatorigát, Hajdūböszörménu, Berettyóūfalu-Nagu Bócs-dülö

- Dunaujvacos - klasyczne półziemianki

- kwestia słowian

- Szkieletowy płaski - pochówki z koniem w grobach męskich. Bogate wyposażenie.

- początkowo dużo ciałopalnych - zwyczaj z Azji. Ciałopalne w fazie późniejszej. Pochówki ciałopalne w urnach wkopane w groby szkieletowe

- dobry materiał do datowań. Generalnie dużo srebra, mniej złota, często pozłacanie. Filigran z granulacją. Okres wczesnoawarski i środkowoawarski - wytłaczanie z blach, w późnoawarskim odlewanie, głównie brązu.

- motywy późnoantyczne i nadczarnomorsko-pontyjskie. Kontakty z Kutrigurami

- rozetki, plecionki, palmety, tzw.tangi

- branzolety w stylu Sient-Endre (?) - styl „barokizujący”

- styl wici (głównie winna latorośl) i styl gryfów (zwierzęta fantastyczne, często klęczą) - głównie późnoawarski

- rozsupływacze węzłów

- składane krzesełka (po antyku)

- miecze jednosieczne, jelec najczęściej romboidalny

- skuwki do warkoczy - późnowarskie z cmentarzyska w Žitavskiej Toni

- wczesne analogie z Tuwy. 4kątny wylew, prymitywna

- wyroby siwe, obraczane na stanowiskach wczesnoawarskich - dowód na przetrwanie germańskich garncarzy?

- k.VII - pojawienie się ceramiki żółtej, wyrabianej na kole, świetnej technicznie. Malowanie głównie czerwoną farbą. Sogdiana - heftalijskie analogie dla żółtej ceramiki

- „Typ naddunajski” - ornament grzebykowy. Lepione w ręce, górą obtaczane.

- kłopoty interpretacyjne. Zoll-Adamikowa „Zabytki datowane na okres awarski” (awarenzeitliche). Wojciech Szymański - krytyka Zoll-Adamikowej i Nad'y Profanowej

- późnowarskie okucia pasa z Dobrzenia Małego, Naszacowic, Zemborzyc

- ochraniacze dziurek pasa zdobione motywem palmety z Biskupina i Naszacowic

- Knotenloser - Krk-NH-Mogiła (odkrycie gabinetowe Daima)

Wg Wojciecha Szymańskiego”

- zabytki pewne

- brązowe okucie pasa z Biskupina, Choruli, Dobrzenia k.Opola, kopca Krakusa, NH-Mogiła, Naszacowic, Lublin-Zemborzyce, Syryria (?)

- rozplątywacz węzłów z Krk-NH-Mogiły

- zabytki prawdopodobne

- kolczyk z Izbicka

- dzwoneczek brązowy z Lubomii, rozetka brązowa z Połupina

- zabytki kontynuujące wzorce awarskie

- brązowe okucie pasa z Bolesławca i Ostrowa Lednickiego

- strzemię z Krk-NH-Mogiła

- różne powiązania kulturowe

- branzolety z Haciek i Szelig brązowe i srebrne

Epizod Dulebski

wg Powieści lat minionych - znani z terenów ruskich oraz Czech. Raczej wschód - znaleziska w Zimnem i Ripniewie. Obrzy ciemiężyli słowiańskich Dulebów (zaprzęganie kobiet do wozu zamiast koni O_o) - spotkała ich za to kara i wyginęli :P

Państwo Samona 623/4-658/9

Źródło - Kronika Fredegarda

623/4 - 658/9, utworzone w 40 roku panowania Chlotariusza. Ciemiężeni przez Awarów Słowianie (Awarzy brali do łoża żony Sklawów i córki ich) zbuntowali się. Samon był frankijskim kupcem. Morawy?

632/3 początek wojny z Frankami. Nieudane frankońskie oblężenie Wogatisburga. Książę Surbiów Derwan przyłącza się do Samona

Kultura Finów Zachodnich

Ze względu na położenie geograficzne podział na 3 grupy (w oparciu o dane lingwistyczne)

- Finowie zachodni (nadbałtyccy) - ziemia Nowogrodzka, Estonia, N Łotwa, Finladia, Karelia

- Finowie wołżańscy

- Finowie Permscy

Czudź i Wodź - ludy fińskie w źródłach ruskich

Czudź - razem ze Słowianami i Kwiryczami brali udział w wygnaniu, a potem ponownym sprowadzeniu Waregów (Ruryka i Sineusa)

Penetracja S rubieży tajgi. Na N od Finów Lapończycy poświadczeni dla terenów jez. Onega jeszcze w średniowieczu.

Expansja Słowian i Normanów. Grobin u ujścia Lipawy, expansja Słowian VIII/IX. Finowie tworzą własne enklawy osadnicze

Fenn - od czasów Tacyta (Fennowie wyróżniają się zdumiewającą dzikością i wstrętnym ubóstwem)

Skrid- Fennowie to z kolei Lapończycy u Germanów

Suomalainen (S cz. Płw. Fińskiego) i Versinais-Suomi

Plemię Häme - do XII w politycznie niezależne. Potem podbici przez Szwedów. Zmiana obrządku pogrzebowego - wchodzą pochówki szkieletowe

Litwowie, Korela

- fortyfikowanie osiedli za sprawą palisady, rowów i wałów. W obrębie wspólnoty terytorialnej znajdował się 1 szczególnie starannie ufortyfikowany obiekt

- budownictwo mieszkalne - słupowe lub zrębowe (Psków), także lekkie konstrukcje (tradycje półkoczownicze). Cecha charakterystyczna - obecność zadaszonych przybudówek w rodzaju ganka

- wspólnota liczyła 6-8 gospodarstw rodzinnych. Obszar działalności 1 wspólnoty oddzielony od sąsiedniej pasem puszczy. Każda wspólnota zakładała swój własny cmentarz, najczęściej w typie tarand

- NW partia obecnej Rosji - nieco inny model...

- OWR - tzw. kultura Grobów Grodzonych (Tarand) - wielowarstwowe bruki kamienne, kształt zagród. Pochówki wielu osób, mogły być otwarte, zadaszone. W V w zanik, ale niezupełny (do X-XI sporadycznie)

- V-VI upowszechnia się zwyczaj składania zmarłych spalonych w indywidualnych jamach grobowych, często pod kurhanami. Ubóstwo wyposażenia

- synkretyzm w pochówkach jeszcze w XI w (psy i bruki)

- XII - cmentarze przykościelne, trumny

- kultura Sopek (okolice jez. Ilmeń) - pochówki siedzące w XI w (tzw. pochówki Vod'i). Kopce o płaskich powierzchniach, groby zbiorowe, wewnątrz konstrukcje kamienne

- k. Kurhanów Wydłużonych (dorzecze Dźwiny i Wielikoj) - konstrukcje kamienne dla wielu osób, nakrywane potem długim nasypem. Od VI do pełnego włączenia do Rusi

- zawieszki grzebieniowate (kość i róg)

- szpile brązowe z trójkątną główką

- zapinki kuszowate i podkowiaste

- zawieszki butelkowate

- naczynia ręcznie lepione, garnkowate, ale też przysadziste, zdobione odciskami tkanin, ale też motywem wielokierunkowego kreskowania. Także eleganckie wygładzane misy o lśniącej powierzchni

k. Mater - sporo importów skandynawskich. Młoteczki Thora, zapinki równoramienne, broń (imp. Ulfeberth i Ingelried), długie noże bojowe, umba, groty włóczni, rodzime krzesiwa, igielniki, nożyki fińskie (głównie XII-XIV)

Kultura staromadziarska

Lud ugrofiński, pojawił się na arenie dziejowej dopiero w IX w (896 - zajęcie Kotliny Karpackiej). W początkowym stadium zbieracko-łowiecki, nomadzki tryb życia. Jedyny lud koczowniczy, który stworzył własne państwo i zachował tożsamość. Słaby stan badań nad kulturą madziarską poza Kotliną Karpacką.

Chronologia terenu węgier

- Okres awarski - 568 - pocz. IX wieku

- Okres zajmowania ojczyzny - IX/X - 955. Okres ten poprzedza infiltracja słowiańska

- Okres arpadzki - 955 - 1241

Źródła pisane:

- Relacje muzulmańskie IX wieku: perska Relacja anonimowa, Ibn Rosteh, Al-Gardizi, Al-Masudi.

- Obszerne ustępy, także o wędrówce Węgrów w De administrando imperio Konstantyna Porfirogenety (X wiek). Dane Konstantyna pochodzą od przebywających w Konstantynopolu książąt węgierskich Thormasza i Bulcsu.

- Powieść lat minionych

- Gesta hungarorum z XI wieku, węgierska kronika

1. Północny Kaukaz (krytykowana, bazowała na alańskich zapożyczeniach językowych, ale te mogą być późniejsze).

2. Tereny u podnóża Uralu, między Wołgą a rzeką Ural

- Ważne relacje dominikanów z XIII wieku (podróże brata Juliana za Wołgę 1235-38).

- 1232. Dominikanin Julian spotyka Węgrów na obszarach sąsiadujących z Kaukazem

- Dwie wyprawy dominikańskie. Koniec za sprawą Mongołów (1237)

Początki XIV wieku - franciszkanin Joganka w Baszkirii, ale bez śladów Węgrów.

- Ludzie rozumiejący język węgierski, pamiętający o wędrówce współbraci

- Groby w Kryłosie starowęgierskie

- cmentarzyska z Autonomicznej Republiki Tatarskiej, ale związek z madziarami nie do końca pewny

- Materiały językowe, zwłaszcza geobotaniczne i zoogeograficzne

- Tereny zauralskie, zachodniosyberyjskie? Koncepcja badaczy radzieckich (Fodor).

- Zagadkowy lud Ogur (wielkoplemienna struktura), który w V wieku pojawia się u wschodnich granic Cesarstwa Wschodniorzymskiego. Związki z Turkami?

- Węgrzy noszą w Europie nazwę biorącą się od Onogur (dziesięć plemion Ogur), za pośrednictwem Słowian na zachodzie Hungary, hungarus etc.

- W węgierskim ok. 200 słów starotureckich

- Magna Hungaria z Kroniki Anonima Króla Beli

- Stanowisko Bolsze Tigany w Baszkirii, na lewym brzegu Szantały. Datowanie monetami arabskimi na schyłek VIII i 1. poł. IX wieku. zbieżność z cment. kotliny karpackiej. Pochówki ze skórą konia, maski, przykrycie oczu płytkami, szabla, łuk, okucia pasa. Inne stanowiska kurhanowe tego rejonu wykazują mniej podobieństw.

- Bolsze Tarchany

- Nieznana ze źródeł archeologicznych Lebedia, znana z Konstantyna Porfirogenety, druga z sadyb węgierskich, znajdująca się „koło Chazarii”. Większość badaczy lokalizuje Lebedię pomiędzy Donem a Dnieprem.

- Pieczyngowie pokonują Węgrów w Lebedii, ci muszą uciekać, dlatego przechodzą do Atelkuzu - tereny nad Dnieprem, Bohem, Prutem i Seretem (m.in. Broutos i Seretos). Pobyt na stepach nadczarnomorskich włącza Węgrów w dzieje Europy

- Z przekazu Porfirogenety wyłania się zależność Węgrów od Chazarów. Uniezależnienie się Węgrów mogło nastąpić ok. 830-860, kiedy to w Chazarii trwa wojna domowa.

- 839. Napad na Słowian bułgarskiego cara Kruma nad Dolnym Dunajem

- 862. Najazdy Węgrów na państwo zachodniofrankońskie (Roczniki Bertiniańskie)

- 894. Poselstwo bizantyjskie do Węgrów, spotkanie z Arpadem, następnie taktyczny sojusz i złupienie Bułgarii

- Ataki Pieczyngów na Węgrów (sojusz pieczyńsko-bułgarski za Symeona)

- Etelkoz

- Wejście do Kotliny Karpackiej: Węgrzy mieli przejść przez ziemię suzdalską i kijowską, oblegać Kijów, a potem wejść do Panonii. U Anonima króla Beli informacje o shołdowaniu Rusi, ale mogą być nieprawdziwe (Anonim jest późny - pretensje do Rusi halickiej). Przejście do Kotliny Karpackiej przez Siedmiogród, wedle tradycji ginie tam Almosz, ojciec Arpada. Potwiedzenie przejścia Siedmiogrodem daje też archeologia.

- 896: i szli Węgrzy mimo Kijowa Górą, która zwie się dziś Węgierską, i przeszedłszy ku Dnieprowi stanęli obozem. Chodzili bowiem jak dziś Połowcy. Powieść lat minionych.

- Zachodnia, środkowa i południowa Europa

- Udział w zagładzie państwa wielkomorawskiego, choć nie do końca jasny.

- 906 Koniec Wielkich Moraw, Węgrzy zajmują tereny dawnego księstwa Nitry i południowo-wschodniej Słowacji. Same Morawy raczej nie wchodziły w skład państwa węgierskiego.

- Ataki na morawian w kooperacji z Frankami.

- Tradycyjna gospodarka przedstawia Węgrów jako typowych koczowników. Istotna rola konia. Wedle relacji anonimowej z IX w. na wiosnę eksploatacja stepu (pastwiska), jesienią powrót nad rzeki, rybołówstwo także zimą. Model nomadzki pewnie jeszcze w 2. poł. X wieku w Kotlinie Karpackiej.

- IX wiek - znajomość uprawy roli już raczej pewna, zatem nie tylko nomadzki tryb życia (sierpy w grobach męskich)

- Kłopoty z odtworzeniem modelu osadnictwa

- jurty i półziemianki

- Wyspecjalizowana. eksploatacja rud żelaza, zwłaszcza rud błotnych

- Pocz. X wieku - ośrodki produkcyjne (np. Vasvar, żelazny gród).

- Broń dla wojska - ważna gałąź metalurgii.

- Głównie szabla -stal damasceńska, charakterystyczny trójkątny jelec

- Tzw miecz Karola Wielkiego ze skarbca cesarskiego w Wiedniu - szabla

- 1. poł. X wieku - wchodzą w użycie miecze zachodnie

- Oporządzenie rzędu końskiego, np. bogato zdobione siodła na szkielecie drewnianym

- Groty

- Łuk refleksyjny małych rozmiarów, typu azjatyckiego

- Ozdoby - Produkcja ozdób bardzo zaawansowana technologicznie. Obfitość ozdób i kruszcu pewnie ma jakiś związek z łupami wojennymi. Przeważnie srebro, rzadziej złoto lub brąz

- wytłaczanie, rycie, ale też złocenia i inkrustacja srebrem. technika filigranu i granulacji, ale dopiero za pośrednictwem Bizancjum i Słowian.

- brak zróżnicowania ozdób stroju męskiego i żeńskiego, zwłaszcza u warstw wyższych (!)

- ale męskie okucia pasa i sakw

- muszle kauri - strój kobiecy, - Aplikacje do kobiecych czapek (Beregovo, Ukraina; Beregszasz)

- Płytki spinające włosy (koliste tarczki), kabłączki skroniowe, bransolety, płytki i aplikacje do naszywania na kaftany

- Wyobrażenia ryte przede wszystkim. palmety o trójdzielnym układzie liścia, motywy roślinne, rzadziej zgeometryzowane. rzadsze przedstawienia zwierząt (mitologia, turule).

- taśmowe bransolety, kabłączki skroniowe

- kolie z paciorkami etc.

- Formy przywiezione z Azji - reprezentują modele naczyń kultury sałtowskiej (słatowo-majackiej), zwłaszcza amfory.

- Pewne wpływy może i chorezmijskie w „amforach”

- Naczynia szerokootworowe typu bogracs lub cserépüst, imitujących metalowe kotły z otworami do zawieszania.

- Zestawy z metali - warstwa najwyższa (pochówek z Zemplina)

- Obowiązują płaskie pochówki szkieletowe

- niewielkie cmentarzyska rodowe, chętnie lokowane na wyniesieniach, czasem otaczane rowem. Zmarli ułożeni na osi wschód-zachód, głową na zachód, w pozycji wyprostowanej, z rękami wycięgnietymi wzdłuż ciała. Jamy grobowe prostokątne z ostrymi lub zaokrąglonymi rogami. Czasem groby szalowano, w drugiej połowie X wieku trumny.

- 1/5 wszystkich pochówków zawiera na ogół szczątki konia i/lub elementy rzędu końskiego. Pochówki z koniem reprezentują kilka wariantów. Czasem tylko skóra konia i rząd przy boku zmarłego; wypchane skóry końskie; Same czaszki końskie i nogi konia. częste na cmentarzyskach pochówki psów.

- wyposażenie: Wyposażenie: ozdoby, rząd koński, broń, naczynia gliniane, niekiedy z resztkami jedzenia, obole zmarłych (od połowy X wieku). Przykrywanie oczu i ust srebrnymi płytkami, zwłaszcza w grobach dziecięcych. Charakterystyczne właśnie dla Węgrów. Maski, czasem złote.

- Przemyśl - Zasanie (ul. Rycerska) - cmentarzysko na cyplu wyniesienia górującego nad Sanem. (charakterystyczne dla cmentarzysk starowęgierskich). znaleziska przypadkowe, przy pracach ziemnych. 14 grobów, brak kurhanów. Czaszki końskie i kości kończyn końskich (relikty w 3 grobach). Głowa na W

Skandynawia

Rola środowiska naturalnego. Dominacja gór w strefie N (roślinność tundrowa, tajga), w strefie S liczne fiordy - zatoki wciśnięte w głąb lądu (dominacja brzozy). Tereny skandynawskie nie są atrakcyjne dla uprawy roli, co zauważył już w XI wieku Adam Bremeński. Mimo wszystko uprawa w miejscach nadających się do działalności rolniczej, hodowla, rybołówstwo, myślistwo, zbieractwo.

Źródła pisane:

- IV wiek przed Chrystusem - pojawia się Ultima Thule

- Prokop z Cezarei - również informacje o Thule. Prokop dostrzega tutaj Herulów i Gotów, czyli ludy, które dobrze znał i z terenów graniczących z Cesarstwem Bizantyjskim.

- IX wiek - przekaz Rimberta (biskup hambursko-bremeński) „Vita sancti Ansgari”, żywot św. Ansgara.

- Z końca IX wieku pochodzi także bardzo interesująca przeróbka Orozjusza dokonana przez króla angielskiego Alfreda Wielkiego (m.in. interesujący opis dalekiej północy, oddany przez Othera).

- Saga o Beowulfie, staroangielska, znana z odpisu X-wiecznego, ale prawdopodobnie bazująca na dużo starszych przekazach.

- W drugiej połowie XI wieku Skandynawią zajął się Adam Bremeński, który jednoznacznie utożsamił „najdalszą ze wszystkich Thyle” z Islandią. Skandynawia w tym okresie była już całkiem dobrze znaną częścią ówczesnej Europy.

- XII wiek Gesta Danorum Saxa Gramatyka

- Sagi islandzkie, a zwłaszcza Edda skomponowana ok. 1220 roku przez Snorre Sturlussona

Dzieje:

- Aktywność ludów północnych w trakcie wędrówek ludów oraz w czasach późniejszych. Penetracja Wielkiej Brytanii, opuszczonej przez garnizony rzymskie (plemiona Anglów, Sasów i Jutów). W VI wieku w zasadzie przejmują tam władzę polityczną - mamy anglosaskich królów Wessexu.

- Kontakty Skandynawii z ludami z Europy środkowej - przykład Herulów.

- Łupieżcze wyprawy na tereny obecnej Francji poświadczone przez Grzegorza z Tours ( 515 rok).

- 565. Złupienie terenów położonych przy ujściu Renu.

- V-VI wiek. Teren Szwecji i Norwegii - wznoszenie osad obronnych. To samo w Danii - np. Eketorp.

- czasy VI wieku to destabilizacja polityczna. Świadczy o tym obserwowalna m.in. na Bornholmie, Gotlandii, Olandii, ale też na kontynencie tezauryzacja. Załamanie się struktur osadniczych. Pomimo regresu w wieku VI nie da się zaprzeczyć istnieniu silnych kontaktów ze strefą Europy północnej.

- Znalezisko z Sutton Hoo we wschodniej Anglii o dobrych analogiach do terenu Szwecji. Miecz, tarcza, szyszak, pochówek umieszczony w łodzi. Podobieństwa do Vendel

- W VI wieku początek penetracji Finlandii oraz Wysp Alandzkich

- Żywot św. Ansgara (Rimbert) opisuje gród Seeburg, identyfikowany z Grobinem, na pograniczu litewsko-łotewskim, penetracja tych terenów od VII-VIII wieku.

- 793. Napad wikingów na Świętą Wyspę Lindisfarne (NE wybrzeże Anglii). Początek krwawych najazdów na Europę.

- IX wiek - najazdy

- Pierwsze stulecia wczesnego średniowiecza - pojedyncze gospodarstwa, skupiające się niekiedy w większe zespoły wiejskie. Kilka długich, prostokątnych domostw, w których mieszczono ludzi wraz z inwentarzem.

- W pobliżu zespołów osadniczych wznoszone są grody. Jak świadczą badania arch. grody te także mogły być zamieszkiwane. (Eketorp, Vallhagar)

- W miejscach, w których podejmowano trud wysokowyspecjalizowanego rzemiosła powstają ośrodki wczesnomiejskie (np. Helgo koło Starej Uppsali).

- Bardzo istotna rola kowalstwa oraz hutnictwa. Obecność bogatych złóż rudy żelaza, zwłaszcza rudy bagiennej, jeziornej i darniowej.VII-VIII wiek - prawdopodobnie pozyskiwano metodą górniczą hematyt w północno-środkowej Szwecji (odkrycia z Mogen). Rozkwit Upplandii dzięki rudom i metalurgii.

- Grzywny siekierowate, podobne łudząco do wielkomorawskich, dowodzą ważnej roli żelaza w handlu (jako środek płatniczy).

- Metalurgia kolorowa- nastawiona na wytwarzanie ozdób, części ubioru, okuć itp. Surowiec potrzebny do rozwoju tego rzemiosła najczęściej sprowadzany.

- Odlewy na wosk tracony, technika kucia dla uzyskania pożądanych szczegółów.

- V-VI wiek - rozkwit sztuki złotniczej, potem, z uwagi na brak dostępu do kruszca, decydowano się na wytwórczość opartą na brązie.

- Istotna rola kupców fryzyjskich w handlu w strefie morskiej na Północy. Wymiana między Wyspami Brytyjskimi, Skandynawią, obecność fryzyjska także na wschodnim wybrzeżu Bałtyku.

- Podstawowa jednostka społeczna - ród lub co najmniej wielka rodzina, na co wskazuje obecność długich domów halowych. Wspólnoty liczące po kilkadziesiąt osób.W okresie wikińskim długich domów jest już znacznie mniej - kryzys wcześniejszych więzi rodowych?

- Istotne znaczenie wojowników. Wyprawy wojenne, ale też i organizacja handlu. Wreszcie strzeżenie majątku wodzów plemiennych przez stałe bycie w pogotowiu. Bogato wyposażone pochówki wojowników.

- Cmentarze w Vendel i Valsgarde w Upplandii. Prawdopodobnie naczelnicy rodów bądź wielkich rodzin. Zmarły nie spalony, wyposażony w pełne uzbrojenie, sprzęt oraz codzienną żywność. Konie, psy, czasem nawet sokoły. Pochówki wielmożów w Upplandii pojawiają się co 20 - 30 lat. Zatem raz na pokolenie, pewnie głowy rodów.

- Próby stworzenia organizmu państwowego przez plemiennych władców swewskich w Upplandzie. Adam Bremeński pisał o Szwedach, że „królów mają ze starego rodu”.

- Kwestia Snorre Sturlussona i rodu Ynglingów (linia szwedzka i norweska).

- Przełom VII i VIII wieku w świetle sag islandzkich - początek organizacji protopaństwowej w Upplandzie.

- Cmentarzysko kurhanowe w Starej Uppsali, z trzema najbardziej na północ wysuniętymi mogiłami. Archeologia - wielkie mogiły bogato wyposażone, V-VI wiek, zatem silna grupa możnych już wcześniej. „Książęta uppsalscy”.Tradycje szwedzkie, upplandzkie przeniesione zostają w okresie późniejszym nad Oslofjord.

- Pochówki „królewskie” - łodzie w Gokstad, Oseberg, Borre.

- Wciaż linia Ynglingów wg sag.


Wyszukiwarka

Podobne podstrony:
WOJENKA ćwiczenia średniowiecze cz I
Gospodarce średniowiecznej Europy cz II
socjologia cz II
BADANIA DODATKOWE CZ II
Wykład 5 An wsk cz II
AUTOPREZENTACJA cz II Jak w
Podstawy Pedagogiki Specjalnej cz II oligo B
J Poreda Ewangelia zdrowia, cz II
mmgg, Studia PŁ, Ochrona Środowiska, Chemia, fizyczna, laborki, wszy, chemia fizyczna cz II sprawka
!Spis, ☆☆♠ Nauka dla Wszystkich Prawdziwych ∑ ξ ζ ω ∏ √¼½¾haslo nauka, hacking, Hack war, cz II
UE szczepienia i racjonalne stosowanie antybiotyków, Zdrowie publiczne, W. Leśnikowska - Ścigalsk

więcej podobnych podstron