Wskazania do zastosowania znieczulenia w położnictwie. Omówienie rodzajów znieczuleń, środków znieczulających i ich dawkowania. Praktyczne wykonanie wybranych znieczuleń
Co określamy terminem znieczulenie i jaki ma cel ?
Rodzaje znieczuleń
Znieczulenie miejscowe
Znieczulenie ogólne główne
Znieczulenie proste
Znieczulenie złożone
przedznieczulenie
sen podstawowy
znieczulenie ogólne główne
znieczulenie miejscowe
Przygotowanie do znieczulenia
Wywiad
Wiek, zachowanie, sposób użytkowania
Obecne i przebyte choroby
Czas i rodzaj wykonywanych znieczuleń
Badanie kliniczne
Układ sercowo - naczyniowy !!! + badania dodatkowe
Wybór leku i techniki znieczulenia uzależniony jest od:
Wiek, gatunek, rasa, masa ciała i stan ogólny
( morfina pobudzenie u świń i kotów;
atropina u bydła zagęszcza ślinę i śluz w drogach oddechowych )
Rodzaj i rozległość zabiegu
Możliwości techniczne, stopień opanowania techniki
znieczulenia itp.
1. Przedznieczulenie
ma na celu
uspokojenie psychiczne ( sedatio )
obniżenie reakcji bólowych ( analgesia )
zapobieganie ujemnemu wpływowi środków anestetycznych
Neuroleptyki ( trankwilizery )
- pochodne fenotiazyny
obniżają zużycie tlenu - częstotliwość oddechów,
- ciepłotę i ciśnienie krwi
ogólnie obniżają metabolizm przez co zwiększają wrażliwość organizmu na leki przeciwbólowe
wstrzykuje się je najczęściej 30 - 45 min. przed zabiegiem, efekt po 5 - 10 min.
Chloropromazyna ( Fenactil )
U koni wywołuje silny niepokój
Koń 12,5 - 25 mg/50 kg m.c.
Bydło 25 - 50 mg/50 kg m.c
Owca, koza 15 mg/10 kg m.c.
Świnia 5 - 10 mg/10 kg m.c.
Pies 2 mg/kg m.c.
Propionylopromazyna ( Combelen )
Koń 2,5-5mg/50 kg m.c.
Bydło 5-10 mg/50 kg m.c.
Owca, Koza 5-10 mg/10 kg m.c.
Świnia 3-5 mg/10 kg m.c.
Pies 0,3-0,5 mg/kg m.c.
Kot 2 mg/kg m.c.
Relanium ( Valium, Diazepam, Relanimal )
Działa p-drgawkowo a w większych dawkach nasennie
Koń 1-2 mg/kg m.c.
Bydło 1-1,5 mg/kg m.c.
Pies 0,5 mg/kg m.c.
Kot 0,3 mg/kg m.c.
Ksylazyna ( Rompun, Xylazin )
Lek o dodatkowych działaniach sedativo - hypnotica i zwiotczających
Po podaniu i.m. działa sedatywnie już po 10 min przez 2h a analgezja 15-30 min.
U psów i kotów wywołuje wymioty, u bydła wzdęcia i biegunki.
Koń 20-60 mg/kg m.c.
Przeżuwacze 2-16 mg/50 kg. m.c. --- 0,1-0,8 ml/50 kg m.c.
Pies 2-8 mg/kg m.c.
Kot 2-3 mg/kg m.c.
Narkotyki przeciwbólowe
Działanie polega na podwyższeniu progu pobudliwości ośrodków czucia bólu w korze mózgowej i wzgórzu, ich połączenie razem z trakkwilizatorami dają neuroleptoanalgezję.
Morfina
Hamujący wpływ na ośrodek oddechowy, bradykardia, hypotensja, wzmożony ślinotok, obniżenie diurezy i oddawanie kału. Szczyt działania analgetycznego pojawia się po 1h i trwa do 2-3 h.
Stosuje się tylko u psów i koni
Koń 10-40 mg/50kg m.c.
Pies 1-4 mg/kg m.c.
Fentanyl
110 x silniejszy od morfiny
pies 0.04 mg/kg
Polamivet ( Methadon )
Podobnie działa do morfiny, dobrze hamuje odruch kaszlu. Używany w położnictwie do zabiegów wykonywanych w znieczuleniu miejscowym
i.v., i.m.
Koń premedykacja 10 mg/50 kg m.c.
analgezja 15 mg/50 kg m.c.
Pies premedykacja 0,25-0,5 mg/kg m.c.
Analgezja 2,5 - 5 mg/kg m.c.
Środki zap.ujem.dział.środ anestet.
Atropina
Stymulacja ukł. krążenia i oddechowego, zmniejszenie wydzielania śliny i śluzu, zmniejszenie napięcia mm.gładkich, vagolysis.
2. Sen podstawowy
pozwala na unieruchomienie pacjenta, przeprowadzenie intubacji,
wprowadzenie do znieczulenia ogólnego z jednoczesnym obniżeniem
dawki
Wodzian chloralu
Nie powinniśmy stosować u przeżuwaczy z uwagi na zab. motoryki przedżołądków
Koń uspokajająco 2-3 g/100 kg m.c.
Bydło nasennie 3-5 g/100 kg m.c.
i.v. narkotycznie 6-10 g/100 kg m.c.
Barbiturany
Działają nasennie a przy dużych dawkach znieczulenie ogólne
3. Znieczulenie ogólne znosi czucie bólu w całym organizmie
Dzieli się na
Znieczulenie wziewne ( 4 fazy, eter, halotan )
Znieczulenie infuzyjne ( barbiturany , hypnodil !!!, ketamina, )
Hypnodil ( Metomidat )
Znalazł zastosowanie w położnictwie, mimo, że słabo zwiotcza mm. i nie całkowicie znosi odruchy z pola operacyjnego. Używany jest w połączeniu ze stresnilem. U świń stosuje się go podając domięśniowo na 15 min. przed i.v lub i.p podażą hypnodilu.
4. Znieczulenie miejscowe
powierzchniowe
nasiękowe - w miejscu cięcia albo wokół - strzyk, cięcie cesarskie,
dożylne - odc, kończyn
okołonerwowe - tzw. blokada
zewnątrzoponowe - cesarskie cięcie,
tylne - dalsze, analgetyk jest podawany w mniejszej ilości, aby nie dotarł dalej niż na wysokość 3 segmentu krzyżowego rdzenia kręgowego co zapobiega porażeniu motorycznemu kończyn
przednie - bliższe, większa objętość płynu
Środki miejscowo znieczulające
Kokaina
Prokaina ( novocain, polocain )
Lidokaina
Markaina
Wskazania do zastosowania sedacji, znieczulenia miejscowego i ogólnego w położnictwie
uspokojenie,
zmniejszenie bólu, strachu,
zniesienie odruchów obronnych, niepokoju,
zniesienie bólow partych, porodowych - pomoc porodowa
zaburzenia porodowe ze strony matki i płodu - cięcie cesarskie, fetotomia
skręt macicy, zapalenie macicy, mukometra hydrometra, hemometra, pyometra,
zmiany w obrębie jajników - torbiele, nowotwory
zabiegi na strzykach, gruczole mlekowym - guzy nowotworowe,
zabiegi u samców - kastracja, wnętrostwo, stany zapalne i nowotworowe jąder
zabiegi na kroczu - wypadnięcie pochwy, macicy, guzy, plastyka krocza min. przy pneumovaginie
generalnie znieczulenie ogólne najczęściej u mięsożernych i koni !
u przeżuwaczy znieczulenie nadoponowe i nasiękowe !
Najczęściej wykonywane znieczulenia w położnictwie
Bydło
Znieczulenie ogólne
0,5 ml/ 100 kg ksylazyny
Znieczulenie zewnątrzoponowe
Wskazania: rozluźnienie szyjki macicy, zniesienie parć porodowych, cięcie cesarskie, pomoc porodowa, zabiegi na strzykach, kroczu, mosznie prąciu
Znieczulenie zewnątrzoponowe tylne - krowa utrzymuje pozycję stojącą w zależności od wielkości krowy podaje się 8 - 15 ml 1% prokainy. Znieczulenie obejmuje odbyt, ogon, srom, pochwę, skórę okolicy odbytu, krocza i powierzchni guzów kulszowych.
Wkłucie: pomiędzy 1 i 2 kręgiem ogonowym
Znieczulenie przednie - wstrzykuje się 30-50 ml 5% prokainy, buhajom 60-80 ml. Obszar bezbolesności obejmuje tylne kończyny, puzdro, prącie, mosznę lub wymię, znieczulony jest także pęcherz moczowy.
Wkłucie: pomiędzy L1- L2
Stopień nasilenia reakcji znieczuleniowej zależy od ilości środka do znieczulenia. Podanie większej ilości prokainy u krowy w zn.nad.tyl. spowoduje iż może się ona położyć! UWAGA!
Znieczulenie małe do 15 ml
Znieczulenie duże od 25 - 50 ml.
Znieczulenie okołonerwowe prącia
Wskazania: badanie i zabiegi na prąciu, napletku
Znieczulenie można wykonać na stojącym zwierzęciu. Znieczulenie najczęściej na szerokość dłoni poniżej odbytu - 6% prokainy, objawy blokady po koło 20 min.
Znieczulenie miejscowe stosowane w kastracji samców ( buhaj, ogier )
Etap pierwszy - znieczulenie nasiękowo linię cięcia skóry worka mosznowego
Etap drugi - 3 z poniżej podanych metod
zn.dojądrowe - do miąższu jądra podaje się 10-15 ml
5% prokainy
zn. dopowrózkowe - po odciągnięciu każdego z jąder w dół podaje się pod osłonkę pochwową 15 ml 5% prokainy
zn. dopowrózkowe pośrednie - j.w. tylko igła przez miąższ jądra - 10 ml 5% prokainy
Cięcie cesarskie ( i nie tylko ) u krowy!!!!
Schemat 1
0,5 ml ksylazyny/100 kg m.c.
dodatkowo znieczulenie nadoponowe tylne
dodatkowo znieczulenie nasiękowe powyżej miejsca cięcia
Schemat 2
0,25 ml ksylazyny/100 kg m.c. i.m.
1% roztwór chloropromazyny w ilości 15-20 ml i.v. lub i.m. na krowę
Schemat 3
trankwilina
combelen
rompun
Konie
Znieczulenie ogólne
Model 1
Atropina +
Premedykacja - Neuroleptyk +
Znieczulenie miejscowe
Model 2
Barbiturany infuzyjnie i.v. ( vetabutal 0,5 - 1,0 g/100 kg m.c.)
Znieczulenie zewnątrzoponowe tylne
Wskazania: rozluźnienie szyjki macicy, zniesienie parć porodowych, pomoc porodowa, zabiegi na kroczu.
Znieczulenie zewnątrzoponowe tylne - w praktyce położniczej najczęściej ten typ znieczulenia wykonuje się u koni.
Wkłucie pomiędzy 1 i 2 kręgiem ogonowym, zginanie ogona góra - dół dokładnie wskazuje na to miejsce, skórę przekłuwa się prostopadle a potem igłę ustawia się pod kątem 45 * w stosunku do powierzchni ogona wprowadzając ostrze dogłowowo.
Stosuje się prokainę 2% w ilości 10 ml, zwiotczenie ogona sygnalizuje bezbolesność, która utrzymuje się około 1h.
Obszar znieczulenia: ogon, odbyt, prostnica, krocze, srom, pochwa
Znieczulenie zewnątrzoponowe przednie
Wskazania: rozwiązanie ciężkiego porodu, amputacja jajników, kastracja wnętra, w przypadkach istotnych przeciwwskazań do znieczulenia wziewnego.
Ten typ znieczulenia wykonuje się u koni stosunkowo rzadko z uwagi na pojawiające się drgawki. Zwierzą powinno być położone i spętane
Płyn podaje się bardzo wolno w ilości zależnej od masy ciała zwierzęcia od 30 do 80 ml.
Znieczulenie miejscowe stosowane w kastracji samców j.w.
Świnie
Przed znieczuleniem zalecana głodówka!!!
Model 1
Wskazania : kastracja, przed transportem i dużym stresem ( tylko neuroleptyk )
Neuroleptyk +
Znieczulenie miejscowe ew. znieczulenie nadoponowe ( bardziej złożone i czasochłonne zabiegi - 5-12 ml 4% prokainy).
Model 2
Premedykacja ( stresnil ) +
Znieczulenie ogólne ( hypnodil )
Model 3
Znieczulenie ogólne ( vetbutal wg. efektu )
Psy
Znieczulenie ogólne
Model
Wskazania: wszystkie
Znieczulenie nadoponowe
Wskazania: guzy gruczołu mlekowego, zabiegi na kroczu, pochwie - wypadnięcia, guzy, pomoc porodowa
Wkłucie: wyrostek kolczysty ostatniego kręgu lędźwiowego, za wyrostkiem wyczuwalne zagłębienie, wkłucie prostopadle, dawka objętościowa zależna od stopnia i obszaru znieczulenia 23 % nowokainy.Znieczulenie pojawia się po 3-10 minutach.
1