II. Krzywa hipsograficzna kuli ziemskiej jako podstawowa podziału Ziemi, piętra hipsometryczne powierzchni Ziemi i związane z Nimi krajobrazy.
Krzywa hipsograficzna wg.Dietricha- (grec. Hypsos - wysokość i graphe - pisanie) - wykres w układzie współrzędnych prostokątnych, unaoczniający strukturę wysokościową jakiegoś obszaru lub całej Ziemi, tj. rozległość a jednocześnie wysokość poszczególnych stref hipsometrycznych przedstawionego obszaru. Na osi pionowej odkłada się wysokość i głębokość, a na osi poziomej - powierzchnie odpowiednio wzniesionych stref. K.h. globu ziemskiego wykazuje 5 wyraźnych pięter wysokościowych:
Rowy i głębokie baseny oceaniczne od -11034 m do -6000 m ( stanowiące ok. 2% powierzchni Ziemi)
Równie podmorskie czyli dna basenów od - 6000 m do -3000 m (ok. 52% pow. Ziemi)
Stoki cokołów kontynentalnych i grzbiety oraz progi podmorskie od-3000 m do -200 m (ok. 12% pow. Ziemi)
Równiny kontynentalne - zarówno podmorskie (szelfy) jak i lądowe (niziny i wyżyny), wraz z niższymi wzniesieniami, od -200 m do 1000 m (ok. 21% pow. Ziemi)
Właściwie, tj. wyższe góry od 1000 m do 8882 m (ok. 13% pow. Ziemi).
Na podstawie k.h. można określić objętość zarówno lądów sterczących nad poziom morza lub nad powierzchnie wyrównania izostatycznego jak i objętość mórz i oceanów - tę ostatnią na podstawie krzywej batygraficznej, tj. podwodnej części k.h.
III. Uwarunkowanie geologiczne współczesnego rozmieszczenia kontynentów i oceanów.
Główne jednostki strukturalne świata i ich wpływ na współczesne krajobrazy:
Tarcza kontynentalna - rozległy, zazwyczaj lekko wypukły i mający tendencje do podnoszenia się obszar krystaliczny, częściowo zazwyczaj przykryty serią skał osadowych, ale z reguły przynajmniej w najwyższej części obnażony, w zasadniczej masie usztywniony przez stare orogenezy i intruzje i nie poddający się już fałdowaniom. Stanowi rdzeń każdego kontynentu: w Europie typowa jest Tarcza Bałtycka, w Ameryce - Kanadyjska, w Azji - Północnosyberyjska. Związane z tym krajobrazy to: To rowy oceaniczne i grzbiety oceaniczne.
Definicja z wykładu - są one w wieku prekambryjskiego, rozległe części powierzchni Ziemi, których utwory prekambryjskie powstały na współczesnej powierzchni terenu, względnie pokryte są cienką pokrywą osadową, u tworów 3 lub 4-rzędowych. Występują w różnych częściach powierzchni Ziemi, są w wieku prekambryjskim, reprezentują różne typy krajobrazu w zależności w jakiej strefie występują. (?)
Tarcze kontynentalne:
Tarcza Kanadyjska
Tarcza Grenlandzka
Tarcza Gujańska
Tarcza Zachodniobrazylijska
Tarcza Wschodniobrazylijska
Tarcza Fennoskandzka
Tarcza Regibatu
Tarcza Tuareska
Tarcza Gwinejsko-Nigeryjska
Tarcza Arabska
Tarcza Dekanska
Tarcza Ałdańska
Tarcza Koreańska
Tarcza Vilgarn
Tarcza Kimberley
Platforma kontynentalna (szelf) - zalany przez morze płaski obszar na obwodzie bloku kontynentalnego, rozpościerający się do głębokości średnio około 200 m, ograniczony od strony otwartego morza krawędzią, za którą dno opada już stromiej, stanowiąc stok przylądowy. Genetycznie szelf jest zanurzoną częścią bloku kontynentalnego. Szelf występuje także przy niektórych wyspach, stanowiąc ślad ich dawnego zasięgu. Powierzchnia szelfu jest albo skalista (abrazyjna), albo zbudowana z osadów piaszczystych, mułowych i ilastych pochodzenia terygenicznego, w wielu przypadkach lodowcowego.
Definicja z wykładu - są to obniżone części powierzchni Ziemi w zasięgu, których fundament platformy jest obniżony, przykryty utworami paleozolicznymi, mezozoicznymi i kenozozoicznymi.
Płyty kontynentalne:
Płyta Pacyficzna
Płyta Północnoamerykańska
Płyta Południowoamerykańska
Płyta Euroazjatycka
Płyta Afrykańska
Płyta Indoaustralijska
Płyta Antarktyczna
Płyta Nazca
Płyta Kokosowa
Płyta Karaibska
Płyta Scotia
Płyta Somalijska (?)
Płyta Arabska
Płyta Irańska
Płyta Filipińska
Płyta Helleńska (?)
Płyta Sundajska (?)
Płyta Birmańska (?)
Płyta Juan de Fuca (?)
Orogeneza - (grec. Oros - góra i genea - pochodzenie) proces wielkich deformacji powierzchni Ziemi zachodzący w obszarach geosynklinalnych, działający zwykle na znacznych przestrzeniach. Powoduje pofałdowanie osadów i wypiętrzenie ich w postaci gór fałdowych. Orogenezie towarzyszy zwykle ożywiona działalność wulkaniczna i wysuwanie się ku powierzchni skał głębinowych.
Orogeneza kaledońska - ruchy górotwórcze trwające od kambru po wczesny dewon. Największe nasilenie w Ameryce Północnej osiągnęły u schyłku ordowiku i na początku syluru (faza takońska), a w Europie na przełomie kambru i ordowiku oraz pod koniec syluru. W wyniku fałdowania kaledońskiego powstały góry zwane kaledonidami.
Orogeneza hercyńska (lub waryscyjska) - okres intensywnych ruchów górotwórczych zachodzących w paleozoiku, pomiędzy późnym sylurem a końcem permu.
Orogeneza alpejska - okres fałdowania, w czasie którego doszło do powstania górotworu alpejskiego. Rozpoczęła się 130 mln lat temu i trwa nadal, przy czym główna faza fałdowań przypada na trzeciorzęd.
Góry kaledońskie:
Europa:
- Skandynawskie
- Kaledońskie
- Grampiany
- Kanin
- Timan
Azja:
- Jenisejskie
- Ałtaj mongolski
- Szanghaj
- Bajkalskie
- Stanowe
- góry zachodniego Kazachstanu
- Tien-Szan
- Sajany
- Ałtaj
Ameryka Północna:
- Appalachy
Ameryka Południowa:
- Gospeia
Australia:
- Flindersa
- Macdonell
- Musgraue
Góry hercyńskie:
Europa:
- Kerry
- Masyw Kornwalijski
- Masyw Armorykański
- Masyw Centralny
- Nadreńskie
- Łupkowe
-Wogezy
- Harz
- Las Turyński
- Masyw Czeski
- Świętokrzyskie
- Kastylijskie
- Kantabryjskie
Azja:
- Ałtaj południowy
- Chan Chu Chej
- Annamskie
- Tien-Szan
- Kunlun
- Byranga
Ameryka Północna:
- Appalachy południowe
Afryka:
- Przylądkowe
- Smocze
Australia:
- Wieckie
- Wododziałowe
Góry alpejskie:
Europa:
- Betyckie
- Iberyjskie
- Pireneje
- Karpaty
- Alpy
- Krymskie
- Apeniny
- Dynarsko-Greckie
- Zachodnie
Azja:
- Himalaje
- Pamir
- Kaukaz
- Pontyjskie
- Kuryle
- Kara Korum
- Tybet
- Zagras
- Kamczatka
Ameryka Północna:
- Kordyliery
- Brooksa
Ameryka Południowa:
- Andy
Afryka
- Atlas
Każdy kontynent składa się z: tarczy,platformy (jest to zasadnicza część kontynentu), orogenez (łańcuchy górskie); na obrzeżach platform występują góry; góry spajają platformy.
Wulkanizm na Świecie.
PALEOWULKANIZM
V. Wody kuli ziemskiej
Woda - ważny element w strukturze Ziemi; zasób przyrodniczy, jest ona obiektami zainteresowania turystycznego.
Oceany i morza
Rzeki kuli ziemskiej
Rzeki:
Azja:
- Ob
- Jenisej
- Lena
- Indygirka
- Amur
- Żółta (Houng-Ho)
- Jangcy
- Xijiang
- Mekong
- Saluin
- Brahamaputra
- Ganges
- Indus
- Syr-daria
- Amu-daria
- Tygrys
- Eufrat
Europa
- Gwadalkwir
- Gwidana
- Tag
- Duero
- Ebro
- Garonna
- Radan
- Loara
- Sekwana
- Tamiza
- Moza
- Ren
- Wezera
- Łaba
- Odra
- Wisła
- Warta
- Noteć
- Bug
- Doniec
- Niemen
- Dżwina
- Łować
- Klar
- Dwina
- Mezeń
- Peczora
- Ural
- Wołga
- Kama
- Don
- Dniepr
- Prypeć
- Dniestr
- Prut
- Dunaj
Cisa
Drawa
Sawa
- Pad
- Tyber
Australia:
- Marchison
- Ashburton
- Fitzory
- Daly
- Gilbert
- Mitchell
- Mackenzie
- Dawson
- Georgia
- Diamantina
- Coopers Creek
- Murray
Darling
Murrumbrogee
Ameryka Południowa:
- Amazonki
Prawy:
Tocantins
Xingu
Tapajos
Madeira
Purus
Jurua
Ucayali
Lewy:
Maranon
Napo
Putumajo
Japura
Rio Negro
- Parana (La Plata)
Paragwaj
- Magdalena
- Orinoko
- Sao Francisco
- Urugwaj
- Colorado
- Negro
- Deseado
Ameryka Północna:
- Jukon
- Mackienzie
- Churchill
- Nelson
- Św. Wawrzyńca
- Missisipi
- Ohio
- Missouri
- Arkansans
- Red
- Colorado
- Rio Grande
- Kolorado
- Kolumbia
Afryka:
- Senegal
- Niger
- Cunene
- Oranje
- Limpopo
- Zambezi
- Nil
Błękitny
Biały
Alberta
- Kongo
Ubangi
Lamomi
Kasai
Kwiu
Polska:
Dorzecze Wisły:
Wisła
Dunajec
Nida
Wisłoka
San
Wisłok
Kamienna
Wieprz
Pilica
Świder
Bug
Krzna
Wkra
Narew
Biebrza
Bzura
Drwęca
Brda
Wda
Osa, Raba
Wierzyca
Nogat, Soła, Skawa
Dorzecze Pregoły i Niemna:
Łyna
Czarna Hańcz
Dorzecze Odry:
Odra
Nysa Kłodzka
Stobrawa
Oława
Widawa
Ślęża
Bystrzyca
Barycz
Bóbr
Nysa Łużydzka
Warta
Widawka
Ner
Prosna
Wełna
Obra
Noteć
Łbożanka
Piława
Gwada
Drawa
Myśla
Płonia
Ina
Jeziora kuli ziemskiej
Bagna i mokradła kuli ziemskiej
Lądolody i lodowce kuli ziemskiej czyli współczesne zlodowacenie kuli ziemskiej
Wieloletnia zmarzlina
Wyspy
VI. Kontynenty
Góry, wyżyny, niziny
Góry Świata:
Azja:
- Ural
- Wierchojańskie
- Czerskiego
- Koriackie
- Sajany
- Stanowe
- Jabłonowe
- Pasmo Stanowe
- Ałtaj
- Tienszan
- Pamir
- Hindukszu
- Karakorum
- Himalaje (Mt.Everest - 8848)
- Wielki Chingan
- Kaukaz
- Pontyjskie
- Taurus
- Elbrus
- Zagros
Europa:
- Pireneje
- Iberyjskie
- Kantabryjskie
- Betyckie
- Skandynawskie
- Ural
- Timan
- Karpaty
- Dynarskie
- Rodopy
- Stara Planina
- Alpy
- Apeniny
- Świętokrzyskie
- Sudety
- Rudawy
- Ardeny
- Wogezy
- Schwarzwald
- Jura
- Kaledońskie
- Grampian
- Penińskie
- Kambryjskie
Australia:
- Króla Leopolda
- Hamersley
- Gawler
- Flindersa
- Macdonnell
- Musgrave
- Wlk.G.Wododziałowe
- Alpy Australijskie
Ameryka Południowa:
- Andy
- Kordyliera Zach.
- Kordyliera Wsch.
- Kordyliera Nadbrzeżna
Ameryka Północna:
- Brookesa
- Alaska
- Mackenzie
- Nadbrzeżne
- Kaskadowe
- Sierra Nevada
- Sierra Madre Zach.
- Sierra Madre Wsch.
- Sierra Madre Pd.
- Sierra Madre
- Koldyriery
- Skaliste
- Appalachy
Afryka:
- Atlas Saharyjski
- Atlas tellski
- Atlas Wysoki
- Al Hadżdżar
- Tibesti
- Adamoua
- Smocze
- Karru Wielkie
Polska:
- G.Świętokrzyskie
- Sudety
- Karkonosze
- G.Izerskie
- G.Stołowe
- G.Sowie
- G.Kaczawskie
- G.Orlickie
- G.Złote
- G.Wałbrzyckie
- G.Kamienne
- G.Barokkie
- G.Krucze
- G.Opawskie
-Rudawy
- Janowieckie
- Karpaty
- Karpaty Wsch.
- Beskidy
- Bieszczady
- Karpaty Zach.
- Karpaty Wewnętrzne
- Tatry
- Tatry wysokie
- Pieniny
- Podhale
- Karpaty zewnętrzne
- Beskid Wsch.
- Beskid Zach.
- Beskid Mały
- Beskid Żywiecki
- Beskid Średni
- Beskid Wyspowy
- Beskid Sądecki
- Beskid niski
Wyżyny Świata:
Azja:
- Środkowo-syberyjska
- Pogórze Kazachskie
- Irańska
- Anatolii
- Dekan
- Tybet
Europa:
- Masyw Centralny
- Białoruska
- Wołyń
- Polesie
- Podole
- Transylwańska
- Besarabska
- Mołdawska
- Nadnieprzańska
- Środkoworosyjska
- Nadwołżańska
Australia:
- Selwyn
- Barkly
Ameryka Południowa:
- Gujańska
- Brazylijska
- Patagonia
Ameryka Północna:
- Wlk. Kotlina
- Kolorado
- Wlk. Równina
- Meksykańska
Afryka:
- Szottów
- Abisyńska
- Wschodnoafrykańska
Polska:
- Śląska
- Krakowsko-Częstochowska
- Kielecko-Sandomierska
- Lubelska
- Roztocze
VII. Strefy glebowe kuli ziemskiej.
Gleba jest cechą diagnostyczną, która nie tylko mówi o zamożności ludności, ale także o zanieczyszczeniach.
VIII. Strefy roślinne kuli ziemskiej.
IX. Wielkie strefy krajobrazowe kuli ziemskiej.