Mikrobiologia ćw. 1 26.02.10
T: Etiologia i diagnostyka zakażeń dróg oddechowych.
Podziały:
- powierzchniowe (błonica, krztusiec),
- szerzące się na organizm (odra, świnka).
- swoiste (powodowane przez jeden rodzaj drobnoustroju, twardziel, gruźlica),
- nieswoiste (zapalenie gardła, przez wiele drobnoustrojów).
Drogi zakażenia:
- endogenne : własną biotą pacjenta,
- egzogenne : kropelkowa (kaszel,kichanie),
Pośrednia (personel, sprzęt medyczny).
Zakażenie górnych dróg oddechowych:
- w około 80% etiologia wirusowa,
Respiratory Syncytial Virus - noworodki i dzieci do 2r.ż.
Parainfluenzae Virus - dzieci 2-6 lat (grypa rzekoma),
Adenowirusy (z grupy oddechowej),
Influenzae Virus (grypa)
Rhino-, Entero-, Corona-, Echo-, Coxsackievirus (zaczerwienienia gardła, stan podgorączkowy).
Etiologia bakteryjna:
- Streptococcus pyogenes - zapalenie gardła, migdałków (ropne czopy, zaczerwienienia),
- Neisseria gonorrhoeae, N. meningitidis, Mycoplasma pneumoniae, Chlamydiophila (Chlamydia) pneumoniae, - zapalenie gardła.
- Enterobacteriaceae, Staphylococcus spp., - zapalenie błony śluzowej jamy ustnej, zapalenie gardła.
- Klebsiella rhinoscleromatis - twardziel ,
- Klebsiella ozaenae - cuchnący nieżyt nosa.
Etiologia grzybicza:
- Candida spp. - zapalenie błony śluzowej jamy ustnej, zapalenie gardła (pleśniawki u noworodków przez smoczek).
Jak dochodzi do zakażenia górnych dróg oddechowych?
Adhezja komórek drobnoustrojów do komórek nabłonkowych błony śluzowej
↓
Kolonizacja
↓
Wydzielanie sekrecyjnej IgA (mechanizm rzęskowo- śluzowy, kaszel, kichanie)
↓
Inwazje dróg oddechowych
↓
Aktywacja fagocytów (głównie makrofagów)
↓
Dochodzi do zakażenia.
Postacie zakażeń górnych dróg oddechowych:
- Przeziębienie - PERFRIGERATIO,
* Rhino-, coronavirusy (50%), Mycoplasma pneumoniae.
- Zapalenie śluzówki nosa - RHINITIS,
* Rhinowirusy, wirus grypy, RSV (95%).
- Zapalenie nosogardzieli u noworodków - NASOPHARYNGITIS,
* S.pneumoniae, S.pyogenes.
- Przewlekły śluzowo ropny cuchnący nieżyt nosa - OZAENA,
* Klebsiella Ozaenae.
- Twardziel - SCLEROMA,
* K.rhinoscleromatis.
Zapalenie gardła - PHARYNGITIS:
- Etiologia głównie wirusowa:
RSV, rhino-, corona-, adenowirusy, HSV, CMV, wirus grypy, wirus para grypy, wirusy coxackie.
- Bakteryjna:
S.pyogenes, Streptococcus innych grup, N.meningitidis, N.gonorrhoeae, H.influenzae, B.pertussis, C.diphtheriae, Mycoplasma spp.
- Grzybicza:
Candida albicans.
Zapalenie jamy nosa i gardła - NASOPHARYNGITIS.
Zapalenie migdałków - TONSILITIS
- Etiologia głównie wirusowa
Adeno-, coxackie wirusy, EBV, HSV, wirus para grypy.
- Bakteryjna:
S.pyogenes, Streptococcus grupa C i G, C.diphtheriae, inne Corynobacterium spp., M.pneumoniae, Fusobacterium spp. (beztlenowce).
Ostre zapalenie gardła i migdałków - PHARYNGOTONSILITIS ACUTA
ACUTA - ostre
CHRONICA - przewlekłe
- Etiologia, leczenie i drogi zakażenia tj. zapalenie gardła.
- nawracające zapalenia gardła i/lub migdałków (3 lub więcej epizodów w ciągu 6 m-cy),
- konieczny posiew i identyfikacja, oznaczenie lekowrażliwości drobnoustrojów.
Ropień około migdałkowy - ABSCESUSS PERITONSILLARIS.
- Głównie zakażenia mieszane - bakterie tlenowe i beztlenowe.
Owrzodzenia jamy ustnej i gardła - Angina Plauta- Vincenta.
- Etiologia mieszana: maczugowce, pałeczki G(-), bakterie spiralne.
Ostre zapalenie ucha środkowego - OTITIS MEDIA ACUTA
- Głównie etiologia bakteryjna
S.pneumoniae, H.influenzae, M.catarrhalis - najczęściej,
S.pyogenes, S.aureus, M.pneumoniae, P.aeruginosa, bakterie beztlenowe - rzadziej.
- Rzadko wirusowa : wirusy para grypy, wirus grypy, adeno-, rhinowirusy.
Przewlekłe zapalenie ucha środkowego - OTITIS MEDIA CHRONICA
- Głównie etiologia bakteryjna:
S.pneumoniae, H.influenzae, M.catarrhalis, S.pyogenes, S.aureus, M.pneumoniae, Enterobacteriaceae, P.aeruginosa (najczęściej), bakterie beztlenowe.
Zapalenie ucha zewnętrznego - EXTERNAL OTITIS
- „ucho pływaka” (u pływaków na basenie),
- Etiologia - P.aeruginosa, grzyby.
Zapalenie zatok obocznych nosa- SINUSITIS
- OSTRE: Etiologia bakteryjna : S.pneumoniae, H.influenzae, M.catarrhalis, S.pyogenes, S.aureus, K.pneumoniae.
- Zakażenie wirusowe rzadko (wirus grypy, para grypy, adeno-, rhinowirusy).
- Zakażenia grzybicze - rzadko Aspergillus spp.
- PRZEWLEKŁE: Etiologia bakteryjna : S.aureus, pałeczki G(-), bakterie beztlenowe, S.pneumoniae, H.influenzae, M.catarrhalis, S.pyogenes.
(ból głowy, zaburzenia widzenia, ostrości widzenia, zaburzenia równowagi, przekrwienia błony śluzowej nosa, obrzęk zatok obocznych nosa).
Zapalenie tchawicy - TRACHEITIS
- Etiologia: B.pertussis
Zapalenie krtani - LARYNGITIS
- Etiologia: głownie wirusowa : RSV, wirus grypy, para grypy, adeno- i rhinowirusy.
- rzadziej bakteryjne: H.influenzae, B.pertussis.
Zapalenie nagłośni - EPIGLOTITIS
- Etiologia : H.influenzae typ B.
Krup - LARYNGITIS, ANGINA
Ostre zapalenie krtani , tchawicy I oskrzeli.
- Etiologia : głównie wirusowa (RSV, wirus grypy, para grypy, adeno-,rhino-, enterowi rusy),
- Bakteryjna: M.pneumoniae.
Krztusiec , koklusz - PERTUSSIS
Nieżyt krtani, tchawicy i oskrzeli.
- Etiologia: B.pertussis.
Błonica, dyfteryt - DIPHTHERIA
- Etiologia: C.diphtheriae,
- błonica gardła, krtani, nosa, może być też dróg płciowych.
Etiologia zakażeń dolnych dróg oddechowych.
Wirusowa:
- Adenowirusy - ostry zespół oddechowy (u dorosłych),
- Wirus grypy - zapalenie oskrzeli, zapalenie płuc,
- RSV - zapalenie oskrzeli, zapalenie płuc (dzieci) - częściej u hospitalizowanych.
Bakteryjna:
- S.pneumoniae, S.aureus, K.pneumoniae, (pacjenci szpitalni), Ch.pneumoniae, M.pneumoniae, - zapalenie płuc (pacjenci ambulatoryjni).
- L.pneumophila - Legionelloza (Leginella pneumophila),
- C.burnetii - gorączka Q (Coxiella burnetii),
- Ch.psittaci - ornitoza -od ptaków (Chlamydia psittaci),
- N.asterodies - nokardioza płuc (Nocardia asteroides),
- M.tuberculosis - gruźlica płuc (Mycobacterium tuberculosis).
Grzybicze:
- Candida spp., Cryptococcus spp., Blastomyces spp., Histoplasma spp., Coccidioides spp. - grzybica płuc.
Pneumocystis carinii (nowe P.jirovecci) - pneumocystozowe zapalenie płuc.
Plwocina:
- weryfikacja plwociny (preparat bezpośredni, barwienie Grama i Waysona, wybieramy 10 pól reprezentatywnych),
- około 10 pól widzenia (reprezentatywnych dla materiału),
- zliczenie komórek nabłonkowych, leukocytów wielojądrzastych, sprawdzamy obecność pasm śluzu, rodzaje drobnoustrojów,
- jak duża ilość nabłonka, a mało leukocytów, odrzucamy bo to ślina, nie odkrztuszony materiał.
Zapalenie tchawicy i oskrzeli- TRACHEOBRONCHITIS
Zapalenie oskrzelików - BRONCHIOLITIS
Zapalenie oskrzeli - BRONCHITIS
Zapalenie płuc - PNEUMONIAE
Zapalenie oskrzeli:
- Pierwotnie dominuje etiologia wirusowa (wirus grypy, para grypy, adenowirusy, rhinowirusy, RSV),
- Wtórne - bakteryjne:
(S.pneumoniae, H.influenzae, M.catarrhalis, M.pneumoniae, Ch.pneumoniae).
- Objawy: występuje okres przeziębieniowy, kaszel, gorączka(38-39°C), często towarzyszy zapalenie tchawicy.
- Leczenie objawowe (w przypadku pierwotnego, w wtórnym antybiotykoterapia).
Ostre zapalenie oskrzeli:
- zwykle związana z zakażeniem innego odcinka dróg oddechowych,
-Etiologia głównie wirusowa (około 90%), bakteryjna rzadko,
- leczenie objawowe, brak efektu terapeutycznego po 5-7 dniach antybiotykoterapia.
Przewlekłe zapalenia oskrzeli:
- przerost grubej ściany oskrzeli, włóknienie, zniszczenie nabłonka i rzęsek, utrudniony przepływ powietrza przez oskrzela.
- Etiologia: bakteryjna (ok.90%) - S.pneumoniae, H.influenzae, M.catarrhalis, M.pneumoniae, Ch.pneumoniae, S.pyogenes, {Enterobacteriaceae, Fusobacterium spp.} - szpitalne, wirusowa rzadko,
- leczenie tj. przy zakażeniach ostrych.
Zapalenie płuc (najczęściej):
- Stan zapalny w układzie oddechowym wyrażony obecnością komórek zapalnych (makrofagi, granulocyty obojętnochłonne, eozynofile) w miąższu płucnym oraz wysięku w obrębie przestrzeni pęcherzykowej.
Przebieg zapalenia płuc:
- rodzaj czynnika etiologicznego,
- zjadliwość drobnoustroju,
- stan odporności chorego.
Podział:
- płatowe - LOBAR PNEUMONIAE
Etiologia: S.pneumoniae.
- Odoskrzelowe - BRONCHO PNEUMONIAE
Etiologia: S.aureus, pałeczki G(-).
- Nietypowe (atopowe) - PNEUMONIAE ATYPICA
Etiologia: Ch.pneumoniae, M.pneumoniae, L.pneumoniae, RSV, wirus grypy, paragrypy, adenowirusy.
Postacie morfologiczne zapalenia płuc:
-śródpęcherzykowe,
* wysięk w świetle pęcherzyków płucnych, płatowe i pławikowe,
- śródmiąższowe
* naciek zapalny w przegrodach.
Czynniki ryzyka zapalenia płuc:
- intubacja, respirator, tracheostomia, tlenoterapia,
- zabieg operacyjny,
- szeroko spektralna antybiotykoterapia,
- choroba podstawowa,
- skrajne grupy wiekowe (<1 i >60),
- immunosupresja,
- hospitalizacja (>7dni), długi czas pobytu na OIT,
- zaburzenia połykania, świadomości,
- przewlekłe schorzenia ukł. oddechowego, krążenia,
- niewydolność narządowa.
Drogi zakażenia i objawy zapalenia płuc:
- aspiracja drobnoustrojów,
- inhalacja zakażonym aerozolem,
- krwiopochodne,
- translokacja bakterii z przewodu pokarmowego.
- gorączka,
- kaszel z odkrztuszaniem (ropne wydzielina - leukocyty i może być krew),
- nacieki zapalne (w badaniu radiologicznym).
Etiologia zapalenia płuc:
- Bakteryjna: S.pneumoniae, H.influenzae, M.catarrhalis, S. pyogenes - pacjenci ambulatoryjni, S.aureus, pałeczki G(-), bakterie beztlenowe (M.pneumoniae, Chlamydia spp. - ambulatoryjni), Legionella spp., Richettsia spp. - pacjenci hospitalizowani.
- Wirusowe: wirus grypy, RSV.
- Grzybicza: Candida spp., Cryptococcus spp., Aspergillus spp.
Pozaszpitalne zapalenie płuc:
Noworodki (głównie zakażenie okołoporodowe)
Etiologia: S.agalactiae, S.aureus, S.epidermidis, Ch.trachomatis, L.monocytogenes, pałeczki G(-).
Leczenie: empiryczne, kiedy nie ma potwierdzenia mikrobiologicznego,
pipercylina/ampicylina + aminoglikozyd
cefalosporyna III gen. ± aminoklikozyd
dla potwierdzonych:
MRSA/MRCNS - glikopeptyd
P.aeruginosa - ….
b) Niemowlęta i dzieci do 5 r.ż.
- Etiologia: RSV, wirusy para grypy, adenowirusy, S.pneumoniae, H.influenzae, S.aureus, M.pneumoniae, Ch.pneumoniae.
c) Dzieci powyżej 5 r.ż. i dorośli:
- Etiologia: S.pneumoniae, H.influenzae, M.catarrhalis, L.pneumophila, S.aureus, M.pneumoniae, Ch.pneumoniae, Klebsiella spp., rzadko etiologia wirusowa.
d) Osoby w podeszłym wieku i/lub z ciężką chorobą podstawową (cukrzyca, nowotwór, alkoholizm, niewydolność krążenia).
- Etiologia : pałeczki G(-), K.pneumoniae, inne: Enterobacteriaceae, L.pneumophila, S.aureus, M.pneumoniae, Ch.pneumoniae.
Aspiracyjne zapalenie płuc u dzieci i dorosłych (zachłystowe):
a) Etiologia:
- Bakterie tlenowe: Streptococcus spp. (S.pneumoniae), Staphylococcus spp., Heamophilus spp., Enterobacteriaceae, Pseudomonas spp.
- Bakterie beztlenowe: Veilonella spp., Clostridium spp., Fusobacterium spp., Bacterioides spp., Prevotella melanonogenica.
Szpitalne zapalenie płuc:
Objawy po minimum 48h hospitalizacji,
Około 15% zakażeń szpitalnych,
Najczęściej u chorych leczonych w oddziałach intensywnej terapii, oddziałach pooperacyjnych,
Wysoka śmiertelność (45%).
Etiologia:
- Oddziały zachowawcze - E.coli, Enterobacter spp., K.pneumoniae, P.aeruginosa, S.aureus, S.pneumoniae, H.influenzae, M.pneumoniae, Ch.pneumoniae, wirusy.
- Oddziały intensywnej terapii - P.aeruginosa, E.coli, Enterobacter spp., K.pneumoniae, S.aureus, S.marcescens, Acinetobacter spp.,Legionella spp., H.influenzae.
Etiologia grzybicza:
- Candida spp., Aspergillus spp. - najczęściej, Mucor spp., Rhizopus spp., P.carinii.
Aspiracyjne zapalenie płuc :
- Etiologia mieszana : bakterie tlenowe i beztlenowe.
Chory z Mukowiscydozą (P.aeruginosa)
Pacjenci z obniżoną odpornością (P.aeruginosa, pałeczki G(-) niefermentujące i Enterobacteriaceae).
Ropień płuca - LUNG ABSCESS
- pierwotny w powikłaniach zapalenia płuc lub posocznicy,
- wtórny - wyniku niedrożności oskrzeli, aspiracji, zawału płuc, torbieli, nowotworów.
Etiologia: zakażenia mieszane
- bakterie tlenowe: S.aureus, S.pneumoniae, Enterobacteriaceae, Pseudomonas spp., H.influenzae, L.pneumophila,
- bakterie beztlenowe: Bacterioides spp., Fusobacterium spp., Prevotella melaninogenica.
Chorzy z niedoborami odporności:
Etiologia : Nocardia spp., Cryptococcus spp., Aspergillus spp.
Ropniak opłucnej - EMPYEMA PLEURALE
Powikłania zapalenia płuc , ropnia podprzeponowego, pooperacyjne (pourazowe),
Etiologia: zakażenia mieszane
Bakterie tlenowe: S.aureus, S.pyogenes, S.pneumoniae, H.influenzae, Enterobacteriaceae
Bakterie beztlenowe: Peptostreptococcus spp., Bacterioides spp., Fusobacterium spp.
Zapalenie opłucnej - PLEURITIS
- Etiologia:
Pałeczki Enterobacteriaceae, pałeczki niefermentujące, H.influenzae, S.pneumoniae, S.aureus, gronkowce koagulazo -ujemne (CNS), M.catarrhalis, L.pneumophila.
Grzybica układu oddechowego
- Etiologia:
Candida spp. (grzybica płuc, oskrzeli),
Blastomyces spp., Histoplasma spp., Coccidiodes spp. (grzybica płuc),
Cryptococcus spp. (grzybica płuc),
Zygomycetes (Mucor spp.) - (grzybica płuc, grzybiczaki w płucach),
Aspergillus spp. (grzybica płuc, grzybniak płuc).
Gruźlica płuc
- Etiologia:
M.tuberculosis, M.bovis, M.bovis BCG, M.microti.
M.africanum I i II, M.aziaticum.
Leczenie:
Dobór leku do czynnika etiologicznego,
Szpitalne zapalenie płuc - zawsze leczenie pozajelitowe,
Aspiracyjne zapalenie płuc - zawsze leczenie skojarzone,
Ropień płuc - drenaż chirurgiczny,antybiotykoterapia,
Ropniak opłucnej - drenaż chirurgiczny i antybiotykoterapia skojarzona
Gruźlica płuc - zawsze leczenie skojarzone, długotrwałe, leki przeciwprątkowe i antybiotyki.
Intubacja - eliminacja zagrożeń:
- doświadczenie osoby przeprowadzającej intubację,
- właściwie przygotowanie pacjenta i przeprowadzenie zabiegu,
- właściwy dobór rurki intubacyjnej,
- skrócenie czasu intubacji do minimum.