I. Wstęp do średniowiecza i krótki zarys historii
II. Św. Franciszek- buntownik i miłośnik Boga
III. Św. Tomasz- wielki rycerz i obrońca Kościoła
Bibliografia
I. WSTĘP
I.1. Między V i XV w. Europa znajduje się w epoce średniowiecza. Chrześcijaństwo, które objęło cała ówczesną Europę, wraz z końcem cesarstwa traciło swe głębsze wpływy. Europa oznaczała już nie Rzym lecz świat barbarzyński, schrystianizowany tylko powierzchownie, który zaczynał dopiero żyć i kształtować swe oblicze opierając się na plemiennych tradycjach. Nową Europę tworzył Karol Wielki, któremu zawdzięczamy renesans wieków średnich, kiedy to Europa została skrępowana więzami cywilizacji, ale odrodziła się w swym chrześcijaństwie i przypominała sobie tradycje kulturową. Wraz ze śmiercią Karola Wielkiego załamało się jego kulturowe dzieło, lecz politycznie i społecznie Europa była zorganizowana. Nowym centrum Europy był Akwizgran, a zrodzona z wojen i podbojów struktura stała się początkiem feudalizmu. Panujący był władcą chrześcijańskim, a tym samym wszyscy podlegali jego władzy i przynależeli do Kościoła Powszechnego.
I.2. Kościół stawał się potęgą nie tylko religijną, ale również kulturową, ekonomiczną i polityczną, mającą decydujący wpływ na kształtowanie umysłowości i kultury średniowiecza.
I.3. Jedność kultury średniowiecznej w znacznym stopniu zależała od wspólnego języka - łaciny. Łacina panowała niepodzielnie jako język szkoły, nauki, religii, dyplomacji i prawa. Była wspólna dla wszystkich wykształconych środowisk zachodniego świata. Szkolnictwo, początkowo w pełni organizowane przez Kościół, z ujednoliconą strukturą oraz programem i metodami nauczania, przyczyniało się do umocnienia umysłowej jedności świata.
I.4 Społeczeństwo średniowieczne nie było jednolite i dzieliło się na stany, czyli warstwy, które różniły się między sobą pod względem praw i obowiązków. W większości państw europejskich były to: duchowieństwo, rycerstwo, mieszczaństwo, chłopstwo. W okresie średniowiecza wykształciło się społeczeństwo feudalne oparte na poddaństwie i hierarchii społecznej.
I.5 W XI i XII stuleciu zmienia się postawa społeczeństw Zachodu wobec ubóstwa, co przyczynia się do rozwoju instytucji charytatywnych oraz prywatnej dobroczynności. Rozwój tych instytucji był wynikiem oddziaływania splotu czynników, spośród których do najważniejszych należały zmiany struktury społecznej ludności - różnicowanie się sytuacji materialnej (przyrost liczby osób ubogich i bogatych) - i wynikająca stąd konieczność łagodzenia konfliktów społecznych oraz zmiana stanowiska społecznego wobec ubóstwa. W średniowiecznej Europie ubóstwo należało do tych zjawisk społecznych, które w pierwszej kolejności decydowały o rozwoju działań filantropijnych. Działalność ta przybierała odmienne formy w poszczególnych krajach Zachodu, jednak nie ulega wątpliwości, że tym była prekursorska działalność dobroczynna Kościoła rzymskiego oraz zakonów i bractw kościelnych, które prowadziły instytucje charytatywne i rozdzielały jałmużnę. Kościelne instytucje i organizacje charytatywne czasów Średniowiecza reprezentowały ubogich, dbając o redystrybucję czyli ponowny podział dóbr materialnych między członków społeczeństwa, stąd bez wątpienia można mówić o chrześcijańskim rodowodzie późniejszej interwencji państwa w sprawy opiekuńcze.
II. ŚW. FRANCISZEK
Filozofia średniowiecza nie płynęła z wykształconego rozumu ale uczucia, była porywcza i niezależna. Na ówczesne czasy stała się rewolucyjna, odkrywając w przyrodzie i człowieku godne zachwytu boskie dzieło. W nowej rzeczywistości gospodarczej i społecznej zmieniało się życie duchowe i ludzka mentalność. Człowiek przestawał czuć się bezradny wobec przyrody i własnego losu.
Nastąpił ruch dobrowolnego ubóstwa i powstały zakony żebrzące.
II.1 Jednym z założycieli takiego zakonu był Giovanni Bernardone, zwany św. Franciszkiem. Urodził się w Asyżu ok. 1181r. w rodzinie bogatego kupca. W wieku 21 lat rozpoczął posługę wśród chorych i ubogich. By poświęcić się bogu Franciszek porzucił dom, rodzinę, życie doczesne i wyrzekł się wszystkiego, co było związane z jego dotychczasowym życiem.
II.2 Celem św. Franciszka było ,, nieść lek dla zbawienia duszy, swojej i innych”- wskazywać drogę do zbawienia, uczyć jak żyć w zgodzie z sobą i innymi ludźmi .
II.3 Napisana przez Świętego,, Pieśń słoneczna” była hymnem uwielbienia całej ziemskiej przyrody aż do mikrokosmosu człowieka, nie tyle panującego nad przyrodą, co nad sobą samym, zdolnego do przebaczenia i wprowadzania pokoju oraz wolności wyboru, zbawienia i potępienia. Mistyczne utożsamianie się z Chrystusem kazało mu podziwiać nie tylko Stwórcę, lecz i jego dzieło, miłować Boga przez miłość do jego stworzenia. Z takich myśli wypływało rozumienie braterstwa w stosunku do ludzi, jaki i na całą przyrodę. II.4 Braterstwo międzyludzkie pojawiało się jako tajemnica Boga Wcielonego, który zszedł do najniższych i zrównał się z nimi. Franciszek swoimi czynami wskazywał metodę okazywania miłosierdzia, a widomym znakiem było miejsce wybrane na nowicjat: leprozorium( szpital trędowatych). Służba ta, jako świadczona przez nędzarza nędzarzowi, była przede wszystkim niesieniem słowa życia, w znaczeniu ewangelicznym, jaki i dającym wsparcie i otuchę .
II.5 i i dającym wsparcie i otuchę. erackich, Czytelnik,Kraków 2003, str.113 1998, str. Zarówno Franciszek, jak i zebrani wokół niego zakonnicy, nie interesowali się sprawami doczesnymi i nie dbali o dobra materialne. Pod niebywały wpływem Franciszka założony został zakon, którego zasadą było głoszenie Ewangelii, nauczenie i dawanie przykładu .
II.6 Cechą życia św. Franciszka była również dynamika ruchu. Oznaczała ona ciągłe poszukiwanie potrzebujących oraz dążność do ,,prawdziwego pokoju”. Dążność opierała się na uznaniu, że pokoju nie należy rozumieć jako coś co jest dane, lecz jako coś, co należy wciąż osiągać. Pokoju się nie zawiera, lecz żyje się w nim a czysta miłość wyzwala świat od wojny i nienawiści .
- Franciszek zmarł w wieku 45 lat, trzy lata po otrzymaniu stygmatów. Papież Pius IX napisał o św. Franciszku : ,, kochał, żył, działał i mówił jak Chrystus”.
ŚW. TOMASZ
Św. Tomasz, zwany również Akwinatą ( 1225-1274), stanowił postać przełomową w dziejach myśli europejskiej. Opierał się na myśli Arystotelesa i tworzył nowy kanon filozofii katolickiej. Stał się członkiem wspólnoty braci żebrzących i zszedł do poziomu najnędzniejszych, by dopiero z tej perspektywy, tworzyć myśl społeczną akceptującą świat współczesny, lecz oparty na zasadzie więzi wspólnotowej.
III.1 W teorii św. Tomasza na pierwszy plan wysuwają się ustalenia dotyczące praw rządzących światem. Ustalenia przynależne do świata pochodne od Boga mogą być odkrywane dzięki łasce, natomiast ustalenia poznawalne przejawiają się w świecie przyrody i są dostępne poznaniu rozumnym. Tu ma swe źródło dwoistość świata, porządek łaski i porządek natury. Św. Tomasz ustalał, iż wiedza musi być teologia lub filozofią, zaś rzeczywistość społeczna ukazuje się w aspekcie Kościoła i państwa.
III.2 W sferze nauki społecznej Akwinata stwierdzał, że wszelka nierówność społeczna nie jest wynikiem upadku człowieka na skutek grzechu pierworodnego, lecz wynika z tego , że każdy musi składać się z zróżnicowanych elementów. Św. Tomasz próbował usprawiedliwić istniejącą nierówność społeczną., w wymiarze wspólnotowym. Wspólnota nie może być wspólnota równych, gdyż jako niezróżnicowana nie byłaby całością. Równość jest jednym z obowiązków względem wspólnoty, zgodnie z miejscem w niej zajmowanym ( mężczyzna z natury jest wolny, kobieta zaś niewolna). III.3 Ze strukturą społeczna wiązał się stan posiadania, czyli własność. Filozof odwoływał się do idei, iż stan posiadania winien być wykorzystywany zgodnie z pozycja zajmowana w społeczeństwie. Tutaj powstaje granica, której nie można przekroczyć, to znaczy ani nadmiernie korzystać ze swojego bogactwa, ani pozbawić się dóbr z uszczerbkiem dla swojego stanu. Własność winna być podstawą do godnego życia, wszelkie dobra należy wykorzystać z myślą o społeczeństwie, to znaczy o tych którym wspólnota winna jest opieka.
III.4 Następnie Akwinata rozdzielał relacje między władzą duchową i świecką. Kościół działa w porządku łaski, państwo zaś w porządku natury. Pierwszy prowadzi człowieka do życia wiecznego, drugi ma zapewnić rozwój człowieka w życiu doczesnym. Po raz pierwszy w średniowieczu zauważono, że człowiek nie ogranicza się tylko do sfery duchowej, lecz również do sfery cielesnej.
III.5 Państwo, jako najwyższy poziom wspólnoty działa dla dobra swoich obywateli, a władca odpowiada za poddanych jego rządom i opiece.
III.6 Św. Tomasz uznawał, że porządek łaski jest wyższy od porządku natury i władza kościelna ma prawo ingerować w sprawy państwowe, gdy panujący swoimi rządami odwraca poddanych od porządku łaski.
-Św. Tomasz bronił Kościoła i był rycerzem wiary.
J. Radwan-Pragłowski, K.Frysztacki. Społeczne dzieje pomocy człowiekowi: od filantropii greckiej do pracy socjalnej, Katowice 1998, str. 73
Benedykt Zientara - Historia powszechna średniowiecza., Wyd. TRIO, Warszawa 2002.
Tadeusz Manteuffel - Historia powszechna. Średniowiecze., PWN, Warszawa 2004. (wyd. XV)
Tamże.
Bronisław Geremek, Litość i Szubienica. Dzieje Nędzy i Miłosierdzia , Czytelnik, Warszawa 1989, str.17
Tamże, str.23
J. Radwan-Pragłowski,, K..Frysztacki, dz. Cyt. Str.74
A. Popławska, D. Stopka. Słownik bohaterów literackich, Czytelnik, Kraków 2003, str.113
J. Radwan-Pragłowski, K.Frysztacki, dz. Cyt. Str.75
A. Popławska, D. Stopka, dz. Cyt. 113
J. Radwan-Pragłowski, K.Frysztacki, dz. Cyt. Str. 76
A. Popławska, D.Stopka, dz. Cyt. Str. 114
J. Radwan- Pragłowski, K. Frysztacki, dz. Cyt. Str. 77