Wyjaśnij naturę klauzuli enumeratywnej oraz klauzuli generalnej w ustawodawstwie dotyczącym sądownictwa administracyjnego?
Administracja: postępowanie i sądy
,,1. Sądowa kontrola administracji stanowi jeden ze standardowych elementów demokratycznego państwa prawnego. W Polsce kontrola ta od początku nawiązywała do modelu charakterystycznego dla większości państw kontynentalnych Europy, w którym wykonywana ona jest przez sądy administracyjne odrębne od sądów powszechnych. Przedmiotem tej kontroli są władcze działania organów administracji publicznej, a sąd administracyjny bada wyłącznie zgodność z prawem zaskarżonego aktu lub czynności i w przypadku stwierdzenia niezgodności z prawem takiego aktu lub czynności orzeka o ich uchyleniu (orzeczenie o charakterze kasatoryjnym).
Sądownictwo administracyjne zostało powołane w Polsce ustawą z 3 sierpnia 1922 r. o Najwyższym Trybunale Administracyjnym. NTA był jednoinstancyjnym sądem powołanym do orzekania o legalności zarządzeń i orzeczeń organów administracji rządowej i samorządowej. NTA po wojnie nie został reaktywowany mimo postanowień Małej Konstytucji z 1947 r. o tym, iż odrębna ustawa ustali organy właściwe do orzekania o legalności aktów administracyjnych z zakresu administracji publicznej. Konstytucja PRL z 1952 r. nie zawierała już takiego postanowienia.
Dopiero 1 września 1980 r. rozpoczął działalność utworzony ustawą z 31 stycznia 1980 r. Naczelny Sąd Administracyjny. Zakres przedmiotowy kontroli administracji przez ten Sąd został oparty na tzw. klauzuli enumeratywnej, polegającej na taksatywnym (zamkniętym i wyczerpującym) wyliczeniu dziedzin prawa administracyjnego, z których zakresu decyzje administracyjne mogły być zaskarżane do NSA. Poza zakresem tej kontroli pozostało wiele dziedzin tego prawa o istotnym znaczeniu dla obywateli.
Istotne zmiany w z zmiany w zakresie działania NSA nastąpiły w 1990 r. Polegały one na zastąpieniu klauzuli enumeratywnej klauzula generalną, obejmującą wszystkie - poza nielicznymi wyjątkami - decyzje administracyjne wydawane przez organy administracji publicznej, również wydawanie poza postępowaniem uregulowanym przepisami k.p.a. ponadto stworzona została możliwość zaskarżania do tego sądu niektórych postanowień wydawanych w toku w toku postępowania administracyjnego oraz bezczynności organów administracyjnych, polegającej na niewydaniu decyzji w terminie określonym przepisami k.p.a. w tym samym roku, w związku z reaktywowaniem samorządu terytorialnego na szczeblu gminnym, kontroli NSA podane zostały uchwały organów gminy w sprawach z zakresu administracji publicznej ( np. o miejscowym palnie zagospodarowania przestrzennego) oraz rozstrzygnięcia organów nadzorczych stwierdzające nieważność w całości lub w części uchwał organów gmin uznanych przez organy nadzorcze za sprzeczne z prawem. Rozstrzygnięcia te mogła zaskarżyć do NSA gmina. ."[1]
Następnie ustrój kształtowała ustawa z 11 maja 1995 r. o Naczelnym Sądzie Administracyjnym, jednakże została ona uchylona w art. 3 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. przepisy wprowadzające ustawę - Prawo o ustroju sądów administracyjnych i ustawę - Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi ( Dz.U.2002 nr 153 poz. 1271).
A. sądy administracyjne sprawują wymiar sprawiedliwości przez kontrolę działalności administracji publicznej oraz rozstrzyganie sporów kompetencyjnych i o właściwość między organami jednostek samorządu terytorialnego, samorządowymi kolegiami odwoławczymi i między tymi organami a organami administracji rządowej. Oczywiście kontrola ta sprawowana jest pod względem zgodności z prawem, jeżeli ustawy nie stanowią inaczej.
Sądami administracyjnymi są Naczelny Sąd Administracyjny oraz wojewódzkie sądy administracyjne (art.2).
Zgodnie z postanowieniami następnego artykułu, sprawy należące do właściwości sądów administracyjnych rozpoznają, w pierwszej instancji, wojewódzkie sądy administracyjne, zaś Naczelny Sąd Administracyjny sprawuje nadzór nad działalnością wojewódzkich sądów administracyjnych w zakresie orzekania w trybie określonym ustawami, a w szczególności rozpoznaje środki odwoławcze od orzeczeń tych sądów i podejmuje uchwały wyjaśniające zagadnienia prawne oraz rozpoznaje inne sprawy należące do właściwości Naczelnego Sądu Administracyjnego na mocy innych ustaw.
Sędziowie sądów administracyjnych.
Sędziowie sądów administracyjnych w sprawowaniu swojego urzędu są niezawiśli i podlegają tylko Konstytucji oraz ustawom (art.4). Są oni powoływani do pełnienia urzędu na stanowisku sędziowskim przez Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej, na wniosek Krajowej Rady Sądownictwa. Poza tym, sędziowie sądów administracyjnych są powoływani na stanowisko sędziego wojewódzkiego sądu administracyjnego, z wyznaczeniem miejsca służbowego (siedziby) sędziego, albo na stanowisko sędziego Naczelnego Sądu Administracyjnego (art. 5 § 2).