mgr Arleta Kubacka - Gill

„Utrwalenie

prawidłowej wymowy

głosek syczących”

Program autorski

dotyczący terapii logopedycznej

przeznaczony dla ucznia kl. II szkoły podstawowej.

Paterek, 2006 r.

Wstęp

Dziecko siedmioletnie powinno wymawiać wszystkie głoski prawidłowo. Często jednak okres ten przedłuża się i rozwój mowy bywa nieco opóźniony. Przyczyn wad wymowy jest wiele. Zaliczyć można do nich między innymi niską sprawność narządów mowy, zaburzenia słuchu fonematycznego i aparatu oddechowego oraz naśladownictwo wadliwej wymowy rodzeństwa lub kogoś z rodziców. Często dzieci posiadające wadę wymowy zaczynają izolować się od rówieśników. Wzrasta u nich niechęć do mówienia. Wady wymowy utrudniają naukę szkolną, powodują niekiedy zaburzenia w pisaniu. Bez odpowiedniej pomocy ze strony logopedy dziecko „nie wyrośnie z wady wymowy” , jak przypuszczają niektórzy rodzice. Ważne jest również nie tylko wypracowanie poprawnej wymowy danej głoski, ale również jej utrwalenie i samokontrola dziecka w trakcie i po zakończeniu terapii logopedycznej.

Najważniejsze są ćwiczenia narządów mowy mających na celu wypracowanie precyzyjnych ruchów języka, warg oraz podniebienia miękkiego. Aby prawidłowo wymawiać głoski dziecko musi też posiadać odpowiednią ruchomość języka i warg oraz położenia narządów mowy. Ćwiczenia narządów mowy wpływają na doskonalenie wyrazistości mowy oraz poprawiają dykcję.

Ćwiczenia oddechowe usprawniają aparat oddechowy, zwiększając pojemność płuc i wydłużając fazę wydechową, dzięki czemu dziecko wypowiada ciągi wyrazowe bez przerywania i wykonywania dodatkowych wdechów powietrza.

• 1 -

Zaburzony słuch fonematyczny to trudności w zakresie różnic głosek izolowanych, sylab, bądź wyrazów bliskobrzmiących. Mogą to być też trudności w zakresie analizy ( głoskowej, sylabowej, wyrazowej, zdaniowej ), bądź też w zakresie syntezy i różnicowania słuchowego głosek. Bywa tak często w przypadku seplenienia. Ćwiczenia słuchu fonematycznego odgrywają istotną rolę w terapii logopedycznej. Pozwalają wyczulić słuch dziecka na wadliwą wymowę i dostrzec różnicę miedzy wymową prawidłową danej głoski i wymową wadliwą.

Po uzyskaniu głoski izolowanej utrwalamy ją u dziecka w sylabach, wyrazach, zdaniach, wierszykach, opowiadaniu treści obrazków, historyjek obrazkowych itp. Ćwiczenia te mają również na celu poszerzenie słownictwa i wyuczenia właściwego stosowania poszczególnych części mowy.

Ćwiczenia muzyczno - ruchowe kształcą między innymi poczucie rytmu i ruchu całego ciała ( makroruchy ), które wpływają pośrednio na usprawnienie narządów mownych ( mikroruchy ), gdyż ułatwiają ich ćwiczenie.

Korekcję wadliwej wymowy dobrze jest prowadzić w formie zabawowej, która jest dostosowana do aktualnego rozwoju psychofizycznego dziecka.

Opracowany program terapii logopedycznej pozwoli uczniowi udoskonalić prawidłową wymowę głosek s,c,z,dz.

• 2 -

Cele ogólne

• utrwalenie prawidłowej artykulacji głosek syczących,

• wdrażanie do samokontroli poprawnej wymowy głosek syczących w izolacji, wyrazach i zdaniach,

• wdrażanie do zachowania

prawidłowego ułożenia narządów

mowy podczas wymowy głosek

syczących.

Cele szczegółowe

• doskonalenie sprawności narządów mowy ( warg, języka, podniebienia miękkiego i szczęki dolnej ),

• usprawnianie aparatu oddechowego,

• wdrażanie do stosowania w mowie prawidłowych reguł gramatycznych,

• zachęcanie do poszerzania słownictwa,

• doskonalenie sprawności słuchu fonematycznego ( różnicowanie słuchowe, analiza słuchowa i synteza słuchowa),

- 3 -

• doskonalenie poczucia rytmu,

• wyrabianie umiejętności dostosowania ruchu do muzyki,

• wyrabianie umiejętności wypowiadania ciągów słownych uwzględniając elementy prozodyczne mowy,

• opanowanie ruchów całego ciała,

• uwrażliwienie na piękno i poprawność mowy,

• zachęcanie do dbałości o higienę jamy ustnej.

• 4 -

Treści kształcenia

Uczestnictwo ucznia klasy II w terapii logopedycznej w ramach programu autorskiego „Utrwalanie prawidłowej wymowy głosek syczących” ma na celu udoskonalić wymowę głosek s,c,z,dz w wyrazach i zdaniach oraz wyrobić postawę ciągłej samokontroli nie tylko prawidłowego ułożenia narządów mowy, ale też samokontroli poprawnej wymowy.

Po zakończeniu terapii logopedycznej uczeń powinien umieć „słyszeć własną mowę i krytycznie ją odbierać”.

• 5 -

Tematyka zajęć

1. Śpiewanie piosenek W. Krenza pt. „Maskotki” połączone z improwizacją ruchową do piosenki z uwzględnieniem rytmu i słów piosenki.

2. Rytmiczna recytacja wiersza E. Szelburg - Zarembiny „Niebieski dzbanuszek”. Układanie melodii do rymowanki. Gra na instrumentach.

3. Uzupełnianie tekstu wyrazami na podstawie obrazka „Zawody spadochronowe”.

4. Układanie obrazków według kolejności zdarzeń do tekstu „O smoku wawelskim”.

5. Łączenie zdań z odpowiednimi obrazkami według kolejności przebiegu „Dnia Sabiny”.

6. Odpowiadanie na pytania na podstawie tekstu „Plac zabaw”.

7. Opowiadanie obrazka pt. „Pokój” na podstawie zgromadzonego słownictwa. Wklejanie wyrazów w odpowiednie miejsca obrazka.

8. Układanie melodii do rymowanek. Zmiana tempa i dynamiki w rytmicznych recytacjach. Zabawa z rytmicznymi wyliczankami.

9. Zabawy na podstawie tekstów z użyciem wyrazów dźwiękonaśladowczych „Gąski na spacerze”, „Uprzykrzona mucha”, „Świerszcz za kominem” i „Wesołe dzwoneczki”.

10. Opowiadanie historyjki obrazkowej pt. „Jaskółka”. Kończenie rozpoczętych zdań na podstawie obrazków.

• 6 -

11. Układanie obrazka „Pieniądze Celiny” z puzzli. Opowiadanie obrazka.

12. Dobieranie obrazków, wyrazów - skojarzenia.

Zajęcia z realizacji programu „Utrwalanie prawidłowej wymowy głosek syczących” będą prowadzone przez Arletę Kubacką - Gill. Program obejmuje 12 spotkań z uczniem klasy II. Czas trwania każdego zajęcia przewidziany jest na 30 minut.

• 7 -

Metody nauczania

Biorąc pod uwagę, że niniejszy program autorski jest opracowany dla ucznia klasy II, wybrano takie metody nauczania, aby zajęcia terapeutyczne były ciekawe i wywołały chęć opanowania przez ucznia wymowy głosek syczących.

• słowna - rozmowa, czytanie, praca z tekstem, opowiadanie obrazków i historyjek obrazkowych, śpiewanie piosenek i rymowanek, rytmiczna recytacja wierszy i wyliczanek,

• aktywizująca - burza mózgów, drama,

• oglądowa - pokaz, obserwacja,

• czynna - uzupełnianie tekstów z lukami, układanie obrazków, łączenie zdań z obrazkami, rozwiązywanie krzyżówek, rebusów i zagadek, wklejanie wyrazów, zabawy muzyczno - ruchowe, zabawy rytmiczne, zabawy tematyczne, układanie obrazka z puzzli, dobieranie obrazków i wyrazów - skojarzenia.

• 8 -

Formy pracy

• indywidualna

• 9 -

Środki dydaktyczne

• lustro,

• organki,

• tekst piosenki W. Krenza pt. „Maskotki”,

• papierowe pieski,

• wiersz E. Szelburg - Zarembiny „Niebieski dzbanuszek”,

• dzbanek,

• woreczek z ziarenkami,

• instrumenty perkusyjne,

• gwizdek,

• balonik,

• kartki z bibuły,

• piórko,

• plansza z tekstem rytmicznym,

• papierowe kule,

• tekst z lukami „Zawody spadochronowe”, „Plac zabaw”, „Pokój”,

• atlas ptaków J. Sokołowski „Ptaki Polski”,

• historyjka obrazkowa „O smoku wawelskim”, „Jaskółka”, „Dzień Sabiny”,

• tekst „O smoku wawelskim”, „Plac zabaw”,

• krzyżówka,

• 10 -

• zagadki,

• rebusy,

• zadania do obrazków „Dzień Sabiny”,

• kartki z wyrazami do obrazka „Pokój”,

• teksty rymowanek,

• teksty z wyrazami dźwiękonaśladowczymi: „Gąski na spacerze”, „Świerszcz za kominem”, Wesołe dzwoneczki”,

• dzwoneczek,

• obrazki - gąski, świerszcza,

• zdania z lukami do historyjki obrazkowej „Jaskółka”,

• puzzle,

• obrazki i kartki z wyrazami - skojarzenia,

• kaseta z nagraniem odgłosów zwierząt,

• obrazki przedstawiające higienę jamy ustnej.

• 11 -

Zakładane osiągnięcia ucznia

• prawidłowo wymawia głoski s,c,z,dz,

• przejawia postawę dbałości o poprawną wymowę,

• potrafi prawidłowo ułożyć narządy mowy podczas artykulacji głosek syczących,

• rozumie ważność ćwiczeń oddechowych dla poprawnej mowy,

• stosuje w mowie prawidłowe reguły gramatyczne,

• wykazuje zainteresowanie poszerzeniem słownictwa,

• potrafi dokonać analizę, syntezę słuchową wyrazów oraz różnicować słuchowo głoski,

• posiada dobre wyczucie rytmu,

• potrafi przedstawić ruchem usłyszaną piosenkę,

• wypowiada ciągi słowne uwzględniając elementy prozodyczne mowy,

• dba o higienę jamy ustnej.

• 12 -

Metody oceny osiągnięć ucznia

• bardzo dobrze

• dobrze

• słabo

Zadania wykonane przez ucznia na terapii logopedycznej

• polecenia podczas pracy z tekstem literackim,

• rytmiczna recytacja tekstów, wyliczanek,

• opowiadanie obrazków, historyjek obrazkowych,

• ćwiczenia ruchowe do piosenki,

• jakość wykonywanych ćwiczeń narządów mowy.

• 13 -

Ewaluacja

W trakcie realizacji programu „Utrwalanie prawidłowej wymowy głosek syczących” prowadzone będzie monitorowanie i ocenianie wysiłków ucznia, stopnia opanowania poprawnej wymowy i prawidłowego ułożenia narządów mowy.

Elementem ewaluacji będą wyniki zadań wykonywanych przez ucznia w trakcie programu.

Po realizacji programu uczeń powinien prawidłowo wypowiadać głoski s,c,z,dz , a także wdrażać innych do samodoskonalenia poprawnej wymowy. Dzięki opanowaniu wyraźnej mowy i poprawnej dykcji uczeń powinien chętnie uczestniczyć w konkursach recytatorskich oraz chętnie odczytywać teksty na forum klasy. Swymi wypowiedziami - poprawnymi pod względem rzeczowym i gramatycznym oraz bogatym zasobie słownictwa powinien wpłynąć na zaangażowanie kolegów z klasy do większej aktywności na lekcjach oraz do udziału w konkursach recytatorskich.

• 14 -

Uwagi końcowe

Poprzez zastosowanie w programie celów uczeń prawidłowo będzie wymawiał wyrazy i zdania z głoskami syczącymi. Dzięki ćwiczeniom oddechowym będzie mógł wypowiadać dłuższy ciąg wyrazów. Jego wymowa będzie wyraźniejsza. Poszerzy również zasób słownictwa oraz będzie stosował w mowie prawidłowe reguły gramatyczne. Poprawna wymowa ucznia będzie zapewne dostrzeżona przez rówieśników, którzy będą starali się również doskonalić swą wymowę. Poza tym uczeń będzie w klasie na pewno częściej wypowiadał się, poprawnie recytował wiersze i odczytywał teksty literackie. Nie będzie popełniał błędów w piśmie nieprawidłowo wypowiadanych wcześniej głosek. Jego wyniki w nauce będą lepsze. Wpłynie to zatem na podniesienie jakości pracy szkoły.

- 15 -

„Utrwalenie prawidłowej wymowy głosek syczących” - program autorski

Spis treści

1. Opinia programu.

2. Wstęp.

3. Cele ogólne i cele szczegółowe.

4. Treści kształcenia.

5. Tematyka zajęć.

6. Metody nauczania.

7. Środki dydaktyczne.

8. Zakładane osiągnięcia celów.

9. Metody oceny osiągnięć uczniów.

10. Ewaluacja.

11. Uwagi końcowe.

---