WIEK DZIECKA	CECHY ROZWOJU	ŹRÓDŁO ZE STRONĄ
1 miesiąc życia wiek niemowlęcy	-wrodzone odruchy ssania, chwytania sutka, połykania -odruch Moro (chwytny) -odruch stania, stawiania kroków, pływania, chwytania -unoszenia podbródka w leżeniu na brzuchu POZIOM PIERWSZY (pierwsze miesiące życia) -odruch szukania ( szukając pokarmu) -odruch ssania -odruch Moro ( zabezpieczający przed zagrażającym bodźcem) Rozwój percepcji wrażeń: Dotykowych,( źródło satysfakcji podczas jedzenia, przytulania, głaskania, oraz informowanie o niemiłych bodźcach) RUCHOWYCH(ruchy cefalo-kaudalne tzw. od stup do głów, oraz proksymalno-dystalne, czyli od środka ciała na zewnątrz) Propriocepcja, czucie „Głębokie”/ (odpowiedzialne za odczuwanie ruchów i ułożenia ciała dzięki receptorom zlokalizowanych w mięśniach, więzadłach i stawach), Narząd przedsionkowy, poczucie bezpieczeństwa grawitacyjnego (układ przedsionkowy- odpowiedzialny za odbiór siły grawitacji ruchu), Wzrokowych(rozwój kontroli oczu Słuchowych	„ Psychologiczne portrety człowieka” red. A. Brzezińska, Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne, Gdańsk 2005, str.61-62 „Wczesna interwencja i wspomaganie rozwoju małego dziecka” red. B. Cytowska i B. Winczura Oficyna Wydawnicza „Impuls” Kraków 2006,” Podstawowe zasady obserwacji i terapii zaburzeń integracji sensorycznej u małego dziecka” M. Karga, str. 222-224
2 miesiąc życia	-początki kontroli ruchów rąk i koordynacji wzrokowo ruchowej (próby chwytania przedmiotów) -śledzenie wzrokiem przedmiotów -unoszenie szyi w leżeniu na brzuchu -początki turlania się -obracanie głową w kierunku przedmiotu położonego obok -celowe sięganie po przedmioty -początki celowego potrząsania przedmiotami -początki celowego wkładania przedmiotów do ust	„ Psychologiczne portrety człowieka” red. A. Brzezińska, Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne, Gdańsk 2005, str.61-62
3 miesiąc życia	-początki pełzania( unoszenie pośladków i odpychanie się od podłoża) -sięganie po przedmioty chwytanie ich (całymi dłońmi) i wykładnie do ust. -siedzenie z podparciem -trzymanie sztywno głowy i obracanie jej z boku na bok -kontrola oczy( otwierania i zamykanie celowe, nie odruchowe) Położone na brzuszku unosi i utrzymuje głowę, opierając się na przedramionach Podciąganie do pozycji siedzącej utrzymuje głowę z lekkim pochyleniem do przodu (podrzucanie głowy) Podtrzymywane pod pachy opiera się lekko na nogach ugiętych i w kolanach i stawach biodrowych Siedzi z podparciem utrzymując prosto głowę	„ Psychologiczne portrety człowieka” red. A. Brzezińska, Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne, Gdańsk 2005, str.61-62 kserówka brak danych
4 miesiąc życia	-prostowanie nóg i utrzymywanie ich w górze -odpychanie się nogami od powierzchni -koordynacja ruchów kończyn (naprzemienne kopanie nogami, kołysanie ramionami) -w pozycji na brzuchu unoszenie tułowia i prostowanie rąk -opieranie się na nogach w pozycji pionowej z (podtrzymaniem) -trening chwytania palcami	„ Psychologiczne portrety człowieka” red. A. Brzezińska, Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne, Gdańsk 2005, str.61-62
5 miesiąc życia	-długie i pewne siedzenie z podparciem, krótkie bez podparcia -chwytanie przedmiotów obiema rękoma -początki obracania nadgarstka z trzymanym przedmiotem -unoszenie tułowia wysoko nad podłoże (pozycja foki) -początki posługiwania się kciukiem w manipulacji -chwytanie kubka obiema rękoma i unoszenie go do ust -zmiana pozycji ciała wokół własnej osi (obracanie się z pleców na brzuch) -samodzielne picie z butelki -początki raczkowania -swobodne trzymanie przedmiotów i manipulowanie nimi za pomocą palców	„ Psychologiczne portrety człowieka” red. A. Brzezińska, Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne, Gdańsk 2005, str.61-62
6 miesiąc życia	-siedzenie bez podparcia -samodzielne turlanie się -sięganie we wszystkie strony, również po przedmioty poruszające się -przekładanie przedmiotów z reki do ręki -chwyt dłoniowy (obejmowanie przedmiotu trzecim i czwartym palcem a nie całą dłonią) -pełzanie (przesuwanie się za pomocą ramion i nóg) Siada podciągane za ręce lub trzymając się palców dorosłego Podtrzymywane pod pachy opiera się pewnie na nogach wyprostowanych w kolanach i stawach biodrowych Siedzi pewnie, bez podparcia, kręgosłup wyprostowany	„ Psychologiczne portrety człowieka” red. A. Brzezińska, Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne, Gdańsk 2005, str.61-62 kserówka
7 miesiąc życia	-krótkie utrzymywanie ciężaru ciała na nogach dłonią, używanie poszczególnych palców -zróżnicowane chwyt dłonią, używanie poszczególnych palców -chwyt szczypcowy (pomiędzy kciukiem a palcem wskazującym) -samodzielne trzymanie kubka i próby picia z niego	„ Psychologiczne portrety człowieka” red. A. Brzezińska, Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne, Gdańsk 2005, str.61-62
8 miesiąc życia	-siedzenie dłuższą chwile bez podparcia -raczkowanie z oderwaniem brzucha od podłogi -podciąganie się na rękach do pozycji stojącej -krótkie samodzielne utrzymywanie się w pozycji stojącej	„ Psychologiczne portrety człowieka” red. A. Brzezińska, Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne, Gdańsk 2005, str.61-62
9 miesiąc życia	-uchwyt kciukiem i palcem -próby siadania z postawy stojącej, z przytrzymaniem się mebli lub dorosłego -sprawne i szybkie raczkowanie -początek samodzielnego siadania Siedzi samo swobodnie Stoi samo przy barierce kojca lub łóżeczka	„ Psychologiczne portrety człowieka” red. A. Brzezińska, Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne, Gdańsk 2005, str.61-62 kserówka
10 miesiąc życia	-początek samodzielnego stania przez chwilę -stawianie pierwszych kroków (z podtrzymaniem) -utrzymywanie trzech małych przedmiotów (manipulowanie niespecyficzne) -wstawanie z podparciem -przewracanie kartek książki -celowe uwalnianie uchwytu	„ Psychologiczne portrety człowieka” red. A. Brzezińska, Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne, Gdańsk 2005, str.61-62
11 miesiąc życia	-obracanie tułowia w pozycji siedzącej, swobodne manipulowanie przedmiotami -dość pewne stanie -stawianie kroków -bazgranie kredką po papierze	„ Psychologiczne portrety człowieka” red. A. Brzezińska, Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne, Gdańsk 2005, str.61-62
12 miesiąc życia wiek poniemowlęcy	-precyzja ruchów (umieszczanie przedmiotów na sobie, wkładanie jednego do drugiego, początki posługiwania się łyżką) -siadanie, kładzenie się i wstawanie -stawianie pierwszych samodzielnych kroków POZIOM DRUGI (od 12 do 24 miesiąca życia) Rozwój mowy Rozwój stabilności emocjonalnej Normalizacja poziomu aktywności, poprawa uwagi i koncentracji Rozwój percepcji własnego ciała Oburęczna integracja( raczkowanie, przekładanie przedmiotów z ręki do ręki) Planowanie ruchu-duża motoryka Rozwój ruchowy(integracja ruchów), samodzielne przemieszczanie się, czworaczkowanie, opanowywanie pozycji stojącej rozwój percepcji przestrzeni, zdolności określania odległości i rozmiarów przedmiotów Wstaje trzymając się np. siatki łóżeczka Stoi chwile bez oparcia Podnosi przedmioty przykucając lub schylając się, trzyma się przy tym jedną ręką poręczy	„ Psychologiczne portrety człowieka” red. A. Brzezińska, Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne, Gdańsk 2005, str.61-62 „Wczesna interwencja i wspomaganie rozwoju małego dziecka” red. B. Cytowska i B. Winczura Oficyna Wydawnicza „Impuls” Kraków 2006,” Podstawowe zasady obserwacji i terapii zaburzeń integracji sensorycznej u małego dziecka” M. Karga, str. 224-225 kserówka
12-14 miesięcy	-stoi samodzielnie stawia pierwsze kroki (rozwój układu kostnego i mięśniowego pozwala na przyjęcie pozycji pionowej)	„ Psychologiczne portrety człowieka” red. A. Brzezińska, Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne, Gdańsk 2005, str.99
15 miesięcy	-wchodzi po schodach na czworakach -chodzi samodzielnie -pcha zabawki na kółkach Stoi samo dłuższą chwilę Wstaje bez trzymania się podpory	„ Psychologiczne portrety człowieka” red. A. Brzezińska, Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne, Gdańsk 2005, str.99 kserówka
18 miesięcy	-ciągnie za sobą przedmioty na kółkach -wchodzi po schodach przy pomocy dorosłego	Psychologiczne portrety człowieka” red. A. Brzezińska, Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne, Gdańsk 2005, str.99
20-25 miesiąc	-biega i skacze -wchodzi samodzielnie po schodach -stawiając obie stopy na każdym stopniu -dostraja swoje ruchy do wielkości, kształtu i oddalenia przedmiotu, ruchy dziecka nabierają precyzji i stają się dostosowane do funkcji przedmiotów, co nazywamy manipulacja specyficzną.	„ Psychologiczne portrety człowieka” red. A. Brzezińska, Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne, Gdańsk 2005, str.99-100
25-30 miesięcy	-wchodzi po schodach bez trzymania się poręczy -stawia nogi na przemian na schodach -coraz większa sprawność manualna która przejawia się w zabawie klockami, z których malec najpierw buduje wieże, stawiając jeden klocek na drugim (przy czym kolejne wieże są coraz wyższe), później tworzy pociągi, zestawiając jeden klocek za drugim na płaszczyźnie, by przejść do konstruowania budowli trójwymiarowych: mostów, domów czy garaży.	„ Psychologiczne portrety człowieka” red. A. Brzezińska, Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne, Gdańsk 2005, str.99-100
Od 36 miesiąca wiek przedszkolny	-jeździ na trzykołowym rowerku -stoi na palcach -podejmuje pierwsze próby rysowania (bazgroty nieprzedstawiające z czasem pojawiają się okręgi i inne figury geometryczne), malowania, lepienia z plasteliny. -rozpoczyna się mechanizm adaptacji opartej na imitacji zachowań rodziców -postęp koordynacji mięśni dużych -rozwój małej i dużej motoryki -zróżnicowana wrażliwość zmysłów, prowadzi do dominacji któregoś z nich. Szczególna wrażliwość któregoś zmysłu może spowodować to że dziecko będzie preferowało na przykład bodźce wzrokowe czy słuchowe w poznawaniu przedmiotów. POZIOM TRZECI (od 3 do 5 roku życia) rozwój procesów integracji sensorycznej( rozwój potrzeby bycia aktywnym, uczenie się nowych aktywności intensywny rozwój percepcji wzrokowej i słuchowej ( integracja wrażeń przedsionkowo-proprioceptyywnych) rozwój koordynacji wzrokowo-słuchowej( łapanie piłki, rysowanie) kontrola swojego zachowania, aktywności kontrola ruchu w zakresie małej i dużej motoryki	„ Psychologiczne portrety człowieka” red. A. Brzezińska, Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne, Gdańsk 2005, str. 99,100,186 Wczesna interwencja i wspomaganie rozwoju małego dziecka” red. B. Cytowska i B. Winczura Oficyna Wydawnicza „Impuls” Kraków 2006,” Podstawowe zasady obserwacji i terapii zaburzeń integracji sensorycznej u małego dziecka” M. Karga, str. 225
6-7 rok życia wiek szkolny	-dziecko rośnie 5-8 cm i przybiera 3 kg rocznie -dalszy postęp koordynacji mięśni dużych co prowadzi do zwiększenia szybkości i siły poruszania się, dzięki czemu dziecko, na przykład coraz lepiej jeździ na rowerze czy coraz dalej skacze. -znaczny postęp w zakresie małej motoryki, która umożliwia sprawne wykonywanie drobnych ruchów przy pisaniu czy grze na instrumencie, rysowaniu wycinaniu i tym podobnych. POZIOM CZWARTY (6 rok życia) osiągnięcie gotowości do nauki szkolnej. Umiejętność: kontroli poziomu aktywności, koncentracji oraz czasu uwagi myślenia abstrakcyjnego i przyczynowo-skutkowego specjalizacji półkul mózgowych wizualizacji oraz poczucia własnej warttości	„ Psychologiczne portrety człowieka” red. A. Brzezińska, Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne, Gdańsk 2005, str. 261 Wczesna interwencja i wspomaganie rozwoju małego dziecka” red. B. Cytowska i B. Winczura Oficyna Wydawnicza „Impuls” Kraków 2006,” Podstawowe zasady obserwacji i terapii zaburzeń integracji sensorycznej u małego dziecka” M. Karga, str. 225

---