Apel z okazji rocznicy Konstytucji 3 Maja
Dekoracja sali ma imitować miejsce obrad sejmu. Na środku ławka, w której zasiądą marszałek Sejmiku Uczniowskiego oraz jego sekretarz, po prawej stronie ławka z napisem Koalicja i dwa miejsca siedzące, po lewej ławka z napisem Opozycja -bez krzeseł.
Apel rozpoczyna muzyka Świetlików -piosenka Niczego o nas nie ma w konstytucji.
Z przodu sceny dwaj chłopcy w ciemnych okularach i garniturach siedzą na krzesłach odwróconych do publiczności (twarzami skierowani są do publiczności). Po wybrzmieniu ostatnich słów piosenki („ Po zdjęciu czarnych okularów, ten świat przerażający jest tym bardziej… niczego o nas nie ma w konstytucji”) wstają z krzeseł, przenoszą je do ławki z napisem Opozycja i siadają. Przy dźwiękach jakiejś 3majowej chóralnej muzyki wchodzą członkowie tzw. Koalicji i zajmują swoje miejsca. Już w ciszy wchodzą marszałek z laską marszałkowską i sekretarz, zajmując środkową ławkę.
Sekretarz: Proszę wszystkich o powstanie.
Marszałek: I debatę sejmiku uczniowskiego w Zespole Szkół Ekonomicznych im. Mikołaja Kopernika w Skarżysku-Kamiennej ogłaszam za otwartą.
(stuka trzykrotnie laską marszałkowską)
Sekretarz: Dziękuję, proszę o zajęcie miejsc.
Marszałek: Witam gości zebranych na I debacie sejmiku uczniowskiego w ZSE, która jest poświęcona ocenie działań Polaków w roku 1791 tj. w roku, w którym doszło do uchwalenia Konstytucji 3 maja. Dzisiejsze spotkanie ma na celu ponadto pogłębienie naszych wiadomości na temat konstytucji. Proszę sekretarza sejmiku o przedstawienie zagadnienia.
Sekretarz: Konstytucja to najważniejszy dokument państwa, określający jego ustrój oraz podstawowe prawa i obowiązki obywateli; ustawa zasadnicza, czyli o najwyższym dla państwa znaczeniu. Obecnie obowiązuje nas Ustawa Konstytucyjna z 200 roku, która zakłada……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………...….
Opozycjonista I: Sprzeciw! Zebraliśmy się tutaj, aby rozpatrzeć znaczenie konstytucji z 3 maja 1791 roku, a nie tej obecnej. Każdy z zebranych tu posłów ma jeszcze wiele obowiązków związanych z pracami w innych komisjach, dlatego powinniśmy zająć się consensusem, a nie oddawać się jałowym powtarzaniem tego, co wszyscy już wiedzą. Przecież każdy Polak doskonale wie jakie są założenia konstytucji w czasach, w których żyjemy.
Marszałek: Przypominam, że nie udzieliłem panu głosu! Ale rzeczywiście przejdźmy może do meritum sprawy.
Koalicjant I: Szanowny Marszałku, Wysoka Izbo! Wobec tego ja pozwolę sobie przedstawić wyniki prac naszej komisji, ponieważ w ostatnich tygodniach zajmowaliśmy się opracowaniem szczegółowego sprawozdania dotyczącego zalet dzieła jakim była konstytucja z 1791r.
W roku 1772 Polacy przeżyli pierwszy rozbiór, co wiązało się z zajęciem naszych ziem przez carską Rosję,………………………………………………………………………
Ludzie, którym na sercu leżało dobro ojczyzny zdawali sobie sprawę, że jedyną drogą ocalenia państwa były reformy. Jak to bywa w naszym narodzie oczywiście nie było jedności. Wykształciły się trzy opozycyjne wobec siebie frakcje:
Obóz propagujący reformy tzw. patriotyczny, który dążył do przeprowadzenia reform ustrojowych, zniesienia kurateli caratu i poprawy obronności państwa poprzez powiększenie armii.
Przeciwny tym zamierzeniom był obóz opozycji magnackiej, wrogi reformom i zamierzający nadal opierać się na protekcji rosyjskiej.
Król i stronnictwo dworskie natomiast chcieli wzmocnienia władzy królewskiej i powiększenia sił zbrojnych, ale w oparciu o carat rosyjski.
Walka między tymi stronnictwami miała się rozegrać na sejmie tzw. czteroletnim, który obradował w latach 1788-1791. Prace Sejmu Czteroletniego uwieńczyło uchwalenie nowej konstytucji w dniu 3 maja 1791r .
Opozycjonista II: Proszę o udzielenie głosu, mam pytanie!
(marszałek kiwa głową) Sekretarz: Udzielam głosu.
Opozycjonista II: Czy to prawda, że data uchwalenia konstytucji była wybrana wręcz potajemnie i to specjalnie tak, aby część posłów nie mogła głosować przeciw? Podobno niektórzy posłowie, zwłaszcza przeciwni dekretowi magnaci nie zdążyli jeszcze dotrzeć do sejmu z wielkanocnej przerwy świątecznej.
Koalicjant II: Rzeczywiście wydaje się, że tak było. Jednak nie należy zapominać, że twórcom ustawy konstytucyjnej chodziło to, aby Polska stała się krajem silnym i niezależnym, a bez zmian w prawie było to nie możliwe. Musieli więc zastosować podstęp.
Konstytucja stanowiła poważny krok naprzód w dziele reformy państwa. Przede wszystkim: znosiła zacofane wolne elekcje zakładając, że tron ma być dziedziczny.
Opozycjonista I: I to ma być zaleta? Nam się wydaje, że wolna elekcja bliższa jest dzisiejszej demokracji niż dziedziczność tronu! Nigdy nie wiadomo przecież na kogo wyrośnie królewski syn, albo za kogo wyjdą królewskie córki.
Marszałek: Przypominam, że nie udzieliłem panu głosu! (do koalicji) Proszę kontynuować!
Koalicjant I: To może ja dokończę za posłankę. Konstytucja przede wszystkim kładła kres „złotej wolności” szlacheckiej, która doprowadziła do upadku państwa. A tzw. wolne elekcje doprowadzały raczej do niekończących się sporów o władzę między, często przekupioną, szlachtą, a nie do pracy nad dobrem państwa.
Wracając jednak do tematu. Konstytucja majowa znosiła możliwość zawiązywania konfederacji, rokoszy i wreszcie znosiła liberum veto -które do tej pory paraliżowało wszelkie reformy, bo zaledwie jednym głosem można było unieważnić projektowane ustawy. Niejednokrotnie przez liberum veto zrywano obrady sejmu. Od tej pory decyzje miały być podejmowane większością głosów.
Ponadto liczebność armii miała zostać powiększona do 100 tysięcy żołnierzy.
Opozycjonista II: Proszę o udzielenie głosu!
(marszałek kiwa głową) Sekretarz: Udzielam głosu.
Opozycjonista II: Do tej pory nie usłyszeliśmy ani jednego słowa na temat reform związanych z kwestiami społecznymi. Wszystkie te założenia dotyczą raczej sposobów sprawowania władzy, ale nadal przez dominującą szlachtę i magnaterię. A co z losem chłopów, prawem do głosu mieszczan? Czyżby majowa konstytucja nie zawierała programu żadnych reform społecznych?
Koalicjant II: Jeżeli chodzi o mieszczan mieli oni uczestniczyć w obradach sejmowych, ale w charakterze obserwatorów nie mieli jednak prawa do głosowania. Chłopów natomiast konstytucja brała pod opiekę prawa. W tamtych czasach tego typu zapisy i tak były już ogromnym krokiem naprzód w stronę demokracji, a poza tym to miał być dopiero początek reformy państwa, a na następne reformy miał przyjść jeszcze czas.
Opozycjonista II: Ale nie wyszło?
Marszałek: (napominając opozycjonistę)Prawo głosu!
Koalicjant I: Niestety, nie wyszło. Mocarstwa zaborcze potraktowały konstytucję jako groźny przejaw zarazy rewolucyjnej ciągnącej od Francji, która w tym czasie przeżywała Wielką Rewolucję - tam buntowały się najniższe warstwy społeczne, a na gilotynach ścinano królewskie głowy.
Ustawę majową ostro zwalczała też opozycja magnacka w kraju, gdyż konstytucja ograniczała poważnie jej wpływy na rządy w państwie.
Doszło do zdrady!
Koalicjant II:27 kwietnia 1792 roku przedstawiciele opozycji magnackiej podpisali w Petersburgu akt konfederacji, który potem ogłosili w miasteczku Targowica na Ukrainie pod fałszywą datą 14 maja.
Akt ten unieważniał Konstytucję 3 Maja i całą działalność Sejmu oraz oficjalnie wzywał carową do udzielenia zbrojnej pomocy celem przywrócenia dawnej formy rządów Rzeczypospolitej. 18 maja 1792 wojska carskie przekroczyły granice Polski, stoczono dwie bitwy pod Zieleńcami i w Dubience, które spowodowały odwrót wojsk polskich ku Wiśle. Król Stanisław August Poniatowski nie podjął jednak dalszych walk, sam przystąpił do konfederacji targowickiej i nakazał zaprzestania działań wojennych. Konsekwencją przegranej Polaków był II rozbiór Polski w 1793, a następnie w 1795 III rozbiór, który zlikwidował państwo polskie aż na 123 lata!
Opozycjonista I: Czyli można powiedzieć, że to właśnie uchwalenie konstytucji stało się bezpośrednią przyczyną rozbiorów Polski?! Dlaczego więc czcimy jej pamięć?
Koalicjant I: Pamiętamy o tym dokumencie, ponieważ, gdy Rzeczypospolita chyliła się ku upadkowi znaleźli się odważni i kochający ojczyznę ludzie, którzy chcieli kraj wzmocnić i zapobiec utracie niepodległości -byli to marszałek ówczesnego sejmu Stanisław Małachowski, sam król Stanisław August Poniatowski, wielcy reformatorzy: Hugo Kołłątaj, Stanisław Staszic, Stanisław Potocki, Adam Kazimierz Czartoryski, pisarz Jan Ursyn Niemcewicz i inni. Dzieło konstytucji nie zaginęło -przeszła ona do historii jako druga na świecie, po Konstytucji Amerykańskiej z 1787r, a pierwsza w Europie demokratyczna ustawa zasadnicza XVIIIwieku.
Opozycjonista II: Czyli takie piękne polskie niespełnione marzenie o niezależnym kraju -nie jest to zbyt pragmatyczne.
Patrycja śpiewa piosenkę Jana Pietrzaka Żeby Polska była Polską
(po brawach)
Opozycjonista I: Sprzeciw! Piosenka była nie na temat, nie dotyczyła bezpośrednio Konstytucji 3 Maja.
Marszałek: Sprzeciw oddalony, piosenka traktowała o poświęceniu Polaków dla ojczyzny, a to właśnie zrobili twórcy konstytucji, chcieli legislacyjnie walczyć o Polskę.
Proszę teraz panią sekretarz o odczytanie projektu uchwały I Sejmiku Uczniowskiego Zespołu Ekonomicznego.
Sekretarz: Uczestnicy I Sejmiku Uczniowskiego ZSE im. Mikołaja Kopernika w Skarżysku-Kamiennej w imieniu całej społeczności szkolnej zobowiązują się czcić pamięć Ustawy Konstytucyjnej z 3 maja 1791 roku.
Marszałek: Proszę o zgłaszanie wniosków do uchwały.
Opozycjonista II: My po porozumieniu się w naszym klubie parlamentarnym podjęliśmy pewną decyzję. (zdejmują okulary, przenoszą swoje krzesła i dołączają do koalicji)
Opozycjonista I: W sprawie dobra ojczyzny wszyscy powinniśmy być jednomyślni.
Opozycjonista II: W jedności siła!
Marszałek: Proszę wobec tego panią sekretarz o przeprowadzenie głosowania. Tymczasowo prawo głosu przyznajemy również naszym nauczycielom.
Sekretarz:
Kto jest za przyjęciem uchwały pierwszego sejmiku proszę o podniesienie ręki.
Kto jest przeciw? (Jeśli będzie jedna osoba, marszałek mówi: Na szczęście liberum veto zostało zniesione przez konstytucję 3 maja)
Kto się wstrzymał?
(w trakcie głosowania sekretarz liczy głosy)
Marszałek: Dziękuję. I Sejmik Uczniowski ekonomika większością głosów podjął uchwałę następującej treści:
Uczestnicy I Sejmiku Uczniowskiego ZSE im. Mikołaja Kopernika w Skarżysku-Kamiennej w imieniu całej społeczności szkolnej zobowiązują się czcić pamięć Ustawy Konstytucyjnej z 3 maja 1791 roku.
Obrady ogłaszam za zamknięte (stuka trzy razy laską marszałkowską)
Sekretarz: A teraz prosimy o zabranie głosu Panią Prezydent to znaczy Panią Dyrektor Jolantę Nowicką.