Schyłek I Rzeczpospolitej w XVIII w.

Ogłoszenie konstytucji 3 maja 1791 r. było próbą wzmocnienia kraju, uniemożliwienia zaborcom dalszych działań skierowanych przeciwko naszemu krajowi, stanowiło przy tym konsekwencję sytuacji, jaka wytworzyła się w Rzeczypospolitej w XVIII w.

Na złą sytuację RP w XVIII w. złożyło się wiele przyczyn.

Już za panowania króla Augusta II Sasa nastąpiło osłabienie Polski na arenie międzynarodowej.

 

       Upadek I Rzeczypospolitej  w 1795 roku sprawił, iż ziemie polskie znalazły się pod obcym panowaniem. Przyczyn tego wydarzenia należy jednak dopatrywać się już we wcześniejszych dziesięcioleciach. Duże straty przyniosło Polsce panowanie Wettinów. August II dążył przede wszystkim do zapewnienia swej dynastii czołowej pozycji w Europie oraz wzmocnienia roli monarchy w Rzeczypospolitej. Dlatego panowanie tego ambitnego i zdolnego władcy, przyniosło przede wszystkim osłabienie Polski na arenie międzynarodowej.  Cel swój próbował osiągnąć różnymi metodami, m.in. przy pomocy wojska saskiego, które stacjonowało na terytorium polskim, poprzez podbój Inflant, które odpadły od Polski jeszcze w XVII wieku oraz próbach reform, które nie powiodły się, na skutek oporu szlachty, przyzwyczajonej do szukania oparcia przeciw swemu królowi za granicą. Polityka Augusta II wciągnęła więc Polskę w wojnę ze Szwecją, która dla Polaków miała fatalny przebieg, bowiem największe ciężary tego konfliktu spadły właśnie na Rzeczpospolitą. Na jej terenach toczyły się najdłużej zmagania, strony konfliktu wybierały wysokie kontrybucje, niszczyły dobra przeciwników, a w konsekwencji oprócz olbrzymich spustoszeń przyniosły też zarazę, która w latach 1705-11 wyludniła olbrzymie połacie kraju. Rozbicie wewnętrzne kraju, oraz walka między szlachtą a królem pogorszyły tylko sytuację Polski. Jej słabość odpowiadała przede wszystkim państwom sąsiednim, które współdziałały ze sobą w celu utrzymania istniejącego stanu rzeczy.  Już w 1720 roku Piotr I porozumiał się z królem pruskim i na mocy zawartego z nim układu obaj władcy zobowiązali się bronić niezmienności ustroju Polski. Podobne porozumienia Rosja zawarła też z Austrią. Tymczasem otwarta pozostawała kwestia następstwa tronu po Auguście II. Rosja, Austria i Prusy  zawarły w 1732 roku traktat zobowiązując się przeprowadzić w Polsce elekcję własnego kandydata. Ostatecznie nowym władcą został wybrany August III. Polska za jego panowania nie była krajem samodzielnym, sprawa jej przyszłości stawała się coraz częściej przedmiotem przetargów między państwami ościennymi.

R E K L A M A

czytaj dalej ↓

Klęski wojenne, nieudolność polityki Wettinów przyczyniły się tylko do utrwalenia rządów oligarchii magnackiej, kierującej się w życiu publicznym jedynie prywatą. Nadal  ciągle zrywano sejmy  i sejmiki ( do 1763 roku na 31 sejmów, odbyło się jedynie 7).  Złą sytuację polityczną pogarszał kryzys gospodarczy, a przede wszystkim zmniejszenie eksportu zboża, większy ucisk feudalny, upadek miast i handlu, zniszczenia wojenne i upadłość folwarków. Ponadto w okresie rządów saskich  Polska dysponowała jedynie dwunastotysięczną armią, słabo uzbrojoną i źle wyszkoloną. Skarb świecił pustkami, na porządku dziennym były afery finansowe i nadużycia podczas pobierania podatków.  Życie kulturalne cechował zastój, nauka polska przezywała wyraźny upadek. Symbolem wiedzy z czasów saskich stałą się encyklopedia Benedykta Chmielowskiego Nowe Ateny albo Akademja wszelkiej scyencyej pełna..., zawierająca przestarzałe i nieaktualne poglądy, pełne przesądów i zabobonów.

Pod koniec panowania Augusta III w obliczu wzrastającego chaosu w państwie obóz familii przy poparciu Katarzyny II postanowił przejąć władzę w państwie. W 1764 roku, po śmierci Augusta, dokonano wyboru nowego władcy, został nim Stanisław Poniatowski, stolnik litewski. Pozycja nowego króla była słaba, wyniesiony na tron dzięki poparciu Katarzyny II nie mógł prowadzić samodzielnej polityki.  Czartoryscy odsunęli się od niego, kiedy zorientowali się, ze nie zamierza pozostać narzędziem w ich ręku. Już na sejmie koronacyjnym Poniatowski przeforsował pierwsze programy reform. Utworzono namiastkę rządu, powołano komisje dobrego porządku, oraz komisję menniczą, której zadaniem było uporządkowanie spraw monetarnych. Z  dalszymi reformami zamierzał król wystąpić na sejmie w 1766 roku, co uniemożliwił mu Fryderyk II, który wraz z Katarzyna II rozpoczął interwencję w sprawie innowierców, żądając ustępstw wobec nich. W konsekwencji na terytorium Rzeczypospolitej doszło do zawiązania trzech konfederacji: katolickiej, prawosławnej i protestanckiej pod patronatem rosyjskim. Pod naciskiem Rosji uchwalono tzw. prawa kardynalne (wolną elekcję, liberum veto, prawo wypowiadania posłuszeństwa królowi, władzę szlachcica nad chłopem), czyli najważniejsze prawa, które miały pozostać niezmienne, zabezpieczone gwarancją rosyjską.

Olbrzymie wpływy rosyjskie w Rzeczypospolitej doprowadziły do zawiązania się konfederacji barskiej. Opór konfederatów został jednak złamany przez państwa ościenne, które porozumiały się co do rozbioru Rzeczypospolitej. I tak w 1772 roku Prusy zajęły Pomorze Gdańskie, Warmię, część wielkopolski i Kujawy, Austria tereny na południe od Sanu i Wisły oraz województwo ruskie, zaś Rosja tereny na wschód od Dźwiny i Dniepru.

Jesienią 1788 roku zebrał się sejm zwany wielkim, będący próbą naprawieni a u i uzdrowienia  Rzeczypospolitej.  Posłowie uchwalili zwiększenie podatków, na utrzymanie 100 tysięcznej armii. Nałożony podatek nie przyniósł wpływów, jakich oczekiwano, ponieważ trudno było spodziewać się lepszych rezultatów, gdy wysokość swych dochodów określali sami podatnicy. Dlatego też cześć podatków przerzucono na miasta.. Zaś liczbę wojska ograniczono do 65 tysięcy. Największe znaczenie miało jednak uchwalenie  Konstytucji 3 maja, co jednak stało się przyczyną zawiązania konfederacji w Targowicy i w następstwie wkroczenia na terytorium Rzeczypospolitej 100 tysięcznej armii rosyjskiej w 1792 roku.  Mimo początkowych sukcesów, król podjął decyzję o zaniechaniu walk. W konsekwencji wszystkie ustawy Sejmu Wielkiego zostały unicestwione, a w kraju zaczął się szerzyć terror i bezprawie. Rządy Targowiczan nie trwały jednak długo, bowiem w 1793 roku Prusy i Rosja dokonały II rozbioru. W ręce rosyjskie trafiły ziemie na wschód od linii Druja- Pińsk- Zbrucz, w ręce pruskie pozostała cześć Wielkopolski, Kujaw, zachodnie Mazowsze oraz ziemia łęczycko- sieradzka Odpowiedzią na rozbiór było powstanie kościuszkowskie, wyraz patriotyzmu i ofiarności społeczeństwa polskiego. Jednak mimo dużego wysiłku militarnego i poświęcenia Polaków, powstanie  zakończyło się jednak klęską. Stojący na jego czele Tadeusz Kościuszko dostał się do niewoli rosyjskiej. Naturalna konsekwencją upadku powstania był III rozbiór Polski. Na jego mocy Prusy zajęły część Małopolski, Mazowsze, Podlasie, Rosja ziemie na wschód od linii Niemen- Drohiczyn- Bug, zaś Austria ziemie na południe od linii Pilica- Wisła- Bug

Rzeczpospolita w 1795 roku znikła z mapy Europy. Padła ofiarą polityki mocarstw ościennych jak również własnej słabości. Zbyt późno podjęte reformy, złota wolność szlachecka, a w szczególności liberum veto, brak stałej, regularnej armii, pusty skarb, kryzys gospodarczy, rządy magnaterii i wreszcie upadek powstania kościuszkowskiego odegrały dominującą rolę w ostatecznym upadku Polski w XVIII wieku. Dużą rolę w rozbiorze Rzeczypospolitej miały czynniki zewnętrzne, a wiec wzrost potęgi państw sąsiednich i ich nadmierna ingerencja w sprawy polskie, oraz brak poparcia dla sprawy polskiej w Europie.

Ważnym skutkiem upadku Polski  była likwidacja państwa polskiego na 123 lata i jednoczesne wzmocnieni pozycji państw zaborczych na arenie międzynarodowej. Polska gospodarka, kultura i sprawy społeczne zostały uzależnione od zaborców.

 

Zgodnie z regulaminem serwisu www.bryk.pl, rozpowszechnianie niniejszego materiału w wersji oryginalnej albo w postaci opracowania, utrwalanie lub kopiowanie materiału w celu rozpowszechnienia w szczególności zamieszczanie na innym serwerze, przekazywanie drogą elektroniczną i wykorzystywanie materiału w inny sposób niż dla celów własnej edukacji bez zgody autora podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności lub pozbawienia wolności.

Polecamy prace o podobnej tematyce

	Okoliczności upadku Rzeczpospolitej w XVIII wieku. Rzeczpospolita w latach 1764-1794. Próby dźwignięcia Rzeczpospolitej z upadku w latach 1764-1776. Początki mieszania się zagranicznych mocarstw w sprawy Rzeczypospolitej Sytuacja Rzeczpospolitej w okresie rządów Augusta III

---