Wykorzystanie zestawu MIDI na lekcjach sztuki - muzyki (wstęp)

Ponieważ przedmiot "sztuka" obejmuje swym zakresem materiał sztuk plastycznych i muzyki, to korelacja między tymi przedmiotami powinna być jak najbardziej ścisła.
Jednak w procesie kształcenia w klasach 4-6 szkoły podstawowej mamy do czynienia z korelacją muzyki jeszcze z innym przedmiotami, również spoza bloku humanistycznego, np. z matematyką, środowiskiem oraz informatyką (muzyka komputerowa, komputerowe programy muzyczne).
Nauczanie muzyki skorelowane z innymi przedmiotami uczy dziecko umiejętności łączenia faktów i doświadczeń, dzięki czemu jego wiedza będzie trwalsza i głębsza.
Rozwój nowoczesnej technologii komputerowej wpłynął w sposób naturalny na rynek muzyczny. Obecnie standardowym wyposażeniem komputera jest CD-ROM i karta dźwiękowa, dzięki której można dodawać efekty dźwiękowe do aplikacji. Możliwość nie tylko odtwarzania, ale też jej komponowania na własnym komputerze ma każdy użytkownik. Za ich pomocą połączymy ścieżki audio, dodamy ciekawe efekty, zdefiniujemy nowe, oryginalne brzmienie, a także obsłużymy profesjonalne studio nagrań.
Powstała potrzeba stworzenia lekcji, która w połączeniu z zestawem MIDI, otworzy przed dzieckiem tajniki komputerowej wiedzy.
Aby maksymalnie wykorzystać potencjał tkwiący w komputerowym systemie MIDI, należy wybrać odpowiednie oprogramowanie, pozwalające łatwo i szybko przeprowadzić proces komponowania utworu muzycznego. Podstawowym narzędziem podczas tworzenia kompozycji muzycznych korzystających z interfejsu MIDI są programy nazywane sekwenserami MIDI. Dzisiejsze sekwensery wyposażone są w wiele dodatkowych funkcji i narzędzi, które umożliwiają wykorzystanie tego typu oprogramowanie do zastosowań profesjonalnych - również jako kompletne komputerowe studio dźwiękowe.
Niniejsza lekcja oparta jest na programie muzycznym CAKEWALK spełniającym powyższe funkcje. Uważany jest za jeden z najlepszych i najwydatniejszych z dostępnych obecnie sekwenserów MIDI. CAKEWALK pod względem edycji sekwencji muzycznych został doprowadzony do perfekcji.
Umożliwia również tworzenie kompozycji muzycznych zawierających oprócz sekwencji MIDI także ścieżki audio (pliki typu WAV). Funkcjonuje w systemie GM, GS oraz w XG. Bardzo popularnym sposobem tworzenia zapisu kompozycji muzycznej jest wykorzystanie zewnętrznego instrumentu MIDI (np. keyboardu), podłączonego do komputera za pomocą karty muzycznej. Proces wczytywania nut do sekwensera polega na nagrywaniu tego, co zostanie zagrane na takim instrumencie.
Lekcja powinna być przeprowadzona w pracowni komputerowej, w której niezbędnym będzie program do tworzenia muzyki CAKEWALK, a także instrument muzyczny - syntezator podłączony do osobnego komputera za pomocą interfejsu MIDI.
Idąc z duchem czasu, poprzez pracę z komputerem, można już w klasie V szkoły podstawowej zostać kompozytorem rozwijając w ten sposób swoje umiejętności obsługi PC, łączenie faktów i doświadczeń, jak również tak ważną dla muzyki wyobraźnię twórczą. Lekcja ma za zadanie rozbudzić, zrodzić pasję do tworzenia, komponowania własnych dzieł muzycznych, jak również innego spojrzenia na sztukę. Praca dziecka wzbogacona o zestaw MIDI może uczynić muzykę przedmiotem jeszcze bardziej ciekawszym i inspirującym do twórczego myślenia. Nauczycielowi zaś daje możliwość swobodnego doboru tematów w zależności od zainteresowania uczniów, ich zdolności i umiejętności.

Scenariusz lekcji dla klasy III gimnazjum

Temat: "Wariacje komputerowe" - komponowanie własnego dzieła (wariacji)

Cel główny:
rozwijanie umiejętności komponowania utworu poprzez formę muzyczną (wariacja) oraz inspirowanie uczniów do wykorzystania komputera jako nośnika innych struktur dźwiękowych.

Cele:

 poznawcze (intelektualne):
- poznanie zasady funkcjonowania wariacji w muzyce,
- zapoznanie się z programem muzycznym Cakewalk,
- wskazywanie możliwości współdziałania,
- współtworzenia dźwięku poprzez połączenie komputera z syntezatorem.

 praktyczne (psychomotoryczne):
- opracowanie wariantów podanego tematu,
- wariacyjne przetwarzanie tematu muzycznego za pomocą elementów muzyki,
- obsługa programu muzycznego Cakewalk w stopniu podstawowym,
- kształtowanie wyobraźni muzycznej.

 wychowawcze (motywacyjne, emocjonalne):
- stosowanie zasad dobrego wychowania (demoralizujący wpływ alkoholu na młodego człowieka),
- poszanowanie cudzej pracy i cudzych utworów (prawa autorskie).

Metody:

 ekspozycji,

 problemowo-twórcza,

 problemowo-odtwórcza.

Formy pracy:

 grupowa,

 zbiorowa.

Środki dydaktyczne:
zestaw komputerowy (drukarka, głośniki, słuchawki), syntezator, dyktafon, program muzyczny Cakewalk, zapis na pięciolinii melodii ludowej "Pije Kuba".

Przebieg zajęć

I Część wstępna

1. Powtórzenie wiadomości
Uczeń przypomina definicję wariacji, omawia poszczególne elementy muzyki, wykazuje potrzebę tworzenia, komponowania dzieła, zapisuje temat lekcji.
Nauczyciel uzupełnia wypowiedzi uczniów, przeprowadza rozmowę kierowaną wprowadzającą w temat (wyjaśnienie roli komputera w muzyce współczesnej i rozrywkowej, w technice nagrań, jakości dźwięku cyfrowego, szybki wydruk partytury, obróbka dźwięku), podaje temat lekcji.

II Część właściwa

1. Zapoznaje się z opcjami głównego narzędzia pracy
Uczeń analizuje poszczególne kroki prezentacji nauczyciela, poznaje nazwy poszczególnych okien i ich zastosowanie.
Nauczyciel omawia narzędzie pracy, jakim będzie specjalny program do tworzenia, komponowania muzyki, wskazuje problemy, na które uczniowie powinni zwrócić uwagę w czasie pokazu; demonstruje możliwości tego programu.

2. Możliwości Virtual Piano
Uczeń odszukuje opcję Virtual Piano, otwiera Virtual Piano, praktycznie wykorzystuje możliwości Virtual Piano, z menu Setting wybiera polecenie Always on Top (umiejętność wydobywania dźwięku za pomocą myszki), z menu Setting wybiera polecenie Use PC Speaker (umiejętność wydobywania dźwięku z klawiatury).
Nauczyciel podaje ścieżkę dostępu do opcji (Start/Programy/Cakewalk/Virtual Piano, poleca otworzyć Virtual Piano, podaje dwie ścieżki dostępu, informuje o możliwościach tych opcji.

3. Nauka melodii ludowej "Pije Kuba"
Uczeń podejmuje naukę śpiewu, kilkakrotnie powtarza i utrwala melodię.
Nauczyciel prezentuje prawidłowe wykonanie piosenki, akompaniuje wykonawcom.

4. Wykorzystanie okna Staff do samodzielnej notacji muzycznej
Uczeń otwiera okno Staff, zapisuje temat na pięciolinii w oknie Staff, indywidualnie odtwarza swój zapis muzyczny.
Nauczyciel podaje ścieżkę dostępu (Start/Programy/Cakewalk/Prawy przycisk/Staff, rozdaje karteczki z zapisem melodii w postaci rytmu i nazw solmizacyjnych, pomaga uczniom i koryguje ich pracę.

5. Komponowanie własnej wariacji
Uczeń tworzy wariację z wykorzystaniem elementu: tempa (agogika), dynamiki, artykulacji, rytmu (szczególna analiza dokonanych zmian), tekstu, odszukuje i wykorzystuje do swojej wariacji podane informacje, prezentuje własną kompozycję (wariację); jako, że tekst do melodii nie posiada aspektu wychowawczego, dlatego też skonstruowanie nowej treści posłuży jako jeden z elementów wariacji.
Nauczyciel dzieli klasę na pięć grup, poleca każdej z nich skomponować jedną wariację, uwzględniając jeden z elementów muzyki, wskazuje elementy pomocne w zrealizowaniu zadania oraz zapisaniu efektu końcowego pracy, omawia poszczególne wariacje i dokonuje ewentualnych poprawek.

6. Tworzenie akompaniamentu perkusyjnego jako jednego z elementów wariacji
Uczeń wgrywa wymyślony przez siebie schemat rytmiczny na instrumencie.
Nauczyciel wybiera w programie instrument perkusyjny, poleca uczniowi zagranie na instrumencie innego rytmu; syntezator podłączony jest do komputera za pomocą interfejsu MIDI, instrument jest podłączony do jednego ze stanowisk zakładając, że dany uczeń potrafi na nim grać, co nie musi stanowić reguły.

7. Odtwarzanie własnej kompozycji
Uczeń bierze udział w tworzeniu wspólnej twórczej wariacji, prezentuje wariacje indywidualnie, dokonuje samooceny własnej pracy, wybiera najciekawszą i najbardziej oryginalną.
Nauczyciel odtwarza powstałą wariację, utrwala je na dyktafonie, rozdaje uczniom wydruk kompozycji.

8. Podsumowanie lekcji
Uczeń dzieli się swoimi spostrzeżeniami na temat przebytej lekcji, omawia zasady funkcjonowania wariacji w muzyce.
Nauczyciel ocenia poprawność wykonanego zadania, prowadzi pogadankę, rozmowę kierowaną.

Piosenka

Zapis melodii ludowej "Pije Kuba" oraz tekst piosenki

Pije Kuba

Pije Kuba do Jakuba, Jakub do Michała.
Pijesz Ty, piję ja, kompanija cała.
A kto nie wypije, tego we dwa kije.
Łupu cupu, łupu cupu, tego we dwa kije.

---