EKOLOGIA to nauka o strukturze i funkcjonowaniu przyrody, zajmująca się badaniem oddziaływań pomiędzy organizmami a ich środowiskiemoraz wzajemnie między tymi organizmami. Ekologia zajmuje się badaniem powiązań między organizmami żywymi a środowiskiem abiotycznym. Najogólniej jest to nauka o porządku i nieporządku w przyrodzie oraz o konsekwencjach wynikających z tego porządku i nieporządku dla istnienia biosfery i człowieka.
BIOCENOZA to zespół populacji organizmów roślinnych (fitocenoza), zwierzęcych (zoocenoza) i mikroorganizmów (mikrobiocenoza) danego środowiska (biotopu), należących do różnych gatunków, ale powiązanych ze sobą różnorodnymi czynnikami ekologicznymi i zależnościami pokarmowymi, tworzących całość, która pozostaje w przyrodzie w stanie homeostazy (czyli dynamicznej równowagi). Biocenoza oraz biotop, czyli środowisko fizyczne (nieożywione) tworzą ekosystem. Biocenozy mogą być naturalne (sawanna, las, jezioro) i sztuczne (park, ogród).
Populacja biologiczna - zespół organizmów jednego gatunku żyjących równocześnie w określonym środowisku i wzajemnie na siebie wpływających, zdolnych do wydawania płodnego potomstwa. Nie jest to jednak suma osobników jednego gatunku, a zupełnie nowa całość. Liczebność populacji - liczba osobników w populacji. Zmiany liczebności zależą od: liczby osobników przybywających do populacji przez rozród lub imigrację, liczby osobników ubywających z populacji na drodze wymierania lubemigracji. Liczebność populacji zmienia się w czasie, zmiany te obrazuje bilans liczebności populacji (zob. np wzrost wykładniczy liczebności populacji. Zagęszczenie populacji - liczba osobników przypadających na jednostkę powierzchni terenu lub objętości (zbiorniki wodne).
Ekosystem, system ekologiczny, wycinek biosfery, obejmujący wszystkie organizmy żyjące na danym obszarze (biocenoza) wraz z fizycznym środowiskiem, które powiązane są ze sobą procesami przepływu energii i obiegu materii.
Podstawowymi czynnikami biotycznymi, warunkującymi istnienie wymienionych procesów w ekosystemie są rośliny zielone - producenci, zwierzęta - konsumenci oraz grzyby i bakterie (a także niektóre zwierzęta) - destruenci. Grupy te tworzą strukturę troficzną, tzn. kolejność organizmów zjadających i zjadanych, w postaci łańcucha pokarmowego.
Grupa (poziom) producentów buduje ze związków nieorganicznych drogąfotosyntezy organiczne substancje pokarmowe, tzn. materię pierwotną, która zjadana przez konsumentów zostaje przekształcona w materię wtórną.
Konsumenci dzielą się na trzy grupy: konsumentów pierwszego rzędu (konsumentów pierwotnych lub fitofagów, tzn. roślinożerców), konsumentów drugiego rzędu (konsumentów wtórnych, zoofagów, tzn. drapieżców) i konsumentów trzeciego rzędu (nie zjadanych przez innych drapieżców).
Destruenci są "wąskim gardłem" ekosystemu - przekształcają substancję organiczną w nieorganiczną (sole mineralne, mineralizacja), co prowadzi do zamknięcia obiegu materii. Uszkodzenie tego poziomu troficznego (np. wskutek antropopresji) prowadzi do zalegania nie rozłożonej materii organicznej i unieruchomienia pierwiastków mineralnych, co prowadzi do "głodu" roślin.
Krążenie pierwiastków w przyrodzie - zjawisko, stałego, cyklicznego krążenia niektórych pierwiastków chemicznych w przyrodzie. Zjawisko to jest sumą procesów biologicznych, hydrologicznych i atmosferycznych, a także w pewnym stopniu geologicznych. Na krążenie pierwiastków w przyrodzie składają się cykle biogeochemiczne poszczególnych substancji.
Zjawisko to dotyczy m.in:
azotu - cykl azotowy
węgla - obieg węgla w przyrodzie
siarki - cykl siarki
tlenu i wodoru, a także wody jako takiej - cykl hydrologiczny
fosforu - cykl fosforu
innych pierwiastków o mniejszym znaczeniu biologicznym (np. żelaza)
Środowisko - ogół elementów nieożywionych i ożywionych, zarówno naturalnych, jak i powstałych w wyniku działalności człowieka, występujących na określonym obszarze oraz ich wzajemne powiązania, oddziaływania i zależności. Jest to pojęcie podrzędne w stosunku do przyrody, obejmującej również elementy ożywione. BIOCENOZA - elementy ożywione, czyli rośliny, zwierzęta, studenty, BIOTOP - miejsce życia biocenozy, a więc las, rzeka, miasteczko studenckie AGH.
Degradacja środowiska (wywołana eksploatacją surowców, odpadami;
zanieczyszczenia gleby, wody i powietrza)
Zanieczyszczenia gleby: Zanieczyszczenia gleby powodowane są przez wszelkie związki chemiczne, pierwiastki promieniotwórcze i mikroorganizmy, występujące w glebie w zwiększonych ilościach, które dokonują zmiany jej cech gleby i uniemożliwiają jej normalne użytkowanie.
Zanieczyszczenia gruntów pochodzą m.in. z gazów i pyłów emitowanych z zakładów przemysłowych (chemicznych, petrochemicznych, cementowni, hut, elektrowni itp.), ze stałych i ciekłych odpadów przemysłowych i komunalnych, z substancji stosowanych w rolnictwie (nawozy sztuczne, środki ochrony roślin) oraz z emisji środków transportu.Jednak czynnikiem, który w największy sposób wpływa na zachwianie równowagi biologicznej gleb są zanieczyszczenia chemiczne. Głównym ich źródłem jest przemysł, rolnictwo oraz transport. Skutki działania tych gałęzi działalności człowieka mogą prowadzić do zjawiska zmęczenia gleby, czyli obniżenia jej żyzności. W najbardziej skrajnych przypadkach zanieczyszczenia mogą skutkować zjawiskiem degradacji gleb i szaty roślinnej, zwanym dewastacją gleb. Przykładem takiej degradacji jest techniczne unicestwienie gleb, jakie dokonuje się poprzez odkrywkową i podziemną eksploatację dóbr naturalnych, zabudowę przemysłowa, miejską, budownictwo mieszkaniowe i drogowe.
Zanieczyszczenia wód: Główną przyczyną degradacji wód są ścieki odprowadzane z kanalizacji przemysłowych i komunalnych. Są to tzw. zanieczyszczenia punktowe i obejmują wody zużywane w zakładach produkcyjnych i usługowych. Charakteryzują się wysokim stężeniem i są odprowadzane w sposób zorganizowany.Największym zagrożeniem dla wód gruntowych są zanieczyszczenia pochodzące z przemysłu i z terenów rolniczych, na których stosuje się wspomniane wyżej nawozy sztuczne i środki ochrony roślin. Z kolei dla wód lądowych największe niebezpieczeństwo stanowią związki pochodzące z odpadów domowych, odchodów oraz ścieków przemysłowych. Niezwykle groźne są tu chemiczne środki w postaci syntetycznych detergentów, które nie ulegają biologicznemu rozkładowi oraz związki rtęci i ołowiu, co wynika z szerokiego zastosowania tych metali w przemyśle.
W celu minimalizacji wpływu zanieczyszczeń na wody powierzchniowe i grunty stosuje się zabieg oczyszczania ścieków. Proces polega na usuwaniu ze ścieków osadów i substancji rozpuszczonych w wodzie. Zależnie od rodzajów zanieczyszczeń korzysta się z metod mechanicznych, fizycznych, chemicznych lub biologicznych.
Lądowe źródła stanowią 44% zanieczyszczeń trafiających do morza. Na skażenie mórz i oceanów wpływa również przemysł wydobywczy ropy naftowej oraz transport morski. Są one odpowiedzialne za 12% zanieczyszczeń wód. Odpady powstałe przy wydobyciu i produkcji ropy są usuwane wprost do wody, a czyszczenie zbiorników odbywa się bezpośrednio na morzu. Zanieczyszczenia z tych źródeł są większe niż pochodzące z wycieków ropy na skutek katastrof.
Zanieczyszczenie powietrza:Zanieczyszczeniami powietrza nazywamy wszelkie substancje (gazy, ciecze, ciała stałe), które znajdują się w powietrzu atmosferycznym, ale nie są jego naturalnymi składnikami. Do zanieczyszczeń powietrza zalicza się również substancje będące jego naturalnymi składnikami, ale występujące w znacznie zwiększonych ilościach.
Zanieczyszczenia powietrza zostały podzielone na cztery grupy:
1. Gazy i pary związków chemicznych, np. tlenki węgla (CO, CO2), siarki (SO2, SO3) i azotu (NOx), fluor (F), ozon (O3), radon (Rn), amoniak (NH3), węglowodory i ich pochodne chlorowe, fenole
2. Drobne kropelki cieczy, np. kropelki zasad, kwasów, rozpuszczalników
3. Drobne ciała stałe, np. popioły, pyły, związki metali ciężkich, sadze, stałe związki organiczne, azbest, pestycydy
4. Mikroorganizmy, których ilość lub rodzaj nie jest charakterystyczny dla naturalnego składu powietrza,
Degradacja środowiska wywołana eksploatacją surowców:
Z uwagi na ekspansywny przemysł wydobywczy, dzięki takim dziedzinom jak górnictwo, dochodzi do degradacji i zniekształcenia rzeźby terenu. Po całej Polsce rozproszone są tysiące miejsc wydobycia surowców mineralnych, piasku, żwiry, glin, torfu, węgla kamiennego i brunatnego. Wydobycie nawet małych ilości surowców mineralnych zaznacza się w krajobrazie w postaci kamieniołomów, dołów, usypisk i hałd. I póki nie są to wielkie odkrywki, zniszczenia są niewielkie. Natomiast eksploatacja na wielką skalę powoduje duże zmiany na znacznych przestrzeniach. Obok form wklęsłych tworzą się usypiska skał płonnych lub odpadów poprodukcyjnych. Powstają leje depresyjne, poziom wód podziemnych obniża się czasem tak znacznie, że płytkie studnie w okolicy tracą wodę. Dalej przesuszone warstwy powierzchniowe gruntu oddziaływają negatywnie na wzrost roślin. Roślinność karleje a mniej odporne gatunki giną.
Degradacja środowiska wywołana odpadami:
Następnym czynnikiem degradacji środowiska są ścieki przemysłowe i komunalne, odprowadzane do wód powierzchniowych bezpośrednio z zakładów przemysłowych i siecią kanalizacji miejskiej. Więcej niż trzecia część ścieków wymaga oczyszczania. Tylko część (ok. 60 %) oczyszcza się, natomiast pozostałe odprowadza się bez oczyszczania. Największe zagrożenia płyną od takich wielkich aglomeracji miejsko-przemysłowych jak: górnośląska, warszawska, łódzka, krakowska, bydgosko-toruńska. Zauważalnym jest katastrofalne obniżanie się czystości polskich rzek. Zaznaczyć tu trzeba, iż w połowie lat sześćdziesiątych, w Polsce do I klasy czystości wód zaliczano ok. 25 % wszystkich rzek, natomiast już kilkanaście lat później (w 1987 roku) takich wód w naszym kraju nie było.
Ochrona środowiska przyrodniczego (rekultywacja, zagospodarowanie odpadów,pomniki przyrody, rezerwaty i parki narodowe, odnawialne i nieodnawialne źródłaenergii, polityka ekologiczna Unii Europejskiej)
Rekultywacja:
Rekultywacja gleb - działalność mająca na celu przywrócenie wartości użytkowej glebom zniszczonym przez przemysł, zwłaszcza górniczo-hutniczy. Polega ona na właściwym ukształtowaniu rzeźby terenu, poprawieniu właściwości fizycznych i chemicznych gleby, uregulowaniu stosunków wodnych, wzmacnianiu skarp, zbudowaniu dróg i niezbędnych obiektów gospodarczych lub turystycznych, zasianiu traw i kwiatów oraz zadrzewieniu połączonym z wysianiem odpowiednich grzybów itp. Obowiązek rekultywacji spoczywa na użytkowniku, który zniszczył glebę wykorzystując ją do celów pozarolniczych. Rekultywacja powinna być wykonana w ciagu 4 lat od ustania pozarolniczej eksploatacji gruntów. Mimo to, coraz większy problem stanowią wyrobiska po kopalniach odkrywkowych, hałdy, stawy osadnikowe oraz grunty zanieczyszczone przez przemysł i budownictwo. w roku 1980 zdegradowanych było w Polsce 100 tys. ha gruntów, a zrekultywowanych tylko 28,5 tys. ha, czyli 28,5%.
Pomniki przyrody:
Pomnikami przyrody są pojedyncze oraz grupowe twory przyrody żywej i nieożywionej o szczególnej wartości przyrodniczej, naukowej, kulturowej, historycznej lub krajobrazowej. Wyróżniają się one indywidualnymi cechami, odznaczającymi je wśród innych tworów, np. wiek lub wielkie rozmiary dla drzew i krzewów czy niezwykłość formy lub pochodzenia dla pomników przyrody nieożywionej.
Pomnik przyrody jako termin został wprowadzony przez Humboldta na przełomie XVIII i XIX wieku, co dało początek kierunkowi konserwatorskiemu w ochronie przyrody.
Do pomników przyrody ożywionej należą: pojedyncze krzewy, drzewa i grupy drzew odznaczające się sędziwym wiekiem, wielkością, niezwykłymi kształtami lub innymi cechami, a także zabytkowe aleje drzew. Natomiast do pomników przyrody nieożywionej należą: największe głazy narzutowe, tzw. eratyki oraz interesujące formy powierzchni ziemi np. - źródła, wodospady, jary, skałki, wywierzyska, przełomy rzeczne, jaskinie, odkrywki itp.
Pomniki przyrody należą do obiektowych, czyli indywidualnych form ochrony przyrody.
Rezerwaty:
Rezerwat przyrody - jedna z obszarowych form ochrony przyrody w Polsce. Podobne pod względem funkcji tereny chronione powoływane są też w wielu innych krajach na świecie.
Zasady funkcjonowania
Przedmiotem ochrony w rezerwacie może być całość przyrody lub szczególne jej składniki, w tym fauna, flora, biota grzybów oraz twory przyrody nieożywionej.
Cały obszar rezerwatu albo jego części mogą podlegać ochronie ścisłej, ochronie czynnej lub ochronie krajobrazowej. Ochrona ścisła polega na nieingerencji w naturalne procesy, ochrona czynna dopuszcza wykonywanie zabiegów ochronnych (np. usunięcie drzew zacieniających stanowisko cennego gatunku rośliny), a ochrona krajobrazowa polega na prowadzeniu gospodarki rolnej, leśnej lub rybackiej w sposób uwzględniający potrzeby przedmiotu ochrony.
Rezerwat ustanawiany jest na mocy zarządzenia regionalnego dyrektora ochrony środowiska. Likwidacja lub zmniejszenie rezerwatu jest możliwe wyłącznie w przypadku bezpowrotnej utraty jego wartości przyrodniczych. Dla rezerwatu sporządza się na okres 20 lat tzw. plan ochrony - dokument określający cele ochrony, zadania ochronne do wykonania oraz reguły udostępnienia rezerwatu. Plan taki zatwierdza regionalny dyrektor ochrony środowiska.
Typy w Polsce: leśny, florystyczny, torfowiskowy, faunistyczny, krajobrazowy, przyrody nieożywionej, wodny, stepowy, słonoroślowy
Parki narodowe:
park narodowy - obszar chroniony ze względu na swoje walory, głównie przyrodnicze. W Polsce w brzmieniu Ustawy o ochronie przyrody z 2004 r.[1] "obejmuje obszar wyróżniający się szczególnymi wartościami przyrodniczymi, naukowymi, społecznymi, kulturowymi i edukacyjnymi, o powierzchni nie mniejszej niż 1000 ha, na którym ochronie podlega cała przyroda oraz walory krajobrazowe. Park narodowy tworzy się w celu zachowania różnorodności biologicznej, zasobów, tworów i składników przyrody nieożywionej i walorów krajobrazowych, przywrócenia właściwego stanu zasobów i składników przyrody oraz odtworzenia zniekształconych siedlisk przyrodniczych, siedlisk roślin, siedlisk zwierząt lub siedlisk grzybów".
Zasoby przyrodnicze parków narodowych zalicza się do strategicznych zasobów naturalnych Polski zgodnie z art. 1 pkt 5 ustawy z dnia 6 lipca 2001 r. o zachowaniu narodowego charakteru strategicznych zasobów naturalnych kraju.
Nieodnawialne źródła energii:
Nieodnawialne źródła energii to wszelkie źródła energii, które nie odnawiają się w krótkim okresie. Ich wykorzystanie jest znacznie szybsze niż uzupełnianie ich zasobów.
Źródłami nieodnawialnymi są przede wszystkim paliwa kopalne: węgiel kamienny, węgiel brunatny, torf, ropa naftowa i gaz ziemny.
Nieodnawialne źródła energii pod postacią paliw kopalnych są podstawowym źródłem dla przemysłu, energetyki, transportu i gospodarstw domowych.
Przykłady nieodnawialnych źródeł energii
Węgiel kamienny - skała osadowa pochodzenia roślinnego, zawierająca
75-97% pierwiastka węgla, powstała w karbonie ze szczątków roślinnych, które bez dostępu tlenu uległy uwęgleniu. Ma czarną barwę, matowy połysk, czarną rysę.
Węgiel kamienny stosowany jest powszechnie jako paliwo. Jego wartość opałowa waha się od 16,7 do 29,3 MJ/kg i silnie zależy od jego składu (zawartości popiołu, siarki i wilgotności). Wartość opałowa czystego pierwiastka węgla wynosi ok. 33,2 MJ/kg.
Mamy kilkanaście typów węgla kamiennego.
Węgiel jest w Polsce surowcem strategicznym, bo zaspokaja 65% zapotrzebowania energetycznego kraju. W roku 2002 w Polsce wydobyto 104mln ton tego surowca energetycznego.
Węgiel brunatny to skała osadowa pochodzenia organicznego roślinnego powstała w trzeciorzędzie ze szczątków obumarłych roślin bez dostępu powietrza. Zawartość węgla 62-75%. Często stosowany jako paliwo. Jego wartość opałowa waha się od 7,5 do 21 MJ/kg. Węgiel brunatny podzielono na 7 sortymentów ze względu na wielkość ziarna.
Węgiel brunatny używany jest na rynkach lokalnych, ponieważ w czasie transportu kolejowego mokry i zapopielony węgiel pod wpływem wilgoci „zbija” się w masę trudną do rozładowania, a w porze zimowej masa ta zamarza.
Skutkiem tego elektrownie opalane węglem brunatnym najczęściej stawia się w pobliżu złóż, a surowiec dostarczany jest do nich przenośnikami taśmowymi.
Wydobycie w Polsce na rok 2001 wyniosło 59,5mln.
Torf - skała osadowa powstała w wyniku zachodzących w szczególnych warunkach przemian obumarłych szczątków roślinnych. Szczątki drzew żyjących przed setkami i tysiącami lat zostały pochłonięte przez bagna, tworząc powłokę, która pod naporem kolejnych warstw osadów została stopniowo sprasowana. Po usunięciu tlenu, powstał torf. W wyniku kolejnych procesów, po upływie milionów lat zmienia się w węgiel brunatny a potem w kamienny.
Ropa naftowa - ciekła kopalina, złożona z naturalnych węglowodorów gazowych, ciekłych i stałych. Złoża ropy naftowej występują w porowatych skałach w głębi ziemi. W normalnych warunkach ponad złożem ropy tworzy się warstwa zawierająca gaz ziemny. W płytkich złożach ropa naftowa przesiąka do powierzchni ziemi, gdzie bardziej lotne frakcje odparowują, pozostawiając oleiste, na wpół stałe substancje jak np. asfalt.
Odnawialne źródła energii:
Odnawialne źródła energii - źródła energii, których używanie nie wiąże się z długotrwałym ich deficytem - ich zasób odnawia się w krótkim czasie.
Przeciwieństwem ich są nieodnawialne źródła energii, czyli źródła, których wykorzystanie postępuje znacznie szybciej niż naturalne odtwarzanie. Energii odnawialnej nie należy mylić z energią przyjazną dla środowiska naturalnego, gdyż instalacje do jej produkcji mogą (choć nie muszą) powodować szkody ekologiczne.
Najintensywniej wykorzystywanym odnawialnym źródłem energii jest energia grawitacyjna wody. Pozostałe źródła odnawialne - energia słoneczna, energia wiatru, biomasy, biogazu, fal, pływów morskich, energia geotermalna i inne (energia cieplna oceanu, biomasa - m.in. drewno /w tym pelety, zrębki, wióry itp./, słoma, biogaz, biopaliwa), używane na mniejszą skalę. Aktualnie odnawialne źródła zaspokajają około 8% światowego zużycia energii, z czego energia wodna odpowiada za około 6,4%, a pozostałe źródła odnawialne za 1,6%
Polityka ekologiczna UE
ZASADY POLITYKI OCHRONY ŚRODOWISKA
Nadrzędnym celem ekologicznym Wspólnoty jest zapewnienie w długiej perspektywieczasowej takiego wzrostu gospodarczego i trwałej poprawy standardu życia, który prowadziprzynajmniej do niepogarszania się stanu środowiska. W 1997 r. kraje Wspólnoty podpisałyTraktat Amsterdamski o Unii Europejskiej, w którym cele ekologiczne zaliczono dogłównych celów Europejskiej Unii Gospodarczej i monetarnej. Kraje Wspólnoty akceptują irealizują „Środowiskowe Programy Działania" oparte na zasadach polityki ochronyśrodowiska, takich jak:
• sprawca zanieczyszczenia płaci,
• zapobieganie (likwidacji zanieczyszczeń u źródła),
• partycypacja publiczna,
• subsydiarność (pomocniczość),
• transgraniczna ochrona środowiska (współpraca międzynarodowa) [2].
Powyższe zasady największe znaczenie odgrywają dla przedsiębiorstw produkcyjnych. Towytwórcy najbardziej powinny być zainteresowane wdrażaniem zasady zapobiegania.Oznacza ona między innymi konieczność uwzględniania uwarunkowań i skutkówekologicznych we wszystkich rodzajach działalności gospodarczej oraz we wszystkich jejfazach. I tak, w jednostce wytwarzającej powinna przyświecać -począwszy od fazyprzygotowania produkcji po fazę pokonsumpcyjną. Zasada zapobiegania znalazła zastosowaniew dyrektywach:
Ocenie Oddziaływań na Środowisko z roku 1985, zgodnie z którą wszystkie projekty
inwestycyjne, których koszt przekracza pewną wielkość progową podlegają obowiązkowoprocedurze badania powodowanych przez nie zagrożeń ekologicznych,Zintegrowanym Zapobieganiu i Kontroli Zanieczyszczeń (96/61/EWG).
Obowiązek rekompensowania strat wynikających z nieudolnej lub nadmiernej eksploatacjizasobów środowiska spoczywa na sprawcy. Podmiot zanieczyszczający jest odpowiedzialnyfinansowo za wszelkie szkody, które wynikają z jego działalności. Zasada „sprawcazanieczyszczenia płaci" „...w języku teorii ekonomii oznacza konieczność internalizacji negatywnychoddziaływań na środowisko,"[3].
Z zasady partycypacji publicznej wynika możliwość pojawienia się sytuacji, w której
społeczeństwo finansuje pośrednio, w postaci dotacji budżetowych, np. zmiany technologiipodmiotu degradującego środowisko.
Zasada subsydiarności opiera się na założeniu, że wszystkie działania legislacyjne i
organizacyjne powinny być wykonywane na jak najniższym stopniu legislacji czy zarządzaniaoraz jak najbliżej obywatela. Zasada subsydiarności nie wyklucza tworzenia i stosowaniarozwiązań prawnych o charakterze międzynarodowymi i transnarodowym. Zdaniem BogusławaFiedora istnienie transnarodowego prawa i regulacji środowiskowych w UE oznaczadla Polski jednak częściowe ograniczenie suwerenności w dziedzinie ochrony środowiskaprzyrodniczego [3].
Zasada współpracy międzynarodowej ma charakter ogólnospołeczny i przejawia się w skaliglobalnej oraz regionalnej.
Odpady przemysłowe i komunalne oraz ich zagospodarowanie.
Pojęcie odpadu jest kategorią względną, ponieważ większość produktów ubocznych może być wykorzystywana, jako surowce towarzyszące i wtórne. Na ogół definiujemy je, jako zużyte przedmioty oraz substancje powstające w wyniku bytowania człowieka lub jego działalności przemysłowej, przeznaczone do usunięcia lub składowania z powodu braku możliwości ich wykorzystania. Część z nich ulega rozkładowi, reszta to odpady stałe, czyli takie, które nie ulegają lub proces ten trwa bardzo długo.
Odpady komunalne są to odpady związane z bytowaniem człowieka. Stałe i ciekłe odpady powstające w gospodarstwach domowych, obiektach użyteczności publicznej, obiektach obsługi ludności z wyłączeniem zakładów opieki zdrowotnej i weterynaryjnej, nieczystości gromadzone w zbiornikach bezodpływowych, wraki pojazdów mechanicznych, odpady uliczne. Typowe komunalne odpady stałe (KOS) składają się z odpadów organicznych, szkła, papieru, tworzyw sztucznych, tekstyliów, gumy, żelaza, metali niezależnych, kartonów z wielu różnorodnych materiałów, wyrobów „brunatnych", wyrobów „białych" oraz drobnych odpadów chemicznych z gospodarstw domowych. Postęp cywilizacji, dynamiczny wzrost zaludnienia naszej planety oraz konieczność zaspokojenia coraz to większych potrzeb ludzkości sprawia, że rośnie liczba wytwarzanych odpadów. Z braku środków finansowych i pomysłu na ich zagospodarowanie degradują one środowisko naturalne.
Do odpadów komunalnych należą:
· Odpady domowe - związane z przebywaniem ludzi w miejscach zamieszkania, odpady gromadzone w mieszkaniach w koszach na śmieci resztki żywności opakowania, zużyte przedmioty domowe odpady z obiektów użyteczności publicznej
· Odpady wielo-rozmiarowe wraki samochodowe, meble, telewizory, pralki, lodówki
· -odpady uliczne -śmieci zbierane w koszach ulicznych oraz zmiotki z ulic i placów miejskich
· Odpady zielone -odpady z pielęgnacji terenów zieleni miejskiej i ogrodów przydomowych
· Gruz i ziemia z prac budowlanych i remontowych, śnieg i lód usuwany z ulic i placów w okresie zimowym
Komunalne odpady stałe można podzielić na trzy rodzaje:
1. Komunalne (powstają w gospodarstwach domowych)
2. Komunalnopodobne(posiadają cechy takie, jak komunalne lub zbliżone, ale powstają poza gospodarstwami domowymi) Odpady komunalnopodobne można traktować tak jak komunalne i poddawać segregacji
3. Przemysłowe (powstają w wyniku procesów produkcji).
Odpady przemysłowe - powstają podczas wydobywania i przetwarzania różnych surowców. Główną przyczyną wytwarzania ich w nadmiernej ilości jest nieracjonalne gospodarowanie zasobami naturalnymi, które są nieodnawialne. Najwięcej tego typu produktów wytwarzają energetyka, górnictwo i przemysł metalurgiczny. Są to przede wszystkim odpady górnicze (głównie skalne) z kopalń podziemnych i odkrywkowych, osady, pyły, odpady sodowe, żużle, fosforogipsy, odpady odlewcze i pozostałe. Powstają one zazwyczaj w dużej masie i są najczęściej składowane w hołdach. W wielu przypadkach charakteryzują się znacznym ładunkiem niebezpieczeństwa ze względu na wysoką toksyczność, palność, wybuchowość. Ich różnorodność potęguje zagrożenia wskutek przedostawania się do otoczenia związków chemicznych, gazowych i płynnych, o znacznych stężeniach.
Do odpadów przemysłowych należą:
· Żużle i popioły z elektrowni, elektrociepłowni, hut i stalowni;
· Szlamy powstające przy zakładach wzbogacania rud i produkujących nawozy sztuczne;
· Koksożużle i odpady wytwarzane w zakładach przeróbki ropy naftowej;
· Odpady przemysłu sodowego, siarkowego, górniczego, materiałów budowlanych i ceramicznych;
· Odpady z mechanicznych oczyszczalni ścieków;
Odpady klasyfikuje się w zależności od źródeł powstawania, stopnia uciążliwości bądź stwarzania zagrożeń dla życia lub zdrowia ludzi oraz dla środowiska. W problematyce dotyczącej ochrony środowiska rozpatruje się i klasyfikuje odpady, jako substancje pochodzące z produkcji lub konsumpcji, które zanieczyszczają środowisko. Przy klasyfikacji odpadów w oparciu o kryterium toksyczności i zagrożenia dla środowiska przyjmuje się, że
o ich szkodliwości decyduje:
· Składnik najniebezpieczniejszy, który jednocześnie determinuje przynależność odpadów do odpowiedniej kategorii szkodliwości i określa technologię jego utylizacji,
· Toksyczność i szkodliwość odpadu dla organizmów żywych,
· Właściwości rakotwórcze substancji odpadowych,
· Zagrożenie dla wód powierzchniowych i gleb na podstawie wielkości dopuszczalnych zanieczyszczeń śródlądowych wód powierzchniowych I klasy czystości,
· Zanieczyszczenie atmosfery przez odpady pylące, wydzielające pary lub gazy szkodliwe i o nieprzyjemnym zapachu,
· Łatwość zapłonu.
Podział odpadów wg stopnia szczególnego zagrożenia dzieli je na:
· Odpady grożące zakażeniem - zawierające drobnoustroje chorobotwórcze, jaja pasożytów itp.,
· Odpady grożące skażeniem - zawierające substancje promieniotwórcze,
· Odpady szczególnie szkodliwe dla środowiska - zawierające substancje uznane przez ministra zdrowia za trucizny lub środki szkodliwe, surowe produkty i inne materiały uznane za nieprzydatne do wykorzystania gospodarczego.
Zagospodarowanie odpadów:
RECYKLING- to taki odzysk, który polega na powtórnym przetwarzaniu substancji lub materiałów zawartych w odpadach w procesie produkcyjnym w celu uzyskania substancji lub materiałów o przeznaczeniu w tym też recyklingu organicznym z wyjątkiem odzysku energii.
SKŁADOWISKO ODPADÓW- jest to obiekt budowlany przeznaczony do składowania odpadów.
TERMICZNE PRZEKSZTAŁCENIE ODPADÓW- Piroliza- termiczne rozbicie odpadów zawierających substancje organiczne bez dostępu tlenu. Proces ten przebiega najczęściej w temperaturze 450-1000ºC
Przerób odpadów na paliwo stałe- po zastosowaniu odpadów paliwo stałe w postaci brykietów lub granulatu.
SPALANIE - proces termiczny przebiegający powyżej temperatury zapłonu substancji organicznych przy określonym nadmiarze tlenu.
Bioindykatory, biowskaźniki, wskaźniki biologiczne, organizmy wskaźnikowe, gatunki roślin i zwierząt wykazujące zróżnicowaną wrażliwość i charakterystyczną reakcję na działanie czynników środowiska. Są to z reguły gatunki o wąskim zakresie tolerancji lub w specyficzny sposób reagujące na działanie danej substancji. Zestawy gatunków bioindykacyjnych pozwalają określić np. stan czystości wód. Specyficzna wrażliwość niektórych gatunków roślin lądowych, np. sosnyczy świerka na obecność dwutlenku węgla w atmosferze, mietlicy na obecność metali ciężkich w glebie, umożliwia określenie stopnia, zasięgu i struktury zmian degradacyjnych środowiska.
Właściwości bioindykacyjne wykazują też niektóre gatunki bezkręgowców i ptaków, np. pająki, komary, ślimaki, dżdżownice, dzięcioły. Bioindykatorami mogą być również wskaźniki ekologiczne, populacyjne i biocenotyczne, takie jak skład gatunkowy, liczebność, zagęszczenie, produkcja biomasy, struktura troficzna. Klasycznym przykładem bioindykatorów zanieczyszczeń atmosfery są porosty. Ich obecność, skład gatunkowy, wygląd plechy i jej rozmiary stanowią informację o stanie środowiska.
Dziura ozonowa - zjawisko spadku stężenia ozonu (O3) w stratosferze atmosfery ziemskiej. Występuje głównie w obszarach podbiegunowych. Tworzenie się i rozpad O3 zachodzi pod wpływem światła, którego natężenie różni się dla danego obszaru w poszczególnych porach roku. Naturalna zawartość ozonu zmienia się z szerokością geograficzną[1], dlatego trudno jest podać uniwersalną wartość stężenia granicznego, które określa pojawienie się dziury ozonowej. W przypadku Antarktyki graniczna wartość stężenia O3 określająca naturalny stan ozonosfery i dziurę ozonową wynosi 220 . Do 1979 r. nie notowano w tym rejonie niższych stężeń O3, a późniejsze spadki zawartości ozonu miały charakter antropogeniczny. Powstawanie dziury wiązane jest zazwyczaj z antropogeniczną emisją freonów. Ozon stratosferyczny pochłania część promieniowania ultrafioletowego docierającego do Ziemi ze Słońca. Niektóre rodzaje promieniowania ultrafioletowego są szkodliwe dla organizmów żywych, ponieważ mogą uszkadzać komórki (oparzenia) orazmateriał genetyczny komórek. U ludzi i zwierząt mogą wywoływać zmiany nowotworowe.
Efekt cieplarniany, wzrost temperatury planety spowodowany zwiększoną koncentracją dwutlenku węgla (lub innych gazów nieprzezroczystych dla podczerwonego promieniowania - tzw. gazów cieplarnianych), jeden z negatywnych skutków skażenia środowiska naturalnego.
Polega na zatrzymywaniu się w atmosferze coraz większych części promieniowania podczerwonego, co prowadzi do ogrzewania się Ziemi. Przypuszcza się, że jest to wynik zmiany zawartości gazów w powietrzu, a szczególnie gwałtownego wzrostu stężenia dwutlenku węgla. Prognozy zakładają, że jeśli tempo spalania paliw kopalnych utrzyma się, to w ciągu 40-45 lat może nastąpić nasycenie nim atmosfery, co spowodowałoby średni wzrost powierzchniowej temperatury Ziemi o ok. 1,5-4,5°C.
Smog - nienaturalne zjawisko atmosferyczne polegające na współwystępowaniu atmosferycznych: znacznej wilgotności powietrza (mgła) i braku wiatru. Wchodzące w skład smogu szkodliwe związki chemiczne,pyły i znaczna wilgotność są zagrożeniem dla zdrowia, są bowiem czynnikami alergizującymi i mogą wywołać astmę oraz jej napady, a także powodować zaostrzenie przewlekłego zapalenia oskrzeli, niewydolność oddechową lub paraliż układu krwionośnego[2].
Smog londyński, w skład którego wchodzą: tlenek siarki(IV), tlenki azotu, tlenki węgla, sadza oraz trudno opadające pyły. Występuje głównie w miesiącach od listopada do stycznia podczas inwersji temperatur w umiarkowanej strefie klimatycznej.
Smog typu Los Angeles (smog fotochemiczny, ozon troposferyczny) - powstaje przede wszystkim w miesiącach letnich, w strefach subtropikalnych. Skład: tlenki węgla, tlenki azotu, węglowodory. Związki te ulegają późniejszym reakcjom fotochemicznym, w wyniku których powstają: PAN (azotan nadtlenoacetylu), aldehydy oraz ozon.
Kwaśne deszcze - opady atmosferyczne o odczynie pH mniejszym niż 5,6[1][2] czyli kwaśnym. Zawierają kwasy wytworzone w reakcjiwody z pochłoniętymi z powietrza gazami, takimi jak: dwutlenek siarki[1][2], trójtlenek siarki[3][2], tlenki azotu[1][2], siarkowodór[1][2],dwutlenek węgla[1], chlorowodór[2], wyemitowanymi do atmosfery w procesach spalania paliw, produkcji przemysłowej, wybuchów wulkanów, wyładowań atmosferycznych i innych czynników naturalnych[2].
Skażenie chemiczne - zanieczyszczenie powietrza, wody, gleby, ciała ludzkiego, przedmiotów itp. substancjami szkodliwymi dla ludzi.
Skażenie może być spowodowane celowo na przykład poprzez stosowanie bojowych środków trujących, przypadkiem - na skutek katastrofy lub być stałym, niezamierzonym efektem niektórych procesów przemysłowych, rolniczych, transportowych i innych.
Skażenie usuwa się metodami fizycznymi lub chemicznymi.
Najczęstszą przyczyną uwolnień niebezpiecznych środków chemicznych są:
awarie i katastrofy w obiektach przemysłowych