Postęp jaki dokonał się w okresie kilku lat w dziedzinie sprzętu komputerowego jest oszałamiający. Mój pierwszy zestaw z Celeronem 366 MHz i dyskiem 5 GB był w swoim czasie szybki i wielki. Teraz, niemal standard, to 1,6 GHz i 40 GB chociaż są jeszcze szybsze i jeszcze większe.
Kupując swój pierwszy komputer z reguły wiemy  niewiele ale chcemy mieć duży dysk, który robi wrażenie. Po powrocie do domu z udanym zakupem spotyka nas zwykle niemiłe rozczarowanie - z dostępnych napędów i partycji mamy do dyspozycji ACD, a już najwyżej ACDE. W sklepie nikt nas o to nie pytał, a sami nie zawsze wiedzieliśmy lub po prostu wyleciało z głowy, że dysk można (i trzeba) logicznie podzielić. Wprawdzie możemy poszukać pomocy u znajomych, ale warto też spróbować samemu. To wcale nie boli.
Zacznijmy jednak od podstaw.
W części I sami podzielimy zupełnie nowy dysk i sformatujemy go przygotowując w ten sposób do zainstalowania systemu operacyjnego.
W części II spróbujemy dokonać podziału istniejącej partycji na "żywym organizmie" czyli bez formatowania i utraty danych.
Do realizacji pierwszego zadania wykorzystamy standardowe narzędzia Windows jakimi są programy fdisk i format.  Z ich pomocą podzielimy dysk na dwie części tworząc tzw. partycję podstawową, na której zamieszka nasz system operacyjny, oraz partycję rozszerzoną DOS.
W następnym kroku w partycji rozszerzonej umieścimy dodatkowo kilka dysków logicznych aby każdy z domowników miał swój własny. Przystępując do pracy musimy jednak trochę wiedzieć na temat podstawowych systemów plików w środowisku Windows. A zatem krótka prezentacja.

FAT (FAT16) oznacza Tablicę Alokacji Plików (ang. File Allocation Table). Dane przechowywane są w klasterach (niektórzy mówią - klastrach), których wielkość jest zależna od rozmiarów partycji. Ponieważ ten system plików powstał najwcześniej, jego możliwości i wydajność są ograniczone. Podstawową wadą jest ograniczenie wielkości partycji do 2 GB. Zatem aby w tym systemie wykorzystać całą powierzchnię 30-gigabajtowego dysku trzeba by na nim utworzyć aż 15 partycji. Po drugie - im większa partycja, tym większe są na niej klastery - od 2 KB dla dysku 16 MB po 32 KB dla dysku o maksymalnej wielkości 2 GB. Tworzenie "dużych" partycji wiąże się zatem z marnowaniem dostępnego miejsca.

FAT32 (wersja 32 bitowa) pojawiła się wraz z wersją OSR2 Windows 95. Poprawiony system plików, nazywany FAT32, jest już bardziej wydajny od poprzednika. Dla porównania, partycja 2 GB ma klastery o wielkości 4 KB, co znacznie zwiększa efektywność zapisu informacji. Przy dzisiejszych wielkościach dysków twardych FAT32 ujawnia jednak swoje niedogodności. Do granicy 8 GB tworzone są partycje z klasterami po 4 KB, ale już przy 32 GB pojawiają się 32-kilobajtowe. To jest właśnie podstawowy powód, dla którego warto dzielić duży dysk na mniejsze dyski logiczne. Spójrzmy na to bardziej praktycznie.
Klastery to odcinki danych o identycznych wielkościach na partycji. Jeden plik może być, i zazwyczaj jest, przechowywany w kilku lub więcej klasterach, natomiast jeden klaster może przechowywać tylko jeden plik. Z tego powodu plik o wielkości 33 KB na partycji 32 GB będzie zajmował 64 KB bo potrzebuje 2 klastery po 32 KB każdy. Ten sam plik zająłby jednak tylko 36 KB na partycji 8 GB w systemie FAT32, gdzie wielkość pojedynczego klastera wynosi 4 KB.
Pomniejszając wielkość partycji można zaoszczędzić nawet do 40% miejsca. Jeśli tego nie zrobimy nasz dysk o wielkości 40 GB pomieści faktycznie tylko 30 GB i sami sobie będziemy winni.
FAT32 używany jest przez Windows 95 OSR2, Windows 98 i ME. Windows NT i 2000 rozpoznają i używają również tego systemu, chociaż mają swój własny. Na partycji FAT32 można też zainstalować Windows XP.

NTFS zaprojektowano specjalnie na potrzeby Windows NT. Skrót oznacza System Plików Nowej Generacji (ang. New Technology File System). Jest on daleko bardziej zaawansowany od poprzedników, dzięki czemu zapewnia większą stabilność i bezpieczeństwo pracy. W przypadku NTFS wielkość klasterów nie stanowi już żadnego problemu. Ciągle nie jest jednak standardem ze względu na dominację Windows 98. Być może ulegnie to zmianie za sprawą Windows XP.

Wróćmy teraz do naszego czystego dysku (dzielimy dysk i przygotowujemy dla systemu win 98).
W przypadku pojedynczego dysku nie możemy uruchomić systemu operacyjnego, który jeszcze nie jest zainstalowany.  Niezbędna jest w takim przypadku dyskietka startowa. Jeżeli jej nie mamy musimy ją zdobyć od znajomego albo utworzyć na komputerze z działającym Windows 98.  W tym celu uruchamiamy  Windows 98, wkładamy dyskietkę i płytę instalacyjną do odpowiednich napędów, po czym klikamy na "Start - Panel sterowania". Teraz dwukrotnie na ikonę "Dodaj/usuń programy". W nowym oknie wybieramy zakładkę "Dysk startowy" i opcję "Utwórz dysk". Taką dyskietkę warto mieć zawsze gotową i zabezpieczoną, aby w razie nieszczęścia nie biegać już po znajomych.
Mając dyskietkę startową wkładamy ją do napędu i włączamy komputer. Czekamy na pojawie- nie się menu startowe go i spośród dwóch możliwości wybieramy "Uruchom komputer z obsługą CD ROM". Zaznaczamy ją i naciskamy Enter. Teraz u dołu pojawi się informacja o dostępności dyskietki, za którą wpisujemy polecenie uruchamiające program fdisk  A:\fdisk. Na ekranie pojawia się pytanie:


Może się zdarzyć,  że program poprosi o decyzję,  czy naszym zamiarem jest utworzenie partycji FAT32,  czy też w starym formacie FAT16. 

Systemy plików - podział dysku na partycje

Oczywiście powinniśmy wybrać FAT32. Po dokonaniu tego wyboru pojawi się wreszcie główne okno programu fdisk. Teraz wybieramy pozycję 1. W nowym oknie  ponownie naciskamy 1 i Enter. W ten sposób uaktywniamy polecenie "Utwórz podstawową partycję DOS". Program zapyta teraz czy chcemy utworzyć tylko jedną partycję na całym obszarze dysku.  Tu warto odpowiedzieć negatywnie naciskając klawisze "N" i Enter. Dzięki temu możemy podzielić dysk twardy przy- najmniej na dwie części. W ślad za takim wyborem pojawi się pytanie o wielkość pierwszej partycji. "Wprowadź wielkość partycji w MB lub jako procent wielkości dysku (%) aby utworzyć podstawową partycję DOS". Określamy  nasz wybór i zatwierdzamy  klawiszem  Enter.  Po komunikacie "Utworzono podstawową  partycję DOS, zmieniono lub dodano litery dysków" wciskamy Esc aby powrócić do menu tworzenia partycji. Teraz ponownie wybieramy polecenie tworzenia nowej partycji "1. Utwórz partycję DOS lub logiczny dysk".  Dalsze decyzje będą  zależeć od tego na ile części chcemy podzielić pozostałą część dysku. Jeżeli wybierzemy "2. Utwórz rozszerzoną partycję DOS" i zaakceptujemy proponowany przez  program  rozmiar partycji  (będzie to pozostałe wolne miejsce) pojawi się komunikat "Utworzono rozszerzoną partycje DOS".  Po naciśnięciu Esc przeczytamy "Nie określono żadnych dysków logicz- nych". Po naciśnięciu Enter dowiemy się, że "Całe dostępne miejsce w rozsze rzonej partycji DOS jest przypisane logicznym dyskom. Naciśnij klawisz Esc aby kontynuować. Jeśli dwukrotnie naciśniemy Esc - wyjdziemy z programu  Fdisk mając ostatecznie dysk podzielony na dwie części - partycję podstawową DOS o wybra- nym rozmiarze i rozszerzoną, której przypisano pozostałe miejsce na dysku. Można jednak inaczej np: Po utworzeniu określonej liczby dysków logicznych na partycji rozszerzonej wychodzimy z programu i uruchamiamy ponownie komputer naciskając Ctrl+Alt +Delete.  Nadal  nie wyjmujemy jednak dyskietki z napędu. Komputer wczyta z niej system operacyjny. Teraz czeka nas formatowanie. Zakładając,  że mamy do czynienia ciągle z jednym,  nowym  dyskiem, po ciągu znaków  A:\> wpisujemy  komendę  format C:  Odpowiadając twierdząco na ostrzeżenie o możliwości utracenia danych rozpoczniemy proces formatowania. Tak postępujemy ze wszystkimi utworzonymi dyskami logicznymi. Po zakończeniu restartujemy komputer. Jeżeli chcemy odczytać dane z płyty znajdującej się w napędzie,  pozostawmy dyskietkę. Dzięki niej na nowo utworzonej partycji  C:  zainstalujemy system operacyjny. Uwaga! Jeżeli założony przez nas dysk twardy jest kolejnym (dodatkowym) dyskiem przed przystąpieniem do tworzenia partycji i formatowania musimy rozpocząć od poinformowania programu fdisk, który z dysków chcemy modyfikować. W takim przypadku okno "powitalne"  fdisk  powinno zawierać dodatkowo pkt. 5. Zmień bieżący dysk twardy. Widząc listę dysków podłączonych do komputera oraz założonych na nich partycji musimy wybrać ten, na którym nie ma żadnych partycji i który wielkością odpowiada założonemu. Dodatkowo powinniśmy sprawdzić wybierając pkt. 4 czy nie popełniliśmy błędu. Jeżeli jedynym komunikatem będzie informacja "Brak zdefiniowanych partycji" możemy spokojnie przystąpić do modyfikacji. W przeciwnym wypadku możemy wykonać je na dysku podstawowym tracąc wszystkie dane i system operacyjny.

Czas wreszcie na krok trzeci, w którym podzielimy istniejącą partycje na dwie. Posługując się tym przykładem i powtarzając kilkakrotnie opisaną operację każdy będzie mógł podzielić swój dysk (rozszerzoną partycję DOS) na dowolną liczbę dysków logicznych.
Do przeprowadzenia tej czynności wybrałam największą partycję 17 GB, na której znajdują się dane. Będzie to zatem przykład autentyczny, który powinien przekonać, że  można zmienić konfigurację dysku bez ryzyka utraty danych. Wykorzystam do tego program Partition Magic Pro v. 7.0, ale równie dobrze można posłużyć się np. programem OS Selector firmy Acronic.

Podział istniejącej partycji

Na początek przyjrzyjmy się samej partycji. Znajduje się na niej około 6,5 GB danych, które przed wykonaniem zabiegu dobrze byłoby uporządkować. Można to zrobić bezpośrednio z Partition Magic wybierając opcję "Redistribute free space", ale żeby lepiej pokazać obecny stan obszaru partycji wybrałam Speed Disk z pakietu Norton System Works. Widać tu wyraźnie, że porządki były wskazane. Partycja o tej wielkości ma klastery 16 KB, o czym można przekonać się po wybraniu z menu Partition Magic kolejno: "Operations" - "Advanced" - "Resize Clusters". Po zakończeniu procesu defragmentacji uruchamiamy Partition Magic (PM). Na wstępie warto zadać sobie pytanie co chcemy zrobić i jak "myśli" ten program. Jeżeli wybierzemy opcję "Resize partitions" mając zamiar zmniejszyć partycję już istniejącą to program w kolejnych krokach poleci nam przypisać zwolnioną przestrzeń innej istniejącej już partycji. To rozwiązanie nie będzie nas satysfakcjonować, bo chcemy nie tylko zmniejszyć istniejącą, ale także utworzyć zupełnie nową partycję. Aktualny obraz dysku przedstawia się tak: Wybieramy zatem polecenie "Create new partition". Teraz musimy odpowiedzieć na kilka pytań w kolejnych oknach. Po pierwsze: czy planujemy instalowanie na tej partycji systemu operacyjnego - odpowiadam "No". Po drugie: jaki system plików ma być na tej partycji - zaznaczam Po trzecie: jaki ma być typ partycji (podstawowa, dysk logiczny):  zaznaczam Po czwarte: gdzie ma być zlokalizowana nowa partycja: spośród wielu dostępnych opcji wybieram jej położenie na  końcu tj. za partycją G (program zaleca to rozwiązanie bowiem będzie to wymagało najmniej- szej liczby zmian w zakresie literowych oznaczeń przypisanych dyskom. Mój wybór oznaczam:  Kolejne pytanie:  skąd wziąć przestrzeń na nową partycję - tu oznaczam bo właśnie partycję G zamierzam podzielić. Trudno się dziwić, że w kolejnym pytaniu program zapyta wreszcie o wielkość partycji. Określam ją jako 9000 MB.   Musi być ona jednak skończoną krotnością wielkości cylindra i program godzi się na 9005,2. Tym bardziej ja nie mam innego wyjścia, chyba że moim założeniem będzie wielkość max. 9GB. Muszę więc wskazać mniejszą. Po określeniu nowych para- metrów partycji program przedstawia jak nasze pole- cenia zrozumiał i jaki będzie efekt końcowy. Oczywiście nic jeszcze nie jest przesądzone - możemy cofnąć się wstecz i dokonać popra- wek. Ja godzę się na to rozwiązanie i klikam na "Finish".  Uruchomiony proces przebiega w kilku etapach. Najpierw jest to zmiana wielkości partycji i utworzenie nowej, a po restarcie komputera zmiana literowych oznaczeń dysków i napędów. Program samoczynnie dokonuje też aktualizacji wszystkich wpisów rejestrowych. Kolejny restart odsłania przed nami już nową i w pełni sprawną konfigurację. Na zmianie tej zyskałam nową niezależną partycję i zmianę wielkości klastera z 16 KB na 8 KB. Gdyby wielkość partycji G była ustalona poniżej 8 GB wielkość klastera wyniosłaby 4 KB. Podsumowując - bądźmy jak zawsze ostrożni przy takich operacjach ale bać się ich nie należy. Dla chętnych i dociekliwych nawet zdobycie Partition Magic nie powinno być trudne i to nawet bez konieczności opuszczania mojej strony. Gdyby były jednak problemy - chętnie pomogę.

---