ASYRIA Asyria leżała na północy Mezopotamii, w rejonie, w którym do Tygrysu uchodziły Wielki i Mały Zab. Biegł tamtędy szlak handlowy, który najpierw wzbudzał zaborcze zainteresowanie władców z południa, a później przyczynił się do jej rozwoju. Asyryjczycy byli częścią tego samego ludu, z którego wywodził się Sargon Wielki, król Akadu, władający w XXIV wieku całą Mezopotamią, z Asyrią włącznie. Mówili po akadyjsku, tak jak Babilończycy.
Historię Asyrii możemy śledzić od połowy III tysiąclecia, kiedy kraj ten uległ najazdom: najpierw akadyjskich władców z Agade, a potem sumeryjskich z Ur. W tym czasie Asyrię stanowiło jedynie Aszur wraz z przyległościami. Wiele wskazuje na to, że Niniwa, późniejsza stolica, była zamieszkana głównie przez obcy lud, Hurytów, którzy dominowali w północnej Mezopotamii jeszcze przez kolejne tysiąclecie.

(Wikipedia: Asyria, Huryci, Sargon, III dynastia z Ur, Aszur, Niniwa)

ASZUR - serce Asyrii

NINIWA - stolica Asurbanipala

KALCHU - wojenna stolica Aszurnasirapli

DUR SZARRUKIN - twierdza Sargona II

armia Asyrii

Gdy władza królów III dynastii z Ur osłabła podczas migracji Amorytów, w historii Asyrii nastały dwa bardzo interesujące okresy. Pierwszy, zwany okresem kolonii asyryjskich, był czasem intensywnego handlu z Anatolią. Asyryjczycy założyli wtedy szereg miast, z których Kanesz było największe i stało się wkrótce jedną ze stolic wzrastających w siłę Hetytów. Panowanie Asyrii nad tym szlakiem urwało się jednak zarówno za sprawą Hetytów, jak i napływających koczowniczych Amorytów, którzy często z upodobaniem zajmowali się łupieniem karawan.

(Wikipedia: Amoryci, Hetyci, Kanesz)

Drugi okres to wybitne rządy Szamsziadada, jedego z amoryckich wodzów, który zdobył władzę nad Aszur podczas migracyjnego zamętu. Panował 33 lata (1813-1781 begin_of_the_skype_highlighting              1813-1781      end_of_the_skype_highlighting) i przez ten czas, dzięki podbojom i sojuszom, rozciągnął władzę Asyrii na całą północną Mezopotamię. Słynna jest jego korespondencja z synem, Jasmahadadem, którego osadził w sąsiednim Mari, a która ujawnia kulisy rządzenia w tamtych odległych czasach i pokazuje, że mentalnie tamci władcy nie byli odlegli od ich następców na przestrzeni wieków.

(Wikipedia: Szamsziadad, Mari)

Po Szamsziadadzie nastąpiło 400 lat, kiedy to lud Asyrii żył spokojnie pod rządami rodzimej dynastii, choć sam kraj popadł w zależność od Mitanni. Z tego uśpienia Asyrię obudziły rządy Aszurubalita, który objął władzę w 1365 roku. Udało mu się złupić stolicę osłabionych Mitannijczyków i jednocześnie osadzić wnuka na tronie Babilonu. Wtedy to także Niniwa stała się miastem asyryjskim na następne 750 lat. Jego następcy Adadnirari, Salmanasar I i Tukulti-Ninurta poszerzyli jeszcze granice państwa. W ciągu następnych dwóch stuleci armia asyryjska, wyposażona w rydwany i żelazo, dokonała podboju okolicznych krain i zdobyła Babilon.

(Wikipedia: Mitanni, Aszuruballit, Adadnirari, Salmanasar I, Tukulti-Ninurta)

Jednak wtedy pojawiły się kłopoty, bo w XII w. na arenę dziejów wdarli się Aramejczycy i mało brakowało, by weszli też do Asyrii. Kraj się obronił, ale wszystkie nabytki na zachodzie i południu Asyria utraciła.

(Wikipedia: Aramejczycy, język aramejski)

Ponad 200 lat trwała obrona granic i zbieranie sił. Dopiero w IX w. Asyria ponownie ruszyła ku chwale, gdy na jej tronie zasiadali Asurnasirapli II, Salmanasar III, Tiglatpilesar III, Salmanasar V, Sargon II, Sancheryb, Asarhadon i Asurbanipal.

(Wikipedia: Asurnasirapli II, Salmanasar III, Tiglatpilesar III, Salmanasar V, Sargon II, Sancheryb, Asarhadon, Asurbanipal)

Źródłem potęgi ekonomicznej w tym regionie, kluczem do budowy imperium, były miasta syryjskie - Karkemisz, Katna, Aleppo, (a być może także Tell Arbid, gdzie wykopaliska prowadzi UW). Ku nim właśnie ruszyła ofensywa asyryjska. Walki trwały wiek cały, aż w końcu ok. 715 r. Syria zostałą opanowana. Potem poszło już nieco łatwiej - miasta Fenicji i Palestyny, najeżdżane wcześniej okazjonalnie, teraz musiały otworzyć bramy lub płacić wysokie okupy. Egipt, broniący swych wpływów w Palestynie, został pokonany, i choć armia Asyrii długo nad Nilem nie zabawiła, to zdążyła złupić Teby.

(Wikipedia: Karkemisz, Aleppo)

Fatalne w skutkach okazały się jednak działania na innych frontach. Włączenie się w sprawy wewnętrzne Babilonii, które zaowocowało buntami i spaleniem Babilonu, a także próby podporządkowania sobie górskich siedzib Urartyjczyków i Medów, było początkiem końca imperium. Okazało się ono rzeczywiście kolosem na glinianych nogach. Koalicja Medów i Babilończyków w parę lat pogrążyła Asyrię z gruzach. Po kolei padły Aszur, Kalchu, a w 612 r. Niniwa. Ostatnim epizodem była bitwa pod Karkemisz w 605 roku. Asyria przestała istnieć, a zwycięzcy podzielili się terytorium.

(Wikipedia: Urartu, Medowie, bitwa pod Karkemisz)

---