Bitwa na Zalewie Wiślanym.
Bitwa na Zalewie Wiślanym rozpoczęła się 15 IX 1463r i była jedną z wojen okresu Wojny Trzynastoletniej (1454 -1466 r.). Rozegrała się pomiędzy flotą Związku Pruskiego, konkretnie elblążan i gdańszczan, a flotą krzyżacką pod dowództwem wielkiego mistrza zakonu Ludwiga von Erlichshausena. Zwana również bitwą w Zatoce Świeżej. Od końca lipca 1463 roku wojska polskie oblegały ważny punkt strategiczny, Gniew. Pozostający w rękach krzyżackich Gniew był ważnym elementem w systemie umocnień. Pozwalał utrzymać łączność Prus z Pomorzem Gdańskim i Rzeszą. Ponadto kontrolował szlak wodny na Wiśle. Gdańscy i toruńscy kupcy mogli podróżować po rzece jedynie pod zbrojną osłoną.
W Królewcu zebrano około półtora tysiąca ludzi, którzy mieli być być szybko i sprawnie przerzuceni drogą wodną przez Zalew Wiślany, a następnie w górę Szkarpawy, ku Wiśle. Dowództwo tej grupy objął sam wielki mistrz, Ludwik von Erlichshausen. Druga część armii, dwutysięczny korpus pod wodzą Bernarda von Zinnenberg, zwanego także Szumborskim, morawskiego najemnika w służbie Zakonu, miała drogą lądową od zachodu dotrzeć na Wielkie Żuławy. Obie części armii miały wspólnie przemaszerować pod Gniew i tam przełamać polskie oblężenie. Łączna liczba oddziałów wysłanych na odsiecz, wraz z broniącą się w Gniewie załogą Isenhovena miała bez mała dwukrotną przewagę nad wojskami Dunina, oblegającymi twierdzę.
Organizacja floty, zdolnej przerzucić 1500 ludzi z Królewca pod Gniew, była niełatwym i czasochłonnym zadaniem. Okręty trzeba było w sporej części wynająć i zarekwirować. Trudno było to zrobić bez rozgłosu. Wieści o gromadzeniu floty w Królewcu dotarły szybko do Gdańska, gdzie postanowiono przeciwdziałać krzyżackiemu desantowi.
Krzyżacka flota w sile 44 jednostek - głównie statków transportowych, a nawet rybackich łodzi - wyruszyła z Królewca 7 lub 8 września 1463 r. Przebyła bez przeszkód drogę od Królewca przez Zalew Wislany do ujścia Szkarpawy, 9 września wpłynęła na tę rzekę, i tam, w okolicy Żuławek, natknęła się na zakotwiczony w poprzek rzeki galar - duży wiślany statek, używany do jednorazowego spławu zboża - przebudowany na pływającą fortecę. Za galarem schroniło się 10 gdańskich okrętów, dobrze wyposażonych do walki, znacznie mniej zatłoczonych niż jednostki krzyżackie. Czas, jaki Gdańszczanie mieli na przygotowanie się do walki pozwolił im przegrodzić koryto rzeki palami, a również prowizorycznie ufortyfikować brzegi. Ten sprytnie pomyślany zespół urządzeń obronnych obsadzony był przez ok. 500 uzbrojonych ludzi. Gdańską flotą dowodził szyper Wincenty Stolle, żołnierzami zaś rajca Maciej Kolmener.
Ludwik von Erlichshausen nie odważył się na atak na gdańskie umocnienia. Przez kilka dni obie floty stały naprzeciw siebie nie podejmując walki. Wielki mistrz próbował przywołać na pomoc podążające drogą lądową oddziały Bernarda Szumborskiego, wzniecając pożary w kilku okolicznych wsiach. Szumborski nie mógł jednak ich dostrzec, bowiem marsz jego wojsk mocno się opóźniał. Znalazł się w okolicy już poniewczasie. 13 września Erlichshausen, oceniając negatywnie szanse walki z Gdańszczanami, obawiając się ponadto zablokowania Szkarpawy od strony wschodniej, postanowił wycofać flotę na otwarte wody Zalewu. W tym czasie siły gdańskie wzrosły już do 14 jednostek, które powoli ruszyły za Krzyżakami.
Na Zalewie Krzyżacy natknęli się na flotę elbląską. Okręty z Elbląga, pod wodzą Jakuba Vochsa, miały na pokładzie również najemników polskiego króla. Vochs próbował sam zaatakować Krzyzaków, ale po stracie kilku jednostek zrezygnował, postanawiając zaczekać na Gdańszczan.
Wielki mistrz tymczasem, rozbity fiaskiem swojego błyskotliwego planu odsieczy dla Gniewa, nakazał okrętom rzucić kotwice.
14 września floty gdańska i elbląska połączyły się, tworząc grupę około 30 jednostek, i otoczyły zbite w gromadę okręty krzyżackie zakotwiczone na płytkiej wodzie u brzegu Zalewu w okolicy Suchacza. Prawie cały dzień krzyżaccy żołnierze, nie przyzwyczajeni do żeglarskich niewygód, cierpieli i chorowali pod wpływem kołyszącej okrętami na płytkiej wodzie fali. Erlichshausen znowu zwlekał, czekając na posiłki w postaci trzech spóźnionych statków. Te jednak zostały zdobyte przez Gdańszczan zanim dotarły na miejsce.
O świcie 15 września rozpoczęła się bitwa. Zanim okręty zbliżyły się do siebie na odległość abordażową, przez chwilę trwała wymiana ognia z łuków, kusz i hakownic. Tłok panujący na okrętach krzyżackich nie ułatwiał walki. Pociski z okrętów gdańskich i elbląskich czyniły niemałe spustoszenie wśród żołnierzy, a okręty krzyżackie nie miały możliwości manewru na płytkiej wodzie. Zapalające strzały spowodowały liczne pożary na stojących w bardzo małych odległościach statkach i łodziach. Krzyżacy początkowo podjęli walkę, ale szybko duch w nich opadł i próbowali salwować się ucieczką wpław. Nie trudno się domyśleć, że większość z nich utonęła. Do niewoli dostało się zaledwie około 550, z czego około 300 do gdańskiej, a 250 do elbląskiej.
Wielki mistrz, widząc beznadziejność sytuacji, wydostał się na swoim okręcie z okrążenia i zbiegł. Była to jedyna jednostka krzyżacka, która uratowała się z pogromu.
Oblężenie Gniewa trwało nadal. Trzeba podkreślić, że 400-osobowa załoga utrzymała twierdzę niemalże do końca wojny trzynastoletniej - skapitulowała dopiero 1 stycznia 1464 r. Tym niemniej wynik bitwy na Zalewie uniemożliwił Krzyżakom przejście do ofensywy i w efekcie doprowadził do podjęcia rokowań zakończonych pokojem toruńskim w 1466 r., w którym potwierdzono włączenie Prus Królewskich do Korony. Rysująca się na początku wojny możliwość zajęcia całych Prus została zaprzepaszczona już w pierwszej jej fazie. Dlatego też panuje wśród badaczy opinia, że bitwa na Zalewie była najważniejszym starciem tej wojny, które przesądziło o jej wyniku i politycznym układzie w tej części Europy na kilkaset lat.