•Ekologia to nauka o związkach (współzależnościach) między organizmami a otaczającym je środowiskiem.
•Termin ,,ekologia" pochodzi od greckich słów:
oikos, co oznacza dom, miejsce życia, i logos - nauka;
Obecnie ekologie można określić najogólniej jako naukę o ekonomice przyrody.
Szerzej - jest to nauka o strukturze i funkcjonowaniu przyrody, badająca wzajemne zależności pomiędzy organizmami oraz ich zespołami a środowiskiem.
Z Ekologią związane są następujące pojęcia
populacja oznacza grupę osobników jednego gatunku, zamieszkujących wspólny obszar i mogących się swobodnie i skutecznie krzyżować tzn. wydawać płodne potomstwo.
•biocenoza to wielogatunkowy zespół organizmów wzajemnie powiązanych różnymi zależnościami biologicznymi i żyjących w określonym środowisku zwanym biotopem.
•Biotop to obszar o określonych warunkach ekologicznych, będący siedliskiem dla biocenozy lub osobnika.
•Biocenoza łącznie ze swym abiotycznym środowiskiem - biotopem tworzy układ ekologiczny zwany ekosystemem.
•Współzależności między biocenozą i biotopem są tak ścisłe, że biocenoza nie może funkcjonować, a tym samym istnieć w oderwaniu od biotopu. Są one nierozerwalnie połączone i wzajemnie na siebie oddziałują.
•BIOCENOZA + BIOTOP = EKOSYSTEM
ożywiona część nieożywiona część
•Biomy zespoły ekosystemów tworzące duże i łatwe do rozróżnienia regiony biologiczne na Ziemi (np. tundra, tajga, pustynia, step).
•Biomy tworzą środowisko życia naszej planety - biosferę.
•Biosfera (ekosfera), to strefa, w której może istnieć życie, czyli zespół wszystkich występujących na Ziemi ekosystemów, największy i najbliższy samowystarczalności układ biologiczny zamieszkany przez organizmy żywe.
Obejmuje ona dolną część atmosfery ziemskiej, tzw. troposferę (do wysokości 10-15 km),całą hydrosferę (wszystkie wody) oraz lit o s f e r ę, czyli powierzchniowa warstwę skorupy ziemskiej (do 1 km), w tym glebę (do 3 m).
Bioindykatory-
biologiczne wskaźniki jakości środowiska, którymi są zwierzęta i rośliny o dużej wrażliwości na działanie określonych czynników; np. do badania czystości wód stosuje się dafnię, chlorellę, gupika, pstrąga potokowego, z kolei do badania czystości powietrza wykorzystuje się porosty.
Na Ziemi wyróżnia się dwa główne środowiska życia organizmów: lądowe i wodne.
Zespół czynników środowiska dzieli się na czynniki abiotyczne i biotyczne
•Czynniki abiotyczne (nieożywione) elementy środowiska klimatyczne; np. temperatura, woda, światło, ciśnienie, wiatr, oraz czynniki edaficzne - gleba, jej struktura, skład chemiczny.
•Czynniki biotyczne to żywe składniki środowiska (rośliny, zwierzęta, człowiek)
TOLERANCJA ORGANIZMóW NA RÓŻNE CZYNNIKI ŚRODOWISKA
•Obecność i pomyślne bytowanie organizmu lub grupy organizmów są uzależnione od całego kompleksu czynników, od ich ilości i natężenia
czynnik ograniczający -
Każdy czynnik, który zbliża się do granic tolerancji gatunku lub je przekracza.
tolerancja ekologiczna -
zdolność organizmu do przystosowania się do zmian danego czynnika.
zakres tolerancji -
przedział wartości danego czynnika
(siły jego oddziaływania), w obrębie którego organizm bytuje i utrzymuje swoje funkcje życiowe.
•Wskaźniki tolerancji wyznaczają 2 punkty krytyczne, określające wartość progową przeżycia organizmu:
minimum (dolny punkt krytyczny)
i m a k s i m u m (górny punkt krytyczny).
•Wartości, w których organizm ma najlepsze warunki bytowania i najlepiej wzrasta, określa się mianem optimum życiowego
PRAWA OPISUJĄCE TOLERANCJĘ ORGANIZMÓW
•Prawo minimum Liebiga możliwość rozwoju i wzrostu organizmu określa ten składnik, którego jest najmniej w stosunku do zapotrzebowania.
Czynnikiem ograniczającym wzrost i rozwój rośliny może być niedobór wody, składnika pokarmowego, światła, niskie stężenie CO2, u zwierząt natomiast - niedobór białka, witamin, wody.
•Prawo tolerancji Shelforda jest rozszerzeniem prawa minimum.
możliwości bytowania organizmu określają minima i maksima danego czynnika. reguły pomocnicze:
•- tolerancja w stosunku do jednego czynnika zmienia się w zależności od sumy czynników działających w tym samym czasie;
- organizmy mogą mieć szeroki zakres tolerancji w stosunku do jednego czynnika, a wąski do innego;
•- organizmy o szerokim zakresie tolerancji w stosunku do wszystkich czynników są najszerzej rozprzestrzenione;
•- kiedy warunki środowiska nie są optymalne dla gatunku ze względu na jeden czynnik ekologiczny, to jego granice tolerancji wobec innych czynników mogą być zawężone.
•Dla wyrażenia względnego stopnia tolerancji cechującego dany gatunek używa się w ekologii terminów z przedrostkami:
steno-, co oznacza wąski
i eury-, co oznacza szeroki.
Gatunki eurytopowe (eurybionty)
charakteryzują się szerokim zakresem tolerancji i mogą żyć i rozwijać się w środowisku o zróżnicowanych warunkach, o dużych wahaniach czynników zewnętrznych.
•Gatunki stenotopowe (stenobionty)
mają małą tolerancję w stosunku do czynników środowiska i występują w ściśle określonych warunkach o niewielkich wahaniach wartości tych czynników.
•grupy ekologiczne - organizmy o podobnym zakresie tolerancji w stosunku do określonych czynników środowiska.
•gatunki wskaźnikowe - gatunki o wąskim zakresie tolerancji w stosunku do określonych czynników środowiska
•Obecność tych gatunków świadczy o występowaniu danego czynnika w środowisku, np. kwaśne gleby - skrzyp
Znajomość granic tolerancji poszczególnych gatunków ma istotne znaczenie:
•przy ocenie stanu czystości środowiska, np. gatunki wskaźnikowe, bioindykatory,
•w gospodarce łowieckiej przy regulacji liczebności drapieżcy i ofiary,
•w biologicznym zwalczaniu szkodników,
•w zwiększaniu plonów, przez dobór odpowiedniej rośliny do właściwych warunków.
POPULACJA
•Populacja to zespół osobników jednego gatunku, wzajemnie na siebie oddziałujących i zamieszkujących określoną przestrzeń, w tym samym czasie.
spełnia ona określone funkcje w biocenozie, pozostaje w określonych związkach z innymi populacjami tego samego gatunku,
Populacja może się rozwijać tylko w granicach określonych przez pojemność ekologiczną siedliska, na którą składają się przestrzeń, kryjówki, pokarm.
•Siedlisko - miejsce, w którym żyje populacja danego gatunku,
• areał osobniczy to obszar zajmowany przez pojedynczego osobnika populacji.
•Charakterystycznymi dla każdej populacji są takie cechy, jak: liczebność, rozrodczość, śmiertelność, rozprzestrzenianie się.
•liczebność to liczba osobników składających się na populacje. W ścisłym związku z liczebnością pozostaje zagęszczenie populacji, czyli liczba osobników przypadająca na określoną jednostkę powierzchni. Liczebność i zagęszczenie zależą od wielkości organizmów. Im organizmy większe, tym populacja mniej liczna i mniej zagęszczona.
•Opór środowiska - suma fizycznych i biologicznych czynników, które nie pozwalają gatunkowi osiągnąć maksymalnej liczebności.
Głównymi czynnikami mającymi wpływ na liczebność są rozrodczość i śmiertelność oraz migracje.
•szybkość wzrostu populacji - jest to liczba osobników, o które zwiększa się populacja w jednostce czasu.
Tempo wzrostu ilościowego populacji obrazują dwie krzywe wzrostu liczebności:
-krzywa esowata( związana z istnieniem czynników ograniczających biotycznych i abiotycznych)
- krzywa jotowata, (brak czynnika ograniczającego); wówczas liczba osobników stale wzrasta.
•Rozrodczość to stosunek liczby nowo urodzonych osobników do liczebności całej populacji.
•Śmiertelność, proces przeciwstawny rozrodczości, dotyczy umieralności osobników w populacji.
W miarę dokładny obraz śmiertelności badanej populacji można uzyskać przedstawiając krzywą przeżywania.
•Rozprzestrzenianie
przemieszczanie się osobników (dorosłych lub młodych) między populacjami.
Istnieją trzy formy rozprzestrzeniania:
- emigracja, tj. jednokierunkowy ruch osobników na zewnątrz, opuszczanie populacji →
- imigracja, tj. jednokierunkowy ruch do wewnątrz, przybywanie nowych osobników spoza populacji ←
- migracja, tj. ruch dwukierunkowy, przemieszczanie się osobników między populacjami↔
•W obrębie populacji obserwuje się znaczne zróżnicowanie poszczególnych osobników, co najpowszechniej przejawia się w postaci
struktury wiekowej, płciowej, przestrzennej i socjalnej.
•Struktura płciowa charakterystyczna dla gatunków wykazujących dymorfizm płciowy i obejmuje zależności między liczbą samic♀ i samców♂ Przedstawia się je w postaci stosunku najmniejszych liczb, np. 1:1,5, 2:3, lub w formie procentowej, tzn. sprowadzonej do sumy osobników równej 100, np. 40: 60, 50:50.
•Struktura płciowa nie dotyczy osobników populacji obojnaczych (np. dżdżownica, winniczek) lub jedno-płciowych rozmnażających się partenogenetycznie (np. mszyce, wrotki).
•Struktura wiekowa (rozkład wiekowy) populacji stanowi udział w populacji osobników różnych grup wiekowych (młodych, dojrzałych i starych).
Jest to cecha mająca wpływ na rozrodczość i śmiertelność populacji.
Od udziału różnych grup wiekowych w populacji zależy aktualny potencjał rozrodczy i przyszłe jej losy. Strukturę wiekową populacji można przedstawić za pomocą piramidy.
W zależności od wieku osobników wyróżnia się populacje:
rozwijające się
ustabilizowane
wygasające,
•Struktura socjalna, czyli związki socjalne w obrębie populacji,
•obejmuje różnorodne zależności organizacyjne występujące w zorganizowanych społeczeństwach (np. błonkoskrzydłych, termitów) oraz te, które zachodzą w przypadkowo powstających skupiskach organizmów, np. u płazów w okresie rozrodu, nietoperzy podczas noclegu.
•Organizacja socjalna u kręgowców jest oparta na trzech zasadach:
•zachowania terytorium, dominacji i przewodzenia.
•W grupowym życiu kręgowców (np. ssaków, ptaków) formę organizacji stanowi dominacja lub hierarchia socjalna.
•Najwyższe formy rozwoju organizacji socjalnej występują u owadów społecznych:
pszczół, mrówek, termitów.
Obserwujemy u nich:
zjawisko szczególnego zróżnicowania budowy osobników, tzw. polimorfizm, i przystosowania do pełnienia określonych funkcji w społeczeństwie
•Biocenoza to ożywiona część ekosystemu, czyli naturalny zespół wszystkich organizmów zajmujących określone nieożywione środowisko, powiązanych ze sobą wzajemnymi zależnościami.
•Wyróżniamy biocenozy sztuczne i biocenozy naturalne (rzeki, torfowiska), w powstanie których człowiek nie ingerował.
•Każda biocenoza charakteryzuje się określoną strukturą troficzną, czyli pokarmową, inne struktury biocenozy ( struktura przestrzenna (pionowa i pozioma), struktura dominacji (grup, zespołów, gatunków).
•Struktura troficzna - powiązania pokarmowe pomiędzy jej elementami strukturalnymi, tj. producentami, konsumentami i reducentami. Samowystarczalność biocenoz i ich niezależność wynika z obecności w nich tych trzech ekologicznych grup organizmów.
•Producenci to organizmy samożywne (autotroficzne) zdolne do wytwarzania (produkowania) materii organicznej w procesie fotosyntezy lub chemosyntezy ( rośliny zielone oraz bakterie fotosyntetyzujace i chemosyntetyzujace; w niektórych ekosystemach producenci nie występują, np. jaskiniach, które są ekosystemami niepełnymi zasilanymi w materię organiczną z zewnątrz.
•Konsumenci to organizmy cudzożywne (heterotroficzne), głównie zwierzęta przystosowane do pobierania (konsumowania) gotowej materii organicznej wyprodukowanej przez rośliny lub zawartej w tkankach zwierząt.
•Reducenci (destruenci) to grupa organizmów heterotroficznych (głównie bakterii i grzybów saprofitycznych), które - rozkładając i redukując substancje organiczne (pochodzenia roślinnego i zwierzęcego) - powodują ich mineralizacje. Przetworzona (zredukowana) martwa materia organiczna jest następnie przyswajania w postaci prostych zwiazków nieorganicznych (mineralnych) przez producentów.
łańcuch troficzny (pokarmowy) szereg organizmów ustawionych w takiej kolejności, że każda poprzedzająca grupa (ogniwo) jest podstawą pożywienia następnej.
Wyróżnia się dwa podstawowe typy łańcuchów troficznych:
łańcuch spasania i łańcuch detrytusowy.
•Ekosystem to zespół żywych organizmów tworzących biocenozę łącznie ze wszystkimi elementami środowiska nieożywionego, czyli z biotopem.
Każdy naturalny ekosystem stanowi układ otwarty i funkcjonuje dzięki przepływowi energii i krążeniu materii. Energia przepływa jednokierunkowym strumieniem w układzie otwartym, materia natomiast krąży w ekosystemie w obiegu zamkniętym.
Środowisko przyrodnicze jako podstawa bytu człowieka
(społeczne, prawne i ekonomiczne aspekty środowiska).
•W języku potocznym ,,ekologia" określa ochronę środowiska,
a także wielu organizacji i ruchów społecznych, które mają na celu ochronę przyrody.
•Pamiętaj nauką o ochronie przyrody jest sozologia.
•W połowie XX wieku objęto badaniami ekologicznymi człowieka.
Analizowano jego wpływ na przebieg procesów życiowych w przyrodzie.
Pojawił się termin: ,,ekologia człowieka".
nauka, zajmująca się badaniem wpływu na człowieka czynników środowiska oddziałujących na niego korzystnie lub szkodliwie oraz badaniem zdolności adaptacyjnych organizmu ludzkiego (Encyklopedii Popularnej PWN ).
•Ekologia człowieka bada wzajemne zależności między środowiskiem a populacją ludzką
•Lata 70 XX W.
odrzucenie antropocentrycznego poglądu w nauce oraz przeświadczenia o możliwościach opanowania przyrody przez człowieka.
•
Zanegowanie dychotomicznego podziału na przyrodę jako podmiot badań przyrodniczych oraz społeczeństwo jako podmiot badań społecznych i humanistycznych.
•Powstała nowa dziedzina badań: ekologia społeczna.
•Ekologia społeczna to dyscyplina naukowa z pogranicza biologii, socjologii i geografii, badająca związki między przestrzennym układem danych zjawisk społecznych a ich charakterem (Encyklopedia Popularna PWN).
•Ekologia społeczna zajmuje się badaniem złożonych relacji między człowiekiem, społeczeństwem i środowiskiem naturalnym.
•Uwzględnia się wpływ działalności gospodarczej na otoczenie przyrodnicze oraz na jakość życia ludzi.
• Cel poznanie związków i zależności występujących między społeczeństwem a środowiskiem, kształtowanie relacji społeczeństwo - przyroda oraz promowanie sposobów przeciwdziałania degradacji środowiska
•Bada również społeczne opinie i preferencje dotyczące zachowań i przedsięwzięć alternatywnych dla zanieczyszczania środowiska.
•Zwraca uwagę na kwestie odpowiedzialności człowieka za przyrodę, jego postawy wobec przyrody oraz świadomość ekologiczną.
•Świadomość ekologiczna
•,,stosunek człowieka do środowiska przyrodniczego, zespół informacji i przekonań na jego temat, a także system wartości jakim ta osoba kieruje się wobec niego w swoim postępowaniu„ (D. Kiełczewski).
• „kategoria opisowa mówiąca o tym, jak konkretna grupa społeczna, czy też całe społeczeństwo (np. polskie) widzi swoje miejsce w przyrodzie i jak postrzega swoje związki ze środowiskiem naturalnym. (P.Matczak za T. Burgerem)
•Termin ,,świadomość ekologiczna" wprowadził do polskiej literatury Z. Hull,
który twierdził, że świadomość ekologiczna
•jest swoistą, kształtującą się formą świadomości społecznej, manifestującą się zarówno w myśleniu i przeżyciach poszczególnych ludzi, jak i funkcjonujących społecznie standardach pojmowania, przeżywania i wartościowania biosfery.
Bardzo duże znaczenie w kształtowaniu się świadomości ekologicznej ma informacja i edukacja ekologiczna. Stopień świadomości ekologicznej społeczeństwa można określić na podstawie badan naukowych. W celu lepszego scharakteryzowania stanu świadomości społecznej T. Burger wprowadził specjalne kategorie: postawa proekologiczna i obojętność ekologiczna. Pierwsza z postaw przejawiają osoby, które w sposób zdecydowany opowiadają się za ochroną środowiska
•Wśród społeczeństwa wykazującego się ekologiczną obojętnością T. Burger wyróżnił:
•grupę osób sprzyjającą ochronie środowiska, lecz nie demonstrująca postawy proekologicznej;
•grupę osób obojętnych, nie interesujących się problematyką ochrony środowiska, uznających, że zajmowanie się tą dziedziną nie jest konieczne;
•grupę osób dostrzegających problemy ochrony przyrody lecz uważających, ze jeszcze nie czas zajmować się ich rozwiązaniem;
•grupę świadomych przeciwników ochrony środowiska naturalnego.
•Wiedza na temat stanu świadomości ekologicznej jest ważna w kreowaniu polityki ekologicznej państwa.
•Inne działania mają miejsce wówczas, gdy większość społeczeństwa wykazuje postawy proekologiczne, a inne wtedy, gdy świadomość ekologiczna dopiero jest kształtowana.
Edukacja ekologiczna - koncepcja kształcenia i wychowywania społeczeństwa w duchu poszanowania środowiska przyrodniczego zgodnie z hasłem: ,,myśleć globalnie działać lokalnie".
•Polega m.in. na
- wprowadzaniu do programów szkół wszystkich szczebli tematyki z zakresu ochrony i kształtowania środowiska,
tworzenie krajowych i międzynarodowych systemów
kształcenia specjalistów i kwalifikowanych pracowników dla działów ochrony środowiska, nauczycieli ochrony środowiska,
- dokształcanie inżynierów i techników różnych specjalności oraz menedżerów gospodarki.
•Edukacja ekologiczna obejmuje
wszelkie formy działalności skierowanej do społeczeństwa, (wpływanie na poziom świadomości ekologicznej),
- propagowanie konkretnych zachowań korzystnych dla środowiska naturalnego,
- upowszechnianie wiedzy o przyrodzie.
• Celem edukacji ekologicznej powinno być:
1.Nauczanie podstaw ekologicznie zrównoważonego użytkowania środowiska i sposobów jego ochrony.
2.Pobudzanie do twórczego, innowacyjnego działania zmierzającego do oszczędnego korzystania z zasobów przyrody i maksymalnej ich ochrony.
3. Zaszczepienie potrzeby postrzegania norm i zakazów ekologicznych.
4.Kształtowanie nawyków kultury ekologicznej oraz poczucia moralnej i obywatelskiej odpowiedzialności za ochronę dóbr przyrody.
5.
Wdrożenie umiejętności interdyscyplinarnego myślenia i rozumowania, nauczanie
postrzegania zależności między stanem środowiska a jakością życia każdej jednostki ludzkiej i całych społeczeństw.
6. Kształtowanie nawyków międzynarodowej solidarności w ochronie środowiska.
Cele edukacji ekologicznej można osiągnąć poprzez:
edukację formalną
obejmującą dzieci od wieku przedszkolnego, młodzież, studentów, nauczycieli i specjalistów związanych z ochroną środowiska;
edukację nieformalną - obejmującą młodzież i dorosłych, prowadzoną poprzez środki masowego przekazu oraz za pomocą różnych form tzw. samoedukacji indywidualnej i grupowej
•Edukacja ekologiczna społeczeństwa powinna zapewnić;
• właściwe postrzeganie środowiska i miejsca w nim człowieka, jego działalności gospodarczej oraz aktywności społecznej;
• rozumienie procesów zachodzących w środowisku i ich zmian pod wypływem antropopresji;
•znajomość systemu zarządzania środowiskiem, a szczególnie poznanie narzędzi zarządzania i mechanizmów ich funkcjonowania;
•umiejętność zdobywania informacji o stanie środowiska (Poskrobko B.)
•Ekonomia jest nauką badającą, w jaki sposób społeczeństwo gospodarujące decyduje o tym, co, jak i dla kogo wytwarzać (Begg i inni1997).
•Jest to nauka o dokonywaniu przez podmioty gospodarcze wyborów ekonomicznych. Zasoby gospodarcze, obejmują (Milewski 2003):
• zasoby ludzkie, wraz z ich wiedzą i umiejętnościami,
•zasoby naturalne, np. ziemia wraz z znajdującymi się w niej bogactwami naturalnymi, woda, powietrze,
•zasoby będące wynikiem wcześniejszej działalności człowieka, np. przetworzone półprodukty, maszyny, urządzenia, budynki, hale fabryczne itp.
•Środowisko przyrodnicze może istnieć niezależnie od człowieka, jednak człowiek (społeczeństwo) nie może istnieć, funkcjonować bez środowiska naturalnego. Środowisko naturalne może wpływać na działalność człowieka i jego dobrobyt w następujący sposób (Żylicz 2004):
•dostarczając dóbr, które są bezpośrednio konsumowane, I
•dostarczając dóbr będących środkami produkcji,
•podtrzymując funkcjonowanie systemów, które warunkują istnienie życia na ziemi,
Ekonomika środowiska zajmuje się
wpływem gospodarki na środowisko naturalne,
czyli gospodarczym wykorzystaniem środowiska
oraz wynikającymi z tego procesu
wszelkimi
kosztami i korzyściami
•W początkowej fazie rozwoju nauk ekonomicznych, teoretyczne problemy gospodarowania środowiskiem praktycznie nie istniały.
• Pojawiające się w tym czasie u niektórych ekonomistów zainteresowanie środowiskiem byto sporadyczne i sprowadzało się przede wszystkim do analizowania zasobów surowcowych jako środków i kosztów produkcji oraz do czynnika renty gruntowej.
•Prekursorami problematyki ekologicznej w teorii ekonomii, którzy podkreślali znaczenie ziemi jako czynnik produkcji byli fizjokraci.
Twórcą, a zarazem największym myślicielem fizjokratyzmu był Francois Quesnay (1694-1774).
•Problemami gospodarowania zasobami środowiska zajmowali przedstawiciele szkoły klasycznej m.in W. Petty, według którego źródłem bogactwa kraju jest praca i ziemia.
•Inni przedstawiciele szkoły klasycznej rozpatrujący w pierwszej połowie XIX wieku w swoich rozważaniach zasoby środowiskowe to Thomas Malthus i David Ricardo - teoria renty gruntowej
•Renta gruntowa stanowi formę dochodu uzyskiwanego przez właściciela ziemi (dochód z tytułu posiadania ziemi. )
Teoria renty opiera się na dwóch przesłankach:
•ograniczonej ilości urodzajnych gleb (rzadkości),
•zasadzie malejącej wydajności.
•Teoria renty stała się punktem wyjścia do sformułowania
prawa malejącej wydajności czynników produkcji.
Prawo to Mówi ono, że jeśli udział jednego z czynników produkcji rośnie, podczas gdy udział innych jest niezmienny, to zostanie osiągnięty poziom produkcji, powyżej którego produkcja całkowita będzie coraz mniejsza.
•Przyczyniło się to do usystematyzowania powyższych poglądów przez Johna Stuarta Milla.
Rozszerzył on pojęcie ograniczoności zasobów na zamieszkałą przez ludzi
przestrzeń oraz jakość życia. Stwierdził on, że nauka i postęp techniczny mogą skutecznie odsuwać barierę absolutnej ilościowej i jakościowej dostępności zasobów.
•W latach 30 XX wieku powstała pierwsza pełna analiza ekonomiczna zanieczyszczenia jako efektu zewnętrznego, opracowana przez Arthura Pigou (1887-1959).
•Efekty zewnętrzne występują wówczas, gdy decyzje gospodarcze danych podmiotów powodują takie zmiany w środowisku gospodarowania, które negatywnie (koszty) lub pozytywnie (korzyści) wpływają na możliwości produkcyjne lub konsumpcyjne innych podmiotów.
Podjął on problem wysokości opłat środowiskowych
•Teorie tę nazwano podatkiem Pigou.
- każde przedsiębiorstwo prowadząc działalność gospodarcza wywołuje efekty zewnętrzne, co powoduje określone straty społeczne. Dlatego jeżeli w rachunku ekonomicznym każdego podmiotu takie koszty nie zostaną uwzględnione, to nawet w przypadku rynku doskonale konkurencyjnego, poziom produkcji dóbr i usług producentów będzie większy od wielkości produkcji wynikającego w optimum Pareto.
•Zdaniem Pigou podatek nakładany na producenta (emitenta) wpłynie na ograniczenie konsumpcji danego dobra i z reguły umożliwi osiągniecie optimum Pareto (równowagi krańcowych kosztów produkcji emitenta zanieczyszczeń z krańcowym kosztem społecznym) i poprawia dobrobyt społeczeństwa.
•Podatek Pigou może pełnić role bodźcową, gdyż skutki ekonomiczne jego wprowadzenia mogą wpływać na decyzje przedsiębiorstw, zwłaszcza w zakresie stanu środowiska naturalnego.
•Podatek Pigou prowadzi do optymalnej alokacji zasobów w sensie optimum Pareto.
Ekonomiczne instrumenty (narzędzia)
w ochronie środowiska
•Instrumenty stanowią m.in. narzędzia polityki rządu w zakresie ochrony środowiska, czyli oddziaływania na podmioty gospodarcze, służąc jednocześnie realizacji pewnych celów w określonym czasie.
Dzielimy je na
instrumenty prawno-administracyjne, ekonomiczne
i perswazyjne
•
•Instrumenty ekonomiczne dostarczają bodźców cenowych, wpływają na subiektywną ocenę własnych korzyści i kosztów alternatywnych zachowań, skupiają się wokół bodźców ekonomicznych, idei związanych z prawem własności i systemów ustalania cen w ten sposób, aby koszty, np. materiałochłonnej struktury gospodarki, zanieczyszczenia środowiska były stale uwzględniane w procesie podejmowania decyzji, zarówno podmiotów prawnych, jak i obywateli.
•Instrumenty ekonomiczne stanowią pośrednią formę oddziaływania na podmioty gospodarcze i wpływają na ich kondycje finansowa.
Celem ich stosowania jest osiągniecie założonego poziomu jakości środowiska lub realizacja zrównoważonego trwałego rozwoju społeczno-gospodarczego.
Instrumenty ekonomiczne, zwane także rynkowymi, wpływają na rynek (ceny produktów i mechanizm rynkowy).
•Najczęściej wykorzystywanym instrumentem ochrony środowiska są
podatki i opłaty ekologiczne.
•Cel ograniczenie degradacji środowiska poprzez nałożenie na podmiot zanieczyszczający podatków i opłat ekologicznych.
Podatki i opłaty spełniają funkcję:
•funkcję stymulującą,
•funkcji finansową.
Zadania
funkcja stymulująca motywuje podmioty gospodarcze do racjonalnego gospodarowania środowiskiem naturalnym oraz do budowania w społeczeństwie świadomości ekologicznej,
funkcja finansowa gromadzenie funduszy na finansowanie inwestycji w ochronie środowiska.
•Opłaty za emisję lub ścieki
są uzależnione od ilości i jakości emitowanych zanieczyszczeń.
Opłaty za korzystanie ze środowiska
(za czerpanie dobór z zasobów naturalnych) wprowadzono aby nakłonić podmioty gospodarujące do racjonalnego i oszczędnego wykorzystywania zasobów naturalnych oraz w celu finansowania przedsięwzięć inwestycyjnych w zakresie ochrony środowiska.
•Opłaty usługowe, wprowadzane w celu pokrycia kosztów zbiorowego unieszkodliwiania zanieczyszczeń.
Opłaty administracyjne
płatności za czynności administracyjne (urzędowe) i kontrolne towarzyszące polityce ochronnej.
Opłaty produktowe nakładane na ceny produktów powodujących zanieczyszczenie w fazie produkcji lub konsumpcji (uzależnione od stopnia szkodliwości produktu).
•Systemy depozytowe i kaucje
zwrotne opłaty pobierane w chwil zakupu produktu, a następnie zwracane gdy produkt jest oddawany w odpowiednim stanie oraz miejscu. (np. puszek, butelek do napojów).
•Tworzenie rynków uprawnień ma na celu stworzenie rynków, na których podmioty gospodarcze będą mogły kupować lub sprzedawać pozwolenia na bieżącą lub przyszłą emisje zanieczyszczeń tj;
•handel uprawnieniami do emisji,
•interwencje rynkowe,
•Handel emisjami to tworzenie rynków, na których będzie dochodziło do sprzedaży lub kupna praw do emisji zanieczyszczeń. Istotą tego instrumentu jest wyznaczenie dla określonego obszaru dopuszczalnej wielkości emisji, a następnie handel tymi emisjami.
Interwencje rynkowe polegające na korekcie mechanizmu rynkowego w celu stworzenia lub wzmocnienia rynku (rynek odpadów są wyrzucane, a mogłyby być przetwarzane i odzyskiwane).
•definiowanie odpowiedzialności finansowej
•Definiowanie odpowiedzialności finansowej polega na
tworzeniu rynku ubezpieczeń
od ryzyka ekologicznego,
w celu przeniesienia części tego ryzyka
na firmy ubezpieczeniowe.
•Bodźce wspomagające egzekucje prawa to instrumenty działające przed naruszeniem prawa ochrony środowiska lub po jego naruszeniu, są to:
•kary za naruszenie warunków ochrony środowiska,
•zastawy ekologiczne, (kaucje) stosowane w przypadku zaistnienia prawdopodobieństwa naruszenia obowiązujących przepisów; w przypadku zastosowania się podmiotu do przepisów prawa, zastaw zostaje zwrócony.
•Subwencje to różnorodne formy pomocy finansowej, skierowanej do podmiotów gospodarczych realizujących działania zmierzające do ochrony środowiska. Celem subwencji jest częściowe lub całkowite pokrycie kosztów inwestycji ekologicznych podejmowanych przez przedsiębiorstwa. Subwencje mogą przybrać postać następujących działań:
•dotacji,
•ulg w podatku dochodowym,
•preferencyjnych zasad kredytowania
Bodźce prawno-administracyjne określane jako część strategii nakazowo-zakazowych, opierają się na założeniu, że obywatele państwa postępują według przepisów ustanawianych przez organy tego państwa.
Konsekwencją naruszeń przepisów są sankcje.
•Typowymi instrumentami administracyjno-prawnymi są:
•wyznaczanie wielkości obowiązkowych redukcji emisji,
•indywidualne pozwolenia określające limity i warunki emisji,
•normy technologiczne, jak np. wymaganie najlepszej dostępnej technologii ograniczenia zanieczyszczeń,
•normy emisji dla nowych źródeł,
•normowanie surowców i materiałów oraz specyfikacja cech produktów
Instrumenty perswazyjne zachowanie podmiotów jest rezultatem pozyskiwania i wytwarzania informacji przez dostarczanie adresatom polityki pełnych informacji dotyczących alternatywnych zachowań i konsekwencji każdego z nich, lub negocjowanie z podmiotami i sektorami terminów i kierunków zachowań
(zawieranie umów społecznych na drodze konsultacji).
•Prawo ochrony Środowiska to zbiór przepisów prawnych, którego przedmiotem jest środowisko (zwane niekiedy naturalnym lub przyrodniczym) oraz jego elementy.
•Jest to zagwarantowanie, za pomocą zespołu norm prawnych, takiego układu stosunków społecznych i gospodarczych, który eliminowałby szkodliwe i niepożądane zmiany środowiska, czyli zapobiegał jego degradacji.
•Prawo jest elementem sterującym oddziaływanie człowieka na środowisko przyrodnicze, a jego rola w ochronie środowiska sprowadza się do czynnika regulującego stosunki dwóch elementów - człowiek a środowisko wzajemnie na siebie oddziaływujących.
Cele ochrony środowiska wykorzystujące narzędzia prawne sprowadzają się do:
•zachowania istniejących zasobów środowiska w stanie niepogorszonym, przy optymalnym ich wykorzystaniu gospodarczym;
•działalności, która zmierza do przywrócenia zasobom właściwości umożliwiających ich gospodarcze wykorzystanie;
•podejmowania działań w celu optymalnie racjonalnego wykorzystania zasobów w gospodarce.
•
•Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej, uchwalona 2 kwietnia 1997 r.,
zawiera w sobie przepisy dotyczące ochrony środowiska. W rozdziale I jest zapis brzmiący:
Rzeczpospolita strzeże niepodległości i nienaruszalności swojego terytorium,
zapewnia wolność i prawa człowieka i obywatela oraz bezpieczeństwo obywateli, strzeże dziedzictwa narodowego oraz zapewnia ochronę środowiska, kierując się zasadą zrównoważonego rozwoju.
•Podstawowe uregulowania prawne w Polsce
•Do podstawowych aktów prawnych w zakresie ochrony środowiska należą:
•Ustawa z 27 kwietnia 2001 r. Prawo ochrony środowiska,
• Ustawa z 16 kwietnia 2004 r. o ochronie przyrody,
•Ustawa z 30 października 2002 r. o podatku leśnym,
•Ustawa z 18 lipca 2001 r. Prawo wodne,
•Ustawa z 7 czerwca 2001 r. o zbiorowym zaopatrzeniu w wodę i zbiorowym odprowadzaniu ścieków,
•Ustawa z 11 maja 2001 r. o opakowaniach i odpadach opakowaniowych,
•Ustawa z 6 lipca 2001 r. o zachowaniu narodowego charakteru strategicznych zasobów naturalnych
•Ustawa z dnia 25 czerwca 2009 r. o rolnictwie ekologicznym
•Ustawa z 27 kwietnia 2001 r. o odpadach,
•Ustawa z 21 sierpnia 1997 r. o ochronie zwierząt,
•Ustawa z 13 września 1996 r. o utrzymaniu czystości i porządku w gminach,
•Ustawa z 13 października 1995 r. Prawo łowieckie,
•Ustawa z 3 lutego 1995 r. o ochronie gruntów rolnych i leśnych,
•Ustawa z 4 lutego 1994 r. Prawo geologiczne i górnicze,
•Ustawa z 28 września 1991 r. o lasach,
•Ustawa z 20 lipca 1991 r. O Inspekcji Ochrony Środowiska.
•Akty prawne uchwalane przez organy WE mogą być kierowane do państw członkowskich, osób fizycznych lub prawnych.
Są nimi:
- rozporządzenia, mają moc prawnie wiążącą
- dyrektywy, mają moc prawnie wiążącą
- decyzje, mają moc prawnie wiążącą
- zalecenia,
- opinie.
•Rozporządzenie
Jest porównywalne z aktem prawnym państw i ma pierwszeństwo przed prawem wewnętrznym państw członkowskich. Podlegają mu państwa członkowskie i ich obywatele oraz instytucje krajowe.Automatycznie obowiązuje w całości i powinno być wykonane na terytorium każdego z państw członkowskich
Decyzja obowiązuje automatycznie i jest skierowana do konkretnych odbiorców, którymi mogą być państwa członkowskie, osoby prawne lub fizyczne. Prawne zawieszenie wykonania decyzji może nastąpić tylko na podstawie decyzji Trybunatu Sprawiedliwości.
•Polityka ochrony środowiska nie uzyskała podstaw prawnych w traktacie rzymskim.
Decyzje w sprawie rozwijania współpracy na rzecz ochrony środowiska podjęto podczas szczytu szefów państw i rządów w Paryżu w 1972
- wezwano do opracowania programu działań zmierzających do ochrony środowiska.
•Pierwszy program został przyjęty przez Radę Ministrów w listopadzie 1973 r.
Kolejne są odnawiane i uzupełniane średnio co pięć lat. Zgodnie z nimi polityka ochrony środowiska powinna skoncentrować się m.in. na unikaniu powstawania zanieczyszczeń i szkód. Polityka ochr. Środ. podstawy prawne uzyskała w JAE.
Zgodnie z JAE celami WE w zakresie ochrony środowiska są:
•zachowanie i poprawa jakości środowiska naturalnego;
•przyczynianie się do ochrony zdrowia człowieka;
•zapewnienie racjonalnego wykorzystania zasobów
•naturalnych.
Cele te powinny być realizowane z uwzględnieniem prewencyjnego charakteru polityki ochrony środowiska, tzn., że wszelkie zanieczyszczenia i szkody należy likwidować u źródeł.
Postanowiono również postępować zgodnie z zasadą, że koszty związane z ochroną środowiska i likwidacją szkód powinien pokrywać ich sprawca.
•Działalność na rzecz ochrony środowiska WE koncentruje na:
•zwalczaniu zanieczyszczeń wód
polegającym na opracowywaniu dyrektyw dotyczących m.in. likwidacji zanieczyszczeń spowodowanych przez substancje niebezpieczne oraz określających kryteria jakości wody przeznaczonej do spożycia.
Wspólnota jest również strona wielu umów międzynarodowych dotyczących na przykład ochrony Morza Północnego (tzw. umowa bońska z 1969 r.)
i Morza Śródziemnego (tzw. umowa barcelońska z 1976 r.);
•zwalczaniu zanieczyszczeń atmosferycznych mającym na celu opracowanie norm jakości powietrza atmosferycznego oraz dyrektyw w sprawie zwalczania zanieczyszczeń powietrza pochodzących z wielkich instalacji przemysłowych czy pojazdów mechanicznych;
•walce z hałasem polegającej na określeniu przez Wspólnotę maksymalnego dopuszczalnego natężenia dźwięku np. samochodów, traktorów, motocykli, samolotów;
•ochronie dziedzictwa przyrody koncentrującej się głównie na ochronie gatunków ptaków i zwierząt zagrożonych wyginięciem.
•Najważniejsze zasady ochrony środowiska, które regulują relacje gospodarka - społeczeństwo - środowisko:
•zasada zapobiegania - kto podejmuje działalność mogącą negatywnie oddziaływać na środowisko jest obowiązany do zapobiegania temu oddziaływaniu;
•zasada przezorności - kto podejmuje działalność, której negatywne oddziaływanie na środowisko nie jest jeszcze w pełni rozpoznane jest obowiązany, kierując, się przezornością,
•zasada ,,zanieczyszczający płaci" - kto powoduje zanieczyszczenie środowiska, ponosi koszty usunięcia skutków tego zanieczyszczenia, a kto może spowodować zanieczyszczenie środowiska, ponosi koszty zapobiegania temu zanieczyszczaniu;
•zasada ochrony środowiska jako całości - ochrona jednego lub kilku elementów przyrodniczych powinna być realizowana z uwzględnieniem ochrony pozostałych elementów;
•
odjąć wszelkie możliwe środki zapobiegawcze;
•zasada jawności informacji o środowisku i jego ochronie - każdy ma prawo do informacji o środowisku i jego ochronie na warunkach określonych ustawą;
•zasada uspołecznienia procesu decyzyjnego - każdy w przypadkach określonych w ustawie ma prawo do uczestniczenia w postępowaniu w sprawie wydania decyzji z zakresu ochrony środowiska lub przyjęcia projektu polityki, strategii, planu lub programu rozwoju i restrukturyzacji oraz projektu studium i planu zagospodarowania przestrzennego.
Dokumentem dającym podstawy dla ochrony środowiska jest
polityka ekologiczna państwa, ustalana co cztery lata przez Sejm.
Wynika to z Ustawy Prawo ochrony środowiska, która nakłada na organy państwowe oraz na samorząd terytorialny obowiązek popularyzowania ochrony przyrody.
•Obowiązek ten spełniany jest poprzez opracowywanie
przez poszczególne jednostki samorządowe
na gruncie wojewódzkim,
powiatowym
oraz gminnym programów ochrony środowiska.
• Programy na niższych szczeblach są jednym z elementów składowych polityki ekologicznej państwa i stanowią praktyczna realizacje jej założeń.
•Środowisko to ogół elementów przyrodniczych, w tym także przekształconych w wyniku działalności człowieka, a w szczególności powierzchnia ziemi, kopaliny, wody, powietrze, krajobraz, klimat oraz pozostałe elementy różnorodności biologicznej, a także wzajemne oddziaływania pomiędzy tymi elementami .
•Funkcje środowiska są definiowane jako warunki i procesy, dzięki którym naturalne ekosystemy i gatunki podtrzymują ludzie życie( Daily 1977), czy też są to role, które przyroda pełni w sposób bezpośredni i pośredni względem cywilizacji ludzkiej.
•Środowisko pełni w gospodarce oraz w życiu człowieka różnego rodzaju funkcje.
•Środowisko przyrodnicze pełni następujące funkcje:
•stanowi źródło niezbędnych do życia substancji chemicznych ,
•tworzy w sposób ciągły w czasie i przestrzeni naturalną infrastrukturę biologiczną,
•zasobotwórcza, związana z tworzeniem materialnej podstawy społecznych procesów reprodukcji,
•dostarcza niezbędnych przedmiotów działalności produkcyjnej,
•kulturotwórcza i cywilizacyjna związana z oddziaływaniem środowiska przyrodniczego na strefę pozagospodarczej działalności człowieka
•służy jako miejsce lokalizacji odpadów (Semkow J., 1989, Jankowska - Kłapkowska A., 1985. Ustawa Prawo ochrony środowiska. ,
•W raporcie „Millenium Ecosystem Assessment” przyjęto klasyfikację (tab.1), która oddaje wpływ przyrody na ludzki dobrobyt , a zaliczamy do niej:
•usługi zasobowe - dostarczanie przez przyrodę określonych produktów,
•usługi kulturowe - niematerialne korzyści osiągane dzięki przyrodzie,
•usługi regulacyjne - korzyści z regulacyjnego działania układów przyrodniczych,
•usługi wspierające niezbędne do dostarczania przez przyrodę pozostałych kategorii usług.
Wyróżnia się następujące rodzaje powiązań gospodarki ze środowiskiem:
•wykorzystywanie powierzchni i przestrzeni jako pola działalności gospodarczej,
• przemieszczanie elementów środowiska,
•pozyskiwanie surowców i energii,
•emitowanie odpadów do otoczenia i ich asymilacja.
Wyróżnia się następujące rodzaje powiązań gospodarki ze środowiskiem:
•wykorzystywanie powierzchni i przestrzeni jako pola działalności gospodarczej,
• przemieszczanie elementów środowiska,
•pozyskiwanie surowców i energii,
•emitowanie odpadów do otoczenia i ich asymilacja.
Wyróżnia się następujące rodzaje powiązań gospodarki ze środowiskiem:
•wykorzystywanie powierzchni i przestrzeni jako pola działalności gospodarczej,
• przemieszczanie elementów środowiska,
•pozyskiwanie surowców i energii,
•emitowanie odpadów do otoczenia i ich asymilacja.
•Zanieczyszczenie środowiska to wprowadzenie do niego obcych substancji gazowych, ciekłych lub stałych. Powoduje to
1 niekorzystne zmiany cech użytkowych środowiska,
2 obniżenie parametrów jego jakości, czyli zmniejszenie przydatności do celów produkcyjnych lub konsumpcyjnych
•Zagrożenie - sytuacja, w której pojawia się prawdopodobieństwo powstania stanu niebezpiecznego dla otoczenia
•
Zagrożenie ekologiczne to rodzaj zagrożenia, w wyniku którego może nastąpić niebezpieczeństwo dla istot żywych, na skutek zmiany środowiska naturalnego
•Do głównych zagrożeń ekologicznych zaliczamy :
globalne ocieplenie,
niszczenie ozonosfery,
zagrożenie różnorodności gatunkowej
degradację gleb
zagrożenie lasów
niedobory i zanieczyszczenie wód
zdrowotne skutki degradacji środowiska.
Efekt cieplarniany zdefiniowano i opisano w XIX w. 1827 r francuski fizyk i matematyk, Jean Fourier (1768-1830) , 1861 r irlandzki fizyk, John Tyndall (1820-1893).
Dostrzeżono ryzyko globalnego ocieplenia - (procesu wzrostu temperatury przypowierzchniowych warstw atmosfery Ziemi powodowanego przez antropogeniczną emisję gazów cieplarnianych) Najpoważniejszą rolę w naturalnym efekcie cieplarnianym odgrywa para wodna, „najważniejsze” substancje cieplarniane: dwutlenek węgla, metan i podtlenek azotu, ozon troposferyczny.
•Niszczenie ozonosfery
Niszczenie ozonosfery jest drugim obok globalnego ocieplenia, zagrożeniem związanym z globalnym ociepleniem W 1973 r. Sherwood Rowland i Mario Molina sformułowali hipotezę o negatywnym wpływie freonów na warstwę ozonową.
Do najbardziej niebezpiecznych dla ozonu należą freon F-11 (CCL3F, trójchlorofluorometan) i F-12 (CCL2F2, dwuchlorodwufuorometan).Gazami niebezpiecznymi dla ozonu są także halony i bromek metylu
•Różnorodność biologiczna oznacza bogactwo i rozmaitość form życia na Ziemi
•Zagrożenie różnorodności gatunkowej W chwili obecnej charakterystyki różnorodności biologicznej obrazujące jej wielkość, rozmieszczenie na kuli ziemskiej czy tempo degradacji najłatwiej oprzeć na danych dotyczących bogactwa gatunkowego
Degradacja gleb oznacza zmiany jej właściwości fizycznych, chemicznych
i biologicznych, są to niekorzystne zmiany środowiska glebowego, które obniżają jego wartość biologiczną, co z kolei powoduje obniżenie urodzajności.
•Zagrożenie lasów
Lasy są głównym czynnikiem biotycznym kształtującym środowisko życia na Ziemi. Umożliwiają człowiekowi realizację jego potrzeb kulturalnych, duchowych i rekreacyjnych poprzez swoje funkcje: ekologiczne, produkcyjne, społeczne.Zagrożeniami wpływającymi na ekosystemy leśne są sukcesje, interakcje między organizmami, zmiany klimatyczne i krajobrazowe zachodzące w sposób naturalny oraz działalność człowieka.
•Niedobory i zanieczyszczenie wód
Woda jest najbardziej ruchliwym elementem środowiska przyrodniczego. Jest niezbędna do rozwoju wszelkich form życia i przerwanie jej obiegu oznacza śmierć
Degradacja jakości wód obejmuje zmiany ich cech fizykochemicznych i biologicznych przez wprowadzenie do dużych ilości substancji organicznych i nieorganicznych, energii lub substancji promieniotwórczych. Co wpływa na ograniczenie wielkości dostępnych zasobów wodnych.
•Zdrowotne skutki degradacji środowiska Przez środowiskowe zagrożenie zdrowia potocznie rozumie się negatywny wpływ skażonego środowiska na zdrowie ludzi
•Przypuszczalny wzrost zachorowalności na niektóre choroby przewlekłe oraz zatrucia i urazy w rejonach szczególnie zanieczyszczonych (w stosunku do regionu nieskażonego).
Nowotworowe 2,5 - 5,0
Układu oddechowego2,0 - 4,0
Układu krążenia 2,0 - 4,0
Układu nerwowego2,0 - 3,0
Infekcje 1,5 - 2,0
Zatrucia i urazy 1,5 - 3,0 (Strzałko, Mossor-Pietraszewska 1999)
•Współcześnie 20% ludności świata jest bezpośrednio narażone na zanieczyszczenia przemysłowe i inne skutki technologii degradujących środowisko, 80% ludzi cierpi z powodu zanieczyszczeń środowiska nie czerpiąc jednocześnie korzyści z uprzemysłowienia. Jeżeli chodzi o zanieczyszczenie powietrza to dane szacunkowe wskazują, że (Strzałko, Mossor-Pietraszewska 1999):
•wzrost SO2 o 1 g/m3 powoduje dodatkowy zgon 39 osób w przeliczeniu na 1 mln mieszkańców,
•wzrost zawartości 226Ra o 3,7 mBq/m 3 powoduje dodatkowy zgon 150 osób,
•wzrost zawartości pyłu o 1μg / m 3 powoduje dodatkowy zgon 150 osób,
•Szacuje się, że straty w populacji ludzkiej o liczebności 1 mln spowodowane w/w zanieczyszczeniami wynoszą 14 tysięcy osób rocznie.
•Ustawa z dnia 27 kwietnia 2001 r. - Prawo ochrony środowiska (Dz. U. z 2008 r. Nr 25, poz. 150, z późn. zm.) stanowi, że wymagane jest sporządzanie polityki ekologicznej państwa na najbliższe 4 lata z perspektywą 4-letnią. W dniu 8 maja 2003 r. Sejm RP przyjął dokument „Polityka ekologiczna Państwa na lata 2003-2006 z uwzględnieniem perspektywy na lata 2007-2010”.
•W 2006 r. Rada Ministrów przedłożyła Sejmowi RP projekt następnej polityki ekologicznej państwa na lata 2007-2010 z perspektywą do roku 2014, - ze względu na skrócenie kadencji - parlament nie zdążył jej uchwalić w 2007 r.
Konieczna była jego aktualizacja, co spowodowało opóźnienie w przygotowaniu polityki ekologicznej państwa i w konsekwencji konieczne było przyjęcie nowego horyzontu czasowego.
•PRIORYTETY POLITYKI EKOLOGICZNEJ RZECZPOSPOLITEJ POLSKIEJ W LATACH 2009-2012 Z UWZGLĘDNIENIEM PERSPEKTYWY DO ROKU 2016
W czasach PRL Polska była krajem o największym zanieczyszczeniu środowiska. Nie respektowano zasad ochrony środowiska i ochrony przyrody.
Względy społeczne lub gospodarcze przeważały nad ekologicznymi.
Wydatki inwestycyjne w sektorze ochrony środowiska były na poziomie 0,3-0,5% dochodu narodowego, podczas gdy straty materialne, jakie ponosiło społeczeństwo w wyniku zanieczyszczeń środowiska, były szacowane na 5-10% dochodu narodowego.
•
Sytuacja zmieniła się po 1989 r.
Ustanowiono nowe, bardziej restrykcyjne prawo.W 1991 r. weszła w życie ustawa z dnia 20 lipca 1991 r. o Inspekcji Ochrony Środowiska (Dz. U. z 2007 r. Nr 44, poz. 287, z późn. zm.) 1991r. wydano pierwszą „Politykę ekologiczną Państwa”, jako dokument strategiczny dla rozwoju kraju [rozwój powinien odbywać się w zgodzie z zasadami zrównoważonego rozwoju, ustanowiony został system funduszy ekologicznych (NFOŚiGW i WFOŚiGW), (w 1992 r.) powstał EkoFundusz].
•Pod koniec lat 90-tych tempo poprawy jakości środowiska w Polsce zmalało.
• Impulsem okazała się perspektywa przystąpienia RP do Unii Europejskiej.
Przepisy Traktatu Akcesyjnego stanowiły, że po roku 2015 RP powinna być krajem spełniającym wszystkie standardy w ochronie środowiska. Zostało to wsparte finansowo przez unijne fundusze, najpierw w ramach programu ISPA,
potem przez Fundusz Spójności, Europejski Fundusz Rozwoju Regionalnego
•Europejski Funduszu Orientacji i Gwarancji Rolnej Od roku 2004 projekty środowiskowe mogły również uzyskać dofinansowanie z Mechanizmu Finansowego Europejskiego Obszaru Gospodarczego i Norweskiego Mechanizmu Finansowego.
W perspektywie finansowej 2007-2013 inwestycje w ochronie środowiska są wspierane przede wszystkim przez Program Operacyjny „Infrastruktura i Środowisko”. W ramach programu przeznaczono na projekty środowiskowe - 4,84 mld euro ze środków Funduszu Spójności oraz Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego.
•Dodatkowym źródłem współfinansowania unijnego będą środki EFRR w ramach 16 RPO.
Na ochronę środowiska zostały przeznaczone także kwoty ze środków Programu Rozwój Obszarów Wiejskich na lata 2007-2013 oraz Programu Operacyjnego Zrównoważony Rozwój Sektora Rybołówstwa i Nadbrzeżnych Obszarów Rybackich.
(programy te, o łącznych dotacjach rzędu 6,3 mld euro, stanową nie więcej niż 20% niezbędnych wydatków inwestycyjnych na ochronę środowiska w Polsce w latach 2007-2013 Pozostałe środki muszą być wyasygnowane ze strony polskiej).
•Planowane działania w obszarze ochrony środowiska w Polsce wpisują się w priorytety w skali Unii Europejskiej i cele 6. Wspólnotowego programu działań w zakresie środowiska naturalnego. Zgodnie ze wspólnotową polityką ochrony środowiska do najważniejszych zagadnień należą:
− działania na rzecz zapewnienia realizacji zasady zrównoważonego rozwoju;
− przystosowanie do zmian klimatu;
− ochrona różnorodności biologicznej.