"Ekologia jest nauką zajmujacą się badaniem współzależności pomiędzy organizmami a środowiskiem, w którym te organizmy żyją. W ogrodzie spotykamy ogromną różnorodność organizmów, które w charakterystyczny dla siebie sposób kształtują warunki naszej działki. Na tle wzjamenych relacji gleba - woda - powietrze - rośliny, możemy spełniać wymagania roślin i zbierać z nich owoce, bez stosowania chemii. Prowadząc kwaterę sadowniczą metodami ekologicznymi traktujemy ją jako "żywy organizm", chroniąc całą różnorodność jej życia biologicznego."

Cechy ekologicznej uprawy sadowniczej:

1. zachowanie jak największej bioróżnorodności roślin,

2. całkowity zakaz stosowania środków chemicznych,

3. uprawa odmian tolerancyjnych lub odpornych na choroby,

4. stosowanie nawozów zielonych, kompostu i obornika dla wzbogacania gleby w składniki odżywcze,

5. mechaniczne zwalczanie chwastów,

6. wykorzystywanie w uprawie "złego i dobrego" sąsiedztwa roślin,

7. sprzyjanie naturalnym wrogom szkodników roślin,

8. stosowanie niechemicznych metod ochrony roślin.

"Ekologiczna uprawa nie musi oznaczać drzew zaniedbanych, porażonych przez choroby i szkodniki, rosnących w sięgającycm do kolan gąszczu chwastów.. To możliwość produkcji zdrowych owoców przy racjonalnym korzystaniu z zasobów środowiska naturalnego. To ciągła obserwacja zależności pomiędzy organizmami i środowiskiem oraz stosowanie metod produkcji, których dostarcza nam sama natura. To wreszcie, mimo naszych wysiłków, zgoda na często niższe i gorsze pod względem wyglądu plony"

Ekosystem kwatery sadowniczej
Środowisko ekologicznego sadu powinno być podobne do naturalnego systemu, gdzie pomiędzy roślinami owocowymi a innymi gatunkami roślin oraz szkodnikami i ich naturalnymi wrogami występują wzajemne współzależności. Celem ekologicznej uprawy roślin sadowniczych jest uszanowanie tych wzajemnych relacji i stosowanie nieszkodliwych dla środowiska metod pozyskiwania pełnowartościowych owoców. W tego typu uprawie względy ekologiczne sa najważniejsze, a ingerencja człowieka w środowisko - najmniejsza. W praktyce oznacza to zakaz stosowania jakichkolwiek syntetycznych związków chemicznych, w tym nawozów mineralnych i syntetycznych środków ochrony roślin.
Wobec takiego zakazu nie jesteśmy w stanie całkowicie ochronić naszych drzew i krzewów przed licznymi chorobami i szkodnikami. Istnieją jednak sposoby ograniczenia występowania patogenów oraz zapewnienia roślinom warunków do prawidłowego rozwoju bez szkody dla środowiska naturalnego.

Ważna jest odmiana
Nasze przygotowania do założenia ekologicznego sadu powinniśmy zacząć od wyboru odmian odpornych lub mało wrażliwych na choroby i szkodniki. Kupujmy zatem parchoodporne odmiany jabłoni, np. "Sawa", "Rubinola", "Topaz", "Goldstar", "Florina" i grusze o małej i średniej wrażliwości na zarazę ogniową i na parcha gruszy, np. "Lipcówka Kolorowa", "Radana", "Harrow Sweer", "Concorde".
Małą wrażliwością na szarkę charakteryzują się odmiany śliw: "Cacanska Rana", "Sanctus Hubertus", "Cacanska Lepotica", "Renkloda Ulena", "Bluefre", "President".
Nowe odmiany wiśni: "Sabina", "Nana" są mało wrażliwe na raka bakteryjnego i drobną plamistość liści. Przydatne do uprawy ekologicznej będą odmiany truskawek mało wrażliwe na szarą pleśń i choroby systemu korzeniowego, np.: "Dukat", "Elkat", "Pegasus", "Real", "Seal".
Warto posadzić malinę "Polanę", czarną porzeczkę: "Titanię", "Ceres", "Tisel", "Tiben", czerwoną porzeczkę: "Holenderska Czerwona", "Rosetta" i agrest: "Resistenta", "Invicta". Cięgle jeszcze nie zaobserwowano groźnych chorób i szkodników na aronii, borówce amerykańskiej i jagodzie kamczackiej. Pamiętajmy więc i o tych gatunkach.

Najlepsze są drzewka słabo rosnące
Pielęgnację, cięcie i zbiór owoców wybranych odmian ułatwi posadzenie drzewek na podkładkach karłowych lub półkarłowych. Drzewka takie będą słabiej rosły, będą zajmowały mniejszą powierzchnię. W ten sposób na 100 m² kwatery sadowniczej zmieścimy więcej gatunków, a to oznacza tak potrzebną w uprawie ekologicznej biologiczną różnorodność. Kupując drzewka zwracajmy uwagę na ich jakość - wybierajmy drzewka kwalifikowane, zdrowe i wyrośnięte.

Przygotowanie i pielęgnacja gleby
Kolejny element ekologicznej uprawy to prawidłowe przygotowanie gleby pod kwaterę sadowniczą oraz utrzymanie i podwyższanie naturalnej żyzności gleby. Dlatego warto jako przedplon zastosować zielony nawóz (łubin, żyto, gorczyca, facelia, wyka czy nicieniobójcza aksamitka). Podczas przekopywania należy zwracać uwagę na obecność larw opuchlaków i drutowców - szkodniki te niszczymy, zwłaszcza w miejscu gdzie planujemy posadzić truskawki i maliny. Przekopywanie gleby ogranicza populację nornic i ślimaków.
W ekologicznej uprawie szczególną rolę spełnia nawożenie organiczne. Wykorzystanie kompostu i obornika, to nie tylko naśladowanie przyrody, ale często jedyny sposób ekologicznego nawożenia roślin. Do kompostu można dodać nawozy ekologiczne: Mączkę fosforową (30% P₂O₅), karnalit (11-13% K₂O), mączkę bazaltową (nawóz wieloskładnikowy), a bezpośrednio do gleby - maczkę dolomitową. Nawozy te stosuje się pred posadzeniem roślin. W latach późniejszych wokół drzew i krzewów podlewamy rośliny gnojówką z pokrzyw. Dzięki nawozom organicznym dbamy również o dżdżownice. Przyczyniają się one do nadania glebie struktury gruzełkowatej, zwiększają przewiewność i żyzność gleby. Żywiąc się resztkami porażonych przez choroby i szkodniki roślin, dżdżownice ograniczają w ten sposób występowanie w następnym roku: parcha jabłoni i gruszy, czerwonej plamistości liści śliwy, drobnej plamistości liści drzew pestkowych, antraknozy liści porzeczek, raka drzew owocowych i zgorzeli kory. Rzadziej też występują szkodniki: szrotówek białaczek i miodówka gruszowa.
Inaczej niż w tradycyjnej uprawie traktowane są w ekologicznej kwaterze chwasty. Zanim je usuniemy, wykorzystajmy ich obecność jako nosicieli informacji o glebie: skrzyp lubi gleby wilgotne, szczaw - kwaśne, a pokrzywa próchniczne. Pokrzywę można też wykorzystać do zrobienia wyciągu przeciwko mszycom, a piołun rozłożony między rzędami truskawek odstraszy pchełki i ślimaki. Chwasty w rzędach drzew powinny być zwalczane przez motyczenie. Wszystkie chwasty, z wyjątkiem tych z zawiązanymi nasionami lub o silnych rozłogach, przeznaczamy do kompostowania. Przekopując ziemię pod drzewami czereśni i leszczyny po zbiorze owoców, a pod śliwą i jabłonią po opadnięciu zawiązków, zniszczymy larwy owocnic, słonkowca orzechowego i nasionnicy.
W uprawie gleby stosuje się ściółki ze słomy lub kory, a po 2-3 latach wzrostu drzewek wysiewamy trawę. Skoszoną trawę kompostujemy lub ściółkujemy.

Walka ze szkodnikami i chorobami
Występujące na drzewach i krzewach szkodniki powinny być ograniczone przez naturalnie występujących drapieżców (dobroczynek gruszowiec, osiec korówkowy, kruszynek) oraz przez specjalnie wprowadzane czynniki biologicznego zwalczania, takie jak: preparaty bakteryjne (np. Dipel), wirusowe (Carpovirusine). W razie konieczności zwalczania niektórych chorób i szkodników, stosujemy preparaty na bazie ziół, wyciągi roślinne, szare mydło. Szkodniki zwalczamy metodami mechanicznymi: wycinanie porażonych pędów, smarowanie ran po cięciu, zbieranie porażonych zawiązków i owoców, zakładanie opasek z papieru falistego na pniach drzew, grabienie liści, zbieranie i niszczenie złóż jaj np. pierścienicy nadrzewki. Stosuje się również pułapki lepowe i feromonowe.

Sąsiedztwo roślin
Planując uprawę gleby wykorzystujemy informacje o roślinnych sympatiach i antypatiach. Sasiedztwo gryki, facelii, koniczyny białej, tymianku i lawendy wokół drzew owocowych ograniczy na nich populacje owocówki jabłkóweczki, czy namiotnika jabłoniowego. Chrzan chroni przed moniliozą, wyka i nasturcja odstraszają mszyce. Drzewa owocowe nie przepadają natomiast za towarzystwem takich roślin jak: peonia, orlik, tojad, miłek wiosenny, pełnik, ziemniaki. W malinach można wysiać koniczynę białą lub niezapominajkę, ale unikajmy kapustnych. Truskawki dobrze rosną w otoczeniu cebuli, czosnku, pietruszki, sałaty, aksamitki, tymianku.

Cięcie i formowanie
W ekologicznym sadzie drzewa i krzewy powinny być tak prowadzone, aby miały jak najlepszy dostęp światła i przepływ powietrza.
Można zastosować koronę wrzecinową z cięciem prześwietlającym w okresie kwitnienia drzew i recznym przerzedzaniem zawiązków na przełomie czerwca i lipca.

Dbajmy o otoczenie działki
W ekologicznych ogrodach duży nacisk położony jest na dbałość o najbliższe otoczenie. polega to na zachowaniu i pielęgnacji istniejących zadrzewień oraz sadzeniu żywopłotów. Są one miejscem bytowania i źródłem pożywienia dla wielu pożytecznych owadów i ptaków. Pamiętajmy, że jedna larwa złotooka pospolitego zjada 200 mszyc i 2000 przędziorków, a jedna rodzina sikor konsumuje 70 kg gąsienic.
Na działce powinny znaleźć się budki lęgowe dla ptaków oraz pryzma z kamieni i korzeni dla łasicy, która w ciągu roku zniszczy 2000 myszy i nornic. Należy jednak unikać sadzenia roślin (np. irgi, jarzębiny, głogi) podatnych na niektóre choroby.
dr Ewelina Gudarowska

Powyższy artykuł jest wstępem do szerszego opisania ekologicznych zasad upraw sadowniczych. Będę stopniowo dodawał podstrony w których opiszę takie zagadnienia jak: dobre i złe sąsiedztwo, naturalni sprzymierzeńcy, ekologiczne sposoby ochrony przed szkodnikami i chorobami, wpływ skażenia gleby, wody i powietrza na jakość spożywczą owoców, odmiany odporne i tolerancyjne na choroby, czym i jak nawozić, itd. Trochę to potrwa, bo w tym temacie nie mam tak dużej orientacji jak w uprawach warzywnych.

1. Odmiany drzew i krzewów zalecane do nasadzeń w uprawie amatorskiej

2. Ochrona roślin sadowniczych

3. Zapylacze

4. Zadbajmy o ptaki

5. Podkładki to podstawa

6. Podlewanie drzew i krzewów owocowych

7. Przeszczepianie drzew owocowych

8. Choroby kory drzew owocowych

9. Niedoceniane owoce

10. Poradnik sadownika amatora

11. Nawożenie mineralne

---