HISTORIOGRAFICZNE REORIENTACJE NA PRZEŁOMIE WIEKÓW

Historycy polscy z uwagą śledzili rozwijające się na Zachodzie nowe idee - inspirowały do przebudowy podstaw teoretycznych i horyzontów problemowych nauki historycznej:

• Metoda kulturowo - historyczna Lamprechta

• Historia gospodarcza (uprawiana na uboczu, od XX wieku już jako osobna dziedzina, wyspecjalizowany kierunek badań historycznych) - Franciszek Bujak

• Socjologia historyczna Juliusa Lipperta

• Socjologiczne koncepcje Ludwika Gumplowicza

• Idee marksizmu

Historiografia polska w XX wieku szybko rozszerza horyzonty swoich zainteresowań pod względem:

• Chronologicznym (historia starożytna, czasy przedlistopadowe, okres międzypowstaniowy)

• Problemowym

• Historia prawa

• Oswald Balzer we Lwowie

• Stanisław Kutrzeba w Krakowie

• Historia kultury - brak ogólnej koncepcji, kilka sposobów uprawiania: łączenie z historią obyczajów, literatury, nauki, oświaty; powoli od połowy XX wieku staje się oddzielną dzidziną

Uprawiali badania nad ustrojem społeczno - politycznym z punktu widzenia jego związku z całokształtem życia społecznego. Balzer wystąpił w własną syntezą historii ustroju Polski.

Pogląd na dzieje Polski:

• Przestają istnieć dawne szkoły historyczne

• Powstają nowe, grupujące historyków o zbliżonych postawach społeczno - politycznych

• Wartki nurt wydarzeń politycznych powodował liczne łamańce ideologiczne i częste zmiany orientacji politycznej

• Dalej istnieje nurt konserwatywny

• kontynuuje poglądy dawnej szkoły krakowskiej

• ostra krytyka konspiracji

• gloryfikacja pracy organicznej

• Orientacja niepodległościowa:

• przedstawiciel: Askenazy - szeroki autorytet, świetny stylista, bardzo poczytny;

• uczył niepodległościowców patriotyzmu, moralności - znajdowali u niego historyczne i polityczne uzasadnienie podejmowanych przez siebie poczynań natury wojskowej - jego twórczość legła u podstaw obozu niepodległościowego z Piłsudskim na czele

• uczeni: Michał Sokolnicki, Michał Kukiel (uczniowie Askenazego)

• starali się wyprowadzać z jego poglądów praktyczne wnioski dla przyszłej walki o niepodległość - podnosili zwłaszcza moralną wartość „czynu zbrojnego” i ofiary krwi

• Bolesław Limanowski - wiązał perspektywę niepodległości Polski z wyzwoleniem społecznym

• Orientacja narodowa:

• Postać zdecydowanie optymistyczna - uważali, że pogląd taki będzie sprzyjał integracji społeczeństwa wokół solidarystycznego i narodowego programu politycznego

• Uczeni: Józef Siemieński, Wacław Sobieski, Adam Szelągowski, Władysław Konopczyński - nawiązywali do poglądów warszawskiej szkoły historycznej

• „optymistyczna” interpretacja dziejów Polski polegała głównie nakrytyce oglądów szkoły krakowskiej i nawoływaniu do stworzenia nowej syntezy dziejów Polski (nie powstała

I WOJNA ŚWIATOWA

• Sprawa Polska pojawia się na arenie międzynarodowej

• Uznano za pilną potrzebę wyplenienie zarówno z głów swoich rodaków zakorzenionego poglądu jakoby dawna Polska upadła z własnych win - wina była po stronie zaborców

• Od 1915 roku zaczęła się publicystyczna ofensywa rozpościerająca na wszelki sposób optymistyczny pogląd na dzieje Polski

• Stanisław Baczyński

• Stanisław Przybyszewski

• Artur Górski

• Jan Karol Korwin Kochanowski

• Wykazywano, że Polska nie jest w Europie intruzem, że tylko pragnie wrócić na miejsce, które do tej pory zajmowała

• Najpełniej owe poglądy rozwinął O. Balzer w pracy „Z zagadnień ustrojowych Polski” - odrzucił tezę o wyjątkowości naszego narodu, dawna Rzeczpospolita była typowym państwem europejskim; odrzucał tym samym tezę o „samo zawinionym” upadku

Rozgrzeszenie Polski z dawnych grzechów inspirowało bezkrytyczny samo zachwyt nad polską doskonałością i sprzyjało krzewieniu narodowej megalomanii.

4

---