SYTUACJA POLITYCZNA W POLSCE 1945-47
1. Nowa Polska:
zmniejszyła swój obszar o ok. 20%,
poza granicami znalazły się: Kresy Wschodnie, w tym Lwów i Wilno,
Ziemie Odzyskane - tereny, które kiedyś były Piastowskie, ale obecnie zamieszkiwane są przez Niemców; tereny, które zostały przyłączone do Polski,
szeroki dostęp do morza - rozwój przemysłu stoczniowego, żeglugi i rybołówstwa,
zmniejszenie się liczby ludności na skutek olbrzymich strat wojennych,
na mocy umowy poczdamskiej z Ziemi Odzyskanej wysiedlono większość Niemców,
ze wschodu kraju przesiedlono Ukraińców,
do Polski przybyło 1,5 mln Polaków z Kresów Wschodnich i Niemiec,
Polska stała się krajem niemal jednolitym narodowo.
2. Partie polityczne i ich wzajemne stosunki i programy:
- ogólnie to władzę komunistów zaakceptowała część społeczeństwa,
- Polacy, którzy nie godzili się na nową sytuację polityczną tworzyli legalną opozycję;
PPR (Polska Partia Robotnicza) - partia komunistyczna - Bierut - współpraca z ZSRR, postulat jedności partii robotniczych, chęć zdobycia władzy w Polsce, zwalczanie opozycji,
RPPS (Robotnicza Partia Polskich Socjalistów) - Cyrankiewicz - współpraca z PPR, komunistyczna lewica, popieranie ZSRR; partia, która ma tradycje, nie chce zbudować systemu proletariatu, popiera robotników wielkoprzemysłowych,
SL (Stronnictwo Ludowe) - Stanisław „Kotek” Agroszewski - partia odpryskowa, nie miała większego znaczenia,
SD (Stronnictwo Demokratyczne) - Wincenty Rzymowski - ugrupowanie niejednolite, nie miała większego znaczenia, współpracowała z PPR,
SP (Stronnictwo Pracy) - Karol Popiel - ściśle związane z kościołem katolickim, nie popierało komunistów,
PSL (Polskie Stronnictwo Ludowe) - Stanisław Mikołajczyk - partia opozycyjna w stosunku do komunistów, początkowo na czele był Wincenty Witos, należeli do niej chłopi i część inteligencji, główny nurt polityczny to agraryzm (chłopska droga budowy sprawiedliwości społecznej), chłopi to najważniejsza i najliczniejsza część społeczeństwa, domaganie się rządów koalicyjnych, domaganie się zlikwidowania ministerstwa propagandy, jak najszybsze wybory;
część Polaków zostało w konspiracji, jednakże doszło do szybkiego rozbicia organizacji „Nie”,
uwięziono Okulickiego, a na jego miejsce stanął Jan Rzepecki,
7.05.1945 - zwołanie przez Rzepeckiego, na rozkaz Andersa, Delegaturę Sił Zbrojnych na Kraj,
2.09.1945 - z inicjatywy Rzepeckiego powołano Zrzeszenie „Wolność i Niezawisłość” (WiN), zamierzano unikać działań zbrojnych,
duża grupa byłych żołnierzy AK nie pogodziła się z nową okupacją i kontynuowała akcje zbrojne,
Narodowe Zjednoczenie Wojskowe = Narodowe Siły Zbrojne + Narodowa Organizacja Wojskowa; Narodowe Zjednoczenie Wojskowe - członkowie organizacji wojskowych związanych z partiami prawicowymi,
Ukraińska Powstańcza Armia - grupa Ukraińców, którzy walczyli przeciwko władzom w Polsce w celu utworzenia własnego niepodległego państwa,
akcja „Wisła” - dotyczyła wysiedlenia Ukraińców, gdyż niby przyczynili się do śmierci Świerczewskiego (zasadzka UPA); część Ukraińców przesiedlono do ZSRR, część na zachodnie tereny Polski.
3. Referendum ludowe 30.06.1946:
zgodnie z postanowieniami poczdamskimi, w Polsce miały się odbyć demokratyczne wybory,
komuniści bali się porażki, bo po dupie wcześniej dostali komuniści na Węgrzech,
sekretarz generalny PPR, Gomułka, powiedział, że władzy nie oddadzą (przypis autora: nie to nie, łaski bez),
komuniści zaproponowali utworzenie wspólnego bloku wyborczego,
uniknęliby walki wyborczej, bo istniałaby tylko jedna lista kandydatów na posłów,
w rezultacie byłby dziwny podział miejsc w przyszłym parlamencie, bo nagle komuniści mieliby 70% miejsc,
wkurzyli się ludzie z PSL, no bo reprezentowali chłopów, a chłopów w kraju było najwięcej,
zaczęły się kłótnie, później przesuwano termin wyborów - a tak naprawdę zyskiwano czas na rozbudowę aparatu terroru,
KRN chciała wcześniej przeprowadzić referendum ludowe (chciała likwidacji senatu, zatwierdzenia reform społ-gosp, uznania granic),
propaganda komunistyczna apelowała o głosowanie „3xtak”,
PSL nawoływało do głosowania na „nie”,
aresztowano działaczy PSL, fałszowano wyniki referendum,
przeciwko fałszerstwom apelował Mikołajczyk oraz władze USA i Wielkiej Brytanii, ale komunistom to wisiało.
4. Wybory do Sejmu Ustawodawczego 19.01.1947:
władze komunistyczne przygotowywały się do walki z opozycją,
prowadzono rozbudowaną propagandę, aparat terroru,
Milicji Obywatelskiej podlegało ORMO (Ochotnicza Rezerwa Milicji Obywatelskiej), działał także Korpus Bezpieczeństwa Wewnętrznego,
funkcjonował Urząd Bezpieczeństwa (UB) pod nadzorem NKWD, stanowiący policję polityczną,
KRN powołał Komisję Specjalną do Walki z Nadużyciami i Szkodnictwem Gospodarczym -> podlegały jej obozy pracy przymusowej,
każde zachowanie można było interpretować jako przestępcze,
zlikwidowano wolność słowa i druku, panowało bezprawie sądów,
utworzono Główny Urząd Kontroli Prasy, Publikacji i Widowisk,
wybory:
- głosowało 90%, z czego 80% na PPR, PPS, SL i SD, a 10% ma PSL,
- Mikołajczyk znowu protestował, ale nie przyniosło to efektów; państwa zachodnie też odpuściły,
- wybrano na prezydenta Bieruta,
- misję tworzenia rządu powierzono J. Cyrankiewiczowi,
- nowy rząd zapewniał większą władzę działaczom PPR,
- 19.02.1947 - uchwalono Małą Konstytucję - państwo to „demokracja ludowa”, Rada Państwa to naczelny organ państwowy w zakresie władzy wykonawczej, w której skład wchodzili: prezydent, marszałek i wicemarszałkowie sejmu oraz prezes NIK, zgoda na terror wobec przeciwników politycznych.
OKRES STALINOWSKI W POLSCE 1948-56
1. Kominform:
wrzesień 1947 - tajna konferencja w Szklarskiej Porębie - przywódcy partii komunistycznych (ZSRR, Jugosławia, Bułgaria, Rumunia, Węgry, Czechosłowacja, Polska, Francja, Włochy) - powołano Biuro Informacyjne Partii Komunistycznych i Robotniczych,
ogłoszenie zakończenie współpracy międzynarodowej,
przyjęto zasadę, iż komuniści mogą dochodzić do władzy, wykorzystując specyfikę danego kraju, a następnie musi być przeprowadzona pełna unifikacja systemów (gospodarczy i edukacyjny).
2. Odsunięcie Gomułki od władzy:
Gomułka chciał dojść (?!hehe) do komunizmu inną drogą niż ZSRR,
Gomułka chciał, by każde państwo komunistyczne tworzyło swoją własną politykę, gdyż każde państwo rozwija się inaczej,
działacze PPR uznali jego teorie za błędne i oskarżyli go o „odchylenia prawicowo-nacjonalistyczne”,
stopniowo Gomułkę od władzy odsuwał Bierut,
1951r. - aresztowanie Gomułki.
3. Powstanie komunistycznej monopartii - PZPR (Polska Zjednoczona Partia Robotnicza) 31.08.-3.09.1948:
zlikwidowano system wielopartyjny,
legalną opozycję zepchnięto na margines życia politycznego, później zlikwidowano,
Stanisław Mikołajczyk (PSL) bał się i wyjechał z kraju,
27.11.1949 - PSL + SL = ZSL (Zjednoczone Stronnictwo Ludowe),
15.12.1948 - odbył się Kongres Zjednoczeniowy, gdzie doszło do PPS + PPR = PZPR,
przewodniczącym Komitetu Centralnego PZPR -> Bolesław Bierut,
Jakub Berman -> odpowiadał za ideologię i aparat bezpieczeństwa,
Hilary Minc -> kontrolował gospodarkę.
4. Przemiany gospodarcze:
rozpoczęto dostosowywanie gospodarki do wzorca radzieckiego,
wprowadzono system centralnego sterowania oraz sześcioletni Plan Rozwoju Gospodarczego i Budowy Podstaw Socjalizmu,
odgórnie ustalano wysokość produkcji,
nacjonalizacja przemysłu (podlegały temu wszystkie zakłady prawie),
1947 - „bitwa o handel” - monopolizacja gospodarki przez państwo,
nacisk na rozwój przemysłu ciężkiego, a przede wszystkim zbrojeniowego,
Nowa Huta - miasto powstałe wokół Huty im. Lenina,
kolektywizacja rolnictwa na wzór radziecki,
by przyśpieszyć proces kolektywizacji, władza podwyższała podatki nakładane na indywidualnych rolników, by ich gospodarstwa upadły,
rozpoczęto propagandę wymierzoną w kułaków,
wprowadzono normy wydajności pracy - zatrudniano także do pracy kobiety i młodzież,
proces kolektywizacji doprowadził do załamania produkcji rolnej - chłopi nie mieli podstawowych środków produkcji,
totalnie uzależniono społeczeństwo od państwa, ograniczono prywatność obywateli.
5. Stosunki państwo-Kościół:
dążono do ateizacji społeczeństwa,
zwalczano wpływy Kościoła katolickiego,
państwo dążyło do rozpoczęcia konfliktów wśród duchowieństwa,
1950r. - podpisanie „porozumienia między przedstawicielami rządu RP i episkopatu polskiego” (władze zobowiązały się zachować naukę religii w szkołach, zachować szkoły katolickie),
episkopat z kolei zobowiązał się do rezygnacji ze sprzeciwu wobec władzy państwowej,
władza jednak nie zamierzała dotrzymać swoich obietnic,
25.09.1953r. - aresztowano prymasa Polski, kardynała Stefana Wyszyńskiego,
1953r. - władze polskie zmusiły duchowieństwo do ślubowania wierności PRL.
6. Konstytucja 22.07.1952r.:
konstytucja to symbol zwycięstwa stalinizmu w Polsce,
opracowana przez Sejm Ustawodawczy, została przedstawiona Stalinowi do akceptacji,
tekst sformułowany niejasno,
na jej mocy zmieniono nazwę państwa na Polska Rzeczpospolita Ludowa (PRL),
zniesiono trójpodział władzy, który zastąpiono jednolitą władzą państwową,
zamiast prezydenta była Rada Państwa,
ludzie nie mogli zgłaszać kandydatur w czasie wyborów,
fałszowano głosy, propaganda i terror psychiczny,
99,8% głosów zostało oddanych na Front Narodowy (PZPR, ZSL, SD),
powołano Bieruta na premiera.
7. Skróciki:
ZMP - Związek Młodzieży Polskiej (21.07.1948)
ZWM - Związek Walki Młodych,
ZMW - Związek Młodzieży Wiejskiej,
OMTUR - Organizacja Młodzieży Towarzystwa Uniwersytetu Robotniczego.
PRZEOBRAŻENIA GOSPODARCZE W POLSCE 1947-1955
1. Trójsektorowość - istnienie trzech sektorów gospodarczych: państwowego, spółdzielczego i prywatnego (1945-1947).
2. Spekulant - nie pracuje przy produkcji, kupuje od chłopów rzeczy i sprzedaje drożej.
3. Odbudowa kraju - plan 3letni:
Centralny Urząd Planowania - na czele z Mincem - opracował 3letni plan odbudowy (utrwalenie ustroju gospodarczego, przebudowa społeczna państwa, wyrównanie strat wojennych, scalenie ziem i odzyskanie utraconych terenów, rozszerzenie gospodarki krajowej, powrót Polaków do Polski (którzy w czasie wojny byli poza granicami kraju), nowe inwestycje, rozwój szkolnictwa, potrzeba produkowania jak największej ilości rzeczy najpotrzebniejszych, wzrost poziomu życia),
były trudności w realizacji tego planu: warunki atmosferyczne, braki w zaopatrzeniu, brak dostaw z UNRRY, trzeba było liczyć tylko na siebie,
„bitwa o handel” - podporządkowanie handlu władzom państwowym, zachowano spółdzielnie handlowe i usługowe, ale członków pozbawiono wpływu na ich funkcjonowanie; instytucje fasadowe, pozostające pod kontrolą państwa; ceny ustalone przez państwo, utworzono Komisję Kontroli Cen, nałożono podatki, doszło do stabilizacji i spadku cen, usunięto spekulantów, było lepsze zaopatrzenie, zlikwidowano kartki, zniesiono później całkowicie reglamentację, wzrost wydajności pracy,
rozwój przemysłu mechanicznego, zagospodarowano ziemie odzyskane,
małe nakłady na rolnictwo,
przyszły plan miał dotyczyć kolektywizacji,
plan 3letni - kult własności państwowej, niewielki sektor prywatny, spółdzielczy podporządkowany państwu.
2. Plan 6letni:
21.07.1950 - uchwałą sejmową zapoczątkowano plan 6letni,
założenia:
- przekształcenie Polski z kraju zacofanego do super kraju, potęgi,
- wzrost stopy życiowej,
- nastawienie na rozwój przemysłu ciężkiego,
- wzrost produkcji,
- dochody z przemysłu pójdą na rolnictwo,
- autarkia,
50-55 - zimna wojna -> zastraszanie, wyścig zbrojeń, produkcja czołgów i broni,
spadek stopy życiowej ludności, upadek rzemiosła.
POLSKI PAŹDZIERNIK
1. Polski październik 1956:
przyczyny:
- następstwo śmierci Stalina i dokonanych zmian w ZSRR,
- ujawnienie tajnego referatu Chruszczowa wygłoszonego 25.02.1956 na XX Zjeździe KPZR,
- tajemnicza śmierć Bieruta,
- rozłam w rządzącej partii PZPR,
- dojście do władzy nowej ekipy rządzącej pod przywództwem W. Gomułki.
przebieg:
- od czasu wydarzeń poznańskich z czerwca 1956r. utrzymywał się w Polsce stan napięcia,
- wydarzenia październikowe związane były z obradami VIII Plenum Komitetu Centralnego PZPR (19.10),
- dzień przed plenum w Warszawie pojawił się Chruszczow,
- realna stała się groźba interwencji Armii Czerwonej, jej oddziały zaczęły zbliżać się do stolicy,
- do oporu przygotowywały się polskie Wojska Wewnętrzne podlegające Komitetowi ds. Bezpieczeństwa Publicznego,
- 21.10.1956 - plenum zadecydowało o przywróceniu do władzy Gomułki, wybrano go na I sekretarza KC PZPR,
- 24.10.1956 - liczny wiec na placu Defilad -> większość poparło wybór Gomułki i przeprowadzenia przez niego reform,
- zapowiedział on potępienie stalinizmu i wprowadzenie reform demokratyzujących państwo,
- po tym wystąpieniu wyjechało wielu dowódców radzieckich, m.in. Rokossowski.
skutki:
- Stalinogród powrócił do dawnej nazwy Katowice,
- zwolniono z więzienia kardynała Stefana Wyszyńskiego,
- odnowiono umowę państwo-Kościół,
- zlikwidowano sklepy przeznaczone dla elity - sklepy z żółtymi firankami,
- wycofano się w planów kolektywizacji rolnictwa,
- nastąpiło częściowe odejście od stalinowskich metod w rządzeniu krajem,
- ożywiono partie satelickie.
2. Wydarzenia poznańskie 28-30.06.1956:
przyczyny:
- krytyka systemu stalinowskiego na XX Zjeździe KPZR w Moskwie,
- śmierć Bieruta,
- ogłoszenie amnestii politycznej,
- wycofanie się władz PRL z przyjętych wcześniej porozumień (dotyczyły zwrotu bezprawnie pobieranego podatku od wynagrodzeń najlepiej zarabiających robotników, zmiany systemu prac akordowych i organizacji pracy),
- społeczne żądania ekonomiczne i polityczne.
przebieg:
- 27.06.1956 - wycofanie się władz państwowych z przyjętych wcześniej porozumień z robotnikami,
- 28.06.1956 - strajk generalny i masowa demonstracja uliczna w Poznaniu, która przekształciła się w walki zbrojnej,
- wkrótce demonstracja przerodziła się w ataki na lokalne urzędy i gmachy publiczne,
- po zdobyciu przez manifestantów kilkuset sztuk broni palnej zaczęto rozbrajanie funkcjonariuszy MO,
- władze PZPR zadecydowały o stłumieniu wystąpień siłą,
- został wydelegowany Cyrankiewicz, który zapowiedział w radiu represje wobec demonstracji,
- 28/29.06.1956 - do miasta wkroczyły regularne oddziały piechoty i wojsk pancernych,
- 30.06.1956 - regularna akcja doprowadziła do rozbicia manifestantów i stłumienia oporu.
skutki:
- zginęło dużo ludzi i dużo zostało aresztowanych,
- wstrząs w społeczeństwie -> cały kraj wiedział o tych wydarzeniach mimo blokady informacyjnej,
- zaostrzenie walk wewnętrznych w PZPR,
- zaprzestanie stalinowskiego terroru,
- zliberalizowanie systemu władzy totalitarnej,
- zniesienie Komitetu ds. Bezpieczeństwa Publicznego.
3. XX Zjazd KPZR a sprawa polska:
marzec 1956 - na zjeździe zmarł Bierut,
I sekretarzem KC PZPR został Edward Ochab,
w polskiej partii komunistycznej wyodrębniły się dwa obozy - puławianie (młodzi działacze, opowiadali się za utrzymaniem systemu socjalistycznego, ale także za przeprowadzeniem demokratycznych reform; na czele Roman Zambrowski) i natolińczycy (głębsze reformy mogłyby zagrozić komunizmowi, kontynuacja dotychczasowej polityki),
pod naciskiem puławian odsunięto od władzy Jakuba Bermana i Stanisława Radkiewicza,
ogłoszono amnestię dla więźniów politycznych,
złagodzono cenzurę prasy.
4. Pierwsze lata rządów Gomułki:
społeczeństwo mu zaufało, gdyż chciał on przeprowadzić reformy i mógł uratować Polskę od interwencji radzieckiej,
pierwsze miesiące rządów: amnestia dla więźniów politycznych, anulowano wyroki uczestników poznańskiego czerwca, ograniczono władzę służb bezpieczeństwa komunistycznej Polski i terror, lepsze stosunki państwo-Kościół, zaniechano kolektywizacji,
styczeń 1957 - wybory, komuniści obsadzili wszystkie kluczowe stanowiska w rządzie, na czele którego stanął J. Cyrankiewicz,
1956-60 - zwiększono nakłady na rozwój rolnictwa, usług i przemysłu lekkiego -> poprawa zaopatrzenia w artykuły konsumpcyjne; pojawiły się niemal nieosiągalne towary, uruchomiono produkcję samochodów,
później zaczęto się wycofywać z reform - zamknięcie tygodnika „Po Prostu”, zaostrzono cenzurę, Gomułka odsunął od władz puławian.
5. Spór Gomułki z Kościołem katolickim:
1958r. - Gomułka wznowił konflikt z Kościołem katolickim,
zniesiono religię w szkołach, utrudniano budowę i remont kościołów,
zakaz zawierania ślubów kościelnych i zakaz chrzczenia dzieci,
Gomułka próbował ateizować społeczeństwo,
ścieranie się dwóch autorytetów - Gomułki (chciał przewodzić narodowi) oraz prymasa Wyszyńskiego (cieszył się ogromnym poważaniem),
1965r. - biskupi polscy wygłosili orędzie do biskupów niemieckich, wzywające do pojednania narodów - po tym Gomułka ostro zaatakował duchowieństwo,
Gomułka sądził, że to wysunięcie ręki to zdrada,
1966r. - Kościół obchodził milenium chrztu Polski - władze państwowe zorganizowały konkurencyjne obchody tysiąclecia państwa polskiego,
ostatecznie władze odmówiły wpuszczenia do Polski papieża Pawła VI,
ostatecznie wzrósł szacunek wobec prymasa, a obniżył się autorytet Gomułki.
KRYZYS LAT 1969-70
1. Marzec 1968r.:
przyczyny wydarzeń:
- likwidacja wolności obywatelskich uzyskanych w okresie październikowego przesilenia 1956 - brak perspektyw i niezaspokojone aspiracje społeczeństwa,
- rosnące niezadowolenie intelektualistów z działań cenzury i coraz silniejszej ingerencji państwa w sferę kultury ( zamknięcie Klubu Krzywego Koła),
- formowanie się uczniowskich i studenckich grup kontestujących (kontestacja - brak akceptacji) władze,
- walki wewnętrzne w PZPR (m.in. grupa partyzantów M. Moczara, głosząca hasła nacjonalistyczne),
- demonstracje studenckie przy pomniku A. Mickiewicza.
tak ogólnie:
- ni z gruchy ni z pietruchy, Polska zerwała stosunki dyplomatyczne z Izraelem (jako państwo UW), rozpętanie kampanii przeciwko ludziom pochodzenia żydowskiego,
- w PZPR wyłoniły się dwie grupy, które chciały obalić Gomułkę: partyzanci (na czele z M. Moczarskim; byli za nim także młodzi działacze PZPR), grupa druga (na czele z Edwardem Gierkiem, I sekretarzem Komitetu Wojewódzkiego PZPR w Katowicach; chciał przejąć władzę),
- dochodziło do antyradzieckich wystąpień publiczności Teatru Narodowego w czasie przedstawiania „Dziadów” A. Mickiewicza - zdjęto sztukę z repertuaru,
- Jacek Kuroń, Karol Modzelewski - radykalni lewicowi działacze, komandosi - zaprotestowali,
- protestowali także ludzie nauki i sztuki,
- Gomułka odebrał protesty jako atak i oberwało się komandosom - usunięto z uczelni studentów Adama Michnika i Henryka Szlajfera,
- 8.03.1968 - zorganizowanie demonstracji przez studentów - rozpędziła ją milicja, oddziały ORMO (Ochotniczej Rezerwy Milicji Obywatelskiej),
- w czasie strajków i wiecy domagano się zaprzestania brutalnych akcji milicji i karania winnych, wysuwanie haseł liberalizacji systemu politycznego,
- wydarzenia z Teatru Narodowego oraz na uniwersytecie to były rzekomo sprowokowane przez partyzantów wydarzenia w celu obalenia Gomułki - Moczar sądził, że to on będzie na czele partii,
- Gomułkę jednak poparł Gierek, a Moczara usunięto z MSW (Ministerstwo Spraw Wewnętrznych).
skutki:
- emigracja z Polski 20 tys. osób pochodzenia żydowskiego,
- czystki wewnątrz PZPR,
- narastanie kryzysu w gospodarce.
2. Stagnacja gospodarcza:
władze PRL zadecydowały o rozwijaniu przemysłu ciężkiego - kopanie odkrywkowe węgla brunatnego w Koninie i Truszowie,
rozwój głównie przemysłu ciężkiego i wydobywczego pogłębiał niedoinwestowanie rolnictwa,
poziom życia obywateli nie poprawiał się,
było mało sklepów,
było znacznie mniej mieszkań.
3. Grudzień 1970:
przyczyny:
- narastający kryzys polityczny i ekonomiczny,
- ogłoszenie przez władze wzrostu cen przed świętami Bożego Narodzenia,
przebieg:
- 12.12.1970 - ogłoszenie podwyżki cen żywności,
- 14.12.1970 - początek strajku w Stoczni Gdańskiej, który wkrótce rozszerzył się na inne zakłady,
- 14/15.12.1970 - atak manifestantów i podpalenie gmachu Komitetu Wojewódzkiego PZPR w Gdańsku, starcia z oddziałami MO,
- 15.12.1970 - strajki w zakładach w Gdyni,
- 16.12.1970 - strajki w Elblągu i Słupsku,
- 20.12.1970 - rezygnacja Gomułki z funkcji I sekretarza KC PZPR (E. Gierek),
- 22.12.1970 - podpisanie porozumienia z władzami wojewódzkimi - zakończenie strajku,
- 23.12.1970 - zmiana władz państwa - premierem P. Jaroszewicz, przewodniczącym Rady Państwa J. Cyrankiewicz,
- 24.01.1971 - spotkanie strajkujących stoczniowców szczecińskich z E. Gierkiem.
skutki:
- aresztowania i śmierć wielu ludzi na Wybrzeżu,
- zmiany personalne we władzach PZPR i państwa,
- wycofanie podwyżki cen,
- rozszerzenie współpracy z państwami Europy Zachodniej,
- zmiana polityki ekonomiczno-politycznej w celu poprawienia warunków życia obywateli i zaopatrzenia rynku w towary.
4. Usunięcie Gomułki:
bunt, który wybuchł na Wybrzeżu, mógł się rozprzestrzenić na inne rejony kraju,
Gomułka nie panował nad sytuacją i Breżniew go usunął,
20.12.1970 - I sekretarzem KC PZPR został E. Gierek,
Gierek miał inną taktykę niż Gomułka - gdy wybuchły kolejne strajki to sam udał się na rozmowę z robotnikami, nie wysyłał milicji, chciał uspokoić sytuację i wycofać podwyżki cen.
5. „Druga Polska” Gierka:
Gierek zamierzał zdobyć szerokie poparcie,
Gierek chciał zaciągnąć kredyty na Zachodzie,
zamierzano przeznaczyć pieniądze na nowoczesne technologie zachodnie oraz budowę nowoczesnych zakładów przemysłowych,
Polska, pomimo iż była państwem komunistycznym, to nie miała problemu z zawieraniem pożyczek w bankach zachodnich, gdyż rzetelnie spłacała długi.
POLSKA W LATACH 70. XX W.
1. Osiągnięcia i błędy w polityce:
nieracjonalne wykorzystywanie kredytów zagranicznych,
niepowodzenia w polityce rolnej,
pogłębianie nierównowagi rynkowej,
wzrost zadłużenia kraju.
2. Wydarzenia czerwcowe 1976:
przyczyny:
- załamanie tempa rozwoju gospodarki,
- marnotrawstwo środków, nadmierne inwestycje,
- lawinowy wzrost polskiego zadłużenia zagranicznego,
- rosnąca inflacja,
- niemożność zaspokojenia konsumpcyjnych dążeń społeczeństwa,
- podwyżki cen.
przebieg:
- 24.06.1976 - decyzja władz o wprowadzenie podwyżki cen żywności (70%),
- 25.06.1976 - strajki, wiece i demonstracje (Warszawa, Łódź, Płock, Radom, Ursus) stłumione przez jednostki ZOMO (Zmotoryzowane Odwody Milicji Obywatelskiej).
skutki:
- aresztowania, procesy polityczne,
- ożywienie środowisk opozycyjnych,
- przyśpieszenie powstania organizacji opozycyjnych,
- rozszerzenie form działalności opozycji.
3. Nowelizacja konstytucji:
władze PRL dążyły do wprowadzenia zmian w konstytucji, które zalegalizowałyby monopartyjność systemu,
luty 1976 - wprowadzono zapis, że Polska jest krajem socjalistycznym, a PZPR uznawany jest za przewodnią siłę narodu; obowiązek przyjaźni PRL z ZSRR i innymi krajami socjalistycznymi.
4. Opozycja:
rozwój antypartyjnej opozycji,
wrzesień 1976 - powstanie Komitetu Obrony Robotników (KOR) -> społeczna akcja pomocy materialnej i prawnej dla robotników,
KOR uważał, że ma prawo istnieć jako legalna organizacja,
KOR popierał tworzenie się niezależnych, nielegalnych związków zawodowych,
KOR skupiał osoby o różnych ideowych i politycznych postawach,
KOR współpracował z KIK (klubami inteligencji katolickiej),
1977r. - ROPCiO - Ruch Obrony Praw Człowieka i Obywatela - jako druga organizacja opozycyjna,
1979r. - KPN - Konfederacja Polski Niepodległej - wyłoniła się z ROPCiO, założona przez Leszka Moczulskiego - propagowanie utworzenia niepodległej III RP,
Ruch Młodej Polski - na czele z Aleksandrem Hall - tradycje endeckie.
5. Papież w Polsce:
w latach rządów Gierka i jego współpracowników polepszyły się stosunki państwo-Kościół,
Kościół katolicki cieszył się dużą swobodą,
16.10.1978 - wybranie kardynała Karola Wojtyły na papieża (Jan Paweł II),
czerwiec 1979r. - władze polskie wyraziły zgodę na pielgrzymkę papieża do Polski,
wspólne modlitwy z papieżem były manifestacją duchowej niezależności Polski od ideologii komunistycznej.
WYDARZENIA LAT 1980-81
1. Strajki sierpniowe:
przyczyny:
- pogarszająca się sytuacja gospodarcza Polski,
- wiara Polaków w możliwość wprowadzenia zmian,
- podwyżka cen mięsa.
fala strajków spowodowana oporem społeczeństwa wobec władzy komunistycznej i problemów ekonomicznych,
władze przyznały strajkującym podwyżki,
wszyscy jednak chcieli poprawy bytu,
14.08.1980 - z inicjatywy B. Borusewicza rozpoczęto strajk w Stoczni Gdańskiej,
stoczniowcy żądali przywrócenia do pracy Anny Walentynowicz (współzałożycieli Wolnych Związków Zawodowych WZZ),
16-17.08.1980r. - lista 21 postulatów (zgoda władz na działalność wolnych związków zawodowych, żądano poprawy bytu, uwolnienia więźniów politycznych, zapewnienia dostępu opozycji do środków masowego przekazu),
15-31.08.1980 - rozprzestrzenianie się strajku na niemal wszystkie zakłady Trójmiasta, a następnie całego kraju,
30.08.1980 - podpisanie w Szczecinie porozumienia władz kraju (Barcikowski) z przedstawicielami Międzyzakładowego Komitetu Strajkowego (Jurczyk),
31.08.1980 - podpisanie w Gdańsku porozumienia władz kraju (Jagielski) z przedstawicielami Międzyzwiązkowego Komitetu Strajkowego (Wałęsa) -> władze wyraziły zgodę na realizację listy postulatów,
5/6.09.1980 - Edward Gierek odpuścił, a nowym I sekretarzem KC PZPR był Stanisław Kania.
skutki:
- podpisanie przez władze porozumień sierpniowych,
- przekształcenie komitetów strajkowych w Niezależny Samorządny Związek Zawodowy „Solidarność” (NSZZ) -> przewodniczącym Wałęsa,
- zmiany we władzach partii KC PZPR.
2. NSZZ „Solidarność”:
10.09.1980 - rejestracja NSZZ „Solidarność”,
10.05.1981 - rejestracja NSZZ „Solidarność” Rolników Indywidualnych,
w wielu zakładach pracy organizowano związki zawodowe,
utworzenie NSZZ było ogromnym sukcesem opozycji,
centralnym czasopismem był „Tygodnik Solidarność” -> redaktorem Mazowiecki,
coraz częściej poruszano tematy, które były ograniczone przez cenzurę,
zachwianie PZPR.
3. Groźba interwencji:
sytuacja w Polsce zaniepokoiła Związek Radziecki,
przygotowywano siły sowieckie,
w obronie Polski stanęły Stany Zjednoczone, grożąc Ruskim, żeby lepiej nie atakowali,
ostatecznie Breżniew zaniechał interwencji twierdząc, że polscy komuniści poradzą sobie sami.
4. Premierzy
02.71-02.80 - Jaroszewicz
02.80-08.80 - Babiuch
08.80-02.81 - Pińkowski
02.81 - Jaruzelski
5. I Sekretarz KC PZPR:
20.12.71-5.09.80 - E. Gierek,
5.09.80 - 16.10.81 - Kania
17.10.81 - 07.89 - Jaruzelski
07.89-01.90 - Rakowski
KKK NSZZ - Krajowa Komisja Koordynująca NSZZ
STAN WOJENNY W POLSCE
1. Przyczyny:
nierealizowanie postanowień sierpniowych,
działalność opozycyjna „Solidarności” i przekształcenie jej w ogólnonarodowy ruch niepodległościowy,
szykany władz państwowych wobec działaczy „Solidarności”,
wewnętrzne rozbicie PZPR,
całkowite załamanie polskiej gospodarki,
obawa władz przed zamachem stanu i przejęciem władzy przez „Solidarność”,
potencjalna możliwość interwencji zbrojnej Armii Czerwonej.
2. Ostatnie tygodnie Polski przed stanem wojennym:
sytuacja polityczno-społeczna:
- strajki robotnicze, a 28.10 jednogodzinny strajk generalny,
- ogólnopolski strajk studencki o charakterze solidarnościowym,
- działalność kilkuset terenowych grup operacyjnych powołanych przez Radę Ministrów,
- żądanie przeprowadzenia referendum w sprawie votum nieufności dla rządu,
sytuacja ekonomiczna:
- brak żywności na rynku, kryzys paliwowy,
- dezorganizacja kooperacji i przestoje w zakładach pracy,
- podwyżka cen wyrobów spirytusowych.
2. Noc 12/13.12.1981:
posunięcia władz:
- aresztowano członków Komisji Krajowej NSZZ „Solidarność”,
- internowanie działaczy regionalnych „Solidarność”
działania osób należących do demokratycznej opozycji:
- internowanie aktywistów partyjnych tworzących struktury PZPR,
- internowanie osób, na których ciąży osobista odpowiedzialność za doprowadzenie do kryzysu państwa (Gierek).
3. Postanowienia dekretu o stanie wojennym z 13.12.1981:
ogłoszenie dekretu przez gen. W. Jaruzelskiego w przemówieniu radiowo-telewizyjnym,
ukonstytuowanie się Wojskowej Rady Ocalenia Narodowego (WRON),
zawieszenie działalności NSZZ „Solidarność” i wszystkich związków zawodowych,
zakaz zgromadzeń, strajków, akcji protestacyjnych,
militaryzacja telewizji i radia oraz wielu zakładów pracy,
wprowadzenie godziny milicyjnej między 22 a 6 rano.
4. Polska w latach 1981-89:
grudzień 81 - strajki po wprowadzeniu stanu wojennego w kopalni „Wujek” w Katowicach,
luty 82 - sejm uchwala 9 ustaw dotyczących reformy gospodarczej,
1/2.05.82 - demonstracje w wielu ośrodkach kraju,
6.07.82 - sejm powołał Trybunał Stanu; tworzenie podziemnych struktur NSZZ,
28.07.82 - tworzenie niezależnej oświaty (deklaracja TKK „Społeczeństwo Podziemne”,
lipiec 82 - utworzenie Patriotycznego Ruchu Odrodzenia Narodowego (PRON),
31.08.82 - protesty uliczne w Lublinie i Gdańsku,
8.10.82 - nowa ustawa o związkach zawodowych,
31.12.82 - zawieszenie stanu wojennego,
16-23.06.83 - II pielgrzymka JP II do Polski,
22.07.83 - zniesienie stanu wojennego,
25.08.83 - Rakowski w Stoczni Gdańskiej,
21.07.84 - amnestia i zwolnienie wielu więźniów politycznych,
19.10.84 - porwanie i zamordowanie przez 3 pracowników MSW ks. Popiełuszko,
wrzesień 86-88 - zwolnienie wszystkich więźniów politycznych,
1.02.86-88 - podwyżki cen w związku z reformą gospodarczą i fala strajków,
17.04.89 - ponowna rejestracja NSZZ „Solidarność” w Sądzie Wojewódzkim w Warszawie.
5. Skutki:
internowanie ludzi,
stłumienie strajków przy użyciu ZOMO i wojska,
ograniczenie podstawowych praw obywatelskich,
rozwiązanie wszystkich związków zawodowych,
jawnie kontrolowano łączność telefoniczną,
nasilenie się kryzysu ekonomicznego,
ożywienie się opozycji w innych krajach bloku wschodniego,
umocnienie ducha jedności w polskim społeczeństwie.
POLSKA W LATACH 80 XX W.
5.10.83 - przyznanie Pokojowej Nagrody Nobla Wałęsie,
29.09.86 - Tymczasowa Rada NSZZ „Solidarność”,
86 - I etap reformy gospodarczej,
29.11.87 - referendum,
1.02.88 - realizacja II etapu reformy gospodarczej,
1988 - strajki,
26.08.88 - gen. Kiszczak proponuje „okrągły stół”,
4.06.89 i 19.06.89 - wybory parlamentarne I i II tura,
25.06.89 - premierem był Mazowiecki,
19.06.89 - prezydentem był Jaruzelski,
29.12.89 - zmiana PRL na Rzeczpospolitą - przywrócenie symboli narodowych.
1. Geneza Okrągłego Stołu:
represje i trudności życia codziennego zniechęciły ludzi do popierania opozycji,
reformy nie sprawdzały się,
pomoc ZSRR była coraz mniejsza co mogło doprowadzić do katastrofy polskiej gospodarki,
polscy komuniści, namówieni przez Gorbaczowa, zostali zmuszeni do rozmów z opozycją,
31.08.88 - gen. Kiszczak spotkał się z Wałęsą - wezwanie do zorganizowania okrągłego stołu w związku z rozwiązaniem problemów politycznych i ekonomicznych,
Wałęsa z kolei zapewnił, że nie będzie więcej strajków.
2. Okrągły Stół 6.02.-5.04.89:
rozmowy między stroną rządzącą a opozycją,
obserwatorami byli przedstawiciele Kościoła katolickiego i Kościoła ewangelicko-augsburskiego,
obrady odbywały się na Placu Namiestnikowskim przy Krakowskim Przedmieściu w Warszawie,
w Magdalence zawarto kontrakt, gdzie ustalono, że strona rządowa miała otrzymać 65% mandatów w przyszłym sejmie, a opozycja 35%,
ustalono powołanie sejmu i senatu,
prezydent, mający szerokie uprawnienia, miał być wybierany na 6 lat przez Zgromadzenie Narodowe,
zalegalizowano NSZZ „Solidarność”,
dopuszczono opozycję do środków masowego przekazu,
zniesiono cenzurę.
3. Wybory 4.06.89:
przeprowadzono w Polsce wybory według zasad ustalonych podczas obrad „okrągłego stołu”,
była to pierwsza tura wyborów, które nazwano kontraktowymi,
kampanię wyborczą NSZZ „Solidarność” prowadził powołany w tym celu Komitet Obywatelski „Solidarność”, który stworzył komitety regionalne,
zadaniem komitetów regionalnych było przygotowywanie list kandydatów na posłów i senatorów w ramienia „Solidarności”,
frekwencja wyborcza w pierwszej turze wynosiła 62%, a „Solidarność” zdobyła w Sejmie 160 mandatów na 161,
druga tura odbyła się 18.06, a wzięło w niej udział 25% uprawnionych do głosowania,
wybory te były ważnym etapem procesu obalania reżimu komunistycznego i tworzenia niepodległej Polski.