Tadeusz Żeleński Boy


Tadeusz Żeleński Boy

Słówka 
(Różne wierszyki) 

Wstęp: Tomasz Weiss; wydanie Biblioteki Narodowej.

1. Kabarety literackie, ich początki i dzieje.

 

 

     - kabaretowe występowanie przeciwko czemuś musi być połączone ze śmiechem (łączenie 
       celów rozrywkowych z celami dydaktycznymi); 
    - podstawowe środki kabaretowego działania: trawestacja, parodia, karykatura, demaskacja, 
       satyra, ironia. 

Inauguracyjne spotkanie odbyło się w 1905 roku.

 

TEMATYKA „SŁÓWEK” 

EROTYZM 
 
Spośród odkłamywanych stereotypów myślenia wysuwa się na plan pierwszy, ze względu na  „skandal” i „sensację” w powszechnym odbiorze, sposób traktowania przez Boya erotyzmu.

 
Zakłamanie erotyzmu to dziedzictwo Młodej Polski. Dokonało się ono głównie za sprawą Stanisława Przybyszewskiego (według niego za sprawą popędu płciowego, ślepej, niszczącej potęgi, świat zmierza ku katastrofie).

Boy demistyfikuje erotyzm. Sprowadza go do wymiarów, które dają się określić w kategoriach biologii , fizjologii, to polemika z modernistyczną mistyką płci.  
Boy wystąpił również przeciw pruderii, cechującym stosunek polskiej literatury do erotyki.  
Proponuje jawność erotyki, traktując cały zabieg jako walkę o emancypację prawdy o ludzkich odczuciach i potrzebach. Boy krytykuje wzorce sformułowane przez literaturę romantyczną.  
 
Temat erotyzmu poruszany jest w wierszach:  
- Stefania - zawiera przestrogę: w miarę upływu lat znika atrakcyjność kobiecego ciała, a wraz z nią możliwość przeżywania erotycznych doznań; 
- Franio - to tekst ukazujący budzenie się erotyzmu u chłopca; 
- Ludmiła - informuje o erotycznych marzeniach dziewczyny (z przekornym stwierdzeniem, że nawet „tłuste cielsko” nie wyklucza erotycznych marzeń); 
- Z nastrojów wiosennych; 
- Naszym hymenografomanom
- o mitach narosłych wokół sprawy dziewictwa; dezawuacja kultu dziewictwa dokonuje się w tym wierszu w sposób brutalny, bo poprzez odniesienie do anatomii, a także przez pokazanie bezsensu owego kultu - nikt już nie interesuje się na przykład i nie apoteozuje dojrzałego okresu w życiu kobiety, poprzestając na zachwycie okresem dziewictwa, a więc czasem niepełnego ukształtowania się osobowości i życiowej funkcji kobiety; 
- Replika kobiety polskiej - szukając genezy romantycznego kultu „cudów polskich dziewic”, „Swojskiej cnotki miłego zapachu” twierdzi przekornie, że wyrósł on z całkiem prozaicznej potrzeby rekompensaty „miłosnych klap” Mickiewicza i „mankamentu” „Pana Słowackiego Jula”;

- Litania ku czci P.T. Matrony Krakowskiej - (związek z tekstem powyżej) Drugim okresem w życiu polskiej kobiety, który jest przedmiotem nieuzasadnionego kultu, są lata, kiedy kobieta staje się matroną. Istota „bycia matroną” sprowadzona do fizjologii okazuje się tym okresem w życiu kobiety, kiedy o osobowości i charakterze decydują procesy przekwitania. To lata, kiedy zaczyna się demonstrować konserwatyzm w poglądach, nieuzasadnioną pewność siebie. Przedmiotem czci za sprawą mitu „polskiej matrony” okazuje się „szpetność, głupota, sadło”; 
- List otwarty kobiety polskiej - mitologia, w jaką za sprawą literatury polskiego romantyzmu obrosła rola kobiety w życiu, jest główną przeszkodą w ujawnieniu się jej erotycznych potrzeb; 
- Kłoski - Walka z konwenansem o prawdę, która w wypadku erotyzmu jest prawdą fizjologii, ma dwa sprzeczne aspekty. Miłość odarta z drażniącego Boya swym fałszem sentymentalizmu nie tylko nie wyklucza pytań metafizycznych, ale wręcz do takich pytań prowadzi. 

 
O ZADANICH LITERATURY I MIEJSCU ARTYSTY W SPOŁECZEŃSTWIE 
 
-
Pieśń o mowie naszej - próba przeprowadzenia dowodu, że powstała sytuacja paradoksalna: słowo „wysokie” określa „niską” treść, idealizuje to, co w istocie jest płaskie. Żeleński zauważa jednak także tendencję przeciwną. Są słowa, które zbyt brutalizują treści na to nie zasługujące. Przywrócenie zasady, że słowo ma określić wiernie swój desygnat realny jest tendencją współczesności.
- Dusza poety- Z ciała poety wychodzi jego dusza, „w kształcie powabnej postaci niewieściej, odzianej w powłóczyste gazy”, aby żalić się przed publicznością na konieczność egzystencji z opilcem, rozpustnikiem itd. Wskazując na paradoks takiej koegzystencji, jak możliwość tworzenia wartości estetycznych i duchowych przez człowieka, będącego niewolnikiem tzw. „niskich” potrzeb, nałogów pozornie wykluczających wzloty ducha, zmierza do demaskacji mitu dotyczącego wyobrażenia o artyście jako  nadczłowieku, kapłanie i męczenniku swego wysokiego powołania.

 
 

OCENA REWOLUCJI MODERNISTYCZNEJ

 
Krótkotrwała fascynacja Przybyszewskim. Według Boya rola Przybyszewskiego w Krakowie to przede wszystkim wstrząs obyczajowy (pozytywny), jaki w tradycjonalnie myślącym społeczeństwie dokonał się  za sprawą demonstracyjnie cygańskiego życia

Dla Żeleńskiego MP to epoka obfitująca w dużą ilość wybitnych indywidualności, nieprzeciętnych osobowości, które stworzyły wyjątkowy klimat przychylny intelektualistom i działalności twórczej.

Przybyszewski: stabilizacja materialna nie jest najważniejszym celem w życiu.


O bardzo niegrzecznej literaturze polskiej i jej strapionej ciotce - (dedykowany przekornie J. E. Prof. Dr. Hr. St. Tarnowskiemu) Już wyeksponowanie tytułów wynikających z urzędu oraz z przynależności społecznej profesora UJ Stanisława Tarnowskiego ma wyraźnie ironiczną intencję podkreślenia nie tylko typowo galicyjskiej maniery wyrażającej się w tytułomanii, ale również wiązania się z pochodzeniem społecznym. „Pełna gracji” ciotka gorszy się postępowaniem nieznanego Józia - modernisty - który wszystko robi „na opak”. Wśród  nagannych obyczajów nie mieszczących się w konwencjonalnych poglądach jest pozbawiony hamulców erotyzm. Józio spotyka się ze strony ciotki z zarzutem lekceważenia problematyki tradycyjnie uznanej przez literaturę polską za pierwszoplanową: to sprawy Polski, polskiej tradycji i Kościoła, sprawy narodu.

Na stosunek Boya do narodowej przeszłości wpłynęły następujące wydarzenia:
1) krakowski obyczaj celebrowania narodowych rocznic, kult dla przeszłości wyrażający się w sposób demonstracyjny, który wyraźnie raził Żeleńskiego
2) przekonanie, że fascynacja przeszłością wyraźnie odwraca uwagę od teraźniejszości, usprawiedliwia bezczynność;

3) przeświadczenie, że wiele postaci i wydarzeń historycznych obrosło fałszywymi mitami. 
 
KRAKÓW W „SŁÓWKACH”


Teksty Zielonego Balonika nie posiadały cech „żółciowej” satyry, ich humor był raczej dobroduszny.  

Żeleński w zależności od sprawy czy postaci stanowiącej cel ataku był mniej lub bardziej dokuczliwy.  

 
Z podróży Lucjana Rydla na Wschód. Grób Agamemnona - potraktowanie niezwykle dokuczliwie, ale i niesprawiedliwie Lucjana Rydla. Zaatakowane zostało jego gadulstwo oraz trochę naiwny entuzjazm dla wsi, połączony z brakiem rozumienia i wyczucia obyczajowości chłopskiej. Utwór utrzymany w patetycznym tonie Grobu Agamemnona. Intencje Boya stają się jednoznaczne kiedy okazuje się, że to, co „Rydel bełkoce z zapienioną twarzą” potwierdza, że ani go własna „małość wstydzi”, ani się jego „myśli tak jak orły ważą”.  


Żeleński często posługuje się kontrastem między sytuacją liryczną a prozą życia.  
 
Z nastrojów wiosennych - Pierwsza strofa wiersza wprowadza w typowy (błogi) nastrój liryczny, który nagle zostaje zburzony nieoczekiwaną refleksją: „Ta mała mogłaby troszkę / Obciągnąć sobie pończoszkę…”. 


Ernestyka - Skojarzenia znaczeniowe związane ze słowem „narzeczony” wykluczają (w opinii publicznej tamtej epoki) możliwość fizycznego zbliżenia, ale czytamy: „Raz ją ojciec przez to złapał, / Bo jej narzeczony chrapał”. Użycie słowa „narzeczony” w kontekście wspólnego „spania” jest zatem świadomym posłużeniem się kontrastem. 
 
O ten, co w Polszcze dziejopis mieć winien - Uczeni z Akademii, którzy powinni kierować się obiektywnymi racjami w ocenie wartości przedstawionych do nagrody dzieł, przyznaje wyróżnienie Tomkowiczowi, odrzuca zaś kandydaturę do nagrody Askenazego. Tomkowicz bowiem jest „z Sodalicyey” zaś Askenazy z pochodzenia Żydem.  
 
Pieśń o ziemi naszej - Obraz miasta karykaturalny i przez swoją intencję uogólniającą - nieprawdziwy. Kraków to biedne, prowincjonalne miasto. Kontrast biednego, sennego miasta, będącego jednocześnie siedliskiem bohemy artystycznej. Bohema lekceważy realia codziennego życia i jest - wbrew temu, co o sobie sądzi - także prowincjonalna. W Krakowie wytworzył się szczególny snobizm. Życie intelektualne i jego rzekome bogactwo usprawiedliwia jakby nie tylko poczucie wyższości, ale także pogardę dla wszelkiego rodzaju zabiegów, mających na celu „przyziemne” korzyści.  
 
_______________________________________________________________ 
 
Skupiłam się wyłącznie na Różnych wierszykach, bo tylko one są zamieszczone w spisie lektur. 



Wyszukiwarka

Podobne podstrony:
Tadeusz Żeleński Boy Słówka
TADEUSZ ŻELEŃSKI BOY SŁÓWKA doc
Żeleński Boy Tadeusz Słówka
Żeleński Boy Tadeusz Słówka
Żeleński Boy Tadeusz Słówka
Żeleński Boy Tadeusz Piekło kobiet
Żeleński Boy Tadeusz Szkice literackie
Żeleński (Boy) SŁÓWKA opracowanie wstępu przykładowe teksty i struktura dzieła
Żeleński (Boy) SŁÓWKA opracowanie wstępu przykładowe teksty i struktura dzieła
Znaszli ten kraj Zelenski Boy
T. Żeleński (Boy) Reflektorem w mrok, Filologia polska, III rok
Żeleński Boy T Dzieci szatana
Tadeusz Żeleński Słówka
Żeleński Boy Spowiedź poety

więcej podobnych podstron