ISTOTA PRZEDSIĘBIORCZOŚC I- FUNKCJONOWANIE FIRMY

Istota przedsiębiorczości definiowana jest jako proces twórczej destrukcji w wyniku, której powstają nowe kombinacje w sferze wytwarzania, będące zalążkiem działań przedsiębiorczych. Przedsiębiorca wciąż kreuje nowe rozwiązania gospodarcze i instytucjonalne, które mają przynieść lepsze efekty od dotychczasowych. Tak, więc istota przedsiębiorczości polega na zrywaniu z rutyną i demontowaniu istniejących struktur.

Przedsiębiorczość jako kategoria ekonomiczna jest definiowana w literaturze przedmiotu w różnych aspektach. Często utożsamiana jest z cechami indywidualnymi przedsiębiorcy. Przykładem definicji opartych na osobistych atrybutach przedsiębiorcy i jego funkcji społecznych jest pogląd sformułowany przez A. Gibba, który odwołuje się do takich cech przedsiębiorcy jak: inicjatywa, silna zdolność przekonywania, raczej umiarkowana niż wysoka skłonność do podejmowania ryzyka, elastyczność, kreatywność, niezależność i autonomia, zdolność rozwiązywania problemów, potrzeba osiągnięć, wyobraźnia, wysokie przekonanie o kontroli własnego przeznaczenia, przywództwo, czy umiejętność ciężkiej pracy.

Jednak ograniczanie rozumienia przedsiębiorczości tylko i wyłącznie do cech osobowych przedsiębiorcy może powodować niepełne zrozumienie istoty tego zjawiska, bowiem jak przedsiębiorczość nie zajmuje się psychologią i cechami charakteru przedsiębiorców, ale ich działaniami. Przedsiębiorczość jest cechą danej osoby czy instytucji, ale nie jest cechą osobowości (...). Jest ona sposobem zachowania, a jej podstawami są raczej koncepcja i teoria niż intuicja (...). Wynika z tego, że może ona być także umiejętnością, której można się nauczyć. Jej wynikiem jest wprowadzanie nowych wyrobów lub technologii, otwarcie nowego rynku, pozyskanie nowych źródeł surowców, czy też szybkie dostosowywanie się do zmian otoczenia zewnętrznego.

Współczesne przedsiębiorstwo funkcjonuje w konkurencyjnym środowisku dlatego powinno w sposób ciągły tworzyć (lub przejmować z otoczenia) i wdrażać różnego rodzaju innowacje zabezpieczające efektywność jego działania i rozwoju.

Analizując zmagania innowacyjne przedsiębiorstw rodzi się pytanie o przesłanki owych zmagań. Wydaje się celowe przypomnieć, iż pojęcie postępu i rozwoju ma nad wyraz krótki, bo zaledwie w XVII wieku zapoczątkowany rodowód. Przełom w rozumieniu rozwoju wnoszą jednak dopiero prace Darwina, zaś na gruncie filozofii prace Hegla. W czasach nam współczesnych starły się różnorodne koncepcje rozwoju.

Społeczeństwo mając do dyspozycji potencjał naukowy i materialny, działając pod wpływem różnych czynników i stosując innowacje, powoduje postęp (społeczny, techniczny, organizacyjny itd.), który decyduje o tempie rozwoju społeczno-gospodarczego oraz o poziomie warunków życia i pracy społeczeństwa. Postęp innowacyjny jest niezbędny i nieunikniony w mechanizmie rozwoju Świata, lecz nie możemy zapominać o aspekcie zrównoważonego rozwoju, mającego na celu uchronić świat przed nieprzemyślanymi i zbyt szybkimi wdrożeniami innowacji, które mogą przynieść tragiczne skutki dla ekologii i życia społecznego.

Nie ulega wątpliwości, że pojęcie przedsiębiorczości jest ściśle związane z terminem przedsiębiorca. W języku potocznym za przedsiębiorcę uważa się kogoś, kto podejmuje jakieś przedsięwzięcie dla celów zarobkowych, a przedsiębiorczość to cecha lub zdolność do podejmowania takich przedsięwzięć. Słownik Języka Polskiego definiuje przedsiębiorcę jako osobę, która prowadzi przedsiębiorstwo na własny rachunek i jest jego właścicielem.

Zatem przedsiębiorcą jest ktoś, kto odkrywa potencjalnie zyskowne możliwości, organizuje i kieruje przedsięwzięciami, mającymi produktywny charakter. Wynika z tego, że przedsiębiorczość powinna być kojarzona z podejmowaniem, organizowaniem i prowadzeniem działalności gospodarczej, bez względu na jej skalę i wielkość oraz sprawowaniem nad nią kontroli właścicielskiej.

Termin przedsiębiorczość może mieć co najmniej dwa znaczenia - etymologiczne (szeroki kontekst) i wąskie. W pierwszym przypadku, przedsiębiorczość to „branie czegoś przed siebie”, czyli podejmowanie się realizacji nowych i trudnych zadań. Natomiast w węższym znaczeniu przedsiębiorczość to zespół cech warunkujących osiąganie sukcesu w organizowaniu, kierowaniu i kontroli działalności przedsiębiorstwa. Można zatem stwierdzić, że obok kapitału, pracy i ziemi przedsiębiorczość jest głównym czynnikiem wytwórczym. Istotą przedsiębiorczości jest więc takie połączenie w warunkach niepewności i ryzyka pozostałych czynników wytwórczych, aby przynosiły one korzyści osobie lub grupie osób pełniących funkcje właścicielskie. Takie podejście do zagadnienia jest ściśle związane z teorią praw własności, która twierdzi, iż działania i funkcje przedsiębiorcze w rozwiniętej gospodarce rynkowej pełnią w jednakowym stopniu właściciele (udziałowcy, akcjonariusze), jak i menedżerowie - zarządzający kapitałem powierzonym im przez właścicieli.

Na przestrzeni wielu lat w ekonomicznej teorii przedsiębiorczości wyróżniono wiele funkcji przedsiębiorcy i przedsiębiorczości. Są to między innymi:

• ponoszenie ryzyka,

• dostarczanie kapitału,

• wprowadzanie innowacji,

• podejmowanie decyzji,

• przywództwo,

• kontrola zgromadzonych zasobów,

• własność przedsiębiorstwa i jego zasobów,

• zatrudnianie czynników produkcji,

• alokacja zasobów,

• arbitraż.

Funkcje te mogą najpełniej być realizowane w rozwiniętej gospodarce rynkowej, co oznacza, że na efektywne zachowania przedsiębiorcze w jednakowym stopniu wywierają wpływ rynki finansowy, informacyjny, odbiorców i konkurentów. Z punktu widzenia tematyki najbardziej interesujące jest oddziaływanie rynku finansowego i informacyjnego na rozwój oraz ocenę przedsiębiorczości. Rozwinięty rynek finansowy ukazuje przedsiębiorcom (właścicielom) poprzez wartość akcji (udziałów) efektywność funkcjonowania ich przedsiębiorstw. W krańcowym przypadku nieefektywność działania danej grupy przedsiębiorców może doprowadzić do wykupienia ich firmy przez inną grupę nowych przedsiębiorców, którzy dostrzegają możliwości poprawy jej sytuacji. Z kolei rynek informacyjny w gospodarce, to nie tylko ceny czynników wytwórczych i towarów, które pozwalają na wybór bardziej korzystnej działalności gospodarczej, ale przede wszystkim prostsza dostępność i wymiana szeregu informacji dotyczących oczekiwań klientów oraz zachowań konkurentów.

W rozwiniętych gospodarkach rynkowych bogaty rynek informacyjny sprawia, iż przedsiębiorcy są dobrze poinformowani o swoich działaniach, a niedostateczna przedsiębiorczość trudna jest do ukrycia i niemożliwa do utrzymania przy bezwzględnym mechanizmie rynkowym. Wynika z tego, że w rozwiniętej gospodarce rynkowej nie zanikają, a wręcz nasilają się funkcje przedsiębiorcy jako głównego dostarczyciela i kontrolera kapitału przedsiębiorstwa.

Przedsiębiorca - właściciel decyduje o przepływie kapitału do różnych rodzajów działalności gospodarczej, oczekując w zamian korzyści finansowych za podejmowane ryzyko. Korzyści te powstają z trzech praw własności: prawa użytkowania aktywów, prawa otrzymywania dochodów, które przynoszą aktywa oraz prawa łatwej zmiany formy lub zawartości aktywów.

Tak więc można stwierdzić, że przedsiębiorczość to podejmowanie decyzji gospodarczych w celu osiągnięcia z nich zysku, organizowanie przedsiębiorstwa w założeniu, że przyniesie ono zysk i zwiększy wartość zainwestowanego w nie kapitału. Przedsiębiorczość to inaczej alokowanie kapitału w celu nabycia prawa do kierowania zasobami firmy i prawa do zysku lub strat, jakie pozostaną po opłaceniu wszystkich zasobów. Zatem bodźca dla uruchomienia działalności przedsiębiorczej dostarcza perspektywa zysku i pomnażania angażowanego kapitału, która wynika z zastąpienia działania bazującego na mniej dokładnych, trafnych przewidywaniach przyszłości przez działania oparte na bardziej realistycznych przesłankach

Można zatem jednoznacznie stwierdzić, że przedsiębiorczość jest swoistego rodzaju procesem

• kreowania bogactwa pojedynczej osoby, grupy osób, całego społeczeństwa,

• tworzenia nowych, dotychczas nie występujących przedsięwzięć (przedsiębiorstw),

• wprowadzania zmian i innowacji,

• tworzenia nowych miejsc pracy,

• kreowania dodatkowej wartości dla klientów poprzez dostarczanie im produktów i usług lepiej spełniających ich oczekiwania,

• orientowania się na wzrost sprzedaży, dochodów, aktywów i zatrudnienia,

• wykorzystywania szans dostrzeganych w otoczeniu rynkowym.

Firmy decydujące się na podniesienie efektywności przez udoskonalenie i rozwijanie zachodzących w nich procesów biznesowych, powinny mieć świadomość dwóch, tylko z pozoru trywialnych, prawidłowości. Otóż motywacja do takiej zmiany najczęściej pochodzi z otoczenia: z analizy konkurencji i dostawców czy też z badań oczekiwań klientów. Natomiast energię do przeprowadzenia transformacji organizacja musi znaleźć wewnątrz. Transformacja procesów, a tym bardziej stworzenie organizacji zarządzanej procesami, na pewno natrafi na wewnętrzny opór. Wymaga bowiem fundamentalnego przekształcenia organizacji, a przede wszystkim jej stylu zarządzania. Sposobem na pokonanie tego naturalnego oporu przed wprowadzeniem docelowych, dość rewolucyjnych struktur zarządzania procesowego jest powołanie struktur tymczasowych - projektów. Pozwalają one przyzwyczaić pracowników z różnych działów do zespołowej pracy nad procesami i wyzwolić ich, choć na jakiś czas, od ograniczeń, jakie nakładają na ich tradycyjne zależności służbowe i tradycyjne schematy myślenia.

Precyzyjnie zaplanowane projekty

Działanie w poprzek organizacji natrafia zwykle na pierwszy wewnętrzny opór - ze strony menedżerów zawiadujących poszczególnymi pionami. Szef projektu koordynuje przecież pracę ludzi, którzy mu formalnie nie podlegają. Jeżeli kierownik działu (zarządzający w pionie) nie udostępni ludzi i środków kierownikowi projektu (działającemu w poziomie) to realizacja projektu stoi pod dużym znakiem zapytania.

Praca przy projektach, wykorzystana podczas wdrażania najważniejszych procesów silnie wpływa na wytworzenie się swoistej projektowej kultury organizacyjnej. Cechuje ją spójne podejście do każdego działania angażującego zasoby kilku departamentów w firmie, stosowanie jednolitych technik i sposobów komunikacji, a przede wszystkim - wspólne rozumienie założeń, celów i oczekiwań względem realizowanego projektu. Powstanie projektowej kultury organizacyjnej jest raczej efektem ubocznym uruchomienia kilkunastu kluczowych projektów usprawniania procesów, jednak masowe uczestnictwo pracowników tych projektach przyczynia się do umocnienia w nowopowstałej organizacji projektowych standardów działania. W firmach często mówi się że projekty wspierają zmiany organizacyjne. Stają się zwolna rutynową, codzienną działalnością firmy, a co więcej - jej kierownictwo chce, aby stały się jego kompetencją.

3

---