ANALIZA PRZYCHODÓW I KOSZTÓW FUNKCJONOWANIA FIRMY

12.1. POJĘCIE PRZYCHODÓW I ICH RODZAJE

Przychody są pieniężnym wyrazem sprzedaży jego produktów i usług. Można powiedzieć, że kształtują one stronę dochodową jego działalności. Przychody powinny pokryć koszty działalności firmy oraz pozwolić na uzyskanie nadwyżki finansowej, która jest m.in źródłem wynagrodzenia właścicieli i dawców kapitału obcego finansującego jego majątek.

Zadaniem analizy przychodów jest ustalenie struktury źródeł tych przychodów, dynamiki, która pozwoli wskazać na rozwój, stagnację czy też regres w działalności przedsiębiorstwa.

Składniki przychodów to:

1. Przychody ze sprzedaży wyrobów i usług,

2. Przychody ze sprzedaży towarów i materiałów,

3. Pozostałe przychody operacyjne,

4. Przychody finansowe,

5. Przychody z operacji nadzwyczajnych- zyski nadzwyczajne.

Punkt 1 i 2 to przychody ze sprzedaży lub przychody operacyjne. Punkty 1-4 to przychody z całokształtu działalności gospodarczej.

Analiza wstępna powinna umożliwiać poznanie ogólnej struktury przychodów, podstawowych tendencji oraz ustalenie kierunków analizy szczegółowej.

Analiza szczegółowa przez zastosowanie metod analizy przyczynowo skutkowej powinna umożliwić ustalenie źródeł i przyczyn wzrostu lub spadku przychodów, wskazać na rezerwy wzrostu i możliwości ich wykorzystania.

Ogólna analiza przychodów powinna odpowiadać na pytania:

- jaka jest wielkość przychodów z podziałem na poszczególne składniki - źródła

- jakie są wiodące źródła przychodów, czyli ich struktura

- jakie są podstawowe czynniki kształtowania się przychodów, czyli badanie dynamiki

- jakie powinny być kierunki analizy szczegółowej ze względu na konkretną sytuację badanej firmy.

Szczegółowa analiza przychodów.

Przychody ze sprzedaży ujmowane w rachunku zysków i strat są wyrażane w cenach bieżących. We wstępnej ocenie należałoby skonfrontować je z realną dynamiką cen

Przychody ze sprzedaży produktów i towarów - jest to iloczyn ilości sprzedanych produktów (q) i cen jednostkowych (p): P= Eq x p

Chcąc ustalić wpływ poszczególnych czynników na sumy wielkości przychodów ze sprzedaży można zastosować jedną z metod analizy przyczynowo-skutkowej, jaką jest metoda podstawień łańcuchowych. Pierwszy krok to ustalenie odchylenia bezwzględnego między porównywalnymi wielkościami: ΔP=P₁-P₀ lub ΔP=Eq₁p₁-Eq₀p₀ gdzie ΔP- zmiany wielkości przychodów, P₀,P₁- wielkość przychodów odpowiednio w okresie bazowym i badanym. Na zmiany wielkości przychodów ze sprzedaży działają dwa czynniki, ustalenie wpływu których może być następujące:

1. wpływ ilości sprzedanych produktów ΔP=Eq₁ x p₀-Eq₀ x p₀

2. wpływ ceny jednostkowej produktów

ΔPp= Eq₁p₁-Eq₁ x p₀

Szczegółowa analiza przychodów ze sprzedaży może być rozwinięta przez wyodrębnienie:

- kierunków sprzedaży: kraj, export

- szczebli sprzedaży: producent, hurtownik, detalista

- charakteru rynków: lokalny, regionalny, krajowy

Wyodrębnienie sprzedaży eksportowej w analizie przychodów ma swoje uzasadnienie w tych przedsiębiorstwach, które mają znaczny udział eksportu w przychodach. Analiza przychodów ze sprzedaży eksportowej P_e uwzględniać powinna nast. czynniki: ilość sprzedanych produktów (q), ceny dewizowe w jakiej były sprzedane produkty (p_d), oraz kurs złotego do waluty zagranicznej (w).

Pe= Eq x p_d x w

Analiza przychodów z wydzieleniem podstawowych szczebli sprzedaży ma swoje uzasadnienie w tym, że każdy z tych szczebli stosuje inne ceny zbytu, hurtowe bądź detaliczne.

Analiza struktury przychodów wg charakteru rynków może mieć większe znaczenie dla oceny działalności marketingowej niż kształtowania strumieni przychodów finansowych.

Pozostałe przychody operacyjne i finansowe.

Składnikami przychodów są także pozostałe przychody operacyjne, przychody finansowe oraz zyski nadzwyczajne. Do typowych pozostałych przychodów można zwłaszcza zaliczyć przychody z tytułu:

- sprzedaży składników rzeczowego majątku trwałego

- otrzymanych dotacji

- nadwyżek inwentaryzacyjnych składników majątku.

Do typowych przychodów finansowych można z kolei zaliczyć następujące składniki:

- odsetki uzyskane od środków finansowych zdeponowanych w bankach

- otrzymane dywidendy z tytułu udziałów i akcji w innych podmiotach

- przychody ze sprzedaży udziałów, akcji i obligacji

- odsetki otrzymane od udzielonych pożyczek innym podmiotom

- dodatnie różnice kursowe uzyskane w wyniku operacji gospodarczych realizowanych w obcych walutach

- przychody z dzierżawy majątku trwałego oraz raty leasingowe z tytułu leasingu operacyjnego

- odsetki od nieterminowego regulowania wierzytelności przedsiębiorstwa przez kontrahentów- odbiorców.

Zyski nadzwyczajne mają zazwyczaj marginalne znaczenie w przychodach i mogą dotyczyć np. odszkodowań od ubezpieczycieli z tytułu uszczerbku w majątku na skutek pożaru, itp.

Analizie szczegółowej powinny być poddane zwłaszcza te pozycje pozostałych przychodów, które mają znaczny udział w całkowitych przychodach. Może to np. dotyczyć odsetek od udzielonych pożyczek, odsetek od depozytów, itp. W odniesieniu do tych składników stosuje się nast. formułę: Pf = F x s , gdzie Pf to przychody finansowe, F- kwota depozytów, udzielonych pożyczek, itp., s- przeciętna stopa oprocentowania w skali rocznej.

Chcąc ustalić wielkość przychodów dla krótszego okresu trzeba uwzględnić okres, na który zostały zdeponowane pieniądze, lub udzielona pożyczka, zatem: Pf= Fxsxt/360, gdzie: t- okres na jaki udzielono pożyczki, złożono depozyt itd. Jeśli w strukturze kosztów finansowych znaczący udział mają dywidendy od udziałów i akcji w obcych podmiotach, celowe jest ustalenie relacji dywidendy do zaangażowanego majątku finansowego:

S_d = D/Mf x 100, gdzie s_d- przeciętna stopa dywidendy, D- uzyskane w skali rocznej przychody z dywidendy, Mf- przeciętna wartość majątku finansowego zaangażowanego w udziałach i akcjach w obcych podmiotach.

12.2. Analiza ogólna kosztów działalności i ich zmian.

Pojęcie i zadania analizy kosztów.

Analiza kosztów to istotny fragment analizy ekonomiczno- finansowej przedsiębiorstwa. Analiza, wykorzystując właściwe sobie metody i techniki badań analitycznych powinna odpowiedzieć na pytania:

- jakie są podstawowe tendencje kształtowania się kosztów działalności przedsiębiorstwa?

- Czy wyznaczone zadania w zakresie kosztów zostały osiągnięte?

- Czy poziom kosztów i tendencje zmian tego poziomu stwarzają warunki wzrostu konkurencyjności produktów przedsiębiorstwa?

- Czy przedsiębiorstwo w bliższej i dalszej perspektywie ma szanse dalszej redukcji kosztów?

Odpowiedzi na te pytania stanowią cel, jaki ma do spełnienia analiza kosztów.

Ogólna analiza kosztów - polega przede wszystkim na analizie struktury i dynamiki kosztów oraz ustaleniu odchyleń kosztów w stosunku do przyjętych odniesień.

Analiza struktury kosztów umożliwia ocenę roli i znaczenia poszczególnych składników kosztów w kształtowaniu kosztów całkowitych. Strukturę kosztów analizuje się w następujących przekrojach:

- rodzajowym

- kosztów bezpośrednich i pośrednich

- kosztów zmiennych i stałych

- kosztów w podziale na miejsca powstawania

Analiza kosztów w przekroju rodzajowym pozwala ustalić i ocenić proporcje poszczególnych czynników, zwłaszcza zaś nakładów pracy żywej i uprzedmiotowionej.

Zmiany struktury kosztów zachodzą pod wpływem różnej dynamiki poszczególnych składników kosztów. Dynamika kosztów może być oceniana na tle wskaźników dynamiki kosztów całkowitych, a także poszczególnych ich rodzajów i grup. Do oceny może służyć wskaźnik dynamiki:

W_dk= K₁/K₀ x 100%, gdzie: W_dk- wskaźnik dynamiki kosztów, K₀- koszty okresu bazowego, K₁- koszty okresu badanego. Wskaźniki dynamiki muszą być rozpatrywane na tle zmian innych wskaźników, zwłaszcza wartości produkcji, sprzedaży itp., które można obliczyć wg wzoru:

W_dp=P₁/P₀ x 100%, gdzie W_dp-wskaźnik dynamiki przychodów, P₀- przychody okresu bazowego, P₁- przychody okresu badanego.

12.3. Szczegółowa analiza kosztów wg podstawowych przekrojów strukturalnych.

Przekroje analizy.

Szczegółową analizę kosztów, jej kierunki i zakres wyznaczają m.in. następujące przesłanki:

1. przekroje ewidencji i rachunku kosztów stosowane w danym przedsiębiorstwie

2. znaczenie danego składnika kosztów w kształtowaniu kosztów całkowitych

3. zakres stosowania limitowania kosztów

Najczęściej w przedsiębiorstwach stosowane są nast. przekroje kosztów:

1. rodzajowy, który pozwala wyodrębnić podstawowe rodzaje kosztów

2. kalkulacyjny, który dzieli koszty na bezpośrednie związane z produktem i pośrednie, które kształtowane są wielkością potencjału oraz ogólnymi rozmiarami działalności

1. Podział na koszty zmienne i stałe z punktu widzenia reagowania na zmiany rozmiarów produkcji

2. Wg miejsc powstawania kosztów

Analiza kosztów bezpośrednich- zmiennych.

Szczegółowa analiza kosztów bezpośrednich (zmiennych) dotyczy w szczególności

- zużycia surowców i materiałów bezpośrednich

- zużycia energii technologicznej w procesie produkcji

- pracochłonności wytworzenia wyrobu

- innych kosztów, które można rozliczyć wprost proporcjonalnie do liczby wyrobów, np. koszty uruchomienia produkcji nowych wyrobów rozliczone na określoną wielkość produkcji, koszty sprzedaży powiązane bezpośrednio z ilością sprzedanych produktów. Koszty bezpośrednie wyznacz iloczyn następujących czynników:

K_b= Eq x u x p, gdzie K_b- koszty bezpośrednie, q- ilość wyrobów, u- jednostkowe zużycie materiałów, p- jednostkowe ceny materiałów, energii, wynagrodzeń.

Analiza kosztów pośrednich- stałych.

Koszty amortyzacji są składnikiem kosztów pośrednich, mają one charakter względnie stały. Przy danym potencjale wytwórczym zmieniają się skokowo przy oddaniu do eksploatacji nowych środków trwałych i pełnym umorzeniu dotychczas używanych składników majątku. Koszty amortyzacji można zapisać jako iloczyn:

K_a= M_t x s_a, gdzie K_a- koszty amortyzacji w skali rocznej, M_t- przeciętny stan majątku trwałego w skali rocznej, podlegającego amortyzacji, s_a- przeciętna stopa amortyzacji majątku trwałego w skali rocznej.

Koszty wynagrodzeń- wyznacza iloczyn przeciętnego zatrudnienia oraz przeciętnych wynagrodzeń:

K_w= L_p x w, gdzie K_w- koszty wynagrodzeń wraz z narzutami w danym okresie, L_p- przeciętna liczba pracowników, w- przeciętne wynagrodzenie w danym okresie wraz z narzutami.

Koszty finansowe

Koszty z tytułu oprocentowania kredytów bankowych określa iloczyn kwoty wykorzystanego kredytu oraz stopy oprocentowania, co możemy zapisać:

K_f = K_r x s_k, gdzie: K_f - koszty finansowe, K_r - kwota wykorzystanego kredytu, s_k - stopa oprocentowania.

Analiza ekonomiczna - Rozdział 12 - Analiza przychodów i kosztów funkcjonowania firmy

2

www.wkuwanko.pl

---