Szkoła Różewicza wg J. Sławińskiego [w: Teksty i teksty}

Poetycka moralistyka jest szkołą poetycką ukształtowaną pod wpływem liryki Różewicza. Wyrazista w latach 1955-1958. Większość poetów debiutujących w tym czasie, znajdowała się w jej polu oddziaływania.

W poetyce Różewicza od Niepokoju po Nic w płaszczu Prospera powtarza się wciąż ta sama sytuacja człowieka, który nie jest w stanie ująć swoich doświadczeń (psychologicznych, społecznych, światopoglądowych)jako skoordynowanej i znaczącej całości.

W pierwszych książkach Różewicza biografia „ja” lirycznego była ściśle umiejscowiona w czasie i przestrzeni. Jego nie-krystalizacja stanowiła wyraz niemożliwości wytłumaczenia sobie i innym doświadczeń okupacyjnego koszmaru i swojego przetrwania. Była równocześnie aktem protestu wobec tych doświadczeń. Nie da się scalić całości, skazana jest ona na rozproszenie i bezład.

Drugą, utajoną strefą „ja” jest tęsknota za jednoznacznym porządkiem moralnym (przypuszczenie, że taki porządek jest możliwy i osiągalny).

Świat liryki Różewicza mieści się między biegunami apokalipsy i sielanki. Z jednej strony- przerażenie nie dającą się objąć katastrofą, której skutki tkwią nadal w okaleczonych ciałach i zdeformowanych psychikach; psychikach drugiej- przeczucie ładu, oczekiwanie na formę, która rozproszony świat zintegruje i na nowo określi.[oscylacja „ja” lirycznego pomiędzy świadomością rozbicia i „wolą formy”].

Drugi okres. Począwszy od Poematu otwartego - po praktyce lat 1949-1954 (ta praktyka pisarska także w utworach narracyjnych i dramatycznych) - Świat, który się rozsypał jest światem jedynym, bezspornym, absolutnym, „ja” uległo całkowitemu rozproszeniu wśród bezładu określających je warunków.Świat składa się z elementów oderwanych od struktury, z odprysków i skrawkow egzystujących na własny rachunek, poza jakąkolwiek uchwytną całością, sumujących się w ramach przypadkowych szeregów i chwilowych kombinacji.

Różewiczowski monolog liryczny jest wypowiedzią podmiotu, który nie może się ukonstytuować jako osobowość, nie jest w stanie wskazać swoich granic i swojej tożsamości.

Różewicza przeciwstawia się możliwości takiego „ja”, które jest strumieniem aktywności skierowanej na świat otaczający. Bohater Różewicza jest antyawangardowy w swoim totalnym zdeterminowaniu i posłuszeństwie wobec chaosu. Wykładnikiem jego sytuacji jest styl określony mianem retoryki bezradności.

U Różewicza:

-Rozbudowane szeregi wyliczeń

-repetycje,

-natrętne paralelizmy,

-niemożliwość scalenia się osobowości bohatera

-wszystko znajduje się niejako na jednym planie, bez wyboru i hierarchii

-skladnia Różewiczowska nie zna stosunków nadrzędności i podrzędności

-neguje potrzebę określenia własnych granic np. gatunków mówienia

---