KONSPEKT - INSTRUKTAŻ STANOWISKOWY
SZCZECIN 2007r.
Wyciąg z Rozporządzenia Ministra Gospodarki i Pracy z dnia 27 lipca 2004r. w sprawie szkolenia w dziedzinie bezpieczeństwa i higieny pracy (Dz. U. z 2004r. nr 180, poz. 1860)
INSTRUKTAŻ STANOWISKOWY
§ 9. 2. Instruktaż stanowiskowy powinien zapewnić uczestnikom szkolenia zapoznanie się z czynnikami środowiska pracy występującymi na ich stanowiskach pracy i ryzykiem zawodowym związanym z wykonywaną pracą, sposobami ochrony przed zagrożeniami, jakie mogą powodować te czynniki, oraz metodami bezpiecznego wykonywania pracy na tych stanowiskach.
§ 11. 1. Instruktaż stanowiskowy przeprowadza się przed dopuszczeniem do wykonywania pracy na określonym stanowisku:
pracownika zatrudnianego na stanowisku robotniczym oraz innym, na którym występuje narażenie na działanie czynników szkodliwych dla zdrowia, uciążliwych lub niebezpiecznych;
pracownika przenoszonego na stanowisko, o którym mowa w pkt. 1;
ucznia odbywającego praktyczna naukę zawodu oraz studenta odbywającego praktykę studencką.
2. Pracownik wykonujący prace na kilku stanowiskach pracy powinien odbyć instruktaż stanowiskowy na każdym z tych stanowisk.
3. W przypadku wprowadzenia na stanowisku, o którym mowa w ust. 1 pkt. 1, zmian warunków techniczno - organizacyjnych, w szczególności zmian procesu technologicznego, zmian organizacji stanowisk pracy, wprowadzenia do stosowania substancji o działaniu szkodliwym dla zdrowia albo niebezpiecznym oraz nowych lub zmienianych narzędzi, maszyn i innych urządzeń - pracownik zatrudniony na tym stanowisku odbywa instruktaż stanowiskowy przygotowujący go do bezpiecznego wykonywania pracy w zmienionych warunkach. Tematyka i czas trwania instruktażu stanowiskowego powinny być uzależnione od rodzaju i zakresu wprowadzonych na stanowisku zmian.
4. Czas trwania instruktażu stanowiskowego powinien być uzależniony od przygotowania zawodowego pracownika, dotychczasowego stażu pracy oraz rodzaju pracy i zagrożeń występujących na stanowisku pracy, na którym pracownik ma być zatrudniony.
5. Instruktaż stanowiskowy przeprowadza wyznaczona przez pracodawcę osoba kierująca pracownikami lub pracodawca, jeżeli osoby te posiadają odpowiednie kwalifikacje i doświadczenie zawodowe oraz są przeszkolone w zakresie metod prowadzenia instruktażu stanowiskowego.
6. Instruktaż stanowiskowy kończy się sprawdzianem wiedzy i umiejętności z zakresu wykonywania pracy zgodnie z przepisami oraz zasadami bezpieczeństwa i higieny pracy, stanowiącym podstawę dopuszczenia pracownika do wykonywania pracy na określonym stanowisku.
§ 12. 1. Odbycie instruktażu stanowiskowego pracownik potwierdza na piśmie w karcie szkolenia wstępnego, która jest przechowywana w aktach osobowych pracownika.
RAMOWY PROGRAM INSTRUKTAŻU STANOWISKOWEGO
1. Cele szkolenia: Celem szkolenia jest uzyskanie przez pracownika:
Informacji o czynnikach środowiska pracy występujących na danym stanowisku pracy i w jego bezpośrednim otoczeniu oraz o ryzyku zawodowym związanym z wykonywana praca.
Wiedzy i umiejętności dotyczących sposobów ochrony przed zagrożeniami wypadkowymi i zagrożeniami dla zdrowia w warunkach normalnej pracy i w warunkach awaryjnych.
Wiedzy i praktycznych umiejętności z zakresu bezpiecznego wykonywania powierzonej pracy.
2. Uczestnicy szkolenia
Szkolenie jest przeznaczone dla pracowników nowo zatrudnianych na stanowiskach robotniczych i innych, na których występuje narażenie na działanie czynników szkodliwych dla zdrowia, uciążliwych lub niebezpiecznych, dla pracowników przenoszonych na takie stanowiska oraz w przypadku zmiany warunków techniczno - organizacyjnych, tj. w razie zmiany procesu technologicznego, zmiany organizacji stanowisk pracy, wprowadzenia do stosowania substancji o działaniu szkodliwym dla zdrowia albo niebezpiecznym oraz nowych lub zmienianych narzędzi, maszyn i innych urządzeń. Szkolenie jest przeznaczone również dla studentów odbywających praktyki studenckie oraz uczniów odbywających praktyczną naukę zawodu.
3. Sposób organizacji szkolenia
Szkolenie powinno być prowadzone w formie instruktażu - na stanowisku, na którym będzie zatrudniony instruowany pracownik, na podstawie szczegółowego programu opracowanego przez organizatora szkolenia. Szkolenie powinno uwzględniać następujące etapy:
Rozmowę wstępną instruktora z instruowanym pracownikiem.
Pokaz i objaśnienie przez instruktora całego procesu pracy, który ma być realizowany przez pracownika.
Próbne wykonywanie procesu pracy przez pracownika przy korygowaniu przez instruktora sposobów wykonywania pracy.
Samodzielna prace instruowanego pracownika pod nadzorem instruktora.
Sprawdzenie i ocenę przez instruktora sposobu wykonywania pracy przez pracownika.
Jeżeli pracownik wykonuje prace na różnych stanowiskach, szkolenie powinno uwzględniać wszystkie rodzaje prac, które będą należały do zakresu obowiązków pracownika.
Sposób realizacji szkolenia i czas trwania poszczególnych jego części powinny być dostosowane do przygotowania zawodowego i dotychczasowego stażu pracy pracownika oraz zagrożeń występujących przy przewidzianej do wykonywania przez niego pracy.
Instruktaż osób wymienionych w § 11 ust. 1 rozporządzenia
Lp. |
Temat szkolenia |
Czas |
Przygotowanie pracownika do wykonania określonej pracy, w tym w szczególności omówienie warunków pracy z uwzględnieniem: - Elementów pomieszczenia pracy, w których ma pracować pracownik, mających wpływ na warunki pracy pracownika (np. oświetlenie ogólne, ogrzewanie, wentylacja, urządzenia techniczne, urządzenia ochronne). - Elementów stanowiska roboczego mających wpływ na bezpieczeństwo i higienę pracy (pozycja przy pracy, oświetlenie miejscowe, urządzenia zabezpieczające, ostrzegawcze i sygnalizacyjne, narzędzia, surowce i produkty). - Przebiegu procesu pracy na stanowisku pracy w nawiązaniu do procesu produkcyjnego (działalności) w całej komórce organizacyjnej i zakładzie pracy. Omówienie czynników środowiska pracy występujących przy określonych czynnościach na stanowisku pracy oraz zagrożeń, jakie mogą stwarzać te czynniki, wyników oceny ryzyka zawodowego związanego z wykonywana praca i sposobów ochrony przed zagrożeniami, a także zasad postępowania w razie wypadku lub awarii. Przygotowanie wyposażenia stanowiska roboczego do wykonywania określonego zadania. |
2 |
|
Pokaz przez instruktora sposobu wykonywania pracy na stanowisku pracy zgodnie z przepisami i zasadami bezpieczeństwa i higieny pracy, z uwzględnieniem metod bezpiecznego wykonywania poszczególnych czynności i ze szczególnym zwróceniem uwagi na czynności trudne i niebezpieczne |
0,5 |
|
Próbne wykonanie zadania przez pracownika pod kontrolą instruktora |
0,5 |
|
Samodzielna praca pracownika pod nadzorem instruktora |
4 |
|
Omówienie i ocena przebiegu wykonywania pracy przez pracownika |
1 |
|
Razem: |
Min 8 |
|
4. Istota i cel szkolenia stanowiskowego bhp
Szkolenie stanowiskowe bhp jest jednym z kilku elementów systemu szkolenia bhp w zakładzie pracy. Zgłaszający się do pracy nowy pracownik podlega obowiązkowi szkolenia:
Instruktaż ogólny, realizowany przez przedstawicieli służb bhp.
Instruktaż stanowiskowy, realizowany przez pracodawcę lub przedstawiciela średniego dozoru technicznego (mistrza, brygadzistę, instruktora zawodu, wyznaczonego wysoko kwalifikowanego pracownika). Należy zaznaczyć, że szkoleniu temu podlegają poza nowymi pracownikami również ci wszyscy, którzy zmieniają stanowisko pracy,
Szkolenie okresowe
Celem szkolenia stanowiskowego bhp jest zapoznanie pracownika z:
Procesem pracy, jego fazami oraz czynnościami występującymi w kolejnych fazach,
Zagrożeniami występującymi na stanowisku pracy oraz w otoczeniu stanowiska,
Z metodyką wykonywania czynności w sposób uwzględniający istnienie zagrożenia i zabezpieczający przed wypadkiem;
Celem szkolenia stanowiskowego bhp jest kształtowanie:
Umiejętności bezpiecznego wykonywania pracy, tzn. zastosowania w praktyce zarówno metod pracy efektywnej o dobrej jakości, ale również metod pracy bezpiecznej.
Postaw warunkujących akceptację bezpiecznych metod pracy i ich doskonalenie.
Nawyków mistrzowskiego wykonywania zawodu.
5. Metodyka przygotowania szkolenia stanowiskowego bhp
Przedmiotem nauczania jest określona praca. Określając przedmiot nauczania, trzeba ustalić:
Jaka to jest praca.
Jaki materiał wyjściowy (surowiec) używany jest do wytwarzania produktów.
W jakim czasie praca ma być wykonana.
W jakim miejscu i na jakim stanowisku praca powinna być wykonana.
Na jakie elementy (np. operacje) praca powinna być rozłożona.
Jakie zagrożenia istnieją w poszczególnych elementach pracy.
Jakie czynności uboczne i pomocnicze wiążą się z wykonywaniem pracy.
Do jakiego stopnia dokładności, szybkości, pewności należy nauczyć.
jakie szczególne wymogi dotyczące bezpieczeństwa pracy stawiać należy uczącym się.
6. Etapy przygotowania instruktażu stanowiskowego
Analiza stanowiska z punktu widzenia czynności w fazach procesu produkcyjnego.
Analiza stanowiska roboczego z punktu widzenia występujących zagrożeń, uciążliwości.
Opis czynności wraz z określeniem występujących zagrożeń i wskazaniem sposobu zachowania, opis zagrożeń występujących w najbliższym środowisku, wokół stanowiska pracy,
Przygotowanie wyposażenia stanowiska roboczego odpowiednio do wykonywanego zadania roboczego.
Przy wykonywaniu analizy czynności na wybranym stanowisku należy uwzględnić następujące materiały:
Listę zagrożeń i czynników szkodliwych występujących w danej branży. (załącznik nr 1)
Tabela zawierająca fazy produkcyjne i zagrożenia. (załącznik nr 2)
Opis czynności na stanowisku pracy. (załącznik nr 3)
Instrukcje stanowiskowe.
Załącznik nr 1
Lista zagrożeń i czynników szkodliwych
Czynniki natury technicznej (konstrukcja i stan techniczny maszyny, urządzeń, narzędzi, otoczenia)
Cechy i właściwości przedmiotu: elementy ruchome, luźne, ostre, wystające, kształt, stabilność, stateczność, sztywność, zawartość, chropowatość powierzchni, nieprzewidziana zmiana położenia przedmiotu, szkodliwe oddziaływanie materiałów, wytrzymałość mechaniczna, cieplna, chemiczna i elektryczna.
Cechy i właściwości środków transportu: różnorodność ruchu, zmienność kierunkowości ruchu, stabilność, stateczność, stan techniczny, oznakowanie barwne.
Cechy i właściwości maszyn ( urządzeń ): samoczynne unieruchomienie, przypadkowe wyłączenie, zmiana położenia przedmiotu, zły stan techniczny, brak urządzeń zabezpieczających, wadliwość urządzeń zabezpieczających, dostosowanie do wygody obsługi.
Cechy i właściwości terenu, pomieszczenia, otoczenia: dostępność do transportowanych przedmiotów, stan dróg transportowych, oświetlenie przedmiotu i drogi jego ruchu, tło akustyczne zapewniające odbiór sygnałów, odbłyski światła, mikroklimat umożliwiający wykonanie zadania bez nadmiernego zmęczenia, czystość powietrza, zatrzymanie się spadającego przedmiotu lub zmiana kierunku spadania, przypadkowe usuniecie przedmiotu, stan ochron osobistych, prąd elektryczny, hałas, drgania, przypadkowa niesprawność, awaria.
Cechy i właściwości narzędzi: konstrukcja, stan techniczny, wygoda obsługi, zabezpieczenie przed urazami.
Czynniki organizacyjne: Dobór środków transportu, zastosowanie uchwytów specjalistycznych do zaczepiania przedmiotów lub opakowań i palet, tempo i rytm pracy, nadmierna lub niedostateczna jej intensywność, stan dróg transportowych, warunki środowiskowe, dobór pracownika, brak nadzoru, nieznajomość niebezpieczeństwa, ukształtowanie stanowisk pracy i wadliwość organizacji, metody pracy i ich zmiana lub wadliwość, samowolne opuszczenie stanowiska przez obsługę, nieprawidłowa zmiana pozycji, niewystarczające przeszkolenie zawodowe i bhp, niedostateczna zdolność adaptacji.
Uwarunkowanie psychofizyczne: Stan zdrowia, łatwe uleganie zmęczeniu, staż pracy, stan emocjonalny, stosunek do pracy, wyszkolenie, przydatność do zawodu, wadliwe właściwości woli i uwagi, wadliwość pracy organów wzroku, niedyspozycje fizyczne i psychiczne, niewłaściwy odruch, brak pamięci, przyspieszony lub opóźniony refleks, zręczność, unik świadomy lub nieświadomy.
Załącznik nr 2
Tabela zawierająca fazy produkcyjne i zagrożenia
Kolejne fazy cyklu produkcyjnego |
Zagrożenia wynikające z cech przedmiotu |
Zagrożenia wynikające z właściwości urządzenia |
Zagrożenia wynikające z cech terenu, pomieszczenia, otoczenia |
Zagrożenia wynikające z właściwości narzędzi |
Zagrożenia wynikające z właściwości transportu |
Zagrożenia wynikające z organizacji pracy |
Zagrożenia wynikające z cech psychofizycznych człowieka |
I. czynności wstępne przed uruchomieniem urządzenia |
|||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
II. czynności podczas uruchomienia urządzenia |
|||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
III. czynności w czasie pracy urządzenia |
|||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
IV. czynności po zatrzymaniu ruchu urządzenia |
|||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
Załącznik nr 3
Opis czynności na stanowisku pracy oraz zagrożeń i wskazówek bezpiecznej pracy
Stanowisko pracy: |
||
Kolejne fazy produkcyjne |
Zagrożenia |
Wskazania dotyczące sposobu pracy |
I. Czynności wstępne przed uruchomieniem maszyny
|
|
|
II. Czynności podczas uruchomienia urządzenia
|
|
|
III. Czynności w czasie pracy
|
|
|
IV. Czynności po zakończeniu pracy
|
|
|
Zagrożenia w otoczeniu miejsca pracy |
|
|
|
||
Objaśnienia do opracowania analizy stanowiska pracy
Po dokonaniu wyboru stanowiska pracy należy wykonać następujące zadania:
Przeczytać listę zagrożeń (załącznik nr 1) i podkreślić te zagrożenia, które zdaniem autora analizy występują na wybranym stanowisku.
Stosując strukturę analizy stanowiska zawartą w tabeli (załącznik nr 2) określić czynności występujące na stanowisku pracy w kolejnych 4 fazach cyklu produkcyjnego i zaznaczyć, posługując się listą zagrożeń (już przeczytaną) te, które występują przy danej czynności.
Posługując się tabelą (załącznik nr 2) i listą zagrożeń, w tabeli (załącznik nr 3) wpisać określone wcześniej czynności, zagrożenia i wskazania bezpiecznej pracy, co stanowi dokładny opis stanowiska pracy będący programem treści nauczania bhp na stanowisku.
Poniżej należy wypisać zagrożenia występujące wokół stanowiska pracy.
Analiza stanowiska pracy z punktu widzenia czynności, zagrożeń i wskazań ,,behapowskich” pozwala ująć treść stanowiska pracy w prosta, przejrzystą tabelę stanowiąca opis stanowiska.
Tak opracowany program uświadamia prowadzącemu szkolenie, iż prezentacja stanowiska pracy i czynności na nim wykonywanych powinna przebiegać płynnie, systemowo, ujmując kolejno czynności w poszczególnych fazach procesu pracy, zagrożenia przy nich występujące i wskazania bezpiecznej pracy.
W myśl Rozporządzenia Ministra Gospodarki i Pracy w sprawie szkolenia bhp, każdy pracownik podejmujący pracę na nowym stanowisku ma obowiązek poddawać się szkoleniu stanowiskowemu bhp. Może to być kandydat do pracy, który:
Ukończył studia o wymaganym kierunku lub nie.
Ukończył szkołę średnią zawodową lub technikum o kierunku wymaganym dla danego zawodu.
Ukończył szkołę podstawową lub gimnazjum, i w drodze tzw. przyuczenia do zawodu nabył kwalifikacje wymagane na danym stanowisku pracy.
Nie posiada wymaganych na stanowisku kwalifikacji.
Posiada praktykę na danym stanowisku pracy, ale zmienił zakład pracy.
Zmienia stanowisko pracy w tym samym zakładzie pracy.
Pracodawco - pytając, dowiesz się o możliwościach swego pracownika!
Częstym błędem popełnianym w tej fazie szkolenia jest przekazywanie zbyt wielu informacji, będących dla nowego pracownika zbiorem słów, nie znajdujących odniesienia do faktów, przedmiotów i wyobrażeń.
Mów i pokazuj! Mów i dawaj przykłady! Ale przede wszystkim pytaj!
o szkołę, jej profil i ważne dla pracy wiadomości.
o lekcje bhp w szkole.
o przebieg praktyk zawodowych i zdobyte doświadczenie (zawodowe i ,,behapowskie”).
o przebytej dotychczasowej pracy, zdobyte w niej osiągnięcia i porażki.
zainteresowania, awersje, słabości.
Każdy z ww. pracowników ma inny zasób wiadomości, umiejętności oraz różny stosunek do pracy w ogóle i do wykonywanego zawodu.
Powiedz o:
Najbliższym dla stanowiska środowisku pracy.
Mikroklimacie.
Oświetleniu.
Hałasie.
Ogólnych wymogach ,,behapowskich”.
Drogach transportowych.
Ubraniu roboczym środkach i urządzeniach zabezpieczających.
PRACODAWCO!
Wprowadzający na stanowisko pracownika o stwierdzonym posiadanym doświadczeniu, nie może traktować tak samo jak absolwenta szkoły.
Doświadczonego pracownika łatwo obrazić pokazem podstawowych czynności czy omawianiem tych informacji, które stanowią już ,,elementarz” wiedzy pracownika.
Istnieje jednak innego rodzaju trudność, która może się ujawnić w toku wstępnej rozmowy, czy wykonywaniu już pierwszych poleceń. Pracownik może posiadać własne zwyczaje pracy, nawyki, które przerodzić się mogły w rutynę.
Mogą to być trwale zachowane gesty, ruchy, przyzwyczajenia. We wstępnej rozmowie trudno będzie mistrzowi dostrzec te cechy, ujawniają się one dopiero w toku wykonywania czynności. Mistrz musi jednak przewidywać rutynowe zachowanie i z równą, jak w stosunku do nowego pracownika będącego absolwentem szkoły (nie posiadającym doświadczenia), czujnością odnosić się do zachowań i nawyków nowego pracownika posiadającego doświadczenie.
Najskuteczniejszą metodą wprowadzenia uczestników w temat szkolenia jest połączenie pogadanki z dyskusją.
W etapie przygotowawczym należy przedstawić przedmiot i cel uczenia. Dzięki temu uczący się uzyska zrozumienie danej pracy, jej znaczenie, podstaw teoretycznych, związków z innymi procesami, sposobu wykonywania oraz świadomość czego oczekuje mistrz i do czego proces nauczania zmierza.
POKAZ
I Etap - prowadzący pokazuje cały układ czynności, zapewniając dobrą widoczność dla wszystkich uczestników. To pierwsze wykonanie układu czynności odbywa się w normalnym tempie. Czasem je powtarzamy dla ułatwienia odbioru całościowego obrazu czynności.
II Etap - prowadzący stosuje pokaz częściowy, wynikły z analizy układu czynności. Każdy układ czynności można bowiem rozbić na etapy, w których podkreślamy właśnie ich następstwa. Każdy z tych etapów oddzielamy niewielką przerwą. Ma to na celu utrwalenie kolejności etapów.
III Etap - ma na celu uwydatnienie tzw. ,,węzłów”. Są to ukryte nieraz dla oka obserwatora trudności wykonania, polegające na tym, że w pewnym momencie włącza się grupy mięśniowe lub wykonuje trudno dostrzegalny drobny ruch, mający duże znaczenie dla prawidłowego wykonania czynności. Te węzłowe ogniwa demonstruje prowadzący w tempie zwolnionym, aby umożliwić zaobserwowanie na czym polega trudność. W etapie tym należy wyodrębnić momenty szczególnie niebezpieczne, które mogą być zsynchronizowane w tzw. ,,węzłami” lub występować poza nimi. Zaleca się, aby czynności zawierające elementy trudne lub stanowiące zagrożenie bezpieczeństwa, uczestnicy przećwiczyli oddzielnie. Dla każdej cząstki powinien się odbywać oddzielny pokaz i ewentualnie wykonanie jej przez kilku pracowników tytułem próby, aby wszyscy pojęli istotę trudności i niebezpieczeństwa.
IV Etap - następuje po analizie układu czynności, które zostały przeprowadzona w etapie drugim i trzecim. Po dokonanej analizie powracamy w etapie czwartym do syntezy i wykonujemy powtórnie pokaz całego układu czynności. Pierwszy raz w tempie zwolnionym dla umożliwienia zsyntetyzowania przez patrzących ukazanych poprzednio etapów układu czynności i jej części węzłowych oraz elementów decydujących o ich bezpiecznym wykonaniu. Po raz drugi i ewentualnie trzeci wykonujemy cały układ w tempie rzeczywistym.
V Etap - polega na sprawdzeniu efektu pokazu, poprzez polecenie kilku uczestnikom powtórzenia demonstrowanych czynności. Prawidłowe wykonanie ich przez uczestników stanowi zakończenie pokazu. Jeśli uczestnicy popełniają błędy, analizujemy ich ruchy uwydatniając na czym polega ich błąd lub pominięcie zasady bezpieczeństwa, a następnie pokazujemy prawidłowe wykonanie danego ogniwa czynności. Powtarzanie czynności trwa dotąd aż uzyska się realizację bezbłędnych i bezpiecznych powtórzeń.
Próbne wykonywanie zadania przez ucznia pod kontrolą prowadzącego instruktaż.
Najbardziej skuteczną metoda próbnego wykonania pracy przez uczniów pod nadzorem instruktora jest metoda pięciofazowa:
Wstępna, samodzielna próba wykonania pracy.
Wykonanie w zwolnionym tempie poszczególnych fragmentów pracy z jednoczesnym głośnym objaśnieniem wykonania poszczególnych czynności.
Wykonanie poszczególnych fragmentów procesu pracy z jednoczesnym objaśnieniem sposobu wykonania tych czynności.
Ogólny - ponowny pokaz całościowy procesu pracy wraz ze stopniowym przyspieszeniem tempa wykonywanych czynności (od powolnego do normalnego).
Pierwsze samodzielne wykonanie pracy przez ucznia jest wynikiem osiągnięcia celu nauczania i opanowania pracy stanowiącej przedmiot szkolenia. Jeśli uczący się pomyślnie wykonał tę próbę, to oznacza, iż wyciągnął pełną korzyść z procesu nauczania. Dla instruktora udana próba stanowi dowód, że pokaz i instruktaż zostały przeprowadzone w sposób prawidłowy i kompletny z zastosowaniem właściwych metod dydaktycznych.
W czasie próbnego wykonywania pracy uczący się z reguły popełnia szereg błędów, które w miarę powtarzania prób znikają. W trakcie pracy nowego pracownika jeżeli nie zachodzi potrzeba, instruktor nie powinien zbyt wcześnie ingerować i dokonywać korekty dostrzeżonych usterek wykonawczych. Ingerencja ta jest wtedy niezbędna, gdy uczeń nie przestrzega podstawowych wytycznych wykonywania pracy, zwłaszcza dotyczących bezpiecznego wykonywania pracy, a także zaleceń mających na celu ułatwienie pracy.
Samodzielna praca
Jeżeli uczeń osiągnął wystarczające postępy i potrafi już pod nadzorem zadawalająco wykonywać nową czynność, należy mu powierzyć samodzielną prace do wykonania. Danie uczniowi możliwości samodzielnej pracy pozwala mu uwierzyć we własne siły i umiejętności. Instruktor nie powinien w żadnym przypadku stać obok ucznia i w sposób ciągły obserwować jego pracę.
Omówienie i ocena przebiegu nauki
Według Rozporządzenia w sprawie szkolenia w dziedzinie bezpieczeństwa i higieny pracy instruktaż stanowiskowy kończy się sprawdzianem wiedzy i umiejętności z zakresu wykonywania pracy zgodnie z przepisami oraz zasadami bezpieczeństwa i higieny pracy, stanowiącym podstawę dopuszczenia pracownika do wykonywania pracy na określonym stanowisku.
Sprawdzian taki należy przeprowadzić,, powierzając pracownikowi zadanie do wykonania.
REGUŁY POSTEPOWANIA W TOKU INSTRUKTAŻU
Każdego uczestnika szkolenia przyjmować i poznawać indywidualnie. Na tę zasadę należy zwrócić szczególną uwagę. Instruktor powinien od początku dobrze poznawać swojego ucznia, uwzględniając jego temperament, osobowość i informacje z badań psychotechnicznych. Następnie instruktor poznaje go lepiej w toku przyjaznych rozmów. Znajomość wszystkich uczniów umożliwia instruktorowi interweniowanie we właściwym czasie i usuwanie w porę zakłóceń w procesie szkoleniowym.
Rozkładać pracę na elementy i uczyć w danej chwili tylko nowych rzeczy, przechodząc od prostych do skomplikowanych. Każde ćwiczenie powinno zawierać trudność możliwa do pokonania, ale nie za małą, gdyż nauka pozbawiona wszelkich trudności nie budzi zainteresowania.
Do nowej trudności przechodzić dopiero po zdecydowanym przezwyciężeniu poprzedniej. W razie potrzeby ćwiczenia należy powtarzać tak długo, aż uczeń opanuje daną operacje w stopniu zadawalającym.
Z początku nie należy liczyć się z czasem, ponieważ nie wszyscy jednakowo opanowują sposoby pracy, należy na razie zwracać uwagę nie na szybkość, lecz na jakość wykonywania pracy. Nie oznacza to, że można dopuszczać do dłużyzn w szkoleniu. Przeciwnie, dążenie do jakości w toku pierwszych ćwiczeń powinno umożliwić instruktorowi stawianie później większych wymagań w stosunku do tempa wykonywania pracy, aby stopniowo uczeń osiągnął wydajność robotnika wykwalifikowanego.
Dbać o konkretność szkolenia. Szkolenie jest wydajniejsze, gdy przechodzi się od konkretu do abstrakcji.
Unikać długich wyjaśnień. Instruktaż powinien być krótki. Każde nowe zajęcie powinno zaczynać się od powtórzenia.
Od początku wyrabiać właściwe nawyki. Należy unikać utrwalania w pamięci merytorycznej szkolnych nawyków nieprawidłowych, których później bardzo trudno się pozbyć.
Stworzyć szkolonemu możliwości poznawania swoich postępów i stałego ich kontrolowania. W każdym ćwiczeniu należy uwzględnić możliwość samokontroli.
Poprawiać złe ruchy, prostować błędy. Nie należy być pod tym względem tolerancyjnym, aby zapobiec przekształceniu się błędów w nawyki i przyzwyczajenia. Zaczynać od zwrócenia uwagi na udaną część pracy, uzupełniając to następnie wykryciem przyczyn błędów i wyciągnięciem odpowiednich wniosków. Przy korygowaniu złej postawy lub niewłaściwego ruchu instruktor może interweniować dopiero w ostateczności, gdy uczeń nie może się poprawić, pomimo obserwacji i wskazówek. Instruktor powinien zadawać pytania umożliwiające przypomnienie sobie przez uczniów sposobów pracy zademonstrowanych przed ćwiczeniem.
Upewnić się, czy szkolenie jest skuteczne. Nie pytać o to uczniów lecz sprawdzać przy pomocy pytań kontrolnych. Jeśli odpowiedzi na pytania są mało precyzyjne, praca mierna, ruch niewłaściwe, instruktor powinien wyciągnąć z tego wniosek, że nie osiąga celu i w konsekwencji musi staranniej przygotować się do zajęć, jaśniej instruować, precyzyjniej pokazywać właściwe ruchy.
Pobudzić jak największe zainteresowanie uczniów. Szkolenie jest tylko wtedy skuteczne, gdy uczniowie mają rzeczywiście chęć uczenia się. Ale te chęci należy kultywować, stwarzając ośrodki zainteresowania.
Urozmaicać ćwiczenia. Uczeń z początku nie może długo koncentrować uwagi na jednym przedmiocie, szczególnie w przypadku gdy przedmiotem ćwiczeń są operacje i ruchy raczej bardzo proste, a nie wykonywanie pracy całościowej. Gdy pojawią się oznaki znużenia, nie może już pobudzić zapału i trudno utrzymać uwagę, należy zmienić rodzaj ćwiczenia.
Stosować odprężenia miedzy okresami wytężonej uwagi. W początkach szkolenia stosować co godzinę 5-minutowe przerwy. Należy stosować na przemian ćwiczenia wymagające uwagi (np. ćwiczenia zrelaksowania) i ćwiczenia wymagające wydatkowania energii mięśniowej.
Nigdy nie wymagać pracy niezgodnej z opanowanymi już wiadomościami i umiejętnościami. W przeciwnym razie uczeń może nabrać złych nawyków, które trudno będzie później przezwyciężyć.
Wyrabiać ducha współdziałania. Instruktor powinien starać się wyrobić solidarność grupową, uświadamiając uczniom, że zarówno silni, jak i słabi mogą wykonywać takie samo zadanie. Jeśli zachodzi potrzeba, należy tłumić przesadną ambicję niektórych, a pobudzać i dodawać otuchy skromniejszym. Zaleca się stosowania w określonym wymiarze ćwiczeń zbiorowych, nie zaniedbując jednak rozwijania ducha współzawodnictwa.
Zwracać uwagę na wychowawcze oddziaływanie w toku kształcenia. Rozbudzać i rozwijać zainteresowanie i zamiłowanie do zawodu, uświadamiając uczniom, że poprzez opanowanie nowych wiadomości zwiększą swoje znaczenie i rozwiną swoją osobowość.
Rady dotyczące komunikowania się w trakcie instruktażu
Pamiętaj zawsze o celu, który chcesz osiągnąć.
Bądź konkretny.
Doceniaj metodę, która ułatwi przekazywanie informacji.
Pamiętaj, że odbiorca informacji to tez człowiek.
Nie mów o rzeczach, które są odbiorcy nieprzydatne.
Postaraj się stworzyć odpowiedni klimat.
Pamiętaj, że wymiana informacji jest też sytuacją, w której obowiązują formy towarzyskie.
Bądź cierpliwy, pamiętaj, że to co jasne i proste dla ciebie, nie musi być takie dla odbiorcy.
Uwzględniaj wiedzę na temat komunikowania się w praktyce.
Przedstaw zespół pracowników obiektywnie, bez uprzedzeń.
Wiedz, że odbiorca poznaje cię nie tylko przez słowa, ale także przez zachowania.
Dbaj o formy komunikacji nie werbalnej (gest, uśmiech, patrzenie w oczy).
O SŁUCHANIU
Na podstawie badań wiadomo, że:
Szybkość słuchania ze zrozumieniem - do ok. 500 słów/min.
Przeciętna szybkość mówienia - do ok. 100 słów/min.
Słuchający może odbierać znacznie więcej niż jest nadawane. Ten nadmiar możliwości sprzyja rozproszeniu uwagi.
Natychmiast po odbiorze odtwarza się sensownie ok. 50% treści.
Po 48 godzinach - około 25%.
1