OPORNOŚĆ - zespół nieswoistych mechanizmów przeciwstawiających się chorobotwórczemu działaniu czynników środowiska zarówno abiotycznego, czyli nieożywionego i biotycznego, czyli ożywianego.

Bariery anatomiczno - fizjologiczne to zespół czynników przeciwstawiających się wnikaniu drobnoustrojów ze świata zewnętrznego do organizmu. zalicza się tu: - nieuszkodzoną skórę oraz jej kwasny odczyn (ph 3,5 - 5,5 - zabijający bakterie) - wydzieliny błon śluzowych , np. niskie ph soku żołądkowego, lizozym - białko niszczące ścianę komórkową bakterii gram dodatnich, występuję w łzach, ślinie, pocie - odruchy obronne organizmu np. kaszel, wymioty kichanie, ruch rzęsek nabłonka migawkowego, strumień łez, plwocinę, śluz - wydaliny organizmu np. mocz, biegunka - symbiotyczną florę bakteryjną ustroju, np. jamy ustnej, pochwy, przewodu pokarmowego, która nie dopuszcza do rozwoju organizmów chorobotwórczych. - w oporności organizmu pewna rolę odgrywa zrogowaciały naskórek oraz błona śluzowa, które chronią organizm przed wniknięciem pasożytów. Skóra spełnia wiele czynności ochronnych: przed zakażeniem bakteriami, grzybami, wirusami, przed czynnikami mechanicznymi, termicznymi, chemicznymi i promieniowaniem świetlnym, oraz zapewnia niezmienne warunki dla środowiska wewnętrznego organizmu (homeostazę). Skóra w okolicy otworów naturalnych (usta, nozdrza, odbyt, pochwa itp.) przechodzi w błony śluzowe. U człowieka najcieńsza jest na powiekach, natomiast najgrubsza jest na pięcie. Ciecz łzowa - substancja nawilżająca, oczyszczająca, zabezpieczająca (przed zarazkami) powierzchnię rogówki oka, składająca się głównie z wody, niewielkiej ilości soli (chlorku sodu) oraz substancji bakteriobójczych. Przezroczysta ciecz łzowa produkowana jest przez gruczoły łzowe. Rozprowadzanie jej odbywa się podczas mrugania powiekami. Nadmiar cieczy łzowej odprowadzany jest do jamy nosowej kanalikami łzowymi w powiekach. Nabłonek pełni przede wszystkim funkcję ochronną, ale w związku z faktem, że jego komórki wytwarzają całą gamę dodatkowych tworów komórkowych, jak mikrokosmki, rzęski, wici, włoski itp., pełni też wiele innych funkcji, między innymi bierze udział we wchłanianiu pokarmu, chroni przed inwazją mikroorganizmów, bierze udział w wymianie gazów i wydalaniu. Podział nabłonków ze względu na funkcję:

pokrywający (okrywający i wyściełający) - wyścieła jamy ciała i narządów, np. przewód pokarmowy, wnętrze nosa ruchowy - polega na przesuwaniu za pomocą rzęsek niepotrzebnych drobin, które dostają się do wnętrza organizmu ze środowiska zewnętrznego, na przykład z tchawicy wydzielniczy - współtworzy gruczoły wydzielnicze, występuje w gruczołach wydzielniczych, wytwarzających hormony, potowych, łojowych, śluzówce jelita, śluzówce jamy gębowej transportujący - transportuje różne cząsteczki chemiczne przez warstwę nabłonkową, na przykład jelit, kanalików nerkowych, naczyń włosowatych czy pęcherzyków płucnych zmysłowy - ma zdolność do odbierania bodźców, występuje w narządach zmysłów, np. siatkówka oka, kubki smakowe, ucho wewnętrzne.

ODPORNOŚĆ - cecha organizmu wyższego, zestaw wszystkich mechanizmów biorących udział w wytworzeniu odpowiedzi odpornościowej. W znaczeniu bardziej ogólnym oznacza zdolność do czynnej i biernej ochrony organizmu przed patogenami.
Badaniem odporności zajmuje się immunologia.Zależnie od przyjętych kryteriów można wyróżnić różne typy odporności:odporność nieswoista: bierna czynna odporność swoista: bierna naturalna sztuczna czynna naturalna sztuczna komórkowa humoralna Bierna, nieswoista część odporności, zwana czasem opornością zależy głównie od budowy i funkcji barier jak: skóra i błony śluzowe. Dlatego należy pamiętać, że oporność jest aktem biernym, w który nie jest zaangażowany układ immunologiczny. Termin oporność i odporność są często ze sobą mylone. Za aktywną (czynną) część odporności odpowiada głównie układ immunologiczny zapewniając zdolność organizmu do rozpoznawania elementów należących do własnego, jak i obcego organizmu, oraz eliminowanie tych ostatnich.Do wyznaczników oporności nieswoistej, biernej należą:występowanie niskiego pH na powierzchni skóry (pH 3-5), w pochwie (kwas mlekowy) oraz żołądku (kwas solny) występowanie bakteriobójczych składników wydzielin, na przykład lizozym w łzach lub interferon we krwi Do wyznaczników oporności nieswoistej, czynnej należą:gwałtowne reakcje oczyszczające drogi oddechowe i pokarmowe, m.in. kaszel, kichanie, wymioty, biegunka podwyższona temperatura ciała i przyspieszony metabolizm fagocytoza Odpowiedzialne za odporność swoistą, czynną są wytworzone przez organizm:limfocyty B, które w wyniku kontaktu z antygenem ulegają aktywacji i przekształceniu w plazmocyty przeciwciała czyli inaczej immunoglobuliny, które mają zdolność do swoistego wiązania się z antygenem limfocyty T, które dojrzewają w grasicy, gdzie nabywają zdolności do odporności immunologicznej Natomiast odporność swoista, bierna polega na posiadaniu limfocytów B i T oraz przeciwciał, pochodzących spoza organizmu - w odporności swoistej, biernej, naturalnej źródłem tych czynników obronnych jest krew matki, przekazującej je dziecku przez łożysko, natomiast w odporności swoistej, biernej, sztucznej ich źródłem jest podana surowica.

PRZECIWCIAŁAMI albo immunoglobulinami nazywa się specyficzny rodzaj białek wydzielanych przez komórki plazmatyczne (czyli pobudzone limfocyty B) w przebiegu odpowiedzi immunologicznej typu humoralnego, które mają zdolność do swoistego rozpoznawania antygenów. Jako część układu odpornościowego u człowieka i innych kręgowców przeciwciała odgrywają zasadniczą rolę w obronie organizmu przed bakteriami i pasożytami zewnątrzkomórkowymi oraz w znacznie mniejszym stopniu, pasożytami i bakteriami wewnątrzkomórkowymi. Głównym zadaniem przeciwciał jest wiązanie antygenu, co umożliwia z kolei zachodzenie innych procesów: opsonizacji, w wyniku której patogen zostaje zneutralizowany^[1] i może być łatwiej usuwany na drodze fagocytozy aktywowania dopełniacza, co skutkuje zniszczeniem niektórych typów patogenów oraz pobudzeniem odpowiedzi odpornościowej cytotoksyczności komórkowej zależnej od przeciwciał neutralizowania toksyn neutralizowania wirusów oddziaływania bakteriostatycznego blokowania adhezyn bakteryjnych Produkcja przeciwciał jest główną funkcją humoralnego układu odpornościowego.

SZCZEPIONKI: używane do czynnego uodparniania, mogą zawierać żywe, odzjadliwione (atutowane) lub onezabite albo produkty metabolizmu drobnoustrojów (toksyny pozbawione właściwości toksycznych, ale zachowujące właściwości immunogenne, tzw. anatoksyny). Na skutek ich podania powstają przeciwciała swoiste lub pojawia się doporność komórkowa. Podanie szczepionki może zwiększać odporność nieswoistą organizmu, mobilizować jego siły obronne-wykorzystywane w profilaktyce. Droga podania uwarunkowana celem jaki chce się osiągnąć - w przypadku poliomyelitis istotne jest miejscowe wytwarzanie przeciwciał IgA w przewodzie pokarmowym. Szczepionek atenuowanych nie można stosować u osób ze zmniejszoną odpornością np. w niedoborach immunologicznych, gdyż może się to skończyć śmiercią. Są szczepionki: wytwarzane fabrycznie, pojedyncze, skojarzone, autoszczepionki. Zabite: drobnoustroje zabijane są przez ogrzewanie w odpowiedniej temp. lub przez śr. Chemiczne-fenol, formalina, metriolat. Tutaj-szczepionki przeciw durowi brzusznemu, krztuścowi, cholerze, poliomyelitis, wściekliźnie.żywe: zawierają drobnoustroje o osłabionej zjadliwości, produkowane są w stanie zliofilizowanym dzięki czemu mają znacznie dłuższą żywotność niż szczepionkom w postaci płynnej. Przeciw ospie, gruźlicy, odrze, różyczce, śwince, wściekliźnie, grypie, brucelozie, tularemii, wąglikowi, dżumie. Anatoksyny jest odjazliwiona( inaktywowana) toksyna, pod wpływem formolu i temp. w ciągu określonego czasu utraca toksyczność zachowując jednak zdolności uodparniające. Bardzo dobre szczepionki, zapewniają długotrwałą odporność zwłaszcza anatoksyny tężcowe i błonicza. Szczepionka pojedyncza preparat biologiczny tylko jeden gatunek drobnoustroju, umożliwia uodpornienie tylko przeciwko jednej chorobie np. przeciw krztuścowi, durowi brzusznemu, przeciw wściekliźnie Szczepionki skojarzone antygeny kilku drobnoustrojów umożliwiających jednoczesne uodpornienie przeciw kilku chorobom np. szczepionka błoniczo-tężcowo- krztuścowa. Autoszczepionki szczepionki zabite, z bakterii wychodowanych z wydzielin lub tkanek chorego i wstrzyknięciu temu samemu choremu w celu wzmocnienia jego organizmu na te drobnoustroje. Stosowane w przewlekłych schorzeniach ropnych.

---