BADANIE PRZECIWCIAŁ ODPORNOŚCIOWYCH U KOBIET W CIĄŻY
Badanie nazywane jest również: BADANIE W PROFILAKTYCE KONFLIKTU SEROLOGICZNEGO
TEORETYCZNE I TECHNICZNE PODSTAWY BADANIA
Badanie polega na określaniu obecności lub braku przeciwciał odpornościowych w osoczu kobiety ciężarnej, które mogły wytworzyć się w jej organizmie w wyniku poprzedniej ciąży lub wcześniejszej transfuzji krwi, a które mogą być skierowane przeciwko antygenom krwinek czerwonych dziecka (płodu).
Przeciwciała odpornościowe mają zdolność przechodzenia przez łożysko. Jeżeli krwinki czerwone płodu lub noworodka zawierają antygen, dla którego organizm matki wytworzył przeciwciała, to przeciwciała te, łącząc się z antygenami krwinek dziecka, niszczą jego krwinki czerwone, prowadząc do tzw. choroby hemolitycznej noworodków o różnym stopniu nasilenia. Określa się to jako konflikt serologiczny między matką i dzieckiem, ponieważ w surowicy (stąd nazwa konfliktu) matki występują przeciwciała przeciwko antygenom krwinek czerwonych dziecka. Typowym przykładem konfliktu serologicznego może być konflikt w układzie grupowym krwi Rh. Spowodowany jest on wytwarzaniem przez organizm kobiety, której krwinki czerwone nie mają antygenu D (kobieta Rh(-)), przeciwciał przeciwko antygenowi D obecnemu w krwinkach czerwonych płodu (dziecko Rh(+)). Organizm matki może wytworzyć także przeciwciała przeciwko innym antygenom krwinek płodu. Tak więc niezgodność serologiczna między matką i dzieckiem może występować także w innych układach niż układ grupowy krwi Rh.
Przeciwciała odpornościowe w surowicu kobiety ciężarnej są wykrywane w podobny sposób, jak to opisano przy wykonywaniu próby krzyżowej krwi (patrz: "Próba krzyżowa"). Z uwagi na trudność pobierania krwi płodu, do badania używa się krwinek czerwonych ojca dziecka albo krwinek czerwonych wzorcowych (krwinek zawierających znane antygeny). Korzystniej jest, jeśli do badania można użyć krwinek czerwonych ojca dziecka. Jednakże warunkiem wykonania badania z krwinkami uzyskanymi od ojca dziecka jest, aby oboje rodzice mieli te same grupy krwi w układzie ABO, albo ojciec miał grupę krwi O lub matka grupę AB. Ilość ewentualnie wykrytych w badaniu przeciwciał odpornościowych we krwi kobiety ciężarnej, określa się poprzez oznaczenie tzw. miana przeciwciał, czyli największego rozcieńczenia surowicy krwi kobiety, które jeszcze wywołuje aglutynację (zlepianie się) badanych krwinek czerwonych.
CZEMU SŁUŻY BADANIE?
Wykrycie przeciwciał odpornościowych umożliwia wczesne rozpoznanie konfliktu serologicznego między matką i płodem. Należy jednak podkreślić, że wykrycie przeciwciał odpornościowych u kobiety w ciąży nie musi jeszcze oznaczać, że istnieje konflikt serologiczny z płodem.
Monitorowanie miana przeciwciał odpornościowych we krwi kobiety ciężarnej pomaga w ocenie zagrożenia życia płodu. Określenie rodzaju tych przeciwciał umożliwia wcześniejsze dobranie odpowiedniego dawcy krwi w przypadku konieczności transfuzji krwi u matki lub transfuzji wymiennej u noworodka. Ponadto badanie pozwala kwalifikować kobiety tzw. Rh ujemne [Rh(-)], które urodziły dzieci tzw. Rh dodatnie [Rh(+)], a nie wytworzyły przeciwciał odpornościowych, do profilaktyki konfliktu serologicznego w układzie Rh (matce podaje się immunoglobuliny przeciwko antygenowi D - tzw. immunoglobulina anty-D).
WSKAZANIA DO WYKONANIA BADANIA
Badanie powinno być wykonywane u wszystkich kobiet - zarówno Rh dodatnich Rh (+), jak i Rh ujemnych Rh (-), w 12 tygodniu ciąży:
jeżeli przeciwciała zostaną wykryte - należy określić rodzaj i miano przeciwciał oraz regularnie kontrolować ich poziom zgodnie z zaleceniami lekarza prowadzącego, zwykle co 4 tygodnie;
jeżeli przeciwciała nie zostaną wykryte - należy wykonać ponowną kontrolę między 28 a 30 tygodniem ciąży.
Badanie jest wykonywane na zlecenie lekarza
BADANIA POPRZEDZAJĄCE
Badanie ginekologiczne określające czas trwania ciąży, a także określenie grupy krwi w układzie ABO i Rh zarówno u matki, jak i ojca dziecka (badanie grupy krwi może być wykonane równolegle z opisywanym badaniem).
SPOSÓB PRZYGOTOWANIA DO BADANIA
Nie ma specjalnych zaleceń.
OPIS BADANIA
Badanej pobiera się około 5-10 ml krwi żylnej (patrz: "Opis badania" w "Badanie krwi"). Jeżeli to możliwe, pobiera się równolegle krew ojca dziecka. Wynik badania przekazywany jest w formie opisu.
INFORMACJE, KTÓRE NALEŻY ZGŁOSIĆ WYKONUJĄCEMU BADANIE
Przed badaniem
Poprzednie ciąże.
Wcześniejsze konflikty serologiczne.
Przyjmowana uprzednio profilaktycznie immunoglobulina anty-D.
Grupa krwi ojca dziecka.
Skłonność do krwawień (skaza krwotoczna).
JAK NALEŻY ZACHOWYWAĆ SIĘ PO BADANIU?
Nie ma specjalnych zaleceń.
Kobiety Rh ujemne Rh (-), które urodziły dzieci Rh dodatnie Rh (+) i nie wytworzyły przeciwciał anty-D (anty-Rh) są kwalifikowane przez lekarza prowadzącego do tzw. profilaktyki konfliktu Rh, czyli podania w ciągu 72 godzin po porodzie immunoglobulin anty-D.
MOŻLIWE POWIKŁANIA PO BADANIU
Brak powikłań, z wyjątkiem (niekiedy) niewielkiego krwawienia i/lub krwiaka w miejscu wkłucia igły po pobraniu krwi do badania