118. KONCENTRACJA I POLARYZACJA
gdy pojawiają się całości społeczne, koncentracja i polaryzacja ich wewnętrznych i zewnętrznych stosunków staje się czymś wyraźnie widocznym, oczywistym i normalnym
rzeczywiste stosunki każdej całości społecznej opierają się na procesach koncentracji jej stosunków wewnętrznych i polaryzacji stosunków zewnętrznych
podział na stosunki społeczne koncentracji i stosunki społeczne polaryzacji:
stosunek społeczny koncentracji- stosunek charakterystyczny dla wewnętrznej więzi ludzi łączących się w społeczne całości lub całości łączących się w większe całości, mające na celu wspólne działanie i odnoszące się do innych całości społecznych
koncentracja- skupienie stosunków społecznych ludzi, wyrażające się połączeniem ich działań i wzajemnym stowarzyszeniem, w celu realizacji przedsięwzięć uznanych za ważne, niezależnie od ich charakteru i znaczenia; można ona osiągnąć bardzo zróżnicowaną intensywność, wskutek zbieżności ludzkich interesów i zbliżenia w realizacji wspólnych przedsięwzięć- szczytowy poziom intensywności uzyskuje w tych związkach społecznych, które dążą do wprowadzenia własnego ładu społecznego na zasadzie wyłączności, gdyż mają poczucie, iż jest on konieczny i nie ma dla niego żadnej alternatywy
stosunek społeczny polaryzacji- stosunek charakterystyczny dla zewnętrznych odniesień pojedynczych ludzi lub ludzi zgrupowanych w ramach odrębnych całości, podejmujących wobec siebie niezależne działania
polaryzacja- rozdzielenie stosunków społecznych ludzi, wyrażających się odrębnością ich działań i ich skierowaniem przeciwko innym w celu realizacji odmiennych, przeciwstawnych przedsięwzięć, niezależnie od ich celów i znaczenia; osiąga rozmaitą intensywność- w swoich podstawowych formach wyraża sprzeczności interesów, które można wyeliminować na drodze negocjacji; w skrajnych postaciach, gdy mamy do czynienia z całkowitą rozbieżnością interesów i nie ma żadnego czynnika zewnętrznego, zdolnego je usunąć, rozstrzygnięcie musi zostać dokonane drogą zmierzenia sił fizycznych- w takich warunkach nie ma bowiem innych procedur ustalenia, kto ma rację; jej ograniczenie możliwe jest tylko przez rozwój instytucji pozwalających na coraz doskonalsze kompensowanie sprzeczności społecznych
Koncentracja stosunków społecznych w ramach odrębnej całości nie oznacza, że nie występuje tu też w tym samym czasie polaryzacja stosunków wewnętrznych. Dlatego w obrębie stosunków społecznych nie ma takiego prostego ich skupienia, które jednocześnie nie wywołałoby polaryzacji wewnętrznej. Nie ma też polaryzacji nie prowadzącej do nasilenia koncentracji. Często polaryzacja pociąga za sobą pojawienie się nowych stosunków koncentracji, gdyż dzielą się dotychczas jednolite organizacje czy związki albo kiedy powstają nowe. Dlatego równoczesność koncentracji i polaryzacji społecznej w stosunkach wewnętrznych całości społecznej jest czymś naturalnym i nieuchronnym w procesie ewolucji stosunków społecznych
Zależność stosunków koncentracji i polaryzacji:
Rzeczywisty stosunek koncentracji polega na tym, że w jego ramach interakcje koncentracji wyraźnie przeważają nad interakcjami polaryzacji. Pociąga to za sobą łączenie się ludzi i umożliwia im, co najmniej, podejmowanie wspólnych przedsięwzięć, a kiedy koncentracja jest dostatecznie intensywna- umożliwia wspólną egzystencję w ramach jednej całości społecznej. Wówczas integrują oni swoje siły, co pozwala im odznaczać się większymi zdolnościami oddziaływania na rzeczywistość.
Rzeczywisty stosunek polaryzacji cechuje się tym, że w jego ramach interakcje polaryzacji wyraźnie przeważają nad interakcjami koncentracji, co powoduje występowanie przeciwko sobie ludzi i uniemożliwia im wspólną egzystencję, a gdy sprzeczności osiągną odpowiednio wysoki poziom, także nie pozwala na podejmowanie wspólnych przedsięwzięć. Wówczas stwarzają oni dla siebie wzajemne zagrożenie. Zmusza ich to do utrzymywania stanu gotowości do walki lub nawet mobilizuje do prowadzenia takiej walki i podejmowania związanego z nią ryzyka.
Jeśli natomiast poziom koncentracji i polaryzacji stosunków w danej całości jest do siebie zbliżony, wówczas jej losy nie są jasne, a przetrwanie narażone na zwiększone niebezpieczeństwo, gdyż często nie jest ona w stanie skutecznie opierać się swoim antagonistom czy wrogom, zwłaszcza kiedy ich wewnętrzne stosunki są dobrze zintegrowane, a oni sami są ambitni.
Poziom koncentracji do poziomu polaryzacji określa jego intensywność- jeśli koncentracja i polaryzacja są do siebie zbliżone, intensywność stosunku jest niska. Kiedy natomiast koncentracja lub polaryzacja wyraźnie górują, mówimy o wysokiej intensywności.
W skrajnych przypadkach, kiedy w ramach danego stosunku występuje tylko polaryzacja, mamy do czynienia ze stosunkiem ekstremalnej polaryzacji. Natomiast nie istnieje stosunek, który opierałby się tylko na koncentracji, bo w ludzkich interakcjach zawsze jakaś polaryzacja jest obecna. Zatem wzajemne odniesienia jednostek i całości społecznych zwykle równocześnie cechuje różna intensywność koncentracji i polaryzacji.
POTĘGA I SUWERENNOŚĆ
POTĘGA:
Zjawisko społeczne, zespół sił w działaniu, zdolnych coś kreować lub przekształcać jakiś wycinek rzeczywistości.
Jest jedną siłą władną coś tworzyć lub zmieniać.
Odnosi się także do najwyższej formy skupienia zasobów i sił w ramach gatunku ludzkiego, do jakiej zdolne są całości wyodrębniające się w procesach koncentracji i polaryzacji jego stosunków wewnętrznych.
Łączy w sobie wyjątkową wielkość, niebywałe predyspozycje, ale jednocześnie nie jest wolne od ograniczeń.
Każda potęga występuje w środowisku i podlega jego determinantom. Służy do czegoś w tym środowisku i może tyle, na ile pozwalają jej zgromadzone i nadające się do wykorzystania środki. Potęga nabrała wyjątkowego znaczenia, gdy gatunek ludzki, podzielony na odrębne, skoncentrowane całości społeczne, przystąpił do „porządkowania” świata wedle różnych wizji. Już wcześniej nie służyła ona tylko do przetrwania, ale przede wszystkim do ekspansji, do tego, aby nie dać się zdystansować. Teraz potęga polityczna stała się z jednej strony źródłem publicznej wielkości i chwały, z drugiej zaś symbolem gotowości do zniszczenia i przejawem wewnętrznej bezsilności gatunku ludzkiego.
Jeśli chodzi o uprzedzenia, poczucie zobowiązania czy przyjaźń, to nie przynależą one do znamion potęgi, lecz składają się na słabości wzmacniające wrogów. W przestrzeni i czasie ostatecznie zwyciężają zwykle ci, którzy mniej się do nich odwołują albo są w ogóle od nich wolni.
Potęga polityczna oznacza zdolność narzucania innym woli przez całości skoncentrowanych stosunków społecznych, zmierzającą do ustanowienia porządku powszechnego wedle własnej wizji.
Potęga w ramach gatunku ludzkiego zawsze ma swój koniec- jest wyrazem siły życia, i- jak każdy inny przejaw- musi ustąpić miejsca innym potęgom, bardziej dynamicznym, lepiej wykorzystującym zasoby generującym nowe zdolności przekształcania świata.
Potęga międzynarodowa jest potęgą szczególnego rodzaju, ponieważ ma najwyższe znaczenie- obecnie w ramach gatunku ludzkiego prawdziwie wielką potęgą może być wyłącznie potęga istniejąca w skali międzynarodowej, która jest potęgą polityczną, zdolną korzystać, jak każda inna, z wszelkich zasobów i sił przydatnych w walce. Wobec niej zasoby i siły innych uczestników stosunków międzynarodowych mają marginesowe znaczenie.
Potęga jest zarówno najtrudniejsza do stworzenia, jak i zachowania.
Długotrwała międzynarodowa potęga polityczna nie opiera się na stałych spektakularnych dokonaniach. Istnieje przede wszystkim dzięki systematycznym działaniom elit, ich zdolnościom właściwej percepcji rzeczywistości i umiejętnościom kierowania masami, czyli sprawnej polityce i dobrej administracji.
W policentrycznym świecie gatunku ludzkiego nie przetrwa nic i nikt, kto nie jest zabezpieczony przez potęgę międzynarodową o statusie politycznym.
SUWERENNOŚĆ
Dzisiaj nie da się suwerenności definiować jako prostej niezależności państwa oraz monopolu na regulację czy nadzorowanie stosunków wewnętrznych.
Bardziej wnikliwi i krytycznie autorzy odnoszą suwerenność raczej do stosunków międzynarodowych, do zewnętrznych uprawnień państwa.
Nie może być byś suwerenem coś, co poddaje się sterowaniu z zewnątrz, coś, co ulega organizacji na nim żerującej i narzucającej wrażenie, że to naród powołuje swoją organizację.
Suwerenność może być tylko właściwością jakiegoś bytu, którego wyjątkowe zdolności do kształtowania rzeczywistości nie pochodzą od jakiejkolwiek innej potęgi, ale są przez niego samodzielnie konstruowane w wielkiej przestrzeni i długim czasie.
Pojęcie „suwerenności” należy stosować wyłącznie do tego typu potęgi, wobec której nie istnieje żadna potęga wyższa.
Suwerenność to faktyczna zdolność udziału, całkowicie na własne ryzyko i w oparciu o samodzielnie kontrolowane środki, w kształtowaniu wielkiej przestrzeni i długiego czasu gatunku ludzkiego za pośrednictwem jego układu sił.
Podstawowym przejawem suwerenności jest obecność monarchicznej całości społecznej dysponującej potęgą niepodlegającą innej potędze, która w każdym kolejnym wydaniu stanowi integralny, chociaż zmienny i przejściowy element ewoluującej poliarchii. Ucieleśnieniem tak pojmowanej suwerenności jest obecnie samodzielne państwo, a wśród państw szczególnym jej przejawem mocarstwo - byt w znacznej mierze( ale i nie całkowicie) dystansujący, jeśli chodzi o zgromadzone zasoby i gotowe do użycia siły, inne całości społeczne ustanowione terytorialnie.
Suwerenność jest zjawiskiem społecznym. Początkowo kształtuje się w bezmiarze anarchii, później jednak funkcjonuje i jest realizowana w ramach poliarchicznej, policentrycznej struktury terytorialnych monarchii. W nich bowiem zgrupował się i uparcie istnieje gatunek ludzki.
Suwerenność występuje jedynie jako przejściowa właściwość społecznych całości, które angażują się w proces stosunków społecznych w taki sposób, że przypada im zdolność utrzymania w czasie jakiegoś wycinka przestrzeni przypadającej gatunkowi ludzkiemu. Ich samodzielność nie jest absolutna, ale opiera się na właściwej im potędze.
Suwerenny jest więc ten, kto w warunkach anarchii okazuje się zdolny powołać i utrzymać wyodrębniony porządek stosunków społecznych w jego politycznej formie. Tą polityczną formą jest monarchia, jednowładztwo, a więc obecnie tylko państwo zbudowane na gruncie monocentrycznej struktury, oparte na jednolitym ośrodku, dysponującym monopolem legalnej przemocy i stanowiące prawo.
Suwerenność nie wyłącza istnienia w warunkach przewagi innego, który jest większy, ale nie na tyle, aby nam odebrać naszą samodzielność, której możemy bronić samotnie albo też w koalicji z innymi suwerennymi podmiotami. Teoretycznie suwerenność najlepiej funkcjonuje w układzie równowagi sił, ale w rzeczywistości taki konfiguracje stosunków są rzadkie.