Pojęcie klimatu i metody jego określania w warunkach górniczych

1. Różnica między pojęciem klimatyzacji, ogólnie używanym w technice, a pojęciem klimatyzacji w górnictwie.

Przez klimatyzację albo kondycjonowanie powietrza w technice rozumie się takie działanie, którego efektem jest przygotowanie pewnej określonej ilości powietrza w danym czasie, odpowiadającej pod względem fizykochemicznym warunkom pełnego komfortu pracy, ustalonego na podstawie badań fizjologii i psychologii pracy.

Na komfort pracy mają wpływ takie czynniki, jak:

- wilgotność powietrza,

-temperatura powietrza,

- prędkość przepływu powietrza,

- promieniowanie ciepła,

-ciśnienie powietrza,

- skład chemiczny powietrza,

- zanieczyszczenia pyłowe.

Biorąc pod uwagę zespół tych czynników, można drogą empiryczną wyznaczyć strefy klimatyczne dla poszczególnych stanowisk pracy, w zależności od intensywności pracy oraz budowy ciała ludzkiego. Przy ustalaniu tych stref zakłada się zwykle maksymalne parametry komfortu pracy, co jest zgodne z podaną definicją pojęcia kondycjonowania powietrza. Typowym przykładem stosowania pełnej klimatyzacji w technice jest klimatyzacja w nowoczesnych samolotach pasażerskich.

W górnictwie przez klimatyzację lub kondycjonowanie powietrza rozumie się taką działalność, która zapewnia górnikom komfort pracy, ale zwykle w granicach minimum wymagań podyktowanych względami fizjologii i psychologii pracy oraz ustalonych przepisami górniczymi.

Samo pojęcie komfortu pracy w górnictwie jest oparte na przeprowadzonych badaniach i określone oddziaływaniem tylko następujących czynników:

-temperatura powietrza,

- wilgotność powietrza,

- prędkość przepływu powietrza.

Pojęcie klimatyzacji w górnictwie obejmuje tylko pewien wycinek zjawisk mających wpływ na komfort pracy.

2. Komfort cieplny

Komfortem cieplnym określa się stan zadowolenia z warunków mikroklimatu, w którym nie odczuwa się ciepła ani chłodu.

W układzie termoregulacji organizmu ludzkiego biorą udział trzy, pozostające w ścisłym związku, parametry fizjologiczne, a mianowicie: wydzielanie potu, średnia temperatura powierzchni skóry i wewnętrzna temperatura ciała. Tylko nieznaczne zmiany dwóch ostatnich parametrów nie powodują wrażenia dyskomfortu cieplnego.

Ostatnio przyjmuje się, że w komforcie cieplnym średnia mierzona temperatura skóry człowieka powinna wynosić od 32.2^oC do 33.3^oC, temperatura wewnętrzna ciała od

36.7^oC do 37^oC, a strata ciepła na skutek parowania na powierzchni skóry powinna zawierać się w granicach od 10% do 25% maksymalnej wielkości straty ciepła przez parowanie. Gdy średnia temperatura skóry przekracza 35^oC człowiek odczuwa gorąco, zaś przy jej spadku poniżej 30^oC odczuwa zimno.

Rysunek przedstawia wykres sporządzony dla warunków pracy w kopalniach niemieckich

Rys.1. Pola odpowiadające najlepszym warunkom klimatycznym oraz granice bezpieczeństwa pracy w danych warunkach klimatycznych, naniesione na wykresie i-x ;

a - pole maksymalnego komfortu pracy dla warunków klimatycznych w środkowej Europie, b - pole maksymalnego komfortu pracy dla tropiku, c - granice bezpieczeństwa dla pracy w średnim natężeniu, d -granice bezpieczeństwa dla prac wykonywanych bez poruszania się, e - granica bezpieczeństwa dla prac prowadzonych nie dłużej jak 2 godziny, f - granica bezpieczeństwa dla prac dorywczych oraz pracy trwającej od 20 do 30 minut.

Wykres ten uwydatnia rozpiętość, jaka występuje w praktyce górniczej pomiędzy strefą pełnego komfortu pracy a granicami strefy warunków klimatycznych znośnych, czyli dozwolonych przepisami górniczymi.

Można przyjąć, że w kopalniach na głębokości 1000 m bilans ciepła w wyrobiskach górniczych tworzą: w około 50% ciepło wydzielane z górotworu, w około 25% ciepło pochodzące z utleniania złoża oraz w około 25% ciepło wytwarzane przez inne źródła, takie jak: praca maszyn, roboty strzałowe, oddawanie ciepła przez ustroje żywe.

3. Intensywność przemiany materii

Organizm człowieka funkcjonuje najlepiej w pewnej temperaturze, podobnie jak każda ze znanych maszyn. Jednak w odróżnieniu od wielu maszyn, dla których możliwe są zmiany temperatury ich otoczenia w szerokim przedziale, tolerancja zmienności temperatury dla człowieka-maszyny nie jest bardzo wysoka.

Organizm człowieka różni się od martwej maszyny zdolnością odczuwania komfortu cieplnego. Chociaż istoty ludzkie będąc narażone na zmiany temperatury otaczającego powietrza w przedziale od wartości niższych od -50°C do wyższych od -115°C utrzymują się przy życiu, to tylko mały przedział zmienności temperatury wynoszący około 8 K (np. od 18 do 26°C większość ludzi może uznawać jako warunki komfortu cieplnego.

Trudno zdefiniować pojęcie komfortu cieplnego; jest to w końcu jakość subiektywna, związana z łatwością, z jaką dany człowiek utrzymuje równowagę cieplną z otoczeniem, a indywidualne przyzwyczajenia, płeć i wiek stanowią tu takie komplikacje, że żadna formuła opisująca warunki komfortu cieplnego nie może być bez trudu opracowana. W rezultacie warunki komfortu cieplnego są tylko szacowane przez zbieranie odpowiedzi na zadawane indywidualne pytanie: "jak samopoczucie?". Ponieważ równowaga cieplna, od której zależy odczucie komfortu cieplnego, jest związana ze sposobem, w jaki organizm człowieka traci ciepło do otoczenia, to duże znaczenie ma studiowanie tych sposobów oraz właściwości otoczenia, które oddziałują na wymianę ciepła.

Pokarmy spożywane przez ludzi zamieniane są w energię w procesie utleniania za pomocą powietrza wdychanego do płuc. Energia uzyskana w ten sposób jest wykorzystywana do wykonywania pracy oraz do utrzymania człowieka w dobrym stanie zdrowia. Ponieważ sprawność energetyczna organizmu jest rzędu 20o/o, to musi on oddawać do otoczenia część uzyskanej energii. Intensywność i sposób wydzielania tego ciepła są sterowane systemem automatycznej regulacji temperatury organizmu, o czym będzie mowa później.

Intensywność, z jaką organizm wytwarza ciepło, jest nazywana intensywnością przemiany materii ". Wartość jej zmienia się znacznie od dolnej granicy 60 W, tj. podstawowej przemiany materii równej wydzielaniu mocy cieplnej przez człowieka śpiącego o normalnym zdrowiu, do wartości nawet dziesięć razy większej, gdy człowiek wykonuje przez dłuższy czas bardzo ciężką pracę. Na podstawie pomiarów zostały wyznaczone: całkowita moc cieplna oddawana przez organizm w czasie pracy o różnej intensywności oraz składowe wartości tej wielkości, tj. jawna i utajona moc cieplna.

Temperatura ciała ludzkiego jest względnie stała i wynosi ok. 36,9°C w przypadku tkanek w pobliżu powierzchni (temperatura mierzona w jamie ustnej) i około 37,2°C dla tkanek położonych głęboko (temperatura mierzona w odbytnicy). Zdarzają się pewne odchylenia od tych wartości. Stwierdzono, że rano temperatura ciała osoby pozostającej w łóżku jest o 0,5 K niższa od temperatury po południu. Temperatura zmienia się także z wiekiem, a wyraźnie zależy od stanu zdrowia. Nadmierne wytwarzanie ciepła w organizmie spowodowane chorobą albo zapobieganie stratom ciepła ciała sztucznie lub spowodowane złym działaniem systemu termoregulacji organizmu są przyczynami wzrostu temperatury ciała. Podwyższenie temperatury o kilka kelwinów jest sprawą poważną, a wzrost temperatury zaczyna być groźny, gdy sięga ona 40,5°C, tj. wartości, przy której z bliżej nie znanych przyczyn ustaje pocenie się, a dalszy wzrost temperatury jest przyspieszony. Wartość temperatury 43,5°C zwykle oznacza śmierć człowieka. Istnieje opinia, że w temperaturze wyższej od normalnej wzrasta intensywność przemiany materii z powodu pobudzenia, które wysoka temperatura wywołuje w reakcjach chemicznych organizmu człowieka.

Przeciwnie osoby poddane działaniu ekstremalnie zimnych warunków pogodowych miały temperaturę ciała obniżoną do 27oC lub niżej i powróciły do zdrowia. Pozostawanie dłużej w takiej temperaturze jest zwykle śmiertelne, chociaż rozwinęły się techniki chirurgiczne, w których wykorzystuje się chwilowe, sztuczne wywoływanie niskiej temperatury ciała, aż do10°C. Aby ograniczyć skutki spadku temperatury, organizm dąży wytwarzania większej ilości ciepła w wyniku naprężenia mięśni oraz w bardziej krańcowych przypadkach przez dreszcze.

Podsumowując: intensywność, z jaką ciepło wydzielane jest przez organizm, zależy od intensywności wykonywanej pracy; aby utrzymać temperaturę optymalną dla zdrowia i dobrego samopoczucia, organizm musi oddawać to ciepło do otoczenia.

4. Termoregulacja podczas pracy

Warunkiem prawidłowego funkcjonowania organizmu człowieka jest utrzymywanie stabilności środowiska wewnętrznego. Wymaga to równoważenia przez utratę ciepła tych jego ilości, jakie powstają w toku przemiany materii i jakie organizm otrzymuje z otoczenia, gdy jego temperatura jest wyższa od temperatury ciała człowieka.

Współczynnik użyteczności pracy mięśniowej człowieka wynosi średnio od 15% do 20%, zaś pozostałe 80% do 85% wydatkowanej energii uwalniane jest w postaci ciepła, które stanowi endogenne obciążenie termiczne ustroju. Jeżeli praca jest wykonywana w chłodnym otoczeniu, to bez większych trudności usuwany jest z ustroju cały nadmiar ciepła metabolicznego i zachowana zostaje równowaga cieplna organizmu. W środowisku gorącym natomiast sprawność mechanizmów termoregulacyjnych może okazać się niedostateczna z punktu widzenia potrzeb eliminacji nadmiaru ciepła metabolicznego i otrzymywanego z otoczenia. Dzieje się tak również i wtedy, gdy temperatura otoczenia nie jest zbyt wysoka, lecz jest wyższa od średniej temperatury skóry, ale wysoka jest wilgotność powietrza i parowanie potu jest utrudnione. Ciepło gromadzi się wtedy w organizmie i temperatura ciała rośnie, co powoduje, że mikroklimat jest odczuwany jako uciążliwy.

5. Zależność wydajności pracy od warunków klimatycznych

Teoretyczne rozważania dotyczące energetycznej sprawności organizmu, jak rów­nież badania eksperymentalne wykazały, że w miarę obniżania się zdolności chło­dzącej powietrza w sposób wyraźny spada wydajność pracy i dla temperatur powietrza od 28 do 30°C obniża się o 30 do 40%.

Na rys. 9.8a przedstawiono graficznie zależność pomiędzy wydajnością pracy a temperaturą efektywną amerykańską, z której widać, że proste załamują się na granicy 18°C efektywnej temperatury amerykańskiej, a przy 30°C osiągają 40% takiej wydajności, którą osiąga się w temperaturze od 0 do 18°C.

Na rys.9.8b. przedstawiono natomiast zależność wydajności pracy od ilości katastopni wilgotnych.

6. Bilans cieplny organizmu człowieka

Całokształt wymiany ciepła, pomiędzy ustrojem a otoczeniem, dokładnie i wszechstronnie ujmuje bilans cieplny organizmu człowieka. Zachowanie równowagi cieplnej i utrzymanie stałej wewnętrznej temperatury ciała wymaga równoważenia przez utratę ciepła tych jego ilości, jakie powstają podczas procesów metabolicznych i jakie ewentualnie organizm otrzymuje dodatkowo, gdy temperatura otoczenia jest wyższa niż temperatura ciała. Równowagę tę wyraża się za pomocą równania:

Q = M ± R ± C -E

gdzie:

Q - ilość ciepła otrzymywanego lub odprowadzanego przez organizm człowieka do otoczenia

M - ilość ciepła wytwarzanego w organizmie w wyniku procesów metabolicznych

R - ilość ciepła otrzymanego lub oddanego przez organizm człowieka na drodze promieniowania,

C - ilość ciepła otrzymanego lub oddanego przez organizm człowieka na drodze przewodzenia lub konwekcji,

E - ilość ciepła odprowadzonego z organizmu człowieka w wyniku pocenia się i parowania potu.

Wzór ten pomija, jako nieistotne, wartości ciepła odprowadzonego z organizmu człowieka przez parowanie wody z powierzchni górnych dróg oddechowych.

Bilans wymiany ciepła pomiędzy organizmem człowieka a środowiskiem, w jakim przebywa, jest zrównoważony, gdy produkcja ciepła w ustroju równa się jego utracie:

M = R + C + E .

W pomieszczeniach i przy gorących stanowiskach pracy źródłem ciepła w organizmie człowieka są nie tylko procesy metaboliczne. Stąd w tych warunkach jedyną drogą oddawania nadmiaru ciepła z ustroju staje się odprowadzanie potu z powierzchni skóry:

E = M + R + C

7. Wpływ trudnych warunków klimatycznych na organizm ludzki

Trudne warunki klimatyczne mogą być przyczyną przekroczenia fizjologicznych granic tolerancji ustroju ludzkiego, co prowadzi do stanów, które określa się jako: udar cieplny, wyczerpanie cieplne i drgawki cieplne.

Udar cieplny - występuje dość nagle na skutek znacznego podniesienia się ciepłoty ciała. Dochodzi do załamania się i porażenia mechanizmu pocenia, co prowadzi w skutkach do całkowitego ustania pocenia. Przy udarze cieplnym odwodnienie i utrata soli nie odgrywają większej roli . Stan ten objawia się uczuciem gorąca, zaburzeniami psychicznymi, chwiejnym chodem, bólem głowy, zamroczeniem i w końcu utratą przytomności. Przypadki udaru cieplnego wymagają natychmiastowej interwencji lekarza.

Wyczerpanie cieplne - rozwija się wolniej niż udar cieplny i dotyczy załamania się układu krążenia. Najczęściej przyczyną wystąpienia tego stanu jest nadmierne obciążenie organizmu pracą fizyczną wykonywaną w środowisku gorącym. Stan ten charakteryzuje się poblednięciem, kołataniem serca, spadkiem ciśnienia tętniczego krwi, mdłościami i wymiotami, bólami głowy, i w końcu omdleniem. Te zaburzenia czynności nie prowadzą do ciężkich skutków, jeżeli człowiek zostanie w odpowiednim czasie wyprowadzony z trudnych warunków środowiska gorącego do warunków normalnych.

Drgawki cieplne - charakteryzują się bolesnymi skurczami mięśni kończyn, spowodowanymi zaburzeniami w gospodarce wodno - mineralnej, a zwłaszcza znaczną utratę soli w organizmie, na skutek nadmiernego pocenia. Objawy drgawek usuwa uzupełnienie płynów i soli mineralnych w organizmie.

8. Metody określania warunków klimatycznych w kopalniach

Dotychczas nie udało się wprowadzić do techniki pomiarowej przyrządów, które mierzyłyby efekt wszystkich czynników warunkujących komfort cieplny. Niemniej w wielu krajach świata zaproponowano różne metody oceny wielkości obciążenia cieplnego, stanowiące podstawę do określania optymalnych warunków klimatycznych w miejscach pracy górników. Ze względu na sposób ujęcia wielkości obciążenia cieplnego w miejscach pracy, normy klimatyczne można podzielić na dwie zasadnicze grupy:

- normy określone przez tzw. temperaturę efektywną lub zastępczą, która jest funkcją temperatury powietrza i jego ruchu, przedstawione w postaci wzorów analitycznych, nomogramów i tablic np. normy belgijska i francuska,

- normy określone odpowiednimi przepisami bhp, ustalającymi graniczną temperaturę

powietrza kopalnianego oraz zdolność chłodzenia, uwzględniające w niektórych

przypadkach także prędkość przepływu powietrza, np. norma rosyjska.

9. Normy klimatyczne w Polsce i na świecie

Norma Polska

Warunki klimatyczne są dobre, gdy t_s ≤28^oC lub intensywność chłodzenia K_w > 11 kata­stopni.

Jeżeli t_s = 28 ÷ 33 ^oC lub intensywność chłodzenia K_w < 11 katastopni, to czas pracy ze zjazdem na dół i wyjazdem na górę wynosi 6 godzin.

Jeżeli t_s > 33^oC, to praca może się odbywać tylko w czasie akcji ratowniczej.

Propozycja nowego wskaźnika oceny warunków klimatycznych dla kopalń LGOM

Proponuje się, aby nowy wskaźnik oceny warunków klimatycznych dla kopalń LGOM był funkcją następujących czynników: temperatury powietrza kopalnianego zmierzonej termometrem suchym (t_s) i wilgotnym (t_w), temperatury promieniowania (t_g), wielkości metabolizmu (M) oraz prędkości ruchu powietrza (w), czyli:

t_zk = f(t_s,t_w,t_g,w,M)

gdzie:

t_zk - temperatura zastępcza komfortu cieplnego.

Z uwagi na brak badań dotyczących wpływu temperatury promieniowania proponuje się korzystanie z następującego wzoru tymczasowego:

t_zk = a⋅t_s + b⋅t_w - w ≤ WBGT_gr

gdzie:

WBGT_gr - graniczna dopuszczalna wartość wskaźnika dla określonej kategorii ciężkości pracy.

a,b - współczynniki temperatury zastępczej komfortu cieplnego, a + b = 1.

Do zastosowań praktycznych wzór ten przyjmie postać:

t_zk = 0.4⋅t_s + 0.6⋅t_w - w ≤ WBGT_gr

Wydatek energetyczny M (przyrost metabolizmu) odniesiony do 1 m² powierzchni skóry:

• w spoczynku M ≤ 65 W/m²,

• praca lekka 65 < M ≤ 130 W/m²,

• praca umiarkowana 130 < M ≤ 200 W/m²,

• praca ciężka 200 < M 260 ≤ W/m²,

• praca bardzo ciężka M > 260 W/m².

Przyjęto, że powierzchnia skóry człowieka wynosi 1.8 m².

Wartości odniesienia wskaźnika obciążenia termicznego WBGT_gr

Rodzaj pracy	osoba zaaklimatyzowana		osoba niezaaklimatyzowana
lekka	30.0^oC		29.0^oC
Umiarkowana	28.0^oC		26.0^oC
ciężka	nieodczuwalny ruch powietrza 25.0^oC	odczuwalny ruch powietrza 26.0^oC	nieodczuwalny ruch powietrza 22.0^oC	odczuwalny ruch powietrza 23.0^oC
Bardzo ciężka	23.0^oC	25.0^oC	18.0^oC	20.0^oC

Efektywna temperatura amerykańska

Jest to temperatura nieruchomego i nasyconego powietrza, o takiej samej zdolności chłodzącej organizm, jaką posiada powietrze o takiej samej temp.(^oC) i o wilgotności ϕ (%) przy jego ruchu z prędkością w (m/s).

Średnia efektywna temperatura komfortu:

18.9 ET - zima

( 30≤ϕ<60)

21.6 ET - lato

USA

Warunki pracy w górnictwie określa się w oparciu o ATE, przy czym:

- do 28 ATE - praca 8 godzin,

- 28÷32 ATE - praca nie może przekroczyć 6 godzin i musi być prowadzona ze

zmniejszoną intensywnością.

RFN

W górnictwie niemieckim obowiązuje norma według której, z wyjątkiem kopalń soli, wielkość temperatury ATE 30°C (w wyjątkowych wypadkach 32°C) stanowi granicę dopuszczalnej pracy górników.

Praca normalna gdy t_s ≤ 28°C lub ATE ≤ 25.

Jeśli t_s > 28^oC i ATE > 25 to przy codziennych zmianach roboczych górnicy nie mogą być dłużej zatrudnieni niż 6h, jeżeli codziennie przebywają dłużej niż 3h w t_s > 28^oC i ATE ≤ 29 lub ATE 25 ÷ 29. Czas pracy wynosi 5h jeżeli przebywają codziennie dłużej niż 2,5h w ATE 29 ÷ 30. W temperaturze ATE > 30 praca nie jest dozwolona.

W kopalniach soli, gdy temperatura t_s ≤ 28°C, można pracować 8h. Gdy 28°C < t_s ≤ 32°C występują skrócone czasy pracy. Powyżej t_s > 32°C oraz temperatury wilgotnej t_w > 27°C praca jest zabroniona.

KRAJE WNP (b. ZSRR)

Temperatura w miejscu pracy t_s ≤ 26 ^oC a w ≥ 2 m/s. Przy tych kryteriach nie uwzględnia się wpływu wilgotności powietrza kopalnianego. Ustalono, że zdrowie górników nie będzie zagrożone gdy ϕ = 85 ÷ 98% a:

t_s ≤ 28^oC przy w = 3.0 m/s

t_s ≤ 27^oC przy w = 2.5 m/s

t_s ≤ 26^oC przy w = 2.0 m/s

Norma uwzględnia ponadto minimalne temperatury powietrza wraz z maksymalnymi prędkościami:

22^oC dla w = 2÷4 m/s

21^oC dla w = 1.5÷2.5 m/s

20^oC dla w = 1÷2 m/s

BELGIA

Belgijska temperatura efektywna

Dwaj naukowcy belgijscy R. Bidlot i P. Ledent, analizując nomogram ATE, doszli do wniosku, że w granicach ET = 36^oC wpływ na tę wartość mają wyłącznie temperatura i wilgotność powietrza. W myśl tego rozumowania stwierdzili, że udział temperatury wilgotnej powietrza w określeniu odpowiedniej wielkości ET dla ludzi pozostających w spoczynku można określić na 0.9 wartości ET. Zaproponowali więc, by w efekcie jako obowiązującą normę klimatyczną w kopalniach belgijskich przyjąć:

0.9t_w + 0.1t_s ≤ 31^oC

a wartość temperatur przeliczanych tym wzorem nazwano temperaturą efektywną belgijską.

Wzór ten jednak nie uwzględnia przepływu powietrza, która, jak wykazano, odgrywa dość znaczną rolę w kształtowaniu komfortu pracy.

FRANCJA

Francuska temperatura zastępcza:

t_r = 0.3t_s + 0.7t_w - w ≤ 28^oC - praca nieszkodliwa dla zdrowia,

28^oC < t_r ≤ 34^oC - praca szkodliwa dla zdrowia,

t_r ≥ 34^oC - praca niemożliwa.

AUSTRALIA (Western Australia)

Gdy temperatura na termometrze suchym wynosi 26.5°C a na termometrze wilgotnym 25.5°C to dopuszczalny okres pracy wynosi 7.5 h.

Jeżeli temperatura na termometrze wilgotnym jest większa od 25.5°C to przy wzroście temperatury na termometrze wilgotnym o 0.5°C temperatura na termometrze suchym powinna być większa o 1.0°C.

Przykładowo temperatury t_s/t_w przy dopuszczalnym czasie pracy 7.5 h powinny wynosić:

26.5/25.5; 27.5/26.0; 28.5/26.5; 29.5/27.0; 30.5/27.5; 31.5/28.0;32.5/28.5; 33.5/29.0 itd.

BUŁGARIA

Maksymalną dopuszczalną temperaturę na termometrze suchym przy wykonywaniu pracy w lekkiej odzieży roboczej wyznacza się z tablicy:

Temperatura górotworu	Wilgotność względna powietrza ϕ	prędkość powietrza w, m/s
				0,25	0,30	0,40	0,50	0,60	0,70	0,80	0,90	1,00	1,50	2,00
°C	%	Maksymalnie dopuszczalna temperatura na termometrze suchym ts, °C
≤ 35	100	21,5	22,7	24,6	25,2	26,2	26,8	27,3	27,6	28,0	29,4	30,0
		90	22,3	23,7	25,7	26,5	27,4	28,2	28,6	29,0	29,4	30,8	31,5
		80	23,1	24,7	27,0	27,9	28,8	29,7	30,2	30,5	31,0	32,0	32,0
		70	24,2	26,0	28,5	29,5	30,5	31,5	32,0	32,0	32,0	32,0	32,0
		60	25,7	27,7	30,3	31,5	32,0	32,0	32,0	32,0	32,0	32,0	32,0
		50	27,5	29,6	32,0	32,0	32,0	32,0	32,0	32,0	32,0	32,0	32,0
	36÷40	100	19,3	20,6	22,8	23,7	24,8	25,4	26,0	26,3	26,8	28,3	29,1
		90	19,8	21,3	23,7	24,7	25,7	26,6	27,2	27,6	28,1	29,8	30,7
		80	20,5	22,2	24,7	25,8	27,0	28,0	28,6	29,2	29,6	31,5	32,0
		70	21,4	23,2	26,0	27,3	28,5	29,6	30,3	30,8	31,3	32,0	32,0
		60	22,5	24,5	27,5	29,0	30,4	31,7	32,0	32,0	32,0	32,0	32,0
		50	23,9	26,0	29,5	31,3	32,0	32,0	32,0	32,0	32,0	32,0	32,0
	41÷50	100	14,9	16,5	19,3	20,6	21,8	22,8	23,5	24,0	24,7	26,6	27,7
		90	15,2	17,0	19,8	21,2	22,7	23,8	24,5	25,1	25,8	27,8	29,0
		80	15,5	17,4	20,5	22,2	23,7	24,8	25,7	26,3	27,1	28,3	29,7
		70	15,8	18,0	21,3	23,1	24,8	26,2	27,0	27,8	28,6	31,2	32,0
		60	16,2	18,7	22,3	24,4	26,3	27,8	28,8	29,5	30,5	32,0	32,0
		50	16,8	19,6	24,0	26,1	28,4	30,0	31,1	32,0	32,0	32,0	32,0
	51÷60	100	10,5	12,2	15,4	17,3	18,8	20,0	20,8	21,7	22,4	24,7	26,0
	90	10,5	12,3	15,8	17,7	19,3	20,6	21,7	22,5	23,2	25,8	27,2
	80	10,5	12,3	16,1	18,2	20,0	21,5	22,5	23,4	24,3	27,0	28,7
	70	10,5	12,5	16,6	19,0	20,9	22,4	23,6	24,6	25,5	28,6	30,5
	60	10,5	12,6	17,2	19,8	21,9	23,7	25,0	26,0	27,0	30,5	32,0
	50	10,5	12,6	17,6	20,9	23,2	25,2	26,8	28,0	29,2	32,0	32,0

1

12

---