4.04.21

1

Jan Łazowski

Psychologia dla Fizjoterapii

Seminarium 3.

STRES

4.04.21

2

Stres



Jest to psychofizjologiczna reakcja

organizmu człowieka na sytuację

utrudniającą lub blokującą nasze

zamiary i działanie



Ponieważ zamiary i działania to

zawsze zaspakajanie potrzeb, stres

jest przeszkodą w zaspakajaniu

potrzeb - frustracją



Stresor to zewnętrzny czynnik

powodujący trudną sytuację

4.04.21

3

Zagrożenie - stres i lęk



Istotą trudnych sytuacji jest zagrożenie
(przeszkoda) zaspokojenia potrzeb, od drobnych
do największych w tym zdrowia i życia.



Sytuacje stresowe są spowodowane warunkami
(wymaganiami) zewnętrznymi oraz
indywidualnie ocenianą ważnością potrzeb



Głównymi emocjami i uczuciami w stresie są



lęk, strach, złość, gniew, zagubienie, niepokój,
przygnębienie, beznadziejność, bezradność

4.04.21

4

Stadia stresu



Stadium pobudzenia



Stadium alarmowe



Stadium
przystosowania



Stadium wyczerpania

4.04.21

5

Krzywa stresu (GAS)

wg Lazarusa i

Selye’go

REAKCJA

4.04.21

6

Stadium pobudzenia - alarmu



Wydzielanie adrenaliny i

noradrenaliny (katecholamin),

działających pobudzająco -

mobilizująco



Wydzielanie hormonów rdzenia

nadnerczy (sterydów) –

działających ochronnie



Wyostrzenie uwagi, przyspieszenie

reakcji, napięcie mięśni.

4.04.21

7

Stadium pobudzenia - alarmu

ORGANIZM JEST POBUDZONY

I CHRONIONY,

Gdy w tym czasie usunie (poczucie)

zagrożenia i uspokoi emocje,

wyjdzie zwycięsko i być może z

lepszym zdrowiem

psychofizycznym, niż miał przed

stresem

4.04.21

8

Stadium dystresu



Adaptacja (przystosowanie) do stresu
odbywa się kosztem potrzebnych
funkcji organizmu, (np. Odporności na
zakażenia, obciążeniem układu naczyń
i serca i in.) – prowadzi po dłuższym
czasie do wyczerpania możliwości
przystosowania, odczuwanego w
objawach psychicznych i fizycznych

4.04.21

9

Interpretacja stresu



Stres jako wyzwanie – próba
sprawności życiowej -



Stres jako krzywda –
niezawiniona kara, cierpienie



PYTANIE: Jaka interpretacja daje
większe nadzieje na sukces ?

4.04.21

10

Rodzaje stresu



EUSTRES – stres przewalczony,
nie przekraczający granic
wytrzymałości może poprawiać
stan zdrowia



DYSTRES – stres przekraczający
granice wytrzymałości wywołuje
szkody, choroby

4.04.21

11

Skutki stresu

O skutkach stresu decyduje:

1.

Wielkość i jakość stresora

2.

Interpretacja i umiejętność
postępowania ze stresem

3.

Odporność na stres i inne zasoby
przeciw stresowe

4.04.21

12

Skutki zbyt intensywnego
lub długiego dystresu



Skłonność do chorób

psychosomatycznych



Zmniejszenie odporności na infekcje,

chorobę wrzodową, choroby serca i

inne schorzenia narządowe



Zaburzenia lękowe i afektywne w

postaci ostrego lub przewlekłego

zespołu stresowego, przewlekłego

zmęczenia, wypalenia zawodowego

4.04.21

13

Sytuacja kryzysowa czyli ostra
reakcja stresowa (ASD)



Wywołana silnym, dłużej trwającym
zagrożeniem zdrowia i życia, swojego
i/lub najbliższych, którego ofiara nie
może (nie potrafi) usunąć.



Występują wtedy objawy psychiczne
(szok), polegające na utracie kontroli
nad sobą i sytuacją (ruchy bezładne,
płacz, krzyk, lub znieruchomienie i
milczenie), pogarszające sytuację.

4.04.21

14

Ratowanie



Wymaga szybkiej pomocy podstawowej:

policji, pogotowia ratunkowego, straży

pożarnej



oraz specjalistycznej – wyszkolonego

psychologa lub psychiatry.



Obecnie tworzy się w naszym kraju

ratownictwo zintegrowane. Na jeden nr

telefonu 112 wzywa się jednocześnie

ambulans, straż pożarną i policję, w tym

pomoc psychologiczną. Taki jest wymóg UE.



Poza tym działają Ośrodki Pomocy Kryzysowej

(psychologicznej)

4.04.21

15

Zespół zaburzeń po urazie
stresowym

(Post Tramatic Stress Disorder- PTSD)



Trwa miesiące i lata po powtarzanym,

silnym stresie z sytuacjami kryzysowymi.

Wymaga leczenia psychiatrycznego



Objawy (często ukrywane)



Zaburzenia snu, koszmary



Stany lękowe niespodziewane



Obniżona wrażliwość emocjonalna, odosabnianie

się, zmienność



Obniżona zdolność do pracy i udziału w rodzinie

4.04.21

16

Usuwanie zaburzeń
stresowych



Udzielać pomocy, gdy ofiara tego
chce



Obiecywać i pomagać w ramach
swoich możliwości



Dostrzegać potrzeby



Nie unikać rozmowy o istocie straty



Szanować pamiątki po utraconych
wartosciach

4.04.21

17

Choroba, uraz



Zawsze wywołują reakcje
stresową, która wpływa na
pierwotne szkody chorobowe



Wiedza o stresie jest
koniecznym elementem
wiedzy terapeutycznej

4.04.21

18

Strata



Strata to pozbawienie źródła

zaspakajania potrzeb



Odwracalna strata okresowa – to stres



Nieodwracalna – strata, to więcej

niż stres,



Wywołuje inne uczucia i wymaga

innych interwencji niż w stresie



Emocje i uczucia to żal, smutek,

żałoba

4.04.21

19

Kalectwo, inwalidztwo



Inwalidztwo często daje reakcje
taką jak na stratę



Zaprzeczenie,



Rezygnację z depresją



Starania rehabilitacyjne



Przystosowanie



Dobre przystosowanie zmniejsza
szkody psychiczne

4.04.21

20

Strata i pomoc



Towarzyszenie na etapach buntu,

rezygnacji i depresji



Budzenie chęci do powrotu do

istniejących warunków i ludzi



Wskazywanie na posiadane zasoby i

sprawności, wartości własnej



Towarzyszenie w budowaniu nowych

wzorców zachowania i nawyków



Pomoc w ponownym osiągnięciu pozycji

społecznej

4.04.21

21

Wsparcie społeczne



Żonaci i mężatki wykazują
mniejszą zachorowalność i
umieralność niż wdowcy i wdowy



Pacjenci szybciej wracają do
zdrowia gdy mają bliskich
odwiedzających ich w szpitalu niż
chorzy, którzy nie mają odwiedzin.

4.04.21

22

Stopień obciążenia
stresem



Można obliczyć różnymi sposobami.



Np. przy pomocy tabeli zmian życiowych
Rahe i Holmes’a, zamieszczonej na
następnych trzech slajdach.



Należy zaznaczyć, które z zaznaczonych
zmian życiowych przeszło się w ostatnich
sześciu miesiącach i podsumować
odpowiadającą im liczbę jednostek
(ostatnia kolumna tabeli).

4.04.21

23

Zmiany życiowe

wg Rahe i Holmes

rodzaj i wielkość stresora

4.04.21

24

Zmiany życiowe wg Rahe i
Holmes

4.04.21

25

Zmiany życiowe Rahe i
Holmes

4.04.21

26

Stres zawodowy



Występuje u osób zajmujących się
pomaganiem innym ludziom



Fizjoterapeuci są narażeni na stres
zawodowy



Chroni przed stresem:



Wysokie umiejętności profesjonalne i
komunikowania się z pacjentami i innymi
osobami



Satysfakcja z pracy



Higiena życia i pracy

4.04.21

27

Skutki stresu zawodowego



Zmęczenie zawodowe



PRZYCZYNY



Długotrwała i zbyt intensywna praca



Niedostateczny sen i wypoczynek



USUWANIE



Wypoczynek, rekreacja

4.04.21

28

Skutki stresu zawodowego



Wypalenie zawodowe (burnout)



PRZYCZYNY



Nadmierna praca



Niedobór satysfakcji zawodowej i



Niedobór komunikacji między ludzkiej



Brak wsparcia społecznego



Interpretacja stresu zawodowego



Występuje w zawodach polegających na

pomaganiu innym ludziom

4.04.21

29

Wypalenie zawodowe



Pierwsze objawy



Wyczerpanie emocjonalne i psychofizyczne



Depersonalizację podmiotów pracy



Obniżenie satysfakcji z pracy



Obniżenie wydajności



Zaburzenia komunikacji w pracy i w domu



Zaburzenia zdrowia emocjonalne i
somatyczne

4.04.21

30

Wypalenie zawodowe
Zapobieganie



Podnoszenie kwalifikacji zawodowych



Rozwijanie kompetencji interpersonalnych



Umiejętność dawania i brania wsparcia

społecznego



Dobrze zorganizowane własne życie

codzienne



Dostrzeżenie pierwszych objawów

przeciążenia stresem i odpowiednie

reagowanie

4.04.21

31

Wypalenie zawodowe



USUWANIE



Urlop



Zmiana miejsca pracy
lub zawodu



Psychoterapia

4.04.21

32

Strategie radzenia sobie ze
stresem



Unikanie, odraczanie, negowanie;

nieskuteczna i szkodliwa

nieskuteczna i szkodliwa



Reagowanie emocjonalne – np. złość, strach,
pobudzenie, zahamowanie, inne wyrażanie
emocji; rozładowuje, jednak przesadzone może
osłabić niezbędne rozumowanie.



Uruchomienie funkcji poznawczych np.:
poszukiwanie informacji, analiza sytuacji,
szukanie porady; najskuteczniejsze, wiążą się z
poczuciem koherencji

4.04.21

33

Zmysł lub poczucie
koherencji

JEST TO OSOBISTA ZDOLNOŚĆ DO RADZENIA

SOBIE ZE STRESEM, na którą składa się:



Zmysł

rozumienia

świata i ludzi,

uporządkowania doświadczeń i struktury losu



Poczucie

zaradności,

wystarczają dostępne

zasoby do utrzymania i rozwijania egzystencji
dającej zadowolenie



Poczucie

sensu życia

, dostrzegania i

strzeżenia wartości dla których warto żyć,
działać, walczyć.

4.04.21

34

Zasoby przeciw stresowe



Osobiste



Mieszkanie, majątek,



Praca zarobkowa, charytatywna, hobby



Wykształcenie zawodowe, ogólne, samokształcenie



Atrakcyjność fizyczna,



Zdrowie, zdrowy styl życia, sprawność fizyczna



Zachowania p/stresowe i łagodzące stres



Społeczne



sieć osobistych związków i kontaktów

interpersonalnych



umiejętność korzystania ze społecznych

zabezpieczeń fizycznych, psychologicznych i

finansowych

4.04.21

35

POSTĘPOWANIE P/STRESOWE



Uregulowanie stosunków międzyludzkich

na zasadzie więzi, przyjaźni i zrozumienia



Uporządkowanie swego mieszkania,

miejsca pracy i pracy zawodowej



Kształtowanie zdolności do

samokształcenia do przystosowania do

zmian



Ustalanie planu każdego dnia, miesiąca i

roku, całego życia, realizowanie marzeń

i pragnień

4.04.21

36

Łagodzenie i leczenie
stresu



Trening relaksacyjny wg Schulz’a



Trening relaksacyjny wg

Jackobson’a



Medytacje klasyczne



Medytacje z myślą przewodnią



Joga



Sen

4.04.21

37

Religijność

ułatwia radzenie sobie ze stresem



Modlitwa



Odnoszenie swoich problemów do
pisma Świętego



Odnoszenie się do świętych



Związek z przodkami



Udział w obrzędach swojej wiary

4.04.21

38

Cel seminarium



Poznanie natury stresu



Umiejętność niesienia pomocy w stresie

przy fizjoterapii



Umiejętność chronienia siebie przed

nadmiernym stresem

POZNAJ SIEBIE

to podstawa kultury osobistej,

umożliwia kontrolowania siebie i

innych

4.04.21

39

KONIEC