Jan Łazowski

Psychologia dla Fizjoterapii

Seminarium 6

Choroby serca i nowotwory,

choroby przewlekłe

2

Choroby somatyczne i
psychika



Różnice w chorowaniu i w stanie
psychicznym zależne od rodzaju
choroby somatycznej



Choroby somatyczne ze zdrowymi
reakcjami psychicznymi



Stany psychiczne wywołane chorobą



Stany psychiczne przedchorobowe

3

Serce



Jest to mięsień z własnym, nerwowym

systemem rozruchowym – pompujący krew do

dwóch układów: ogólnego i płucnego.



Nieprzerwana, ciągła akcja serca i przepływ

krwi przez mózg jest warunkiem życia.



Przerwanie akcji serca na 4 minuty powoduje

nieodwracalne uszkodzenie mózgu i zgon.



Serce kurczy się około 72 razy w każdej

minucie. Ile razy kurczy się w ciągu doby ?

4

Serce i emocje



Serce jest symbolem miłości, dobroci i

wszelkich uczuć wiążących ludzi ze

sobą



Serce reaguje na wszelkie emocje

częstością, siłą skurczu, czasem trwania

skurczu i przerwy i innymi cechami



Można wyróżnić tętno strachu, miłości,

szczęścia, gniewu, zazdrości, smutku,

depresji i innych emocji

5

Choroby serca



Są najczęstszą przyczyną śmierci,
inwalidztwa, cierpienia i stresu m. in.:



Choroba niedokrwienna serca



Wady serca



Chirurgiczne leczenie chorób serca – szybki
postęp



Wszystkie mają duży wpływ na emocje,



Podejście psychologiczne terapeuty gra dużą
często główną rolę w leczeniu chorób serca

6

Choroba wieńcowa
Niedokrwienna choroba
serca



Najczęstsza choroba serca



Przewlekła z bólami przy wysiłku – angina

pectoris, dławica piersiowa



Ostra – zawał serca, około 25% zgonów w

ciągu 24 godz. Ciężkie objawy: ból,

słabość, lęk, wstrząs, arytmie



Stany po zawale – z ograniczeniem

wysiłku (inwalidztwo) i wtórną prewencją



Stany po zabiegach chirurgicznych

7

Objawy psychofizyczne



Lęk, strach, wstrząs



Ból serca i okolicy



Trudności oddychania, osłabienie, poty



Później gniew, rozgoryczenie, żal



Przystosowanie



Ponad połowa chorych pozostaje
inwalidami kardiologicznymi

8

Przyczyny choroby
wieńcowej
Czynniki ryzyka



Biologiczne



Błędy stylu życia



Czynniki socjopsychiczne



Wzór zachowania A (WZA)



Wrogość, pośpiech, zapracowanie,
aleksytymia



Zaburzenie więzi społecznych



Stres

9

Biologiczne czynniki
ryzyka



Płeć



Wiek – ryzyko rośnie z
wiekiem



Nadciśnienie tętnicze



Za wysoki poziom
cholesterolu

10

Czynniki ryzyka w stylu
życia



Styl Życia



Palenie tytoniu



Nieprawidłowe odżywianie



Niedobór ruchu



Styl życia ma wpływ na cholesterol i

ciśnienie tętnicze



Poprawa stylu życia przynosi

obniżenie chorobowości

kardiologicznej

11

Wzór zachowania A

(WZA)

główne cechy



…stała walka, dążenie do osiągnięcia i
zrobienia coraz więcej i więcej, udział w
coraz większej liczbie zdarzeń w coraz
krótszym czasie, wbrew sprzeciwowi
innych ludzi. Ukryte poczucie niepewności
i hiperagresywność.



…każdy czuł, że prędzej czy później
ulegnie stresowi, w który sam się wpędza…

Meyer Friedman i Ray Rosenman

12

Geneza WZA



Wychowanie w dysfunkcyjnej
rodzinie



Rodzice z WZA (tylko dla chłopców)



Pozytywna opinia o ludziach z WZA –
w pierwszej połowie XX w.
Opinia zmieniła się przy końcu
wieku.



Niewielkie zależności genetyczne

13

Modyfikacja zachowania A



Zachowanie A można łagodzić przez:



Behawioralne treningi psychologiczne,
opanowania pośpiechu i refleksji



Pogłębianie wglądu – zrozumienia wad
swojego zachowania

(dość trudno i długo)



Przez stosowanie relaksacji autogennej,
medytacji i innych technik wyciszających



Wyniki mierzy się testami: SI

(Structured

Interview)
lub JAS (Jenkins Activiti Survey), Skala Framigham.

14

Operacje serca



W chorobie wieńcowej chirurgia

zmniejsza dolegliwości, ale nie wiele

przedłuża życie.



W tych operacjach znaczną role gra

placebo



Wady serca chirurgia leczy

radykalnie, w każdym wieku,

przedłuża życie i bardzo poprawia

jakość życia.

15

Przeszczepy całego serca



To wielostronny i wieloetapowy stres



Najpierw choroba serca, doprowadzona do

ciężkiego stanu



Decyzja o operacji i oczekiwanie na dawcę



Poważna i długa operacja



Życie z sercem człowieka, który nie żyje.



Na każdym etapie istnieje potrzeba

pomocy psychologicznej



nieprawidłowe podejście może łatwo

poważnie pogłębić stres, zagrażając

życiu

16

Zgony z powodu chorób
serca mężczyzn

17

Zgony z powodu chorób
serca kobiet

18

Rehabilitacja kardiologiczna
Fizjoterapeuta na kardiologii



Jest niezbędny i ma ważne zadania



Powinien być profesjonalnie
bezbłędny, pracujący ściśle z
lekarzem.



Spokój, pogoda ducha, wrażliwe
rozumienie pacjenta są tak samo
niezbędne jak profesjonalizm – leczą



Brak tego może zepsuć leczenie

19

Choroba nowotworowa



Rak to choroba, która budzi najwięcej

lęku ponieważ:



Zaczyna się skrycie, gdy się ujawnia

często za późno na ratunek



Powoduje ból, zniekształcenia,

niesprawność i długie umieranie w

cierpieniach



Duża śmiertelność, dawniej prawie

100% obecnie w USA 30%, u nas 50 –

60%.

20

Osobowość C



Charakteryzują poniższe cechy (dwie
lub trzy, nie zawsze wszystkie)



Depresyjność i ukrywane niezadowolenie



Zaburzenia więzi w dzieciństwie i
dorosłości



Uległość emocjonalna i zachowania



Skłonność do wyuczonej bezradności



Tamowanie emocji, skrywana skrytość

21

Rodzaje choroby
nowotworowej



Rak (80%) – pochodzi z tkanki
nabłonkowej, skóry, gruczołów



Mięsak (8%) pochodzi z tkanki
łącznej i mięśni



Białaczki (10%) ze szpiku i układu
limfatycznego



Inne 2%

22

Patogeneza 1 faza



W tkankach giną i powstają ciągle miliony
nowych komórek. Czasem powstają
komórki z różnymi błędami. Błąd czasem
polega na nieograniczonym mnożeniu się.
Takie komórki są początkiem nowotworu
złośliwego. Powodem błędów w
komórkach są: chemiczne i biologiczne
zanieczyszczenia środowiska i
pożywienia, tytoń, nadmiar UV i in.

23

Patogeneza 2 faza



Komórki z błędami w tym komórki
rakowe są stale usuwane przez układ
odpornościowy (immunologiczny)
organizmu. Osłabienie tego układu
pozwala na inicjacje a potem promocje
złośliwego guza. Odporność osłabiają:
stres, pewne cechy osobowości,
szkodliwe postawy i przekonania.

24

Usuwaniu karcinogenów



Wymaga rewizji oraz często zmiany nawyków
i przekonań dotyczących:



Palenia tytoniu i picia alkoholu



Odżywiania i oddychania (świeże powietrze)



Warunków mieszkaniowych i ubierania się



Kształcenia i rozwijania umysłowego i duchowego



Sposobów rekreacji



Nie wystarczy zalecenie lekarskie – konieczna
praca nad sobą z pomocą psychologiczną

25

Cechy złośliwości



Szybki rozrost



Brak wyraźnej granicy – liczne
wypustki



Skłonność do przerzutów



Im młodszy rodzaj komórki rakowej
(mniej dojrzała histologicznie) tym
większa złośliwość

26

Leczenie biomedyczne



Potrzebna wczesna a trudna
diagnostyka – duże postępy



Leczenie chirurgiczne



Radioterapia (duże działania uboczne)



Chemioterapia (liczne czasem
dramatyczne działania uboczne)



Leczenie farmakologiczne - pomocnicze

27

Chirurgia -

Uboczne skutki

Okaleczenia

(przykłady)



Mamectomia – usunięcie sutka z węzłami

limfatycznymi pod pachą to okaleczenie

poczucia kobiecości i obrzęki kończyny górnej



Usunięcie jelita grubego, poczym konieczne

wytworzenie sztucznego odbytu na brzuchu



Usunięcie krtani wymaga wyuczenia zastępczej

mowy gardłowej



Usunięcie narządu rodnego powoduje poczucie

utraty kobiecości



Wszystkie okaleczenia powodują

negatywne konsekwencje psychiczne i

wymagają wsparcia lub nawet psychoterapii

28

Radio- i chemioterapia
Uboczne skutki



Te terapie niszczą w komórkach mechanizm

rozmnażania się przez co niszczą nowotwór

ale także niszczą rozmnażające się zdrowe

komórki, co powoduje:



Anemię i ogólne osłabienie, złe samopoczucie



Wymioty (podrażnienie bł. śluzowej żołądka i

jelit)



Wypadanie włosów i paznokci



Chemioterapia działa na cały organizm



Radioterapia w miejscu naświetlania

29

Zgony z powodu
nowotworów mężczyzn

30

Psychoterapia zwiększająca
odporność duchową, moralną i
immunologiczną



Dawanie nadziei,



Usuwanie lęku



Wywołanie woli walki,



Budowanie więzi z innymi ludźmi



Budowanie spokoju duchowego,
odporności na stres



Techniki relaksacyjne i wyciszające

31

Nadzieja przez

wizualizacje

przykład



Zwalczanie uczucia potęgi nowotworu.



Fakt ! Gdy umieścimy razem komórki
nowotworu i zdrowe białe ciałka krwi, komórki
rakowe nigdy nie atakują, natomiast białe
ciałka atakują i niszczą komórki raka.



„Wyobraź sobie, ze nowotwór to komórki z
błędami są zdeformowane, ogłupiałe, słabe –
komórki zdrowe są silne i niszczą komórki
rakowe. Atakują je i pożerają jak rekin małe
rybki”.

32

Zdrowe myślenie



Myślenie negatywne:
za dwa la już nie będę żył



Myślenie pozytywne:
za dwa lata będę żył i będę zdrowy



Myślenie zdrowe:
za dwa lata może będę może nie
będę żył, ale wiele zależy ode mnie

33

Etapy pokonywania
zagrożenia



Poszukiwanie przyczyny i
przewartościowanie spraw
życiowych (poczucie pogorszenia
rzadziej polepszenia i zmiana
hierarchii wartości)



Poszukiwanie i uzyskiwanie kontroli
nad sytuacją zagrażającą



Odzyskiwanie poczucia wartości

34

Rehabilitacja w onkologii
Rola fizjoterapeuty



Doskonałe umiejętności profesjonalne
w fizjoterapii biomedycznej



Niezbędne umiejętności dawania
pomocy psychologicznej, wsparcia,
dawania nadziei, towarzyszenia w
cierpieniu i zdrowieniu



Konieczne doskonalenie empatii ale i
asertywności dla ochrony swego zdrowia
psychicznego

35

Psychoterapia w
onkologii



Znam fizjoterapeutkę, która

jest doskonałą

psychoterapeutką na

onkologii.



Najsłynniejszy jest dr med.

Carl Simonton (onkolog-

psychoterapeuta) i jego

polski uczeń dr med. Mariusz

Wirga, pracujący w USA.



Książki C. Simontona: „Triumf

życia” i „Powrót do zdrowia”.

Carl Simonton

36

Zasady terapeutyczne C. Simontona



Kierowanie wyobraźnią i medytacją

celem zaktywizowania umysłu i

ducha do leczenia organizmu



Ćwiczenia korygujące niezdrowe

myśli oraz wzmacniające wolę życia



Dwuletni program odżywiania,

myślenia twórczego, zdrowego stylu

życia z dużą dawką rozrywki i

zabawy

37

Wsparcie (leczenie)
psychologiczne



Przedłuża życie



Radykalnie wspiera leczenie

biomedyczne (razem dziś do 70%

wyzdrowień, często z inwalidztwem)



Poprawia jakość życia



Są znane przypadki wyleczenia

przez sama psychoterapię i przez

medycynę niekonwencjonalną

38

Nadciśnienie tętnicze, Cukrzyca
– choroby przewlekłe



Podstawowe leczenie: zdrowy styl
życia:



Właściwe odżywianie



Wysiłek, ruch, odpoczynek



Umiejętność radzenia sobie ze stresem



Gdy konieczne leki, to systematyczne
ich stosowanie z umiejętnością
samokontroli

39

Powikłania



Miażdżyca z głównymi zagrożeniami



Choroba niedokrwienna serca i zawał



Udar mózgu z porażeniami i
upośledzeniem umysłowym



Powikłaniami cukrzycy są ponad to:



Mikroangiopatie powodujące stopę
cukrzycową i osłabienie wzroku do ślepoty

40

Nadciśnienie tętnicze, Cukrzyca –
choroby przewlekłe



Spełnienie wymogów stylu życia pozwala

usunąć objawy tam, gdzie nie ma

dziedziczenia genetycznego



Dziedziczenie genetyczne gra czasem

znaczną rolę, wówczas poprawa stylu życia

nie wystarcza do usunięcia objawów



Gdy częściowo lub całkowicie nie udaje się

usunąć objawy, wówczas stosuje się leczenie

farmakologiczne, w którym problemem jest

systematyczność i samokontrola.

41

Do rąk fizjoterapeuty
trafiają:



Leczenie uzdrowiskowe



Powikłania nadciśnienia i cukrzycy



Różnorodne udary mózgowe z niedowładem

połowiczym i organicznymi zmianami umysłowymi



Stopa cukrzycowa i inne powikłania naczyniowe i

neurologiczne cukrzycy



Podejście psychologiczne zawsze rozstrzyga

o wynikach leczenia



W tych chorobach decyduje także edukacja

i promocja zdrowia

42

Stwardnienie rozsiane
Reumatoidalne zapalenie
stawów



Choroby postępujące powoli i nieuleczalne
(leczenie objawowe)



Powodują niesprawność ruchową



Podstawowe leczenie – fizjoterapia



W RZS problemem są bóle i obniżony
nastrój



W SM nastrój dość dobry, problem to
postępujące porażenia i adaptacja do nich

43

Samopomocowe
organizacje chorych
przewlekle



Chorzy z taka samą chorobą tworzą grupy

samopomocowe – dają sobie wzajemnie wsparcie



Wspólnie organizują sobie leczenie i rehabilitację



Wymieniają doświadczenie w dawaniu sobie rady

z chorobą



Wspólnie uczą się choroby, leczenia i rehabilitacji



Wspólnie mogą osiągnąć więcej od NFZ, służby

zdrowia i pomocy społecznej



Organizują wspólną rekreację, dostosowaną do

stanu zdrowia i potrzeb rehabilitacyjnych



Fizjoterapeuta ma ogromne pole do inicjowania

grupy i pomocy jej

44

Rehabilitacja
psychologiczna

Rola psychologa

klinicznego z udziałem mgr fizjoterapii



Akceptacja swojego inwalidztwa



Akceptacja planu i metod usprawniania



Okresowe bilansy sprawności



Przebudowanie nawyków zależy od



Poziomu sprawności umysłowej



Poziomu wykształcenia



Zdolności do uczenia się



Powracanie aktywności zawodowej i

społecznej

45

Rehabilitacja społeczna

Rola psychologa klinicznego z udziałem mgr fizjoterapii



Udrażnianie komunikacji (mowa i

zmysły)



Media (czytanie, pisanie, radio, TV)



Budowanie planu życia



Zawód, przezawodowanie, praca,

zajęcia



Udział w obrzędach religijnych



Udział w rekreacji

46

Cel wykładu i seminarium



Poznanie roli fizjoterapeuty w
zaspakajaniu potrzeb psychicznych
pacjentów w wybranych chorobach

POZNAJ i ROZWIJAJ SIEBIE,

aby dobrze służyć innym i sobie.

To podstawa kultury osobistej

47

KONIEC