Struktura katalogów w systemach linux'owych (omówienie)

Rozdział I

Rozdział powstał na podstawie Standardu Systemu Plików Linuxa, FSSTND, wersji 1.2. Standaryzacja hierarchii katalogów ma na celu ułatwienie życia administratorom i programistom - łatwiej coś znaleźć jeżeli jest umieszczone w odpowiednim miejscu. Używanie standardu nie jest przez nikogo wymagane, jednak większość dystrybucji tworzona jest zgodnie z nim. FSSTND definiuje podobną hierarchię jak w innych systemach Unix.

Całe drzewo stworzone jest w sposób ułatwiający rozłożenie go na kilku dyskach, lub partycjach. Głównymi częściami są: katalog główny, /usr, /var, /home. Każda z części ma inne przeznaczenie. Niektóre z części mogą znajdować się w sieci, na urządzeniach wyłącznie odczytywalnych.

Części drzewa katalogów Unixa. Linie oznaczają limity partycji.

Poniżej znajduje się opis przeznaczenia danej części.

• Główny system plików jest specyficzny dla każdej z maszyn (generalnie znajduje się na poszczególnych maszynach, choć może być montowany z sieci, itd.), zawiera pliki niezbędne do uruchomienia systemu i zamontowania innych systemów plików. Zawartość powinna być wystarczająca do uruchomienia systemu w trybie jednego użytkownika, naprawy pozostałych systemów plików oraz odtwarzania kopii zapasowych.

• /usr zawiera wszelkie polecenia, biblioteki, strony podręcznika i inne niezmieniające się dane potrzebne podczas normalnej pracy. Pliki w /usr nie powinny być zależne od architektury komputera, nie powinny być zmieniane podczas pracy systemu. Umożliwia to dzielenie plików poprzez sieć, co może być okazać się bardzo ekonomiczne - oszczędza przestrzeń dyskową (katalog ten może zajmować kilkaset megabajtów) i łatwe do administracji (wystarczy uaktualnić/zainstalować program na jednym dysku) Nawet, jeżeli system plików znajduje się na lokalnym dysku może być montowany wyłącznie do odczytu - zmniejsza to szansę wystąpienia błędów po padzie systemu.

• Katalog /var zawiera pliki, które zmieniają się, np. wszelkie kolejki (poczty, newsów, drukarek, etc. ), logi, sformatowane pliki podręcznika oraz pliki tymczasowe. Tradycyjnie wszystko co znajduje się w /var było umieszczane w /usr, jednak to uniemożliwia zamontowanie /usr wyłącznie do odczytu.

• System plików /home zawiera katalogi domowe użytkowników - wszystkie ich dane. Odseparowanie danych użytkownika ułatwia ich archiwizację; najczęściej nie trzeba archiwizować pozostałych danych, lub można to robić rzadziej (nie są tak często zmieniane). Wielki /home może zostać podzielony na kilka dysków, możliwe jest to przez dodanie poziomu pośredniego, np. podziału /home/students, /home/staff; lub tworzenia katalogów związanych z pierwszą literą nazwy użytkownika a dopiero w nim katalogu domowego.

Wszystkie te części mogą znajdować się fizycznie na jednym systemie plików. Jeżeli jest to komputer domowy nie ma potrzeby stosować takiego podziału, jednak w większych systemach uniknięcie go jest niemożliwe. Ważne jest aby wszystkie te nazwy działały; np. powiedzmy, że /var i /usr są aktualnie na tej samej partycji, ścieżka /usr/lib/libc.A i /var/log/messages musi działać, w tym przykładzie możnaby przenieść /var do /usr/var i utworzyć odpowiednie łącze symboliczne - /var -> /usr/var.

Hierarchia katalogów w Uniksie grupuje pliki odpowiednio do ich przeznaczenia - wszystkie polecenia są w jednym miejscu, dane w innym, itd. Alternatywnie możnaby tworzyć katalogi dla poszczególnych programów. Drugie podejście ma kilka wad - trudno dzielić pliki (programy często zawierają części statyczne i wykonywalne), znalezienie programu może stać się trudne (np. zmuszenie programu man do zaglądania w odpowiednich katalogach może stać się koszmarem).

Rozdział II - Główny system plików

Generalnie główny system plików powinien być mały - zawiera krytyczne dane, a mały, rzadko zmieniany system ma większe szanse przetrwania. Zniszczenie tego systemu plików najczęściej oznacza, że systemu nie można uruchomić - trzeba posłużyć się dyskietką lub innym dodatkowym medium.

Główny katalog nie powinien zawierać żadnych plików, oprócz jądra (chociaż powinno się je umieszczać w /boot). Wszelkie inne pliki powinny znajdować się w odpowiednich katalogach:

/bin

Polecenia potrzebne do uruchomienia systemu, pracy w trybie jednego użytkownika.

/sbin

Podobnie jak /bin, przy czym polecenia te nie są przeznaczone dla zwykłych użytkowników.

/etc

Pliki konfiguracyjne specyficzne dla danego komputera.

/root

Katalog domowy użytkownika root.

/lib

Biblioteki dzielone wymagane przez programy znajdujące się na głównym systemie plików.

/lib/modules

Ładowalne modułu jądra, te wymagane do startu systemu i pracy po padzie systemu (sterowniki sieciowe, itd. ) .

/dev

Pliki urządzeń.

/tmp

Pliki tymczasowe. Programy działające po starcie systemu powinny używać katalog /var/tmp, nie /tmp, ponieważ zapewne jest na nim więcej miejsca.

/boot

Pliki używane przez program bootujący (np. LILO) Często zawiera obraz jądra. Powinien znajdować się poniżej 1024 cylindra dysku IDE.

/mnt

Punkt tymczasowego montowania systemu plików. Nie powinno się montować żadnego systemu plików automatycznie w tym katalogu. /mnt może zawierać podkatalogi (np.: /mnt/dosa może oznaczać dyskietkę DOS-a, /mnt/exta dyskietkę z systemem plików ext2).

/proc, /usr, /var, /home

Rozdział III - Katalog /etc

Katalog /etc zawiera mnóstwo plików. Niektóre z nich są opisane poniżej. Odnośnie innych - trzeba sprawdzić jaki program używa danego pliku, po czym przeczytać dokumentację od danego programu, istnieją również strony dotyczące plików. Wiele plików konfigurujących sieć znajduje się w /etc.

/etc/rc, lub /etc/rc.d, lub /etc/rc?.d

Skrypty, lub katalogi zawierające skrypty uruchamiane podczas startu systemu i zmiany poziomu pracy.

/etc/passwd

Baza użytkowników zawierająca: nazwę, prawdziwą nazwę, katalog domowy, zakodowane hasło i inne informacje dla każdego z użytkowników systemu.

/etc/fdprm

Tabela parametrów pracy stacji dyskietek. Opisuje wzory poszczególnych formatów dyskietek. Używana przez setfdprm.

/etc/fstab

Lista systemów plików montowanych automatycznie za pomocą mount -a (wywoływanego w /etc/rc lub inny skrypt startowy ). Pod Linuxem zawiera informacje o swapie używanym automatycznie po poleceniu swapon -a.

/etc/group

Plik podobny do /etc/passwd, zawiera opis grup.

/etc/inittab

Plik konfigurujący pracę programu init.

/etc/issue

Wyświetlany przez getty przed pytaniem o login. Zazwyczaj zawiera krótką informację, lub powitanie. Zawartość zależy od upodobań administratora.

/etc/magic

Plik konfiguracyjny dla programu file. Zawiera opisy różnych formatów plików, na podstawie których file zgaduje typ pliku.

/etc/motd

Wiadomość dnia, automatycznie wyświetlana po udany logowaniu. Zawartość zależy od upodobań administratora. Często używany aby przekazać wiadomość wszystkim użytkownikom.

/etc/mtab

Lista aktualnie zamontowanych systemów plików. Inicjowana przez skrypty startowe i uaktualniana automatycznie przez program mount. Używana gdy potrzeba listy aktualnie zamontowanych systemów plików.

/etc/shadow

Plik haseł na niektórych systemach - często hasła są przeniesione z pliku /etc/passwd do /etc/shadow; drugi plik, odmiennie od pierwszego, jest odczytywalny tylko przez roota. Utrudnia to próbę brutalnego łamania haseł.

/etc/login.defs

Plik konfiguracyjny programu login.

/etc/printcap

Podobny do /etc/termcap, zawiera informacje na temat drukarek. Odmienna składnia.

/etc/profile, /etc/csh.login, /etc/csh.cshrc

pliki wykonywane w czasie ładowania odpowiednio: powłoki Bourne'a i C. Dzięki nim administrator może tworzyć domyślne, globalne ustawienia dla wszystkich użytkowników.

/etc/securetty

Zawiera listę bezpiecznych terminali - terminali, przez które może się zalogować root. Najczęściej zawiera listę kilku wirtualnych terminali, utrudniając zdobycie praw roota przez sieć, lub terminal na porcie szeregowym. Najlepiej usunąć wszystkie wpisy - uniemożliwia to bezpośrednie zalogowanie się roota w trybie wielu użytkowników - należy zalogować się jako zwykły użytkownik, a później użyć polecenia su.

/etc/shells

Lista zaufanych powłok. Polecenie chsh umożliwia użytkownikom zmianę powłoki logowania wyłącznie na jedną z zawartych w pliku. Niektóre demony FTP uniemożliwiają zalogowanie się użytkownika, który nie posiada prawidłowej powłoki.

/etc/termcap

Baza możliwości terminala. Opisuje sekwencje escape'owe, którymi można kontrolować terminal. Programy nie wyświetlają znaków bezpośrednio (trzebaby było wbudować im całą bazę danych, lub używać odpowiedniego terminala), w zamian tego posługują się podanymi w tym pliku sekwencjami sterowania, dzięki temu mogą pracować na dowolnym terminalu a dodanie nowego jest proste. Zobacz strony podręcznika: termcap, curs_termcap, terminfo.

Rozdział IV - Katalog /dev

Katalog /dev zawiera pliki specjalne, które odpowiadają wszystkim urządzeniom. Nazwy plików tworzone są według specjalnej konwencji. Pliki urządzeń tworzone są podczas instalacji, póżniej można je utworzyć za pomocą /dev/MAKEDEV, lub programu mknod. Skrypt /dev/MAKEDEV.local jest tworzony przez administratora w celu utworzenia urządzeń używanych lokalnie. (tych, które nie zawartych w skrypcie MAKEDEV, np. dla niestandardowych urządzeń).

Rozdział V - System plików /usr

System plików /usr jest zazwyczaj duży - większość programów znajduje się w jego podkatalogach. Zazwyczaj wszystkie pliki w katalogu /usr przyszły wraz z daną dystrybucją, programy instalowane ręcznie, z innych pakietów powinny być umieszczane w /usr/local. Dzięki temu po aktualizacji, zmianie systemu nie musimy instalować (a przed tym np. ściągać z sieci) dodatkowych programów. Niektóre z podkatalogów /usr opisane są poniżej.

/usr/X11R6

X Window System, wszystkie pliki. Aby uprościć tworzenie i instalację systemu X, wszelkie pliki umieszczane są w osobnym katalogu. W /usr/X11R6 istnieje hierarchia podkatalogów podobna do zawartości /usr.

/usr/X386

To samo co /usr/X11R6, tylko dla wersji "X11 Release 5".

/usr/bin

Prawie wszystkie polecenia użytkownika. Niektóre polecenia znajdują się w /bin i /usr/local/bin.

/usr/sbin

Programy administratora, które nie muszą znajdować się na głównym systemie plików, np. większość serwerów.

/usr/man, /usr/info, /usr/doc

Odpowiednio: strony podręcznika, dokumenty GNU Info i dokumentacja w innych formatach.

/usr/include

Pliki nagłowkowe dla języka C. Aktualnie powinny być w /usr/lib, jednak tradycja jest silniejsza.

/usr/lib

Niezmieniające się dane, zależne od architektury, niekiedy pliki konfiguracyjne programów. Nazwa lib pochodzi od "library" (biblioteka); oryginalnie biblioteki programistyczne były przechowywane w /usr/lib.

/usr/local

Miejsce składowania oprogramowania (i konfiguracji) zainstalowanego niezależnie od dystrybucji.

Rozdział VI - System plików /var

/var zawiera zmieniające się dane. Zawartość jest specyficzna dla danego systemu, nie powinna być dzielona między różnymi komputerami.

/var/catman

Sformatowane strony. Źródło strony podręcznika jest zazwyczaj przechowywane w /usr/man/man*; niektóre strony rozprowadzane są w wersji preformatowanej, są one przechowywane w /usr/man/cat*. Inne strony podręcznika muszą zostać sformatowane przed wyświetleniem; przetworzone wersje, w celu przyśpieszenia późniejszych odwołań, zapisywane są na dysku. (/var/catman jest często czyszczony wraz z katalogami zawierającymi pliki tymczasowe.)

/var/lib

Zmieniające się podczas pracy systemu pliki.

/var/local

Zmieniające się dane programów zainstalowanych w /usr/local. Nawet lokalnie zainstalowane programy powinny się odwoływać do /var.

/var/lock

Blokady. Wiele programów przestrzega zasadę tworzenia pliku w /var/lock aby wskazać swoje działanie. Inne programy sprawdzają plik i odpowiednio działają (np. wstrzymują się z odwoływaniem do danego urządzenia).

/var/log

Logi różnych programów, baza programu login (/var/log/wtmp, który zawiera informacje o wylogowywaniu się użytkowników) oraz log demona syslog (/var/log/messages, w nim zapisywane są wszystkie informacje jądra i innych programów). Zapomniane pliki w /var/log mogą często znacząco przybrać na rozmiarze -powinno się w regularnych odstępach czasu usuwać stare wersje.

/var/run

Pliki, które zawierają informacje o systemie, które są aktualne podczas jego działania. Dla przykładu: /var/run/utmp zawiera listę użytkowników aktualnie zalogowanych.

/var/spool

Katalog zawierający kolejki: poczty, drukowania i inne. Każda kolejka posiada własny podkatalog wewnątrz /var/spool, np. często poczta przechowywana jest w katalogu /var/spool/mail (nie jest to zalecane).

/var/tmp

Tymczasowe pliki które są duże, lub mają istnieć przez dłuższy czas niż byłoby to możliwe w katalogu /tmp (aczkolwiek administrator może usuwać znacząco stare pliki).

Rozdział VII - System plików /proc

System plików /proc jest całkowicie wirtualny - nie istnieje na dysku. Jest tworzony i utrzymywany przez jądro w pamięci. Używany jest w celu dostarczenia informacji o systemie (oryginalnie o działających procesach, stąd nazwa). Ważniejsze pozycje omówione są poniżej. System plików /proc posiada własną stronę podręcznika.

/proc/1

Katalog zawierający informacje o procesie numer 1 (init ma zawsze ten numer). Każdy proces posiada własny podkatalog o nazwie przedstawiającej identyfikator procesu.

/proc/cpuinfo

Informacje o procesorze: model, wydajność, itp.

/proc/devices

Lista sterowników urządzeń, które są aktualnie skonfigurowane i działające.

/proc/dma

Aktualnie używane kanały DMA.

/proc/filesystems

Systemy plików aktualnie skonfigurowane.

/proc/interrupts

Lista przerwań aktualnie wykorzystywanych, oraz ilość przerwań, które zostały kiedykolwiek obsłużone.

/proc/ioports

Używane porty We/Wy.

/proc/kcore

Obraz fizycznej pamięci systemu. Posiada rozmiar równy rozmiarowi zainstalowanej pamięci, jednak na dysku nie zajmuje ani bajta. (Uwaga: wpisy w katalogu /proc nie zajmują miejsca, chyba że je skopiujesz w inne miejsce).

/proc/kmsg

Wiadomości wysyłane przez jądro. Są one również przesyłane do sysloga.

/proc/ksyms

Tablica symboli jądra.

/proc/loadavg

`średnie obciążenie' systemu; trzy nic nieznaczące liczby wskazujące ilość aktualnie wykonywanej pracy.

/proc/meminfo

Informacje o wykorzystaniu pamięci fizycznej i swapu.

/proc/modules

Aktualnie załadowane moduły.

/proc/net

Informacje o protokołach sieciowych.

/proc/self

Łącze symboliczne do katalogu procesu, który czyta /proc. Dla dwóch procesów czytających /proc wskazania odnośników są inne.

/proc/stat

Statystyki systemu, np. ilość błędów stron od czasu startu, itd.

/proc/uptime

Okres pracy systemu.

/proc/version

Wersja jądra.

Patrycja Łukaszek

Kl. II a SI

10

---