Metody nauczania - to systematycznie stosowany sposób pracy nauczyciela z uczniami, umożliwiający uczniom opanowanie wiedzy wraz z umiejętnością posługiwania się nią w praktyce, jak również rozwijanie zdolności i zainteresowań umysłowych. Metody nauczania to sposób postępowania nauczyciela stosowany świadomie w celu osiągnięcia określonego celu. To logicznie uporządkowany system czynności nauczyciela, które są wzajemnie powiązane.
Metody nauczania wskazuj a sposób realizacji planowanych zadań i celów.
Metody nauczania - formy nauczania wskazują jak organizować pracę dydaktyczną stosownie do tego, kto, gdzie, kiedy i w jakim celu ma być przedmiotem kształcenia. Środki dydaktyczne wzbogacają stosowane metody nauczania i przyczyniają się do wzrostu ich efektywności.
Wybór metody nauczania uzależniony jest niewątpliwie od wieku uczniów, treści nauczania i kształconych umiejętności matematycznych, ale również od celów dotyczących kształtowania postaw uczniów (celów wychowawczych). „Nie możemy oceniać działań nauczyciela dopóty, dopóki nie wiemy jakie są jego cele” (G. Polya - „Odkrycie matematyczne”). Wiadomo natomiast, że każdą metodę, przy odpowiedniej organizacji pracy uczniów można w pewnym stopniu przekształcić w metodę aktywizującą. Nawet wykład, którego czasem trudno uniknąć, stanie się metodą aktywną, jeśli będzie odpowiednio prowadzony, a po wykładzie nastąpią metody aktywizujące - dyskusja, ćwiczenia utrwalające lub zajęcia prowadzone medodami szczególnie przeznaczonymi do zadań praktycznych:
pokaz
instruktaż
ćwiczenia przedmiotowe
ćwiczenia laboratoryjne
ćwiczenia produkcyjne
metoda projektów
metoda przewodniego tekstu
Czynniki decydujące o racjonalnym doborze metod nauczania
Wybór metod nauczania zależy od ogólnych celów nauczania, od szczególnych zadań dydaktycznych, od przedmiotów nauczania i od wieku uczniów. J. Winklewski uważa również, że na wyniki nauczania wpływa jednak nie tylko najwłaściwszy dobór metod, ale także, wdrożenie uczniów do przyswajania sobie wiedzy. Uczniowie nie wdrożeni do oglądania obrazu lub filmu, do słuchania wykładu lub samodzielnego wykonywania ćwiczeń nie korzystają z nauki w szkole, marnują wiele cennego czasu. Zastosowanie najbardziej odpowiedniej metody musi zatem uwzględnić stopień przygotowania uczniów do uczenia się.
Nauczyciel organizując sytuacje dydaktyczne powinien dobierać najwłaściwsze metody i środki. Jeżeli zaznajamia uczniów z nowymi faktami może stosować różne formy obserwacji, wykład w połączeniu z pokazem, opis, opowiadanie, wycieczkę. Jeżeli chce kierować myśleniem uczniów może przeprowadzić pogadankę, dyskusję, zajęcia samodzielne uczniów lub pracę w grupach. Przy kształtowaniu zaś umiejętności i nawyków zastosuje zajęcia praktyczne.
Zależność metody od przedmiotu nauczania wynika ze specyficznych właściwości każdego przedmiotu, których przedstawienie wiąże się z określonymi wymaganiami np. grupa przedmiotów przyrodniczych (geografia, biologia, fizyka) wymagają bezpośredniego zetknięcia ucznia z określonymi rzeczami, zjawiskami, procesami, a więc zastosowanie metody laboratoryjnej, pokazu, organizowania wycieczek i zajęć w terenie.
Zależność metody od wieku uczniów wiąże się z tym, że proces poznawania rzeczywistości przez uczniów uwarunkowany jest zasobem ich doświadczeń, posiadaną wiedzą i dojrzałością umysłową. Organizując proces w klasach początkowych należy uwzględnić, że u dzieci w wieku od 6-10 lat przeważa myślenie oglądowo-praktyczne oraz oglądowo-obrazowe nad myśleniem słownym. Stosuje się więc opowiadanie, pogadankę, pokaz, zajęcia praktyczne i wycieczki. W klasach starszych dużą rolę odgrywają takie metody jak: dyskusja, metoda laboratoryjna, posługiwanie się książką, wszystkie metody aktywizujące pracę uczniów. Należy pamiętać, że w ciągu całej lekcji, nie należy stosować tylko jednej metody. Należy harmonijnie łączyć różne metody, aby zapewnić aktywność dzieci przez cały czas trwania lekcji.
Każdą z metod w nauczaniu i trzeba tak stosować, ażeby kształciła ona spostrzegawczość, umiejętność obserwowania zjawisk, pobudzała wyobraźnię, zmuszała do myślenia, uczyła poprawnego pod względem logicznym wnioskowania.
Spośród metod opartych na słowie najczęściej stosuję pogadankę. Posługuję się nią, gdy przygotowuję klasę do pracy, gdy rozwijam nowy temat lub gdy chcę utrwalić przerobiony materiał. Zapoznaję wtedy uczniów z odpowiednim materiałem ilustracyjnym, obrazami, przeźroczami, filmem, odwołuję się wtedy do faktów, które uczniowie mogli zaobserwować. W ten sposób staram się kształtować nowe pojęcia. Gdy chcę utrwalić przerobiony materiał odwołuję się wtedy do zdobytej wiedzy uczniów, do najważniejszych faktów i uogólnień.
Stosowanie metod praktycznych w klasach najmłodszych jest bardzo trudne, ale warto o nich pamiętać, gdyż uczą samodzielności, inicjatywy i aktywizują proces uczenia się. W starszych klasach zmniejsza to trudności organizacyjne przeprowadzania zajęć metodami aktywnymi.