Rozdz.IX: Postępowanie przed sądem I instancji
1. Zagadnienia ogólne
Funkcje :
funkcja jurysdykcyjna- wyraża ona się w rozstrzyganiu o winie bądź niewinności oskarżonego , a jej istotą jest sprawowanie wymiaru sprawiedliwości w myśl art. 175 Konstytucji. Wyróżniamy 3 następujące funkcje będące jej następstwem:
funkcja wychowawcza- jej realizacja wyraża się w rozprawie prowadzonej w oparciu o normy prawa, reguły lojalności i kultury, przestrzeganiu zasad procesu , w tym głównie zasady obiektywizmu, bezstronności sądu i składu orzekającego czy wreszcie na wydaniu orzeczenia w odczuciu społecznym uznawanym za sprawiedliwe,
funkcja satysfakcyjna- polegająca na społecznym odczuciu jawności szybkości procesu i w konsekwencji wydania sprawiedliwego wyroku
funkcja profilaktyczna- polegająca na zapobieganiu przestępstwom
2. Wstępna kontrola aktu oskarżenia
Wstępna kontrola aktu oskarżenia: wyróżniamy dwa etapy:
formalna kontrola aktu oskarżenia- polega na sprawdzeniu czy wniesiony akt oskarżenia odpowiada warunkom formalnym określonym w art. 119, 332, 333, 334 Kpk. Kontroli tej dokonuje prezes sądu lub przewodniczący wydziału lub upoważniony do tego sędzia. Gdy nie spełni tych warunków podlega zwrotowi oskarżycielowi w celu usunięcia jego braków w terminie 7 dni. Na postanowienie o zwrocie przysługuje zażalenie do właściwego sądu.
merytoryczna kontrola aktu oskarżenia- polega na nie dopuszczeniu do wszczęcia procesu sądowego w sytuacji gdy z góry można przewidzieć uniewinnienie oskarżonego lub umorzenie postępowania - określany mianem oddania pod sąd.
Jeżeli akt oskarżenia odpowiada warunkom formalnym prezes sądu zarządza doręczenie jego odpisu oskarżonemu i jednocześnie wzywa go w terminie 7 dni od daty doręczenia mu odpisu aktu oskarżenia do złożenia wniosków dowodowych. W razie obawy przed ujawnieniem tajemnicy państwowej doręcza mu się go bez uzasadnienia, udostępnia się je przy zachowaniu odp. Rygoru określonego przez sędziego lub prezesa sądu.
Oddanie pod sąd:
Prezes sądu jest zobowiązany do skierowania sprawy na posiedzenie w następujących przypadkach:
1) prokurator złożył wniosek o orzeczenie środków zabezpieczających,
2) zachodzi potrzeba rozważenia kwestii warunkowego umorzenia postępowania,
3) akt oskarżenia zawiera wniosek, o którym mowa w art. 335.
Prezes sądu kieruje sprawę na posiedzenie także wtedy, gdy zachodzi potrzeba innego rozstrzygnięcia przekraczającego jego uprawnienia, a zwłaszcza - (fakultatywnie):
1) umorzenia postępowania na podstawie art. 17 § 1 pkt 2-11 ,
2) umorzenia postępowania z powodu oczywistego braku faktycznych podstaw oskarżenia,
3) wydania postanowienia o niewłaściwości sądu lub o zmianie wskazanego w akcie oskarżenia trybu postępowania,
4) zwrotu sprawy prokuratorowi w celu usunięcia istotnych braków postępowania przygotowawczego,
5) wydania postanowienia o zawieszeniu postępowania,
6) wydania postanowienia w przedmiocie tymczasowego aresztowania lub innego środka przymusu,
7) wydania wyroku nakazowego.
8) gdy zachodzi potrzeba rozważenia możliwości przekazania jej do postępowania mediacyjnego;
3. Przygotowanie do rozprawy głównej
Gdy nie zachodzą żadne przesłanki uzasadniające bezprzedmiotowość wyznaczenia rozprawy głównej następuje przejście do etapu przygotowania rozprawy głównej. Prezes sądu wydaje więc pisemne zarządzenie w którym określa:
imiennie sędziego albo członków składu orzekającego i przewodniczącego
dzień, miejsce, godzinę rozprawy
strony i inne osoby które należy wezwać na rozprawę lub zawiadomić o ich terminie
inne czynności
Natomiast oskarżony pozbawiony wolności ( tymczasowo aresztowany, zatrzymany) należy wydać w stosunku niego zarządzenie w celu doprowadzenia go na rozprawę.
Tryb tworzenia składów orzekających:
system automatycznej kolejności - a więc sędziego lub sędziów powołanych do orzekania w sprawie wyznacza się w kolejności wg wpływu sprawy lub jawnej dla stron listy sędziów lub wydziału danego sądu , możliwość pominięcia jest możliwa jedynie w wyniku poważnej choroby sędziego lub innej przeszkody co należy zaznaczyć w zarządzeniu o wyznaczeniu rozprawy
system doboru losowego - gdy w akcie zagrożenia zarzuca się popełnienie zbrodni zagrożonej karą 25 lat pozbawienia wolności albo dożywotniego pozbawienia wolności - dokonywane na wniosek prokuratora lub obrońcy w ich obecności.
Doręczenie zawiadomienia o rozprawie powinno nastąpić tak by pomiędzy otrzymaniem go przez stronę a rozpoczęciem upłynęło co najmniej 7 dni.
4. Jawność rozprawy głównej
Rozprawa główna odbywa się jawnie i ustnie . Jawność ta ma 2 aspekty:
jawność dla stron- strony mogą a niekiedy mają obowiązek bycia obecnym na rozprawie, a także dostęp do akt sprawy , z wyjątkiem przypadków wskazanych w ustawie np. szczególny tryb przesłuchania świadka incognito art. 184:
„ par 1- gdy zachodzi uzasadniona obawa niebezpieczeństwa dla życia, zdrowia, wolności lub mienia w znacznych rozmiarach dla świadka lub jego najbliższych sąd a w postępowaniu przygotowawczym prokurator może podjąć decyzje o utajnieniu tożsamości świadka , postępowanie wówczas toczy się bez udziału stron i objęte jest tajemnicą państwową”
jawność dla społeczeństwa- czyli dla publiczności i środków masowego przekazu .
Wyłączenie jawności z mocy samego prawa:
gdy prokurator złoży wniosek o umorzenie postępowania z powodu niepoczytalności sprawcy lub zastosowania środka zabezpieczającego
gdy toczy się sprawa o pomówienie lub znieważenie- na wniosek pokrzywdzonego wyłącza się jawność.
Fakultatywne wyłączenie jawności :sędzia wyłącza jawność na wniosek lub z urzędu gdy mogłaby ona spowodować:
zakłócenie spokoju publicznego
obrazę dobrych obyczajów
ujawnienie okoliczności które dla dobra państwa powinny być utajnione
naruszenie ważnego interesu prywatnego.
Przy wyłączeniu jawności na rozprawie mogą pozostać:
strony, obrońcy, pełnomocnicy, przedstawiciel społeczny i po 2 os. wskazane przez strony jak i osoby na których obecność zezwoli przewodniczący składu orzekającego np.: aplikanci sądowi.
WYROK- ogłasza się zawsze jawnie a jedynie motywy można podać z wyłączeniem jawności
5. Utrzymanie porządku podczas rozprawy
Rozprawą kieruję przewodniczący składu orzekającego. Czuwa on nad przebiegiem rozprawy tak aby zachowany był porządek czynności i powaga sądu. Ma on więc szereg uprawnień należących do tzw. policji sesyjnej. Należą do nich:
uniemożliwienie oskarżonemu opuszczenie sali sądowej przed zakończeniem rozprawy
wydalenie go z rozprawy gdy zachowuje się nienależycie i nie przestrzega powagi sądu. PONADTO:
upomnienie osoby niewłaściwie się zachowującej na sali rozpraw a także możliwość jej wydalenia
ukaranie karą porządkową lub pozbawienia wolności do 14 dni - przysługuje zaskarżenie
wydalenie publiczności z sali rozpraw.
6. Przebieg rozprawy głównej
ROZPRWA GŁOWNA- Dzieli się ona na następujące etapy:
Część wstępna rozprawy
Przewód sądowy
Głosy stron
Wyrokowanie.
6.1. Część wstępna rozprawy
Rozprawę główną rozpoczyna wywołanie sprawy. Po wejściu na sale rozpraw przewodniczący składu orzekającego spr czy są obecne wszystkie wezwane i zawiadomione osoby.
Obecność oskarżonego:
Obecność oskarżonego jest obowiązkowa, w przypadku jego nieobecności przewodniczący zarządza natychmiastowe zatrzymanie i doprowadzenie oskarżonego i w tym celu zarządza przerwę lub odracza rozprawę.
Od zasady jego obecności kodeks przewiduje wyjątki :
gdy złożył on wyjaśnienia i opuścił sale bez zezwolenia - sąd może rozprawić sprawę dalej jeśli uzna to za zasadne
gdy złożył wyjaśnienia a zawiadomiony o terminie rozprawy przerwanej lub odroczonej nie stawił się na nią i nie usprawiedliwił nieobecności
gdy na rozprawę przerwaną lub odroczoną nie stawił się jeden ze współoskarżony nawet gdy usprawiedliwił on swoją nieobecność
gdy wprowadził się oskarżony w stan niezdolności do udziału w rozprawie
gdy został wydalony z sali rozpraw w wyniku nienależytego zachowania
gdy sąd żąda opuszczenia przez z niego z sali rozpraw ze względu na krępujące zeznania świadka, współoskarżonego lub biegłego.
* obecność obrony jest uzależniona od tego czy mamy do czynienia z tzw. obroną obligatoryjną. - gdy tak jego nieobecność bez względu czy jest usprawiedliwione czy też nie tamuje bieg rozprawy. Gdy jest fakultatywna- nie tamuje rozprawy chyba że oskarżony nie wyraża zgody na jej prowadzenie bez obrońcy.
* obecność oskarżyciela publicznego- jest obowiązkowa
obecność oskarżyciela posiłkowego- nie jest obowiązkowa i nie tamuje rozprawy - chyba że pomimo usprawiedliwienia swej nieobecności wnioskował o odroczenie lub przerwanie rozprawy lub sąd uznał jego obecność za niezbędną.
obecność powoda cywilnego- tak samo jak przy oskarżycielu posiłkowym
obecność pełnomocników- jego nieobecność powoduje przerwanie lub odroczenie rozprawy tylko gdy strona o to wniesie
obecność świadków i biegłych- jest obowiązkowa. W przypadku nieusprawiedliwionej nieobecności tych osób sąd może nałożyć na nie karę porządkową. A w przypadku dalszego niestawiennictwa- zatrzymanie i przymusowe doprowadzenie na salę rozpraw. Natomiast świadka w przypadku poważnej choroby lub kalectwa można przesłuchać w miejscu jego zamieszkania.
Pomoc sądowa: sędzia może zlecić przesłuchanie świadka sędziemu ze swego składu lub sądowi wezwanemu - w którego okręgu świadek przebywa , gdy nie stawił się on z powodu przeszkód zbyt trudnych do usunięcia. W tej czynności mogą wziąć udział strony a oskarżony pozbawiony wolności tylko gdy sąd uzna to za konieczne.
W tym etapie zgłaszane są wnioski np.:
wyłączenie sędziego
zgłoszenie powództwa cywilnego
zgłoszenie udziału przez przedstawiciela społecznego
o odroczenie rozprawy w przypadku niezachowania 7 dniowego terminu między doręczeniem zawiadomienia a rozprawą - przez oskarżonego lub obrońcę
przyłączenie się pokrzywdzonego do toczącego się postępowania z oskarżenia prywatnego
wniesienie wzajemnego aktu oskarżenia w post. z oskarżenia prywatnego
6.2. Przewód sądowy
Przewód sądowy:
To zasadnicza część rozprawy podczas której przeprowadza się postępowanie dowodowe co do zarzutu postawionego oskarżonemu w akcie oskarżenia. Rozpoczyna go odczytanie aktu oskarżenia a kończy zarządzanie sędziego o zamknięciu przewodu sądowego.
W ramach przewodu sądowego wyróżniamy następujące etapy:
odczytanie aktu oskarżenia- akt odczytywany jest przez oskarżyciela, w postępowaniu uproszczonym gdy w sprawie z oskarżenia publicznego nie bierze on udziału to - protokolant
wyjaśnienia oskarżonego- po odczytaniu oskarżenia przewodniczący składu sędziowskiego poucza oskarżonego o przysługującym mu prawie do składania wyjaśnień, jego odmowie lub odpowiedzi na zadane pytania. Po pouczeniu oskarżonego przewodniczący zadaje mu pytania:
czy zrozumiał treść oskarżenia
czy przyznaje się do zarzucanego mu czynu
czy chce złożyć wyjaśnienia
Po zakończeniu złożenia wyjaśnień obecne strony i ich reprezentanci procesowi, biegli jak i członkowie składu orzekającego mają prawo do zadawania pytań .
Następnie przewodniczący poucza oskarżonego do prawa zadawania pytań przesłuchiwanych osób oraz składania oświadczeń co do każdego przeprowadzonego dowodu.
dalsze postępowanie dowodowe
zamknięcie przewodu sądowego
Ograniczenie postępowania dowodowego:
Po złożeniu wyjaśnień przez oskarżonego sąd może podjąć decyzję w tym przedmiocie po spełnieniu następujących warunków:
gdy oskarżony przyznał się do czynu
okoliczności popełnienia przestępstwa przez oskarżonego nie budzą wątpliwości
zgoda stron na częściowe przeprowadzenia post. dowodowego
Dobrowolne poddanie się odpowiedzialności:
Może nastąpić na rozprawie na wniosek oskarżonego po spełnieniu nast. przesłanek:
oskarżonemu zarzucono popełnienie występku
złożył on wniosek o dobrowolne poddanie się karze najpóźniej do zakończenia I przesłuchania na rozprawie głównej
okoliczności popełnienia przestępstwa nie budzą wątpliwości
prokurator i obecny pokrzywdzony nie sprzeciwili się
w przypadku nieobecności pokrzywdzonego na rozprawie w aktach sprawy znajduje się dowód prawidłowego zawiadomienia pokrzywdzonego o terminie rozprawy i możliwości złożenia tego wniosku przez oskarżonego
uznanie przez sąd iż mimo nie przeprowadzenia rozprawy w całości cele postępowania zostaną osiągnięte.
Postępowanie dowodowe:
dowód z wyjaśnień oskarżonego to I dowód przeprowadzony przez sąd. Potem przechodzi się do kolejnych - najpierw na poparcie oskarżenia a potem dowody służące do obrony oskarżonego.
Przesłuchanie świadka:
przy jego przesłuchaniu nie powinni być obecni inni jeszcze nie przesłuchani świadkowie. W jego toku sąd początkowo określa jego dane osobowe adres zamieszkania, zawód stosunek do oskarżonego i karalność za fałszywe składanie zeznań i oskarżeń.
Prawo do odmowy składania zeznań:
przysługuje świadkowi jeżeli oskarżony jest bliską mu osobą. Nie dotyczy to syt. gdy sporządzono protokoły z oględzin ciała - będą podlegały ujawnieniu na rozprawie.
Przyrzeczenie:
przed przystąpieniem do składania zeznań sąd uprzedza świadka o odpowiedzialności karnej za składanie fałszywych zeznań - potem odbiera przyrzeczenie gdzie wówczas wszyscy uczestnicy łącznie z sądem stoją. Jeżeli strony się nie sprzeciwiają sąd może odstąpić od odebrania przyrzeczenia . atr 189 k.p.k. wymienia nast. osoby :
osoby które nie ukończyły lat 17
od osób z zaburzeniami psychicznymi
gdy świadek jest osobą podejrzaną o popełnienie przestępstwa będącego przedmiotem postępowania lub gdy pozostaje w ścisłym związku z czynem stanowiącym przedmiot postępowania albo gdy został za to przestępstwo skazany
gdy świadek był prawomocnie skazany za fałszywe zeznania i przyrzeczenia.
Odstępstwo od bezpośredniego przesłuchania świadka:
postępowanie dowodowe powinno być prowadzone zgodnie z dyrektywami określającymi zasadę bezpośredniości. Odstępstwem jest - odczytanie protokołu zeznań świadka.- gdy sąd wyczerpał wszelkie możliwości bezpośredniego przesłuchania świadka przed sądem. A więc w syt. gdy świadek:
bezpodstawnie odmawia złożenia zeznań
składa zeznania odmienne od poprzednich
oświadcza że pewnych okoliczności nie pamięta
nie można mu doręczyć wezwania
zmarł
nie stawił się w wyniku nieusuwalnych przeszkód
Gdy świadek jest obecny na sali rozpraw przewodniczący może się zwrócić wówczas do niego o wyjaśnienie tych rozbieżności.
Wobec uporczywie uchylającego się od złożenia zeznań możliwe jest:
orzeczenie kary pieniężnej w wysokości do 10 000 zł
aresztowanie na czas nie przekraczający 30 dni niezależnie od pkt. Wyżej. - można je uchylić gdy świadek złoży zeznanie i przysługuje na nie zażalenie.
Sąd może przesłuchać także biegłego, specjalistę i kuratora .
Odczytywanie dokumentów: na rozprawie można odczytywać:
protokoły oględzin
protokoły przeszukania i zatrzymania rzeczy
opinie biegłych, instytutów
dane o karalności
wyniki wywiadu środowiskowego
dokumenty urzędowe złożone w post. przygotowawczym lub sądowym
na rozprawie wolno także odczytać zawiadomienie o przestępstwie a także :
- dokumenty prywatne powstałe poza postępowaniem karnym i nie dla jego celów
oświadczenia
publikacje
notatki
listy
Zlecenie czynności dowodowych oskarżycielowi:
Na etapie rozprawy głównej nie ma możliwości zwrotu sprawy prokuratorowi w celu uzupełnienia postępowania przygotowawczego ale istnieje możliwość przerwania lub odroczenia rozprawy i udzielenia dyspozycji oskarżycielowi dokonania czynności dowodowych usuwających niedociągnięcia post. przygotowawczego. Wyznaczany na to jest określony termin. Ale istnieje możliwość jego wydłużenia na podst. Stosownego wniosku wraz ze wskazaniem przyczyn jego wydłużenia. Sąd orzeka o tym postanowieniem na posiedzeniu.
Rozszerzenie aktu oskarżenia:
może nastąpić na każdym etapie postępowania w rozprawie na wniosek oskarżyciela Przedmiotowe rozszerzenie jest możliwe gdy:
okoliczności które wyszły na jaw na rozprawie wskazują że oskarżony dopuścił się popełnienia też innego czynu
oskarżyciel zarzuca popełnienie tego czynu na rozprawie- ustnie
oskarżony wyraża zgodę na rozpoznanie tego czynu w ramach nowego oskarżenia ale w tej samej rozprawie
nie ma konieczności przeprowadzenia post, przygotowawczego
Zmiana kwalifikacji prawnej czynu:
jest dopuszczalna o ile nie wychodzi poza granice oskarżenia. Sąd musi o tym zawiadomić strony obecne na rozprawie. Gdy możliwość taka pojawi się po zamknięciu przewodu sądowego sąd ma obowiązek wznowić przewód i zawiadomić o tym strony.
Przerwa w rozprawie:
Zasadą jest że rozstrzygnięcie sprawy powinno nastąpić na I rozprawie głównej bez przerwy aczkolwiek trwająca rozprawa może być przerwana lub odroczona. Przerwa może nastąpić ( podobnie jak odroczenie ) z następujących przyczyn:
w celu spr. Dowodu
dla wypoczynku
z innej ważnej przyczyny
Odroczenia a przerwa różnią się w skutkach.
skutek przerwy- po przerwie rozprawę prowadzi się dalej a od nowa gdy sąd tak uzna lub gdy zmieni się jego skład .
skutek odroczenia- prowadzi się ją od nowa w nowym terminie, natomiast może być prowadzona dalej gdy skład sąd nie ulegnie zmianie.
Zawieszenie postępowania:
postępowanie karne może być zawieszone w fazie postępowania głównego z przyczyn wskazanych w art. 22 Kpk.
- gdy istnieje przeszkoda długotrwała a w szczególności gdy nie można ująć oskarżonego lub nie może on brać udziału w postępowaniu z powodu choroby psychicznej lub innej ciężkiej choroby. W przypadku zawieszenia postępowanie należy prowadzić od nowa chyba że okres zawieszenia trwał krócej niż 35 dni.
Zamknięcie przewodu sądowego:
po przeprowadzeniu wszystkich dowodów sąd ma obowiązek zapytania stron czy nie wnoszą o uzupełnienie tego postępowania - jeśli nie sąd zamyka przewód sądowy. Ale do momentu ogłoszenia wyroku może być wznowiony . wymaga to postanowienia sądu i następuje gdy:
sąd uzna możliwość zmiany kwalifikacji prawnej - koniecznie jest poinformowanie stron
przewiduje możliwość warunkowego umorzenia postępowania albo możliwość orzeczenia kary z warunkowym zawieszeniem jej wykonania.
Głosy stron:
stanowią one odrębny etap rozprawy głównej a ich treść brana jest pod uwagę przy wyrokowaniu. Zawierający głos mają wysuwać zastrzeżenia co do prawidłowości post. dowodowego, kompletności materiału zebranego w sprawie. Kolejność głosów:
oskarżyciel publiczny
oskarżyciel posiłkowy i powód cywilny oraz ich pełnomocnicy jeśli brali udział w sprawie.
Przedstawiciel społeczny
Obrońca oskarżonego
Ostatni głos- OSKARŻONY!
Po ostatnim głosie oskarżonego każda ze stron i w tym przedstawiciel społeczny ma prawo do repliki tzw. ponownego głosu , kodeks nie ogranicza ich zastosowania.
Wyrokowanie:
stanowi etap rozprawy w którym to analizuje się zebrany materiał dowodowy i wydaje rozstrzygnięcie co do przedmiotu procesu. W ramach wyrokowania można wyróżnić nast. Fazy:
narada przed wyrokiem - jest ona niejawna, bierze w nim udział jedynie skład orzekający i protokolant, chyba że przewodniczący uzna jego obecność za zbędną. W jej toku członkowie składu wypowiadają się co do przeprowadzonych dowodów, oceniając ich wiarygodność i dokonując interpretacji przepisów prawnych. Narada I - odbywa się w przedmiocie winy i kwalifikacji prawnej czynu, II- wymiaru kary. Po zakończeniu przewodniczący zbiera głosy od najmłodszych w I kolejności a potem oddaje głos jako ostatni.
głosowanie - wyrok zapada większością głosów w przypadku gdy nie uzyska się jej należy skorzystać z ustawowej metody konstruowania większości polegającej na połączeniu zdania najmniej korzystnego dla oskarżonego do zdania najbardziej do niego zbliżonego aż do uzyskania większości. Gdy sędzia głosujący za niewinnością zostanie przegłosowany może powstrzymać się od dalszego głosowania . Przegłosowany członek może zgłosić w chwili podpisania wyroku tzw. votum separatum zdanie odrębne. Zaznacza się to przy podpisie stawiając litery „c. V. S. „ lub pisząc „ zdanie odrębne” i należy podać czego ono dotyczy. Może dotyczyć nie tylko orzeczenia ale i uzasadnienia.
sporządzenie i podpisanie wyroku - wyrok podpisują wszyscy członkowie składu orzekającego wraz z sędzią przegłosowanym .
ogłoszenie wyroku - wyrok ogłasza się w imieniu RP. - jest on ogłaszany ustnie i jawnie a wszyscy uczestnicy stoją.- za wyjątkiem członków składu orzekającego.
ustne przytoczenie najważniejszych powodów wyroku - następuje przez przewodniczącego lub jednego z członków składu.
pouczenie o prawie , terminie i sposobie zaskarżenia wyroku- dokonuje go przewodniczący składu , mylne pouczenie nie powoduje ujemnych skutków procesowych dla uprawnionego ale powoduje przywrócenie terminu wniesienia środka zaskarżenia.
Odroczenie wydania wyroku: może nastąpić na czas 7 dni jeżeli:
sprawa jest zawiła
z innej ważnej przyczyny np. późna pora , zmęczenie
W takim wypadku sąd musi podać miejsce i czas ogłoszenia wyroku. W przypadku przekroczenia terminu sprawę prowadzi się od nowa.
Elementy wyroku:
oznaczenie sądu, który go wydał , sędziów, ławników, oskarżycieli i protokolanta
data i miejsce rozpoznania sprawy i wydania wyroku
imię i nazwiska i inne dane o osobie oskarżonego
opis kwalifikacji prawnej czynu
rozstrzygnięcie sądu
wskazanie zastosowanych przepisów ustawy karnej
Rodzaje wyroków:
wyrok uniewinniający
w. Umarzający postępowanie
warunkowo umarzający postępowanie
w. Skazujący
Wyrok uniewinniający:
podstawą jego jest ustalenie że:
czynu nie popełniono, brak jest danych dostatecznie uzasadniających jego popełnienie
czyn nie zawiera znamion czynu zabronionego lub ustawa stanowi że sprawca nie popełnił przestępstwa z wyj. Sytuacji gdy dopuścił się go w niepoczytalności
czyn popełniła inna osoba
brak danych uzasadniających że oskarżony dopuścił się zarzucanego mu czynu
Wyrok umarzający postępowanie:
W razie stwierdzenia po rozpoczęciu przewodu sądowego okoliczności wyłączającej ściganie lub danych przemawiających za warunkowym umorzeniem postępowania, sąd wyrokiem umarza postępowanie albo umarza je warunkowo
w jego przypadku sąd pozostawia bez rozpoznania powództwo cywilne jak i wniosek prokuratora o zwrot korzyści. Jeżeli umorzenie nastąpiło z powodu niepoczytalności sprawcy i jest on tymczasowo aresztowany sąd może to utrzymać w mocy do czasu orzeczenia środka zabezpieczającego.
Wyrok warunkowo umarzający postępowanie:
sąd wydaje taki wyrok jeżeli zachodzą ku temu okoliczności , sąd w takim wypadku stwierdza winę oskarżonego ale nie określa go jako winnego. Wyrok ten powinien zawierać:
określenie okresu próby
ew. oddanie oskarżonego pod dozór
obowiązek naprawienia w całości bądź części szkody i inne jak np. zakaz prowadzenia pojazdów
może być w nim uwzględnione powództwo cywilne i zasądzone z urzędu odszkodowanie.
W tych rodzajach wyroków niezbędne jest zwolnienie oskarżonego jeśli był tymczasowo zatrzymany.
Wyrok skazujący:
wyrok ten powinien zawierać:
dokładne ustalenie czynu oskarżonego
rozstrzyganie co do kary i środków karnych.
Powództwo cywilne- gdy w sprawie zebrano w tym zakresie niezbędny materiał dowodowy sąd uwzględnia je lub oddala w całości. A w przeciwnym racie pozostawia je bez rozpoznania.
Odszkodowanie z urzędu:
Sąd może orzec odszkodowanie, nawiązkę oraz obowiązek naprawienia szkody.
Jeśli oskarżony był tymczasowo aresztowany wyrok powinien czas ten zaliczać na poczet orzeczonej kary . Nawet gdy było toczone odrębne postępowanie w innej sprawie, umorzono postępowanie lub odstąpiono wymierzenia kary.
Sąd wydając wyrok skazujący wobec oskarżonego tymczasowo aresztowanego zobligowany jest do niezwłocznego jego zwolnienia w sytuacji, gdy:
orzekł wobec oskarżonego karę pozbawienia wolności odpowiadającą co najwyżej okresowi stosowania wobec oskarżonego tymczasowego aresztowania
skazał oskarżonego na karę łagodniejszą niż pozbawienie wolności
odstąpił od wymierzenia kary
Nie dotyczy to sytuacji, w której oskarżony jest pozbawiony wolności w innej sprawie.
Promulgacja wyroku:
po podpisaniu wyroku przewodniczący ogłasza go publiczne . jest to czynność polegająca na :
ogłoszeniu wyroku
przytoczeniu ustnych motywów wyroku
pouczenie stron o terminie i sposobie jego zaskarżenia
Po ogłoszeniu przewodniczący lub jeden z członków składu orzekającego podaje ustnie najważniejsze powody wyroku.
Jeżeli jawność rozprawy wyłączono w całości lub w części, przytoczenie powodów wyroku może nastąpić również z wyłączeniem jawności w całości lub w części
7. Czynności końcowe w sądzie pierwszej instancji
Po pouczeniu o możliwości odwołania przewodniczący ZAMYKA ROZPRAWE i przeprowadzane są następujące czynności końcowe:
doręczenie odpisu wyroku oskarżonemu - następuje z urzędu a wyjątkowo będzie to miało miejsce gdy:
pod nieobecność oskarżonego - pozbawionego wolności który nie miał obrońcy - zawiadamia się go o możliwości jego zaskarżenia
gdy został wydany wyrok zaoczny w post. uproszczonym - gdy dotyczy występku rozpoznawanego w tym trybie, oskarżony i jego obrońca nie stawili się na rozprawie a nieobecności swej nie usprawiedliwili, gdy w aktach sprawy znajdują się uprzednio złożone przez niego wyjaśnienia bądź jeżeli sąd go przesłucha w miejscu zamieszkania bądź przez tzw. sąd wezwany.
gdy został wydany wyrok nakazowy.
czynności związane z uzasadnieniem wyroku - w I instancji wyrok uzasadnia się na wniosek strony, wyjątek stanowi gdy zostało złożone zdanie odrębne - wtedy należy je sporządzić w terminie 7 dni z urzędu od dnia wydania wyroku. W terminie 7 dni strona może wystąpić zaś z wnioskiem o sporządzenie go na piśmie i doręczenia go wraz z odpisem wyroku. Wniosek musi być złożony na piśmie i możliwe jest przywrócenie jego terminu w przypadku post. przyspieszonego może być złożony ustnie do protokołu a termin wynosi 3 dni a nie 7. na odmowę jego wydania służy zażalenie do sądu odwoławczego. I stawi to podstawę do uzasadnienia wyroku. Powinno ono nastąpić w terminie 14 dni od daty złożonego wniosku ( 3 dni w przyspieszonym) może być jednak wydłużony gdy sprawa jest zawiła. W przypadku uzasadnienia wyroku z urzędu termin biegnie od daty ogłoszenia wyroku. Uzasadnienie powinno zawierać:
fakty jakie sąd uznał za udowodnione a jakie nie
wyjaśnienie podstawy prawnej wyroku
okoliczności jakie sąd miał na uwadze przy wymierzeniu kary a zwłaszcza przy zastosowaniu nadzwyczajnego złagodzenia kary, środków zabezpieczających, powództwa cywilnego i innych kwestii.
Sporządza je 1 członek składu przeważnie przewodniczący. Podpisują go pozostali wraz z sędzią przegłosowanym. W sprawach rozpoznawanych przez 1 sędziego i 2 ławników- podpisuje je sędzia. Od doręczenia odpisu wyroku z uzasadnieniem biegnie termin 14 dniowy do złożenia apelacji ( w przyspieszonym 7 dni)
uzupełnienie wyroku- może dotyczyć nast. kwestii:
zaliczenia tymczasowego aresztowania
zaliczenia zatrzymania
zaliczenia innych środków zapobiegawczych
dowodów rzeczowych
Może dotyczyć wyroku prawomocnego jak i nieprawomocnego. Uzupełnienie następuje na posiedzeniu- wzywane są strony zaś oskarżony gdy wymaga tego sąd lub prezes sądu. Orzeczenie w tym przedmiocie zapada w formie postanowienia na które przysługuje zażalenie.
Czynności związane z uprawomocnieniem się wyroku:
pociągają za sobą wykonalność wyroku. W tym etapie rozpoczyna się kolejny etap postępowanie wykonawcze., jeżeli wyrok zawiera rozstrzygnięcie podlegające wykonaniu. Po uprawomocnieniu mogą być dokonywane czynności także poza postępowaniem wykonawczym
7