W procesie pracy możemy mieć do czynienia z ilościowym oraz jakościowym obciążeniem pracą. Przeciążenie ilościowe występuje wówczas, gdy pracownik ma zbyt dużo pracy. Natomiast, gdy praca jest za trudna - mamy do czynienia z przeciążeniem jakościowym.

W wyniku przeciążenia pracą stwierdzono, że zarówno jakościowe, jak i ilościowe przeciążenie prowadzi do:

• niezadowolenia z pracy

• napięcia wywołanego pracą

• niskiego poczucia własnej wartości

• poczucia zagrożenia

Obiektywne przeciążenie pracą należy rozpatrywać zawsze w powiązaniu ze zdolnościami człowieka i jego osobowością.

Na obciążenie pracą składają się:

• duża koncentracja

• duża liczba wykonywanych czynności psychicznych (dużo odbieranych informacji, a następnie podejmowanie decyzji).

Intensywność procesów psychicznych, czyli ich ilość i tempo, skutkuje stanem napięcia, a po pewnym okresie czasu prowadzi do zmniejszenia sprawności psychicznej.
Ustalając, zatem pracownikom zakres czynności, czy powierzając dodatkowe zadania, należałoby uwzględnić nie tylko cechy indywidualne danego pracownika, ale również monitorować ilościowe i jakościowe obciążanie go obowiązkami.

W praktyce zapewnienie bezpiecznych i higienicznych warunków pracy przez pracodawcę najczęściej ogranicza się do zapewnienia norm i warunków pracy wynikających z przepisów prawnych. Jednakże nawet pełna realizacja ustawowych obowiązków, bez uwzględnienia specyfiki pracy występującej na danym stanowisku, a zwłaszcza uciążliwości, które występują w procesie pracy, może prowadzić do występowania przeciążenia psychofizycznego, a w konsekwencji skutków, jakie wywołuje stres.

Przyczyny obciążenia psychicznego :

- będące wynikiem zaangażowania uwagi i procesów myślowych.

- nerwowe - wynikające z samej pracy lub psychicznych i materialnych warunków pracy.

Przyjmuje się, że im wyższy jest stopień zaangażowania w pracy kory mózgowej i ośrodków podkorowych, tym bardziej można mówić o pracy umysłowej.

Analiza i ocena wymagań, które praca na konkretnym stanowisku narzuca pracownikowi, w odniesieniu do jego predyspozycji fizycznych i psychicznych, jest niezbędnym warunkiem dla rozwiązania problemu optymalizacji stosunku między człowiekiem a pracą.

Powodem znacznej uciążliwości psychicznej na stanowisku np. pracownika biurowego może być monotonia - rozwijający się powolnie stan zredukowanej aktywności, który może być skutkiem długotrwałego wykonywania czynności jednostajnych.

     Monotonia zawiera element niedociążenia emocjonalnego, spowodowanego brakiem lub jednostajnością bodźców i działań oraz niezmienną sytuacją. W najbardziej rozpoznawalnej formie występuje w stanach bezczynności, długotrwałego oczekiwania, np. przy obserwacji wskaźników na ekranie monitora lub pulpitu sterowniczego. Typ monotonii, wywołanej brakiem aktywizujących bodźców wzrokowych czy słuchowych, zmniejsza znacznie aktywność funkcji psychomotorycznych, widoczną w spowolnieniu czynności układu krążenia, oddechowego, wystąpieniu senności, zmniejszeniu aktywności ruchowej i czujności, czego skutkiem jest spadek wydajności pracy i wzrost liczby popełnianych błędów.

     Oprócz sytuacji, w których dominującą cechą warunków pracy jest brak mobilizujących bodźców, źródłem monotonii w pracy jest długotrwała, jednostajna aktywność, np. rutynowe wprowadzanie danych do komputera.

Oprócz monotonii głównymi czynnikami powodującymi obciążenie psychiczne są:

1. Praca podzielona na małe części

1. Praca stawiająca duże wymagania emocjonalne

1. Praca pod presją czasu i terminów

1. Niewłaściwa organizacja pracy

1. Częste problemy ze sprzętem, maszynami, przyrządami

1. Utrudniona regulacja tempa pracy

1. Brak możliwości kontaktów w celu przedyskutowania problemów

1. Dużo konfliktów w pracy

Zmęczenie, jest uczuciem, którego doznajemy w różnych sytuacjach. W pracy zawodowej zmęczenie powoduje spadek wydajności pracy, wypadki zagrażające zdrowiu i życiu.

Typy zmęczenia:

* fizyczne - bóle mięśniowe, osłabienie, senność

* nerwowe - zaburzenia uwagi, polegające na nadmiernej koncentracji lub roztargnieniu

* umysłowe - obniżona sprawność intelektualna

* psychiczne - może być spowodowane np. złą organizacją pracy

Podczas wykonywania pracy umysłowej wysiłek fizyczny jest niewielki, a poziom zmęczenia jest bardzo wysoki. Utrudnia lub uniemożliwia dalszą pracę.

Przyczynami zmęczenia są:

- czynniki wewnętrzne takie jak- stan emocjonalny, aktualny stan zdrowia, odżywianie, stopień przystosowania człowieka do wykonywanej przez niego pracy.

- czynniki zewnętrzne takie jak - wahania ciśnienia, temperatura, wilgotność, wentylacja, pozycja przy pracy, mogą one sprzyjać dobremu samopoczuciu pracownika lub wpływać niekorzystnie i powodować szybkie narastanie zmęczenia.

Objawy psychiczne zmęczenia ujawniają się w przebiegu procesów poznawczych - obniża się koncentracja uwagi, zmniejsza wydolność pamięci, spostrzeganie staje się niedokładne. Skutkiem tego są trudności w podejmowaniu decyzji lub podejmowanie decyzji błędnych. Zmęczenie przejawią się również zaburzeniami w sferze emocjonalnej - może wystąpić przygnębienie, apatia, lub nadmierna pobudliwość.

Działania zapobiegające zmęczeniu:

Przerwanie pracy usuwa przyczyny zmęczenia, a wypoczynek usuwa jego objawy. Im większe zmęczenie, tym dłuższy czas wypoczynku, dlatego też pracownicy biurowi powinni robić sobie przerwy krótkie, ale częste. Każdą wolną chwilę, należy spędzać w sposób aktywny.

Leczenie zmęczenia polega głównie na odpoczynku i odizolowaniu się od czynników wywołujących je w przypadku zmęczenia umysłowego. Jednakże najlepszym lekarstwem jest zapobieganie powstawaniu zmęczenia. Profilaktyka polega na takim zorganizowaniu pracy, by wykluczyć możliwość wystąpienia dodatkowych obciążeń w postaci niepotrzebnego hałasu, niewłaściwego oświetlenia oraz na przestrzeganiu ogólnych zasad higieny pracy.

---