Metodyka pracy socjalnej, rok akademicki 2007/2008, semestr II
---------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
1. Podstawowe założenia pracy socjalnej - opieka czy pomoc społeczna?
- Instytucje i instrumenty polityki społecznej
- Cele i zadania pracy socjalnej
- Zasady pracy z klientem
- Znaczenie zasad skutecznego działania w realizacji pracy socjalnej
- Rodzaje i źródła wsparcia społecznego
- Schemat realizacji interwencji i prawa klienta
Literatura:
- Filipiak G., "Funkcja wsparcia społecznego w rodzinie", w: "Roczniki Socjologii Rodziny", XI, 1999;
---------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
2. Metodyka pracy socjalnej z indywidualnym przypadkiem
- Prowadzenie indywidualnego przypadku.
- Klasyfikacja działania metodycznego (działania bezpośrednie i pośrednie)
- Klasyfikacja modeli pracy socjalnej z przypadkiem
- Procedury pracy socjalnej z indywidualnym przypadkiem
- Plany indywidualnej pomocy i kontrakty socjalne
- Praca w zespołach specjalistów
- Zakończenie interwencji, utrwalenie zmiany
Plany indywidualnej pomocy. Praca w zespołach specjalistów
Literatura:
- Kraszejko I., "Metodyka pracy socjalnej z indywidualnym klientem", w: "Praca Socjalna" 1/2005;
- Butrym Z., Istota pracy socjalnej, Zeszyty Pracy Socjalnej (zeszyt trzeci), Uniwersytet Jagielloński, Instytut Socjologii, Kraków 1998, ss. 15 - 29;
- Garvin D. Ch., Seabury A. B., Działania interpersonalne w pracy socjalnej, Katowice 1998, TOM I, Rozdz. XIV "Zakończenie interwencji" - ss. 115 - 137;
- B. Kowalczyk, H. Gąsior, „Zespół interdyscyplinarny jako technika prowadzenia pracy socjalnej z indywidualnym przypadkiem”, „Praca Socjalna”, nr 1, 2003.
- R.A. Skidmore, M.G. Thackeray, Wprowadzenie do pracy socjalnej, Katowice 1998, ss. 59 - 82 (praktyka pracy socjalnej z jednostkami)
----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
3. Praca socjalna z grupą
Definicja grupy społecznej, charakterystyka procesów wewnątrzgrupowych
Cele pracy z grupą
Założenia pracy z grupą (etapy tworzenia grupy)
Fazy rozwoju grupy
Modele i techniki pracy z grupą
Zasady prowadzenia grupy
Literatura:
- K. Jedliński, L. Golińska i in., Trening interpersonalny, Warszawa 1997 (rozdz. VI Fazy rozwoju grupy)
- D.Ch. Garvin, Seabury A. B., Działania interpersonalne w pracy socjalnej, Katowice 1998, TOM II - Rozdz. II "Proces zmiany. Zastosowania w pracy z grupami i rodzinami"
- J. Szmagalski, "Metoda grupowa w pracy socjalnej", w: Pilch T., Lepalczyk J., (red.), Pedagogika społeczna, Warszawa 1995, (rozdz. XV)
- R.A. Skidmore, M.G. Thackeray, Wprowadzenie do pracy socjalnej, Katowice 1998, ss. 83 - 92 (Praktyka pracy socjalnej z grupami)
----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
4. Metody pracy socjalnej ze społecznością
Podstawowe założenia pracy ze społecznością
Rozpoznawanie środowiska
Modele pracy socjalnej w społeczności lokalnej
Procesy pracy ze społecznością
Taktyka pracy ze społecznością - pozyskiwanie sprzymierzeńców
Animacja społeczno-kulturalna
Literatura:
- Pilch T., "Metoda organizowania środowiska", w: Pilch T., Lepalczyk J., (red.), Pedagogika społeczna, Warszawa 1995, (rozdz. XVI)
- R.A. Skidmore, M.G. Thackeray, Wprowadzenie do pracy socjalnej, BPS, Warszawa 1996, rozdz. 6 (Praktyka pracy socjalnej ze społecznością)
- Kargul J., "Animacja społeczno-kulturalna", w: Pilch T., Lepalczyk J., (red.), Pedagogika społeczna, Warszawa 1995, (rozdz. XVII)
- Smrokowska-Reichmann A., Praca socjalna w mieście, (w:) „Wspólne Tematy” 2000, nr 6
--------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Zasady w postępowaniu diagnostycznym i pracy z klientem (akceptacji klienta, indywidualizacji, kontrolowanej swobody ekspresji emocjonalnej, neutralności, obiektywizmu)
Rodzaje błędów popełnianych przez pracownika socjalnego w trakcie wywiadu i obserwacji (sytuacyjne, socjologiczne, psychologiczne)
Wsparcie społeczne (rodzaje wsparcia, źródła wsparcia społecznego, cele i korzyści wynikające ze współpracy z klientem i środowiskiem)
Kolejność podejmowanych działań w trakcie udzielania pomocy.
PRACA SOCJALNA Z INDYWIDUALNYM PRZYPADKIEM
- definicja
- etapy prowadzenia indywidualnego przypadku (pełna diagnoza, opracowanie planu postępowania; prowadzenie przypadku)
- klasyfikacja działania metodycznego (działania bezpośrednie i pośrednie, w tym: superwizja, definicja, rodzaje, formy)
- modele pracy socjalnej (model psychosocjoterapeutyczny, model funkcjonalny, model problemowy, model zadaniowy, model behawioralny, model służby w miłości/relacyjny, model interwencji kryzysowej)
KONTRAKT SOCJALNY
PROCEDURY PRACY Z INDYWIDUALNYM KLIENTEM
a) procedury ukierunkowane na poznanie klienta
- podnoszenie poczucia własnej wartości
- podnoszenie umiejętności rozwiązywania problemów
- podnoszenie świadomości (konfrontacja, interpretacja, modyfikacja atrybucji)
b) procedury ukierunkowane na zachowania klienta
- wzmacnianie
- modelowanie
- przydzielanie zadań
c) procedury nastawione na emocje klienta
- odreagowanie
- relaksacja
- Zadania, którym należy sprostać w fazie zakończenia pracy z klientem: ocena, emocje, podtrzymanie zmiany, wykorzystanie zmian w różnych okoliczności, włączanie klienta w inną usługę.
PRACA SOCJALNA Z GRUPĄ
w rozwiązywaniu problemów socjalnych pomocne mogą być procesy psychospołeczne zachodzące w grupie. Grupa jest narzędziem rozwoju i zmiany. Pracownik socjalny pracując z grupą wykorzystuje swoją znajomość organizacji i funkcjonowania grupy do wywarcia wpływu na funkcjonowanie i przystosowanie jednostki.
- korzyści płynące z pracy z grupą i rodziną (definicja grupy i rodziny)
Wspólne osiąganie celów
Dokonywanie pożądanych zmian
Wspomaganie samorozwoju
Przełamywanie społecznej izolacji
Przygotowanie do podejmowania działań
Wspomaganie procesów socjalizacyjnych i resocjalizacyjnych
Likwidowanie negatywnych skutków dysfunkcji
ELEMENTY SKŁADOWE GRUPY:
Uczestnicy (grupy ekskluzywne, ograniczone, inkluzywne)
Cele grupy i ośrodki skupienia (wartości, przedmioty, symbole, które identyfikują grupę)
Świadomość odrębności grupowej
Zadania (stanowią sens istnienia grupy)
Realizacja zadań wywołuje zjawisko nazywane wolą zbiorową grupy, w której przejawia się także solidarność grupy. Aby grupa mogła wspólnie realizować zadania musi się porozumiewać. Każda grupa stawia swoim członkom pewne wymogi: wzór fizyczny i moralny, funkcje członka.
GRUPA WPŁYWA NA ZMIANĘ ZACHOWANIA POPRZEZ:
Współuczestnictwo (dobrowolne)
Publiczne zaangażowanie
Społeczne poparcie
Dostarcza wzorów do naśladowania i dowodów społecznej słuszności
- modele pracy z grupą (model celów społecznych, model celów naprawczych, model celów opartych na wzajemności)
- założenia pracy z grupą (etapy tworzenia grupy; elementy pierwszego spotkania; fazy formułowania grupy)
Określenie celu (potrzeb)
Określenie liczebności grupy
Określenie składu grupy (cechy demograficzne, kompetencje, problemy)
Określenie czy grupa ma być otwarta czy zamknięta
Określenie ilości spotkań
Ustalenie miejsca pracy i składu personalnego
Określenie form dokumentacji pracy grupowej (listy obecności, zapisy protokolarne, wideo, karty pracy)
Rekrutacja (werbowanie do grupy)
- rodzaje grup (terapeutyczne, zadaniowe, samopomocowe, rekreacyjne, edukacyjne, socjalizacyjne, resocjalizacyjne i in.)
DIAGNOZA GRUPY powinna uwzględniać następujące informacje
1. CELE GRUPY
- cele to ogólne postanowienia dotyczące tego, po co grupa została stworzona lub ma kontynuować swoje istnienie. Zadania dotyczą określonych zmian, prowadzących od osiągnięcia celów grupowych oraz indywidualnych, które członkowie musza wywołać w sobie lub w innych.
2. KULTURA GRUPY
- pochodzenie etniczne członków grupy, religia oraz inne cechy kulturowe mają znaczny wpływ na jej kulturę. Normy grupy determinują zdarzenia w niej zachodzące i zachowania jej członków
- grupy rozwijają swoje wzorce w zakresie ceremoniału, zasad i oceniania zdarzeń. Istnienie takich tradycji pomaga członkom grupy w uzyskaniu większej z nią więzi. (po przejęciu grupy pracownik powinien szybko poznać te tradycje).
3. STRUKTURA GRUPY
Struktura grupy odpowiada istniejącemu wzorcowi interakcji pomiędzy jej członkami. Łatwiej poddaje się analizie z uwzględnieniem następujących komponentów:
a) struktura komunikacyjna. Obejmuje kierunki i tematykę konwersacji: kto z kim rozmawia i o czym. Diagnoza: jednym ze sposobów jest zapisywanie wypowiedzi pracownika (P) i członków grupy (C) wg następującego wzoru: CCCPCPCC. Służy to ocenie, czy członkowie grupy komunikują się częściej z pracownikiem czy miedzy sobą
b) struktura socjometryczna. Mówi o tym, kto kogo wybiera, a kogo odrzuca w interakcjach grupowych. Do identyfikacji podgrup pracownicy używają czasem kwestionariuszy socjometrycznych. Zawierają one kilka pytań o to, z kim każdy chciałby najbardziej wykonywać określoną czynność. Ale są one zagrażające. Stąd powinno się diagnozować strukturę socjometryczną obserwując, kto zasiada w pobliżu kogo, kto jest unikany, a kto ma powodzenie i kto z kim chętnie pracuje.
c) Struktura władzy. Wskazuje ona, kto ma największe wpływy na decyzje grupowe i jak tych wpływów używa. W diagnozowaniu źródeł wpływów społecznych powinno się uwzględnić posiadanie specjalistycznej wiedzy, stopień kontroli nad zasobami, właściwości osobowe przyczyniające się do powstawania napięć, bycia wzorem dla innych i wreszcie uprawnienia, które przypisane są pozycji władzy.
d) Struktura ról. Role grupowe regulują odpowiedzialność pracownika i członków grupy wynikającą z ich pozycji. Struktura ta obejmuje role pracownika i członka. Jak członkowie zapatrują się na role pracownika, jak i na własne role. Oceniamy role formalne jak i nieformalne. Te ostatnie można zidentyfikować pytając, kto z uczestników postrzegany jest jako mediator, błazen, negocjator, ekspert, kozioł ofiarny itp.
4. PROCESY GRUPOWE
- przez procesy rozumiemy zmiany zachodzące w grupie. Wyróżnić możemy:
Różnicowanie roli (gdy grupa ustala nowe funkcje i członkowie przygotowują się do ich pełnienia)
Integrowanie roli (polega on na porozumiewaniu się członków wzajemnie pomocnym w lepszym wypełnianiu ról, obejmuje też informację zwrotną dotyczącą pełnienia ról).
Ustalanie zadań (występuje zarówno w przypadku zadań długofalowych, jak i krótkoterminowych)
Osiąganie zadań
Rozwiązywanie problemów
- czy działania grupy przyczyniają się do realizacji jej celów?; czy członkowie grupy mają dostateczną swobodę w działaniu twórczym i innowacyjnym?; czy istnieją bardziej efektywne, od zastosowanych, sposoby osiągnięcia zadań?
5. ROZWÓJ GRUPY
Trzy przykłady podziałów faz rozwoju grupy:
1-sza Faza orientacji i zależności
2-sza Faza konfliktu i buntu
3-cia Współdziałania
-------------------------------------------------------------------
1-sza Faza rekrutacji
2-sza Faza rewizji
3-sza Faza konsolidacji
-------------------------------------------------------------------
1-sza Faza orientacji
2-sza Faza podejmowania funkcji i ról
3-cia Faza zażyłości
4-ta Faza różnicowania
5-ta Faza odłączania
Poznanie fazy rozwoju grupy pomaga w antycypowaniu zdarzeń i planowaniu sposobów ich wspomagania. Zmniejsza się prawdopodobieństwo zachowań lękowych wobec zdarzeń, o których wiadomo, że są nieuniknione w procesie rozwoju grupy.
6. ZASOBY GRUPY
- odpowiednia sala do spotkań, niezbędne wyposażenie (wygodne krzesła, przestrzeń do gier, potrzebne rekwizyty, magazynek), miejsce na dodatkowe zajęcia (sala gimnastyczna dla dzieci i nastolatków), środki niezbędne w technikach pracy socjalnej (np. nagrody w programach modyfikacji zachowań) oraz odpowiednio przeszkolony personel i konsultantów.
7. ZEWNĘTRZNE KONTAKTY GRUPY
- kontakty z innymi grupami, samą placówką, instytucjami spoza placówki i rodzinami swych członków. Kontakty mogą być przypadkowe ale i organizowane przez pracownika socjalnego
- w diagnozie można posłużyć się kwestionariuszami do badania wzajemnych interakcji. Swoje kontakty mogą uczestnicy opisać, mówiąc o własnych problemach i ich związku z życiem rodzinnym i społecznymi instytucjami.
8. GRANICE GRUPY
- grupy ustalają procedurę i zasady przyjmowania nowych członków, określają, kto do nich należy i kto przestaje należeć, jeśli grupa kontynuuje swoje istnienie.
- można obserwować reakcje członków grupy, kiedy ktoś przybywa do grupy lub ją opuszcza; bardziej szczegółowe rezultaty uzyskuje się zadając pytania o to, jak członkowie grupy przeprowadzili takie sytuacje, bądź życzyliby sobie je przeprowadzić. Takie pytania mogą jednak „wymusić” w grupie ustalenie odpowiednich norm (lub usztywnić je), gdy dotąd grupa nie uznawała ich za ważne.
9. KLIMAT GRUPOWY
- pracownik nie powinien poprzestawać na własnych subiektywnych ocenach. Może posłużyć się następującymi pytaniami:
jakie odczucia, twoim zdaniem, mieli dziś uczestnicy grupy?
Jakie odczucia miała(e)ś ty sam(a)?
- można się posłużyć metodami „projekcyjnymi” zmniejsza ewentualny wpływ pracownika na udzielane odpowiedzi.
TECHNIKI PRACY Z GRUPĄ
TECHNIKI PRACY Z GRUPĄ
1. Skoncentrowanie uwagi na problemach (etending, focusing)
nakierowywanie uwagi na konkretne zagadnienie, stosujemy ją gdy chcemy wznowić kontynuację działania, które wcześniej zostało zerwane z jakiś powodów lub gdy rozpoczynamy pracę.
Realizacja techniki:
Przez zabiegi fizyczne, np. prosimy o zamknięcie oczu, zrelaksowanie się i wyobrażenie ekranu, na którym kolejno pojawiają się liczby od 1 do 10, i odlicza się te liczby kolejno;
Gdy grupę rozprasza jedna osoba, można np. zawiesić głos, przestać mówić;
Intensywnie patrzeć na osobę, która przeszkadza lub jest zdekoncentrowana;
Taktyka werbalna, np. zadać pytanie tej osobie, która przeszkadza, lub nie słucha, na omawiany temat.
Technikę stosuje się gdy:
aktywność jakiegoś członka grupy nie jest dostrzegana, a należałoby ją dostrzec (gdy ktoś rzadko się odzywa i podejmuje próby zabrania głosu, należy to wychwycić i zachęcić do wypowiedzi)
gdy dyskusja na jakiś temat zaczyna schodzić na boczne tematy.
2. Technika moderowania dyskusji
Stosuje się ją aby udostępnić wszystkim członkom grupy udział w pracy. Ograniczanie aktywności osób nadmiernie aktywnych i zachęcanie osób pasywnych
Realizacja techniki:
Wraz z wyciszaniem należy zachęcać innych (a nie tylko np. non stop uciszać)
Nie zezwalać na zbyt dalekie dygresje
Nie można być stronniczym
Osoby bardzo nieśmiałe należy raczej zachęcać nie w obecności grupy. Przedyskutować do po zajęciach.
Technikę stosuje się gdy:
po ¼ czasu przeznaczonego na spotkanie należy wygaszać nadmierną aktywność i stymulować pasywność
gdy 1 do 3 osób tylko uczestniczą w dyskusji lub gdy tylko 1 do 3 osób nie zabierają w ogóle głosu
gdy członkowie zwracają się do siebie za pośrednictwem trzeciej osoby.
3. Technika nagradzania
Nagradzanie stosuje się jako wzmocnienie pozytywne, to świadomy akt dowartościowania.
Realizacja techniki:
należy się zorientować, co dla kogo byłoby nagrodą. Materialne nagrody są trudne do zrealizowania. Pracując z dziećmi należy jednak nagradzać czymś namacalnym (np. słodyczami)
nagrody mogą być wykonane przez nagradzającego (ma to walor emocjonalny - stosuje się tego typu nagrody, np. pracując z ludźmi starszymi)
nagrodą może być sankcja pozytywna (np. przepustka, widzenie - stosuje się je np. w Zakładach zamkniętych)
Nagroda musi być dana bezpośrednio po wystąpieniu zachowania pożądanego!
Należy zorientować się jak nagroda została przyjęta - czy została odebrana jako nagroda
Technikę stosuje się gdy:
z kontraktu wynika, że członkowie grupy mają się zachowywać w pewien określony sposób i to robią
gdy ktoś zachowuje się w sposób pożądany mimo, iż nie było to przewidziane w kontrakcie
gdy ktoś zachowuje się w sposób pożądany i w sposób, który zdaniem lidera należałoby upowszechnić
4. Technika konfrontacji
Polega na poinformowaniu kogoś o jego niekonsekwencji w mówieniu i działaniu. Celem jest zachęta do zmiany zachowania na takie, które jest pożądane, i które zostało uznane za pożądane wcześniej przez tą osobę (kiedy stosuje się technikę konfrontacji patrz - I semestr Procedury pracy z indywidualnym przypadkiem)
Realizacja techniki
należy przygotować się psychicznie przed konfrontacją (gdy nie czujemy się na siłach ktoś może nas zastąpić)
należy stosować właściwe słowa, aby było to w miarę przyjemne, należy to mówić tonem przyjaznym, łagodnym,
formułować zdania, krótko, nie rozwodzić się. Musi to być powiedziane jasno, prosto i krótko
nie wdawać się w dyskusje z osobą, do której kierujemy uwagi
należy posiadać umiejętności asertywne
należy liczyć się z utarczkami (atakiem, złością, odrzucaniem naszych słów)
Technikę stosuje się gdy:
stwierdzona rozbieżność może utrudniać tej osobie pracę w grupie i funkcjonowanie w grupie
ktoś może nie zdawać sobie sprawy, że działa sobie na szkodę lub nie zdaje sobie sprawy, że jego zachowanie jest niezgodne z tym co deklarował w kontrakcie
5. Technika podsumowywania efektów pracy (uzyskanych efektów pracy)
Polega na syntetyzowaniu poszczególnych wypowiedzi w pewną spójną całość, należy upewnić się czy ta synteza została zrozumiana przez wszystkich członków grupy.
Realizacja techniki:
przy pomocy członków grupy selekcjonuje się to, co warto by włączyć do syntezy; to co jest istotne dla wszystkich członków grupy
podsumowanie musi być dokonywane przez wszystkich członków grupy (z ich udziałem)
w kontrakcie można zaznaczyć, że podsumowanie pracy jest prawem (czy też obowiązkiem) każdego członka grupy
Technikę stosuje się gdy:
chcemy aby wszyscy członkowie zaczynali dalsze działania od tego samego pułapu
gdy istnieją rozbieżności opinii w jakiejś kwestii
gdy ktoś wychodzi z jakąś nową propozycją przed zakończeniem dotychczasowej pracy (działań)
gdy dobiega końca pewien rodzaj aktywności grupy to stosuje się ją przed podjęciem dalszych działań
gdy w grupie jest osoba, która monopolizuje swoje wypowiedzi w grupie, prosi się o podsumowanie resztę członków grupy tego co ta osoba do tej pory powiedziała
na zakończenie pracy grupy
6. Technika „burzy mózgów”
Celem jest podniesienie stopnia kreatywności grupy.
Realizacja techniki:
Warunki wstępne
liczba uczestników - minimalnie 15 osób
wprowadzenie do metody - nie zniechęcać, wskazywać na możliwości uczestników, i wagę ich propozycji (założenie: jeżeli ktoś o czymś nic nie wie to może wymyślić coś bardzo oryginalnego). Poinformować, iż każdy z uczestników powinien bez skrępowania wypowiadać własne pomysły.
należy posadzić wszystkich naprzeciw problemu, tj. powinni oni siedzieć naprzeciw tablicy, czy dużego kartonu papieru, na którym zapisywane będą wszystkie pomysły
Realizacja metody:
Należy przedstawić problem (który ma być rozwiązany)
Prosi się o przedstawienie pomysłów: jak można rozwiązać problem.
Wszystkie pomysły notuje się na widocznej dla wszystkich tablicy (kartonie)
Na tym etapie zawieszone jest wartościowanie (wszystkie pomysły są wartościowe, i nie podlegają ocenie)
Wyodrębnia się kryteria grupowania zaproponowanych pomysłów (np. łatwość rozwiązywania, koszty rozwiązania, stopień oryginalności pomysłu, posiadane zasoby). Na podstawie tych kryteriów ocenia się pomysły, i drogą eliminacji, pozostawia ten, którego realizacja jest najbardziej ekonomiczna i możliwa do wprowadzenia w życie.
Technikę stosuje się gdy:
istnieje potrzeba rozwiązania problemów długoplanowych
7. Nominalny proces grupowy
Stosowany w tym samym celu co „burza mózgów”
Realizacja techniki:
Podobnie jak w „burzy mózgów”, niemniej jednak pomysły podaje się anonimowo, a nie na forum grupy. Najlepiej polecić, aby wszyscy członkowie grupy wypisali po 2 - 3 propozycji na rozwiązanie problemu, na kartkach (anonimowo).
Następnie kartki się zbiera, i jedna osoba (lider) wypisuje wszystkie pomysły na widocznej dla wszystkich tablicy (kartonie)
Wyodrębnia się kryteria grupowania zaproponowanych pomysłów (jw.) i drogą eliminacji pozostawia jedną, najbardziej realną i ekonomiczną, propozycję rozwiązania.
Technikę stosuje się gdy:
istnieje potrzeba rozwiązania problemów długoplanowych
8. Techniki, których celem jest scalanie członków grupy
- stosuje się metody, wpływające na emocje
wspólne biesiadowanie (np. wypicie herbaty, zjedzenie ciastka, paluszki)
działania rekreacyjne
wspólne śpiewanie
różnego rodzaju konkursy i zawody sportowe
(nie dotyczy to grup terapeutycznych)
- procedury pracy z grupą i rodziną (patrz: LITERATURA)
CECHY UDANEJ GRUPY:
Rozumie swoje cele i zadania
Elastycznie dostosowuje sposób działania do przyjętych celów
Charakteryzuje się wysokim stopniem komunikacji i zrozumienia
Komunikuje się w sposób bezpośredni i otwarty
Zapewnia wszystkim jej członkom udział w podejmowaniu decyzji
Osiąga równowagę między skutecznością działań zespołowych a realizacją potrzeb indywidualnych
Zapewnia dzielenie odpowiedzialności przez wszystkich swoich członków
Jest zwarta, ale nie ogranicza niezależności swoich członków
Właściwie wykorzystuje umiejętności członków
Nie jest zdominowana przez żadnego z członków
Jest obiektywna w ocenianiu samej siebie
Jest zdolna do zmiany swoich działań
Twórczo wykorzystuje emocje
ZADANIA TRENERA
Trener nie powinien włączać się w interakcje w grupie
Trener ogranicza aktywność do zapoznania:
a) uczestników z celami treningu
b) z zasadami komunikacji
c) z zasadami porządku dnia
Dzięki fazie otwarcia ma stworzyć atmosferę gotowości do rozmowy (jasno określić cele, porządkować myśli, streszczać argumenty, wychwytywać zależności i systematyzować je, zadawać pytania, parafrazować)
Zasady komunikacji w grupie:
Dyskrecja
Zwracaj się do osoby, a nie mów „o niej”
Nie używaj formy „my”
Staraj się zmieniać osądy w uczucia, które za nimi stoją
Dzięki tym zasadom należy m.in. usuwać warunki wywołujące bezradność lub złe samopoczucie uczestników
Należy tworzyć okazje do rozmowy, dzięki której:
Rośnie zaangażowanie
Rozwija się osobowość
Rośnie aktywność i podnosi się samoświadomość
Poprawia się atmosfera w grupie
PRACA SOCJALNA W ŚRODOWISKU (organizowanie społeczności lokalnej)
CELE METODY
1) zapewnienie społeczności lub jej części możliwości mobilizacji sił w celu rozwiązania problemów społecznych lub zapobiegania im. Zapewnienie możliwości wyrażania i podejmowania odpowiedzialności za dobry byt społeczności.
2) zapewnienie możliwości interakcji między częściami społeczności
3) zapewnienie społeczności usług w dziedzinie planowania pomocy społecznej przez:
opracowywanie planów pomocy społecznej
wcielanie tych planów w życie
wywieranie wpływu na politykę, m.in. w zakresie pomocy społecznej, mającą potencjalny wpływ na dobry byt ludzi
pomoc w organizowaniu funduszy zarówno rządowych jak i prywatnych
PODSTAWOWE ZASADY ORGANIZACJI SPOŁECZNOŚCI
zajmuje się ludźmi i ich potrzebami
klientem jest społeczność rozumiana jako osiedle, miasto, gmina, kraj lub naród
społeczność należy rozumieć i akceptować w jej obecnych miejscu i stanie
konieczne jest reprezentowanie wszystkich interesów wszystkich osób z danej społeczności
zmienność ludzkich potrzeb i rzeczywistość związków między ludźmi i wśród ludzi oraz grup stanowi dynamikę procesu organizacji społeczności
podstawową wartością jest zmiana zamierzona
PODSTAWOWE PRZESŁANKI PRACY SOCJALNEJ ZE SPOŁECZNOŚCIĄ LOKALNĄ
ludzie chcą i potrafią zmieniać siebie i otoczenie
społeczności ludzkie wypracowują umiejętności radzenia sobie ze swoimi problemami
ludzie powinni mieć swój udział w przygotowaniu i nadzorowaniu zmian wprowadzanych w ich społeczności
samodzielne, podmiotowe zmiany w życiu społeczności mają większe znaczenie i żywotność niż zmiany narzucone
podejście całościowe może uporać się z problemami, którym działania cząstkowe nie są w stanie zaradzić
społeczności ludzkie często potrzebują pomocy w zorganizowaniu się do zaspokojenia swoich potrzeb tak samo jak jednostki potrzebują pomocy w zaspokajaniu swoich potrzeb
- rozpoznawanie środowiska (diagnoza)
- lustracja społeczna
- eksperyment społeczny typu action-research, czyli badanie przez działanie
LUSTRACJA SPOŁECZNA
Jest to badanie środowiska społecznego zmierzające do jego rozpoznania po to, aby móc w nim dokonać celowych przeobrażeń. Lustracja powinna poprzedzać każde celowe działanie prowadzące do zmian w środowisku lokalnym (np. utworzenia w nim nowych instytucji i urządzeń społecznych, gospodarczych i kulturalnych). Nie jest to badanie przeprowadzane dla celów poznawczych. Jest badaniem podporządkowanym potrzebom praktyki, mającym dostarczyć niezbędna wiedzę, spełniając przy tym funkcje propagandowe, by już na etapie diagnozy reformatorzy zyskali przychylność środowiska. Człowiek jest tutaj i celem i realizatorem przekształceń.
TRYBY (MODELE) PRAKTYKI ZE SPOŁECZNOŚCIA
F. Cox, J. Erlich i J. Rothman, J. Tropman wymieniają trzy tryby praktyki pracy ze społecznością lokalną:
a) ROZWÓJ SPOŁECZNY - zakłada, że najskuteczniejszym sposobem dokonania zmian w społeczności jest zorganizowanie szerokiego kręgu mieszkańców. Do wątków tej strategii należą:
demokratyczne procedury
dobrowolna współpraca
samopomoc
kształcenie i kreowanie lokalnych ośrodków przywództwa
b) PLANOWANIE SPOŁECZNE - wiąże się z techniczną stroną rozwiązywania problemów, jak: przestępczość nieletnich, mieszkalnictwo, zdrowie psychiczne itd. Centralną pozycję w tym modelu zajmuje racjonalny zamysł i kontrolowane wdrażanie. Podejście zakłada, że zamierzona zmiana w złożonym środowisku wymaga ekspertów posiadających właściwe umiejętności kierowania procesami.
c) AKCJA SOCJALNA - zakłada istnienie upośledzonego odłamu ludności, który powinien się zorganizować, być może także szerzej pojętą społeczność, w celu uzyskania zwiększonych zasobów i lepszego traktowania zgodnie z zasadą sprawiedliwości społecznej i demokracji. Pracownicy próbują tu dokonać zasadniczych zmian w dużych instytucjach lub procedurach obowiązujących w społeczności. Przykładem grup wykorzystujących tą strategię są: mniejszości etniczne i rasowe, radykalne partie polityczne, związki zawodowe.
PROCESY STOSOWANE W PRAKTYCE PRACY SOCJALNEJ ZE SPOŁECZNOŚCIĄ
1) BADANIA - to proces pozyskiwania danych dotyczących zjawisk społecznych, problemów społecznych i sposobów ich rozwiązywania. Szczególnie często korzysta się z opracowań statystycznych, zestawień i analiz przypadków.
2) PLANOWANIE - to celowe formułowanie przyszłych działań i procedur.
3) KOORDYNACJA - to proces współpracy, który ma na celu uniknięcie niepotrzebnego dublowania, zbędnego wysiłku i konfliktów. Stroną pozytywną tego procesu jest połączenie ludzi, instytucji i sił dla wzajemnego wzmocnienia oddziaływania umożliwiającego zwiększenie skuteczności świadczeń ponad to, co można osiągnąć działając pojedynczo. To coś więcej nich kooperacja.
4) ORGANIZACJA - to proces tworzenia struktury dla spełnienia określonego zadania.
5) FINANSOWANIE - to proces zbierania, przydzielania i wydawania funduszy zgodnie z potrzebami i zasobami społeczności. Zbiórki pieniędzy dokonuje się zazwyczaj połączonymi siłami profesjonalistów i wolontariuszy. Zazwyczaj powołuje się komisje budżetowe, które badają potrzeby i dokonują właściwego podziału środków biorąc pod uwagę dobro całej społeczności.
6) ADMINISTRCJA - to proces przekształcania polityki społecznej w świadczenia socjalne. To proces realizacji planów i wdrażania postanowień.
7) KONSULTACJE - to proces zasięgania opinii eksperta, uzyskiwanie informacji i wskazówek od innych wykwalifikowanych osób (w innej dziedzinie).
8) PROCESY KSZTAŁCENIA - polega na powiększaniu wiedzy grup i społeczności na temat problemów społecznych i możliwości przeciwdziałania im. Zmierza do osiągnięcia w danej grupie jedności myśli, demokratycznego opracowania planów działania oraz mobilizacji zasobów społecznych dla osiągnięcia zamierzonych skutków. Ważne są informacje, wiedza, a także odczucia ludzi.
9) KOMITETY - działanie w komitetach jest podstawą pracy socjalnej ze społecznością. Powstaje w nich większość planów i rozpoczyna się większość działań, tam są podejmowane decyzje, wymieniane poglądy i odczucia. Musza funkcjonować na demokratycznych zasadach. Korzystne jest gdy komitety są małe (około 10 osób). Członków komitetu powinno się dobierać pod kątem ich zainteresowania problemem oraz wiedzy i umiejętności przydatnych przy zwalczaniu problemu, a także gotowości do poświęcania czasu.
10) NEGOCJACJE - to proces rozwiązywania konfliktów, często z udziałem trzeciej, neutralnej strony jako pośrednika.
11) PROTOKOŁOWANIE - to proces zapisywania wypowiedzi i działań komitetów oraz innych grup zaangażowanych w działalność i problemy społeczności. Bez zapisów, nie można zachować ciągłości działań przez dłuższy czas.
12) RZECZNICTWO - oznacza wspieranie jednostek lub grup pokrzywdzonych, zwłaszcza w odniesieniu do potrzeb lokalnych.
13) AKCJA SOCJALNA